|
2000
|
|
|
Gure gizarteetan, eguneroko esperientzian bizimodu onen aniztasuna islatzen dituzten honako adibide hauek aipa ditzakegu: kontenplaziozko bizitzan murgilduta dagoen filosofoak bizimodu onaren ikuskera bat dauka,
|
baina
baita ere zerbeza kaxa bat eskura duelarik asteko hainbat egunetan telebista aurrean amaigabeko orduak ematen dituen futbolzale amorratuak; bizimodu on batek irudimen sexual ezberdinen adierazpenak, homosexual izaerakoak barne, errespetatu lituzkeela sostengatzen dute batzuek, beste batzuek, aldiz, bizimodu on bakarra sexuak espezie ugaltzea helburu duena dela sinesten duten bitartean; pertsona b...
|
|
|
Asmo honi erabat lotuta, Pio XII eta, orokorrean, apezteriaren manifestazioak tamaina handitan jasoko ziren beti Eusko Deya ren orrialdeetan. Ardura honen sustraia Euskal Gobernuan nagusi zen ideologian bila dezakegu,
|
baina
baita Europan garrantzi handia zeukaten kolektibo katolikoak euskaldunen kausara erakartzeko asmoan ere. Kolektibo horiei ematen zitzaien lehentasuna erakusteko," Liga Internacional de los Vascos" delakoaren Frantziako bi komite nagusien lehendakaritzak zeintzuen eskuetan zeuden aipa dezakegu:
|
|
|
Baina ez da hori bakarrik. Tokia, asepsia itxura, ordutegi luzeak; bai,
|
baina
baita marketin teknika aurreratuenak ere. Neurri handi batean, artea espektakulu bihurtu den aldi berean, edo beharbada horrexegatik, merkatua jabetu da arteaz.
|
|
2001
|
|
|
Bi bide erabili izan dira euskaldunon hizkuntza eta kultura kriminalizatu eta zigortzeko: bide judiziala, batezere Baltasar Garzon epaileak bideratua, euskal kulturan diharduten hainbat sustrai ETAren jarduerarekin lotzeko; eta bide politikoa, nabarmena batez ere Nafarroan
|
,
baina baita Araban eta Ipar Euskal Herrian ere.
|
|
|
Lan hori egiten ari da bai EHUn, bai Euskal Herriko beste unibertsitateetan, eta horien artean bereziki aipatu nahi dut, kide naizen aldetik, UEUk urteetan (eta zailtasun ez txikiez) burututakoa. Euskarazko(
|
baina
baita erdarazko) unibertsitate munduan zabor dezente egoteak ez du esan nahi ahalegin itzelaz metatutako esperientzia guztia zakarrontzira bota daitekeenik, besterik gabe. Gure euskarazko irakaslegoak zientifikoki (baina baita, neurri batean behintzat, euskararen aldetik ere) gutxienez" zalantzagarria" kontsidera daitekeen Euskal zibilizazioa bezalako liburu bat ekoitz dezake (Donostia, 1998), baina baita hari kritika zorrotza egiten dion Joseba Lakarraren iruzkina ere (Uztaro 31, 15, euskaraz gauzatutako zientzia onarenadibide eskergarria) edo, beste maila batean, unibertsitateko irakasle zabar horiekin Historia ikasi duen Jurgi Kintanak gai berberaz argitaratutakoa (Euskaldunon Egunkaria, XI), gaiari buruzko eztabaida aberasgarri baterako abiapuntua izan daitezkeenak hain zuzen ere.
|
|
|
Euskarazko (baina baita erdarazko) unibertsitate munduan zabor dezente egoteak ez du esan nahi ahalegin itzelaz metatutako esperientzia guztia zakarrontzira bota daitekeenik, besterik gabe. Gure euskarazko irakaslegoak zientifikoki(
|
baina
baita, neurri batean behintzat, euskararen aldetik ere) gutxienez" zalantzagarria" kontsidera daitekeen Euskal zibilizazioa bezalako liburu bat ekoitz dezake (Donostia, 1998), baina baita hari kritika zorrotza egiten dion Joseba Lakarraren iruzkina ere (Uztaro 31, 15, euskaraz gauzatutako zientzia onarenadibide eskergarria) edo, beste maila batean, unibertsitateko irakasle zabar horieki... Ez dut uste salbuespenak direnik:
|
|
|
Euskarazko (baina baita erdarazko) unibertsitate munduan zabor dezente egoteak ez du esan nahi ahalegin itzelaz metatutako esperientzia guztia zakarrontzira bota daitekeenik, besterik gabe. Gure euskarazko irakaslegoak zientifikoki (baina baita, neurri batean behintzat, euskararen aldetik ere) gutxienez" zalantzagarria" kontsidera daitekeen Euskal zibilizazioa bezalako liburu bat ekoitz dezake (Donostia, 1998),
|
baina
baita hari kritika zorrotza egiten dion Joseba Lakarraren iruzkina ere (Uztaro 31, 15, euskaraz gauzatutako zientzia onarenadibide eskergarria) edo, beste maila batean, unibertsitateko irakasle zabar horiekin Historia ikasi duen Jurgi Kintanak gai berberaz argitaratutakoa (Euskaldunon Egunkaria, XI), gaiari buruzko eztabaida aberasgarri baterako abiapuntua izan daitezkeenak hain zuzen ere.... Ez dut uste salbuespenak direnik:
|
|
|
omenaldiak, doctor honoris causa izendapenak, eta abar. Horrelako aitorpenek badute, noski, beren alde gozoa,
|
baina
baita, Zavalaren kasuan behintzat, beren alde mikatza ere: aztoratu egiten baita gizona, oraindik ere, nola ez, egiteko dituen lanetan murgiltzeko aukera galarazten diotelako.
|
|
|
Jakina, datu erdi bat eta susmo eta erdirekin teoria oso bat eraikitzen dutenen aldean, apala da, oso, Zavalaren lan teorikoa. Apalagoa,
|
baina
baita baliagarriagoa ere, edozein tokitatik begiratzen zaiola ere. Halaxe aipatu diogu bera ri.
|
|
|
Baina, oraindik behintzat, arazoak larriak dira Ezagutza neurtzeari dagokionez. Erronka teorikoa da batetik, nekez onartuko baitugu enpresan neurtu ezinezkogestiotresnarik,
|
baina
baita praktikoa ere, neurria baita hainbat adierazkin ekonomikoren artean errefe rentzibalorerik propioenetakoa. Ez da falta, Irizarreneko Koldo Saratxaga kasu, Ezagutzaren Kudeaketa ezin dela kudeatu dioen aditurik," pertsona ren belarri bien artean dagoena" kudeatzerik ez dagoelakoan, baina lexiko eztabaida guztien gainetik eta eguneroko premien azpitik, zer gerta ere edozein gestio motak emaitzak neurtuko dituen metodoren bat behar du.
|
|
|
Horren urruti joan gabe, gurean ere Luistxo Fernandezek gainbeherakada berberori eta ondotik etorriko zen berpizkundea garaiz iragarri zituen. Gainbeherakada honen arr azoietako batzuk sarez kanpokoak dira, behar bezainbateko azpiegiturarik eza eta gizartearen ohitura aldaketa geldoa kasu,
|
baina
baita sareba rrukoak ere, negozio txiker eta hasiberrien barnekudeaketa ren eskasiaz gainera, enp resarik gehienek ez baitute asmatu eduki ezberdin eta bereziak burutzerako orduan, eta pegora guztiek antzerako zerbitzu, sail eta topaguneak eskaintzen amaitu dute.
|
|
|
Fernando Savaterren gaia da hezkuntza ere. Honek ez du ikastoletara(
|
baina
baita horra ere!) mugatzen bere kritika: irakasle errudunik bada, baina batez ere edukietan dago gakoa:
|
|
2002
|
|
|
Askotan badago ikaskizunak ingelesez ikasteko aukera, baita ingelesez azterketak egitekoa ere. Atzerritarrenzerbitzutan, noski;
|
baina
baita zenbait aldiz dena ingelesez burutu nahi duten suediar ikasleentzat ere.
|
|
|
Era guztietako baldintzak kontuanha rtuz: akademikoak, jakina,
|
baina
baita ere juridikoak, ekonomikoak, sozialak, politikoak, demografikoak...
|
|
|
Bel du rra hor dago,
|
baina
baita ere beharra. UPV/EHUko esperientzia ikusita, eta ezin ukatu euskalduntze prozesuak aurrera egin duenik, unibertsitate elebidunak mugak dituela nabarmena da.
|
|
2003
|
|
|
Hugo bidaiazale amorratua izan da beti, ametsetan bezala erreal itatean. Bretainia, Normandia eta Ipar Departamendua behin eta berriz, Altsazia eta Lorena, Burgundia eta Proventza, Frantziako eskualdeak,
|
baina
baita ere Belgika, Holanda, Luxemburgo, Alemania, Suitza ibili izan ditu, urt erourtero, beti nota literarioak hartuz eta marrazkiak eginez. Bidaia guztiotatik, hala ere, liburu bat idaztekoproiektua bi kasutan bakarrik bururatu zaio:
|
|
|
Euskara derrigor jakin beharra exijitzen zuten lanpostuak, irakasleak kenduta, 153 ziren. Aurreko urtean, 248 Kopuruetan behera,
|
baina
baita eskakizunetan ere. Dekretu berria rekin, eremu euskalduneko bederatzi liburutegi publikoetako liburuzainak, esaterako, erdaldunak izan zitezkeen aurrerantzean.
|
|
|
Bereziki haurren matrikulazioa euskarazko ereduetan.
|
Baina
baita kontsentsu zabal samarra ondarearen garrantziaz.
|
|
|
Izan ere, Egunkariaren auzian zein Euskal Herrikoarazo sakonenei dagozkienetan, ETA ren argumentua aurrera ez egiteko aitzakia eraginkorra baita. Ez Espainiarenpa rtetik bakarrik (ETArik gabe ere, Lizarra Garaziko garaietan ikusi zen bezala, Espainiak aurkituko du beste aitzakiaren bat),
|
baina
baita gure artean ere. Jeltzale garrantzitsu ren bati entzun diot metafora:
|
|
2004
|
|
|
Poesia antologia() liburua ekimen batean txertatua dator. Liburuaren aurkezpena Ourensen egin zen,
|
baina
baita, aurretik, Oñatin ere, Gu eta gure hizkuntzak kultura ekitaldien artean, zeinetan Galizia, Katalunia eta Euskal Herriko poetak, musikariak, dantzariak eta gastronomia bildu zituenLa ixanelka rteak, hainbat erakunde eta enpresen laguntzarekin.
|
|
|
Bitxia. Bestaldetik, esfera publikoan beste ekarpen batzuek izango lukete eragina, Stuart Millenak, XX. mendeko sozialismoak onartu ez zuen Marx ez zientifistarenak, Emerson, Rawls eta Deweyrenak,
|
baina
baita idazle askorenak ere. Berak esan legez, Jamesen azalpenen bitartez The Golden Bowl edo The Am bassadors en pertsonaia nagusien arteko harreman aldakorrak bizitzea, beste gizakiekin eta beste gizakientzat zer egin daitekeenari buruz zerbait ikastea izan da (Rorty 2002:
|
|
|
Pretesa Prisa komunikazio talde ezagunaren filiala da (El Pas egunkaria, Ser irrati katea, Canal Plus katea, Digital Plus sateliteko plataforma...), zeinaren bitartez dagoeneko estatu mailako 60 telebistetan baino gehiagotan parte hartzen duen, gehienetan tokian tokiko bazkideekin banatuz kapitala —normalean Ser katearen emisoretane re parte hartzen dutenak— Localia, berriz, taldeak erabiltzen duen marka da telebista lokalen artean 24 orduko programazio zentralizatua banatzeko. Pretesak parte hartzea duen telebista guztiek ematen dute Localiaren programazioa,
|
baina
baita taldekoak izan gabe hartara afiliatuak direnak ere, betiere Localiak ezarritako baldintzen arabera (derrigorrez eman beharreko tarteak, tartekatu daitezkeen publizitate lokal tarteak...). Programazioa oso zabala da eta filmak, kirolak, telesailak, magazinak, dokumentalak eta albistegiak konbinatzen ditu.
|
|
|
Partze hartzeak kapitalean minoritarioak dira (%20 %30) —Iruñeko Canal 4ren salbuespenarekin, non %51raino igotzen den—, eta horreknagusitasuna ematen ez badie ere Prisa taldearen besteeuskarriekiko integrazio garrantzitsua gertatzen da, behinik behin Union Radio Ser irrati katearekin, bai baliabide materialetan baina bereziki giza baliabideetan1 2 Bi bide erabili ditu Pretesak Euskal Herriko telebista lokaletan sartzeko: arazo ekonomikoak zituzten telebisten zorrak eta berregituraketa bere gain hartuz —Canal 4ren kasua,
|
baina
baita neurri batean Canal Gasteizena ere— eta telebista berriak sortuz. Batean zein bestean, Canal 4ren salbuespenarekin, PNVrekin lotura estua duten bazkideak eta Euskaltel izan ditu lagun, haiek, gainera, gehieneko.
|
|
|
euskaraz dihardutenak eta biztanle kopuru esanguratsua duten inguruetan dihardutenak— Batetik, 300.000 eta 600.000 euro ren artekoa, non Debagoiena inguruko GoiTB, Irungo Txingudi Telebista eta Barakaldoko Tele 7 leudekeen batera, nahiz eta elkarrekinzerikusi gutxi izan telebista eredu gisa. Bestetik, 150.000 eta 300.000 bitartekoa, non euskaraz emititu eta zerbitzu publikoko izaera duten Ttipi ttapa, Xaloa eta Oarso kokatzen diren,
|
baina
baita Durango TB ekimen pribatu komertziala ere; eta, azkenik, 60.000 eta 150.000 milako tartea, non nagusi diren ekimen pribatuak: Televitoria, Kateberria, Urdaibai, Zarauzko TB edo Telesko.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, azpimarratzekoa da atal honetan, kanal handi bezala izendatu ditugun telebista gehienak, komunikazio talde handiei lotutakoak, behinik behin, urrun direla oraindik errentagarri izatetik. Alderantziz, galera handiak dituzte haietako askok, telebista batzuen kasuan urteko aurrekontua ren erdira eta baita bi hereneraere heltzen direnak (eta horrek urteko 300.000 eurotik gorako galerak esan nahi du gehienetan,
|
baina
baita batzuetan 800.000 eurokoak ere, etengabeko kapital ekarpen berrien edo taldeen maileguen bitartez estali eta finantzatzen direnak). Arrazoi ezberdinak daude hori horrela izateko:
|
|
|
multimedia egitura maila lokalean garatu; negozio arlo berriak zabaldu; eragin ideologikoa indartu... Jokabide hori nabarmena da Vocento Correo eta Prisaren kasuetan,
|
baina
baita Promecal edo Local Mediarenean ere, nahiz eta azken hauek dimentsio txikiagoa izan komunikazio talde gisa.
|
|
|
Jakinkizun dago, dena den, egitura horrek guztiak zer nolako bideragarritasun komertziala izan dezakeen. Orain arte, eta salbuespen aipagarriak alde batera utzita, telebista lokalak defizitarioak dira,
|
baina
baita, zalantzarik gabe, etorkizunerako apustu garbia ere.
|
|
2005
|
|
|
Hau da, Kutxen izanaren iraupena ala muin aldaketa hautatzeari lotua. Eta, ondorioz, hautaketa horrek hiru lurraldeetako gizakiengan eduki dezakeen eraginari begira, lehenbizi eragin ekonomikoari,
|
baina
baita ere bestelako herri
|
|
|
Aurrerapen horiek tradizio hermetikoaren mitoak ere ekarriko dituzte, esaterako ziber gorputza eta hilezkortasuna eta, batik bat, jainko artifizial eta birtual baten sorrera. Erlijio modu berri horri digitalismo esaten diogu informazioaren teknologiekin eta Internetekin duen erlazioa dela eta,
|
baina
baita ere antzinako Kristautasunarekin duen antzagatik eta globalizazioaren inguruan duen ideia dela-eta. Digitalismoaren barne filosofiari ‘tekno hermetismo’ esaten diogu; horrek razionalismo zorrotzaren, erlijio esoterikoen tradizionalismoaren eta zientzia fikzioaren ideien nahastea barneratzen du (Alonso eta Arzoz 2002, 133hh or.).
|
|
|
Arazoa horien jarraitzaileekin sortzen zaigu; hau da, dibulgatzaile batzuekin, zientziaren sozio analistekin, modako joeretara hurbiltzen diren akademiko arribistekin.
|
Baina
baita ere beren karrerak ‘bide arin’ batetik zuzendu nahi dituzten zientzialari batzuekin. Estetika ziberpunk pixka bat eta espekulazio gogor sorta batzuk nahastatzen dituzte, ondoren kultur guneetan hitzaldiak eman eta edonola argitara ditzaten.
|
|
|
Horretan, hortaz, imajinazioa, errealitatea eta helburu praktikoak nahasten dira. Zientzia fikzioak teknozientziaren irudi multzo bati buruz eta horrek gizakian izan dezakeen eraginari buruz hitz egiten du,
|
baina
baita gaur egun dugun teknologiareneragin imajinarioari buruz ere. Zientzia fikzioak gizarteaz —erreala edo irudizkoa— eta gizabanakoez hitz egiten du.
|
|
|
Horien espiritua hasieratik jada paradoxikoa zen: musika joera berrienak ulertzeko askatasun absolutua defendatzen zuten,
|
baina
baita ere konposizioen diziplinazo rrotzena, alemaniar tankerara. Gainera, 1970eko ro ckprogresiboa ren birtuosismoa ren aurka, teknopop taldeek nahiago zuten belarriak laztandu ia hautemanezinak ziren soinu errepikapenen bitartez.
|
|
|
Mezua, beraz, kritikoa zen,
|
baina
baita kriptikoa ere. Hermetismo pittin batek itsutzen zuen taldea lehenengo urratsetan, eta beren ideiak estetika hutsa direlako zalantzarekin uzten gaitu.
|
|
|
Lehenengo talde amerikarra izan zen eszenatokian soilik sintetizadorez eta haririk gabeko mikrofonoez lagundurik; estilo musikal ugari jorratu zuten: ...amarkadaren bukaeran dis ko musikara jo zuten —Baby doll, Disco dancer—, nahiz eta bitartean beti new wave tankerako pop rock arekinnolabaiteko zerikusia izan —It takesaworried man, Mode rn life— eta punk popa sekula ez utzi —Jerkin’ back and fort h—. Recombo DNA (2000) bitxikerien bilduma bereziaren liburuxkan esaten den moduan, Devok kitarrau rteak izan zituen,
|
baina
baita teklatu urteak ere, eta alternatiboak, da ntzaga rriak eta, hori beti, parodiau rteak.
|
|
|
Bat, hain zuzen, El Aviador Dro da. Bere eraginak Krautrocken aurki ditzakegu batez ere,
|
baina
baita ere Kraftwerk taldean, Europako synthpop musika estiloan —The Human League, Depeche Mode, New Order— edo Estatu Batuetako joeretan, batez ere Devo taldean. Hortaz, El Aviador Dro synth poparen alderdi ‘gaizto’ eta azkarraren zati bat da.
|
|
|
Asimov edo Bradbury (Mundo Mutante abestian, 2002), edota lehenbizikoaren Hari Sheldon pertsonaia esaterako, horrek ekarri baitie inspirazioa azken Confa en tus maquinas diskoa lantzeko.
|
Baina
baita teknohermetismoarenak ere. Hilezkortasunaren kasuan, esaterako, ironiak ez dio lekurik uzten mito horri:
|
|
|
Nestor bera (cybo rga), Hazme tu andro ideabes tiaren esklaboa edo, bere forma zitalenean, Godzilla.
|
Baina
baita metalezko neska jator bat ere:
|
|
|
" Ingeniarien ardurak" (1950)," Gizakia eta lana garai teknologikoan" (1951)," Gizateriaren aldaketa teknologiaren bitartez" (1953) eta" Gizakia teknologien indar eremuan" (1955). " Giz ateria eta teknologia" izenburupean, hortaz, 1950eko hamarkadako teknologiaren filosofiak eman zien hasiera Alemanian gizaki eta makinari buruzko hausnarketa sistematikoei,
|
baina
baita ‘makina gizakia’ri buruzkoei ere.
|
|
|
Horietako askok ez dute ISBNrik, hori da bestea. c) Sareko a. Titulu hauek guztiakJaki n en edizio elektronikoan agertzen dira. Hurrengo ilarakoak baino gehiago dira, arrazoi bakar bategatik, alegia, hemen daudela ISBNdunak noski,
|
baina
baita ere nortasun agiri hori gabe merkatuan bizirik dauden tituluak. Kontuan eduki behar da euskal argitalgintzan badela edizio agente asko liburu kontutan" profesionala" ez dena:
|
|
2006
|
|
|
Denetik dago zerrenda horretan, benetan denetik: haur literatura, eta noski helduen literatura,
|
baina
baita ere ikasmateriala. Hori da gure errealitatea.
|
|
|
Itxura bakarrik ez, helburua ere aldizkariaren orrietan zuen berbera du. Hau da, interesatuak kontsulta egin dezan noski,
|
baina
baita ere azter dezan; eta zer erantsirik, zer kendurik edo zer aldaturik ikusiko balu guri abisa diezagun, orain arte bezala. Aurretiaz du holakoak gure.
|
|
|
Eta berezia, orobat, frankismo berantiarraren aurpegirik itsusienetakoa erakusteari egin dion ekarpen ideologiko eta pedagogikoagatik.
|
Baina
baita berezia ere diktaduraren ondorio oraindik konpongarrietako bat —alor sinbolikoan— indargabetzeko urrats bat bistaratzen duelako. Paul Preston irakasle zorrotzak esana da:
|
|
|
antzinakoan eta gaurkoan. Jolasa baita alde batetik eta batez ere,
|
baina
baita norgehiagoka ere. Idazleak berak jartzen dizkio zailtasunak bere buruari, gero haiei gaina hartzen diela erakusteko.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi gainerako proiektuekiko eduki behar duen lotura gutxiesten dugunik, garbi baitugu horietan egiten denak eragingo duela ikaslearen integrazio orokorraren osatzean eta hobetzean,
|
baina
baita ere pentsatu pentsatzen baitugu komunikazio on baten lorpena hizkuntzaren trataera egoki batetik ere etorriko dela.
|
|
|
Honela, lehenengo eta behin, Nafarroa eta Hegoaldeko beste hiru probintzien batasuna ukatu da: historikoa, kulturala, soziala, politikoa...
|
baina
baita linguistikoa ere.
|
|
|
barne sentimenduen mundua. Horren arabera, Euskal Herriko espainiar nazionalista liberalek ere txoko bat egin zioten euskarari beraien bihotz eta asmoetan eta, haren etorkizunaz guztiz eszeptikoak baziren ere (progresoak desagertaraziko zuen euskara, Frantzian bezala), prest agertu ziren euskararen aldeko politika bat onartzeko; pragmatismo politikoak eraginda, lehenengo eta behin,
|
baina
baita ere errepresio frankistak hunkituta, ziur aski. Bestalde, euskal abertzaleak ere gai izan ziren beren ideologia eta asmoak berrizteko, dela demokrazia kristauaren bidez, dela munduko ezker berriaren ildotik.
|
|
2007
|
|
|
Data horietan ikusten denez, gero 1968ko iraulketak moztu zuen kimu berrion talde etorkizuna (adibidez, Nobizio etxeen itxierak 1968koak dira batik bat),
|
baina
baita, aldi berean, barreiatu ere Unibertsitate (Bartzelona, Madril, Valladolid, Deustua, Paris, Leuven, Erroma) eta komunikabideetan (prentsa eta irrati) gazte euskaltzale ongi alfabetatuak, euskal kulturgintza bizkortuan (eta bizkortzekoan) aurreko belaunaldiari erreleboa hartu eta bide urratzaile izango zirenak.
|
|
|
euskara kultur arloan lantzeko eta estudianteak idazten trebatzeko saialeku bat (ikastetxe eliztarrek halako barne aldizkariak edukitzeko tradizioa zegoen), ala zinezko publiko batentzako publikazioa? Irakurleria interesatu bat bilatu eta zabaldu gura bada, gaietan eskolako ikasgaien lanketa baztertu beharra dago, egungo gai bixiak tratatzeko;
|
baina
baita esposizio" eskolastikoa" ere, saio aldera jotzeko; eta, hirugarren, erraztu beharra egongo da euskara bera, euskal irakurlegoarentzat ulergarria izateko. Izan ere, erabiltzen diran itzak dira, batez ere, euskera biurritua egiten dutenak.
|
|
|
Bilera gaiok garaiko giroan ulertu behar dira, bai horiek hautatzeko arrazoia,
|
baina
baita hautuaren esanahia ere. Iraultzak, zalantza gabe, momentuko deskolonizazio giroan, esanahia bizi bizia zuen eta kontzeptualki lazoa, Marokoren independentziatik Kubako iraultzaraino gutxi gorabehera.
|
|
|
Tentsio horiek estrategikoak ziren, zein izan behar zuten Jaurlaritzaren eta alderdiaren norabideak egoera berrian;
|
baina
baita antolaketa tentsioak ere, nork agindu behar zuen, nondik lortu behar zen dirua, eta abar. Ajuriagerra eta bere ingurukoen ustez, amerikarrekin harreman guztiak (politikoak zein espioitzarekin lotutakoak) hautsi egin behar ziren, Zerbitzuak alderdiaren kontrolpean jarri behar ziren eta Erresistentziaren zuzendaritza Hegoaldera ekarri behar zen.
|
|
|
Nafarroako kasua aztertzerakoan, gerta daiteke prozesu horrek zer suposatu zuen ongi ez ulertzea, bere egitura ekonomiko eta sozialaren azterketa sozio-ekonomiko hori hamarkadaz hamarkada egiten badugu. Argi dago tarteko egoera oso ezberdina izan zela lurralde horretan,
|
baina
baita ere aldaketa sakonak ez zirela justu 1960an hasi baizik eta urte batzuk lehenago. Grafiko eta estatistika askok datuak hamarkadaz hamarkada islatzen dituztenez, ez dira oso garbi gelditzen Nafarroan bizitako prozesu sakon horren ondorioak.
|
|
|
380 egileren 2.200etik gora obra doan, astean liburu bat baino gehiago deskargatzeko harpidetza txiki bat (urtean 12 dolar) ordaindu behar bada ere. Era berean, elaleph.com ek zenbait formatutako liburuak saltzen ditu,
|
baina
baita oparitu ere: pdf ko edo pda rako 1.300 liburu, zehazki.
|
|
|
Komunitate bat, munduari begiratzeko modua ere bada. Gurean euskaldun gisa,
|
baina
baita mundu euskaldunaren aurrean jokatzeko ere. Mundua geureganatu eta gure tresnak, gure ohitura berriak, gure kultura digitala garatzeko gailu ere bada sarea.
|
|
|
Mexikon, Estatu Batuetan, Saharan, Finlandian.
|
Baina
baita Maulen, edo Iruñean, edo Enkarterrietan, Zarautzen eta Laudion. Laudion astero botatzen dute bertako irrati libretik gure irrati emankizuna.
|
|
|
• Gutxietsitako gizatalde nazionalen kideen babesari dagokionez, giza eskubideen nazioarteko babesak eskubideen bi aldeak jasotzen ditu: batetik, gizabanako gisa dituzten eskubide indibidualak;
|
baina
baita ere gizarte baten kide gisa gizarte edo gizatalde horretan bere nortasuna garatzeko duten eskubidea, orain arte babes sistema horrek eskubide indibidualei gehiago erreparatu dien arren.
|
|
2008
|
|
|
Urrezko galderak ez du urrezko erantzunik. Hor ere ingurura begiratuz jarraitu dugu, haietan zer gertatzen den ikusteko, Frantzia eta Espainia bai,
|
baina
baita ere, batez ere, Katalunia, Galizia.
|
|
|
Nortasun kontua zen.
|
Baina
baita kazeten formatuak euskaran eragiteko zuen ahuleziarena ere: euskarazko manifestu intelektual soilek, aipatu denez, ez baitzuten irakurlego azpiegitura aski sendoa errealitatean nahikoa eragiteko.
|
|
|
Kontua da abenduan onartu zutela Baliko errepide mapa, Kyotoren osteko aroa hasteko giltzarri izango ei den berbera. AEBek akordioarekin bat egin zuten,
|
baina
baita isurketak mugatzeko xede zehatzik ez jartzea lortu ere (garai bateko pase foralaren antza dauka horrek). Ekologistek motz iritzi zioten hitzarturikoari.
|
|
|
Kultura aniztasunaren paradigmaren baitan dagoen aitortze bikoitzaren estrategiak nazioeta gizarte eraikuntzaren prozesuan, hiru mailatan eragina izan dezan lortu behar da. Lehendabizi, eragile eta mugimendu sozialen mailan, haiek oinarrizko gure aldarrikapenekin bat egin dezaten saiatuta,
|
baina
baita alderantziz ere; hau da, haienak babestuta, legitimatuta, eta gizartean ezagutarazita. Bigarrenik, erakundeen mailan, trantsizio aldia izango litzatekeenean, oinarrizko hiritar eskubideak, identitate eskubideak eta nazionalitate politikoko eskubideak gauzatuko direla saiatuta, eta orain dauden erakunde esparruak erabilita eta haiei uko eginda, eta lurralde osoan hiritar guztien eskubide guztiak bermatzen saiatuko diren kontraboterezko erakundeen aldeko apustua eginda.
|
|
|
Izan ere, etorkinek ez dituzte onartzen hizkuntzaren inguruan definitutako quebectar hiritartasunaren kide izateko eskakizunak. Arrazakeriaren analisia —biztanleriaren jarrera gisa,
|
baina
baita erakundeetan eta zenbait esparru publikotan (lanaren munduan, adibidez) txertatuta dagoen aurreiritzi gisa ere— kulturaniztasunaren kudeaketa politikekin duen erlazioaren harira jorratzen da. Arrazakeriaren aurkako borroka da, beraz, kulturartekotasunaren quebectar ereduaren oinarrietako bat (Ollivier 2000).
|
|
|
Jendea albo batera uzten ari da lege zaharreko bideak bikotekideak bilatzeko —eliza, erakundeak edo zelestinak—, eta beste batzuk ari da erabiltzen, hala nola lantokia eta Internet. Azken horrek leku asko ditu horretarako, esate baterako Match.com eta eHarmony,
|
baina
baita gune bereziagoak ere, DateAGolfer kasu, non golf jokalariak bila daitezkeen, Animal Atraction, animaliak maite dituztenentzat edo Positive Singles, non elkartzen baitira ezkongabe seropositiboak.
|
|
|
Bolognako Adierazpenean ezarritako helburuek eta horiek betetzeko garatu beharreko jarduerek asko eskatzen diete unibertsitateei,
|
baina
baita botere publikoei ere. Horrela, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ere pauso erabakigarriak eman ditu Euskal Unibertsitate Sistema osatzen duten unibertsitateak GHEEra arazorik gabe egokitzeko.
|
|
|
EHU barrutik ezagutzen duen edonork ondo asko daki EHUtik ez dela inoiz sortuko Euskal Unibertsitatea, lehenik eta behin, lurraldearen arazoagatik,
|
baina
baita izaera juridikoagatik, ibilbide historikoagatik eta borondate politiko ezagatik ere.
|
|
2009
|
|
|
Hori guztia dela-eta, herritarrek Z&Tn parte hartzea zio demokratikoekin defendatzen da,
|
baina
baita etiko eta epistemikoekin ere. Hala ere, gauzatzen diren mekanismo guztiek ez diete haren sustapenerako xede eta argudio berberei erantzuten, eta ez diote ezta ere horien lorpenari neurri berean laguntzen.
|
|
|
Baliabideak eta helburuak ere fusionatu egiten dira jarduera fokaletan, ezin dira erabat banandu. Korrika egitea helburua da,
|
baina
baita baliabide bat ere, forman mantentzeko, esaterako. Borgmannek esaten duen moduan:
|
|
|
Borgmannen pentsamendua filosofia garaikidearen tradizio fenomenologikoan dago errotuta. Egia da bere azterketa Martin Heideggerren teknologiaren filosofian oinarritzen dela, 3
|
baina
baita ere osagai desberdin ugari dituen berezko posizioa sortu duela. Bere ustez, kultura garaikidean, benetako pentsamendu etikoa posible izan dadin, bizitzeko forma sortzen eta moldeatzen duen eskema teknologiko nagusiaren analisiarekin batera egin behar dugu.
|
|
|
Horrela, mugaz gaindiko lankidetzarentzako zuzenbide komuna garatzeko borondatea agertu zuen. Garapen hori oso interesgarria da, ondorioak estatuen arteko mugen garrantzian jartzen dituelako,
|
baina
baita estatuen barruko mugen auzia (muga erregionalak eta lokalak) benetan eraberritzen duelako ere.
|
|
|
Izpi katodikozko pantailek eta kristal likidozkoek ez bezala, teknologia horrek ez du erakusten edukia argitzen diren pixelen bidez. Paper elektronikoak, ohiko paperak bezala, kanpoko argia islatzen du, eta ez du elektrizitatearen beharrik informazioa, aldatzen ez den bitartean, ikusgai mantentzeko, eta edukia nahi adina bider aldatzea ahalbidetzen du. Pantaila horiek atseginagoak dira ohiko pantailak baino, batez ere informazioa erakusteko ez delako beharrezkoa etengabe berritzea,
|
baina
baita motelagoak ere, informazioa aldatzeko garaian.
|
|
|
Eusko Jaurlaritza 1980an berrezarri zenean, eta Garaikoetxea lehendakari izendatu zutenean, hezkuntza eta kultura EAJren eskuetan egon zen (Pedro Miguel Etxenike eta Ramon Labaien hurrenez hurren),
|
baina
baita gobernu osoa ere, sailburu guzti guztiak EAJkoak zirelako, Garaikoetxea barne. Eta gauza bera gertatu zen Garaikoetxearen hurrengo legealdian:
|
|
2010
|
|
|
Osasuna globalizatzearen ideia hori astiro eraikiz joan da osasunari buruzko nazioarteko adierazpen guztietan, OMEren sorreratik, 1948an, gaur arte. OMEren Batzar Orokorrak, 1995ean, globalizazioak osasunari hainbat onura ekar diezaiokeela aldarrikatu zuen, baina soilik garrantzitsuak diren beste balioen menpe jartzen bada; horien artean osasunarekiko eskubidea aipatu zuen,
|
baina
baita etika politikoa, berdintasuna, elkartasuna eta genero perspektiba ere. Ildo horretan sartzen dira baita ere Jakartan egindako Osasunaren Promozioaren Nazioarteko IV. Bilkuraren adierazpena, Osasunaren sustapenarentzako Ottawako Karta, Haurren eskubideei buruzko Nazioarteko Konbentzioa...
|
|
|
Hori posible izango da soilik demokrazia kosmopolita indartzeko gai bagara: hiritar kosmopoliten demokrazia, komunitate konkretuen partaide gisa arituko eta sentituko direnak, komunitate lokaletan sustraiturik komunitate global unibertsal baten partaide ere badirenak eta sentituko direnak, beren epe laburreko interesak kontuan izango dituztenak
|
baina
baita munduko beste hiritarrenak eta ondoko belaunaldienak ere. Demokratizazio pertsonal eta instituzional hori gauzatu dadin, identitate moral berriak eta konplexuak behar ditugu, eta askotariko hiritartasun baten ideal berri bat, unibertsaltasun teoriko batetik jaioko ez dena, baizik eta, unibertsalaren osagarri den heinean, lokalaz, hurbileko guztiaz arduratuko den hiritartasun konprometitu batetik.
|
|
|
" egungo belaunaldiaren beharrak betetzen dituena, euren beharrak betetzeko ondoko belaunaldien gaitasuna konprometitu gabe". Kontzeptu hori medikuntzara ere ekarri da, eta, egun, medikuntza iraunkorraz mintzatu ohi da," ahalmen ekonomikoa eta bidezko erabilgarritasuna elkartzen dituen
|
baina
baita ere osasun behar eta itxaropen gehienak betetzeko psikologikoki iraunkorra den meseta egonkor baterantz zuzenduz doan —bai ikerketa mailan bai osasun laguntzan— medikuntza" bezala definitu izan dena77 Medikuntza horrek hiru ezaugarri behar ditu izan: gizarte baten partaideei osasun laguntza eta osasun publiko maila beharrezkoa eskaini behar die, bizitza zikloa gaitasun fisiko eta mental duinarekin bizi dezaten ahalbidetuz; gizartearentzat eskuragarri du izan zuzentasunez bana dadin; eta laguntza publikoarekin, osasun helburu finitu eta egonkorrak edukiko ditu, eta, era berean, aurrerakuntza eta berrikuntza teknologikoen aspirazio mugatuak izango ditu.
|
|
|
Helburuak eta baliabideak ondo uztartzea ezinbestekoa da, bai ikaslea motibatzeko, bai haren garapena bermatzeko. Gainera, ikasketek ikaslearen jarreretan eragiteko, hautatzen diren edukiek batasuna eduki behar dute, bai ikasleen esperientzia eta ezagutzekin,
|
baina
baita (edukiek) beren artean ere. Beraz, ikaslearen gaitasun komunikatiboak ondo antolatutako prozesuen bidez garatzeko beharra dago.
|
|
|
Badira gizarte indar kementsu batzuk analisi soziolinguistiko desitxuratu horien aurka joaten direnak eta horien kontrako jarrera batzuk zabaltzen dituztenak. Euskararen aldeko mugimendu sozialak eta elkarteak, noski,
|
baina
baita enpresa eta pentsalari interesgarri batzuk ere. Bereziki berritzaile eta interesgarria da enpresaren alorrean Mikel Irizarrek egiten duen lana eta proposatzen dituen ideiak.
|
|
|
Baina gogoratu behar da halako egoera estrukturala pairatzen dela beste hainbat lekutan, lur azpiko petrolio poltsak ustiatzen ari direnetan, baina jadanik oso baldintza kaxkarretan. Adibidez, Niger ibaiaren deltan,
|
baina
baita Kanadako Alberta probintzian ere: bertan petrolioak blaitutako hareak ateratzen ari dira, harea bituminosoak, alegia, eta prozedura hori errentagarria izateko sekulako hondamen ekologikoa gertatzen ari da munduko herrialde garatuenetakoaren muga artikoan, non, oso jende gutxi bizi denez, eta gainera gehienak indioak direnez, petrolioak agintzen baitu.
|
|
|
Izan ere, abertzale jendearekin oso harreman ona dutela esaten dute, beste jendearekin izan dezaketenaren parekoa. Ondo ezagutzen dute abertzale jendea, eta iritzi ona dute haietaz, bai pertsona gisa, noski,
|
baina
baita politikoki ere.
|
|
|
Oro har, migratzaileak harrera gizartean barneratze prozesuari esaten zaio integrazioa, baina agerikoa denez, barneratze horrek oso modu desberdinak har ditzake. Migrazioei buruzko diskurtso politikoan bereziki,
|
baina
baita eremu horretako lan akademikoetan ere, integrazioaz hitz egiten da etengabe, hitz berarekin errealitate eta xede desberdinak irudikatuz (horri buruz, ikus: Blanco, 2002).
|
|
|
Laburtuz, Hego Euskal Herriak etorkin olde handi bi ezagutu ditu. Bata XIX. mende bukaeran (batez ere Bizkaian gertatu zena), eta bestea XX. mendeko 60 eta 70eko hamarkadetan bizitakoa (Bizkaian eta Gipuzkoan, nagusiki,
|
baina
baita Araban eta, maila apalagoan, Nafarroa Garaian ere nabaritu zena). Giza mugimendu horiek guztiak testuinguru jakin batean gertatu ziren, eta industrializazioaren hedapena zein lurraldearen urbanizazioa ezin dira aipatu gabe utzi.
|
|
|
Arazo terminologikoaz ari naiz,
|
baina
baita horrek zekarren arazo politiko instituzionalaz ere. Eztabaida uholdearen ondoren, Joxe Azurmendiren ondorio politikoa zuzena izan zela uste dut9:
|
|
2011
|
|
|
Nola iritsi dira guraso horiek ondorio horretara? Internet bide izugarria da jendea informatzeko eta hezteko,
|
baina
baita informazio okerra eta ustekeriak zabaltzeko. Interneten makina bat gune aurki daiteke txertoak eta autismoa lotzen dituen informazioa zabaltzen dutenak.
|
|
|
Auspoa bilduma Antonio Zabalak gidatutako liburu bilduma da. 322 lan aurkitzen dira bertan, gehienbat bertsolaritzari buruzkoak
|
baina
baita literatura herrikoiari buruzkoak, oroipen liburuak edota biografiak ere.
|
|
|
Urte batzuk lehenago ireki zitzaizkion unibertsitateko ateak, 1962an,
|
baina
baita beste ate batzuk ere. Izan ere, Bordeleko Unibertsitateko gaztelerazko departamentuan irakasle sartu zen urte berean egin zuten euskaltzain oso, eta aldi berean etorri zitzaion Baionako Euskal Erakustokiko zuzendari izateko eskaintza ere.
|
|
|
Kulturak luxuaren tankera dauka batzuentzat; beharrezkoa ez den denbora pasa, eskisito batzuen jolasa, jende bitxiaren obsesioa. Horretatik ere izango du akaso,
|
baina
baita askoz gehiago ere: herri baten arnasa, pertsonaren hazkurri espirituala, gizadiaren sorkuntza gorena...
|
|
|
Sarriren begietan, dena den, bere arbaso Pedro Hilarion Sarrionandia da pertsonaia nagusia, hasierako kontakizunari koherentzia eman eta aitzakia eskaintzen diona kolonialismoaren arazoetan murgiltzeko. Izan ere, paralelo asko ditu Pedro Hilarionek, batetik bera bezalako misiolari ilustratu eta herrizaleak, hala nola Jose Lertxundi euskalduna (Sarri" Jose Lerchundi" idazten enpeinatzen da, ez dakit oso ondo zergatik) edo Charles de Foucauld frantsesa,
|
baina
baita ere guretzat askoz ere ezagunagoa den Resurreccion Maria Azkue. Baina nire begietan, aldiz, pertsonaia ez da oso erakargarria, bai ordea hura erabiltzea amazigen eta euskaldunen paralelismoak trazatzeko eta haietaz hausnartzeko.
|
|
|
Baina bere pentsamendua ez da sistematikoa, espiral formakoa eta paradoxikoa baizik, hots, barokoa. Horretan datza bere indarra
|
baina
baita bere ahuldadea ere. Hitz batez, poeta da ororen buru.
|
|
2012
|
|
|
Eta hala ere, artearen greba luze batek eragin zuzenak izango lituzke. Eragin ekonomikoak, artistak ekoizle izateko kontsumitzaileak direlako aurretik (olioa, akrilikoa, silikona, mihiseak, egurra, brontzea, plastikoa, papera, tinta...,
|
baina
baita argazki kamerak, bideo-kamerak, ordenagailuak, inprimagailuak, eskanerrak...). Baina, batez ere, eragina sinbolikoa litzateke.
|
|
|
lehenik, kanpoko natura, zeina bidegabe eta eskergabea den eta haren baitan gizakiak bere bakardadean, biluzik eta ahul, zukeen bizirik iraun.
|
Baina
baita giza natura: elkarrengandik banatu eta babestuko dituen legerik gabe, gizakiek elkar hil egingo zuten, eta borrokalarien faltan laster bukatuko zen borroka2.
|
|
|
Sortze gogo horren froga izaten dira idazle berriak, maiz aipatu izan ditugunak,
|
baina
baita azken urtean gertatu den fenomeno berri bat ere: argitaletxe berrien sorrera.
|
|
|
Eta azkenik Joxe Azurmendi, aldizkari honen beste orri batzuetan aski laudatu eta goratua, aspaldi merezi zituen ohoreak orain jasotzen hasi dena, adinagatik batetik,
|
baina
baita, beharbada, politikoki lehenago deserosoegia izan zitekeelako. Sariak sari, segi dezala urte askoan bere pentsamendu kritikoa lantzen eta zapalketa mota guztientzat deseroso izaten.f
|
|
2013
|
|
|
Eta pentsatzen genuelako telebistarako inportantea zela. Ez ahaztu Miramongo instalazioak egin zirela telebistarentzat,
|
baina
baita ere pentsatuta zeudela euskal zinemaren produkzioa laguntzeko. Hori ez da behin ere egin.
|
|
2014
|
|
|
Egiteko nagusia euskarazko ikasmaterialak lantzea zen arren, publizitatearen alorreko enkarguak ere jasotzen zituzten. Gehienbat gizarte mugimenduetako taldeak hurbiltzen zitzaizkien,
|
baina
baita zenbait enpresa ere. Lan egiteko era oso amateurra zen, baina sormenerako grina zuen lantaldea osatzen zuten.
|
|
|
Krisi honetan, Mondragonen irudiak kalte handia jasan du. Hein batean beti izan dituen etsaiengatik,
|
baina
baita komunikazio politika oso kaskar baten ondorioz ere.
|
|
|
Ardura, Jakinek iritsi duen mailari eustekoa.
|
Baina
baita Jakin urrats bat aurrerago eramatekoa ere. Hori da gure asmoa.
|
|
|
Hirira bizitzera joatea askatasun iturri izan zen askorentzat, besteak beste erlijio kontuetan.
|
Baina
baita ere frantsesez mintzatzen hasteko arrazoia ere: iruditzen zitzaien handien hizkuntza, zibilizazioaren hizkuntza, frantsesa zela, eta euskara eta gainerako hizkuntza txikiak baserriko hizkuntzak, herrialde garatu gabeen hizkuntzak zirela.
|
|
|
Etorri ez, baina txosten mamitsua bidali zion elkarteari. Antza denez, Mitxelenaren kezka nagusietako bat une horretan elkarteak eta batasunak hartu zuten edo har zezaketen bidea zen, alegia, batasuna, politikarekin,
|
baina
baita ere erlijioarekin eta gainerakoekin, nahastea. Kalterako, noski, batasunzaleon kalterako.
|
|
|
Hegoaldeko euskal prentsak ere poz handiz hartu zuen berria. Jakin aldizkariaren inguruko euskaltzaleek bereziki;
|
baina
baita Zeruko Argia ren ingurukoek ere...
|
|
|
Nora Arbelbidek Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako ikastolen afera aztertu du, badoan urte honetan, eraso eta mehatxuJakin 205 pean, are nabarmenago geratu baita euskarazko hezkuntzaren ahultasuna
|
baina
baita beharrezkotasuna ere.
|
|
2015
|
|
|
Zientzia fikzioak askotan fantasiazko munduak, jendarte utopikoak, distopiak... bizitzeko aukera ematen digu,
|
baina
baita etorkizuna gaurtik pentsatzen hasteko aukera ere. Hemen, zientzia fikzioan agertutako zenbait asmakizun interesgarri.
|
|
|
Jakin 207 martxoa apirila batzuei egin behar diegu kasu, nik uste. Betaurrekoak bai,
|
baina
baita mikroskopioa ere.
|
|
|
Teslaren
|
baina
baita Googleren arabera, 2020an jada eskuratu ahal izango dira horrelako autoak merkatuan. AEBetan 2025erako ohikoak izan daitezke, eta 2030erako, aldiz, orokortzen hasi.
|