|
2000
|
|
|
Iñake Irastorzak honela
|
zioen
telebista eta antzerkiaren arteko aldeari buruz «Karkara»n:
|
|
|
|
zioen
Tillac ek. Horren frogatzeko, bi mila euskal tipo artoski jaso zituen bere margoetan, nahiz eta aitortzen zuen egiazko euskal tipoa Ipar Euskal Herrian zegoela, Hegoaldean arraza nahasketak sakonkiago kutsatu bide zuelakoan.
|
|
|
Germaniarren aberekeriaren berri ematerakoan, nazien ikuskera sarkastikoa eta iseka erabili zituen. Haien esbastika buhameek ekarria zela Europara,
|
zioen
irriz.
|
|
|
Bere amaren aitona Hego Euskal Herrikoa zela
|
zioen
beti Tillac ek.
|
|
|
De Lancrek euskaldunak madarikatu eta bekatari bezala deskribatzen ditu, Jainkoarengandik urrun bizi direnak. Adan galbidean jarri zuena sagarra izan zela
|
zioen
eta bere sinesmenen arabera sagarra bekatuaren parekoa zen. Sagardoa sagarretik ateratakoa zenez, eta euskaldunentzat esklusiboa zenez, euskaldunak zoratuta eta madarikatuta zeuden
|
|
|
Horren inguruan kristoren iskanbila sortu zen. Askok
|
zioen
pilotariak betidanik zuriz jokatu duela. Hori gezur hutsa da.
|
|
|
Alfonso XIII.a 1931n abiatu zen Marsellarantz. " Latigo" aldizkariak zaldi lasterketak" jauntxoen apetak" zirela
|
zioen
. 1933an Errepublikako Gobernuak Madrilgo zaldi lasterketak desagertarazi zituen.
|
|
|
Bertan babestu ohi zen Mari jainkosa eta bertatik sorrarazten zituen ekaitzak, bere dohai bereziekin. Hala
|
zioen
Joxe Migel Barandiaranek idatzitako" Euskal Mitologia" n. Mari edo" Maya" (aitzinan esaten zen legez)" Villar de Maya" Soriako herrian ere ageri da.
|
|
|
Ez ditugu ezagutzen beren giroan eta beren xaltxan. Nik neronek, sagardo errikoa izanik jaiotzez, ez nuen askorik ezagutzen"
|
zioen
pasarte batean. Gero, ezjakintasun horri konponbidea ematen saiatzen zen, eta ez nolanahi!
|
|
|
Langile urritasunak ezbehar larriren bat ekarriko du egun hauetako batean"
|
zioen
Manuel Ramon Ugarte Torcak. 48 urte zituen, bi seme alabaren aita zen eta Bizkaiko Labe Garaiak suntsitu eta ixterakoan sortutako Aceria Compacta de Bizkaia, ACB, enpresan aritzen zen lanean.
|
|
|
Hala ere, hauteskundeen emaitzen nondik norakoak azaltzerakoan, zera oroitarazten zuen: " Iparamerikak bere intereseen alde erne ta gizendu erazi duan antikomunismoaren gorputza Chilen sendoki iraun arren, bertako herritarrek ez dute atzera egin bere burua sozialistatzat jotzen duan gizonaren alde autarki gehienak emanaz", eta ondorio gisa honoko hau
|
zioen
: " Chile-ko auteskundeen ondoren bide egokiak oso mugatuak daudela ikusten baldin bada ere(...), bi gauz nabarmentzen dira.
|
|
|
Dagoeneko asmatuko zenutenez, erdaltzaleak zituen hizpide. " Zenbat eta zenbat kalte egin diote Euskal Erriari ez da erraz esatekoa",
|
zioen
. Eta norena ote errua?
|
|
|
Artikulu hau albiste baten harira dator, duela hilabete edo," Euskaldunon Egunkaria" n, telebista orrietan, hain zuzen ere, irakurri nuena. Bilbo ingururako emititzen duen Canal Bizkaia telebista lokala Prisa taldearekin hitzarmen batetara heldua zela
|
zioen
albisteak, eta horren arabera, Canal Bizkaia Pretesa izeneko elkartean integratuta geratuko zela. Pretesa, hain justu ere, Prisa taldeak ikus entzunezko eremu lokalen munduan sartzeko eratutako egitura da.
|
|
|
Batetik," Euskaltzaindia Zuberoan" bildua zen, eta nahiz Matalasen herriko" benetako eskualdun" fier haien garaiko egoera ez izan pozez saltoka hastekoa, egun hartan bederen bozkarioa zabaldu zuten beraienganaino hurbildutako beste euskaldunen artean. Horrela
|
zioen
On Nemesio Etxanizek behintzat: " Mendebal aldeko euskaldunontzat, Zuberoa ames leku biurtu da".
|
|
|
Frantsesek" ez!" esan berri zioten ezetz esaten beti primeran jakin ei zuen gizonari, alegia De Gaulle jaunari. Horrela
|
zioen
1970eko azaroaren 22ko Z. ARGIAk behintzat: " Ez.
|
|
|
Bada, ingeles batekin boxeo rrokaldi bat izan eta, galtzaile atera! Hara zer
|
zioen
Basarrik hura zela-eta," Bakoitzari berea" izenburua zuen atal batean: " Ximak, temak, zitalkeri ta petralkeriak ez dute ezer balio.
|
|
|
Berari buruzko lehen aipamenak XI. mendekoak badira ere, hiri gisa 1256an fundatu zen, segituan biztanleak eta merkataritza babesteko harresiak altxatu zirelarik. Geroago, Nafarroa eta Gipuzkoa arteko merkataritza derrigorrez Tolosatik igaro behar zela
|
zioen
1442ko dekretuari esker, hiri honek garai oparoa ezagutu zuen.
|
|
|
Aingeru Epaltzak aldiz, nabigatzea bizitzaren metafora gisa jotzen duen Aldekoaren aipamena eta Borgesekiko aurreko erreferentzia elkarlotu egiten ditu: " Borgesek omen
|
zioen
idatz litezkeen istorioak oro, funtsean, bitan baizik laburbiltzen ez zirela: gurutziltzaturik hiltzen den Jainkoarena eta itsasoratzen den bidaiariarena.
|
|
|
zeritzan artikulu interesgarria. Besteak beste, hala
|
zioen
: –Ahora, afortunada y finalmente, Francia ha firmado la Carta Europea de los Derechos de las Lenguas Minoritarias.
|
|
|
Baina, Aita Frantzisko Vitoriakoak, haruntzago joanaz
|
zioen
: –Legeak betearazlea izan dadin behar du zuzen, bidezko, onartua, guztientzat berdina eta errepublikarentzat baliagarria, coeteris paribus, ez batarentzat zorrotz eta bestearentzat lasai?.
|
|
|
Manual de confesores y penitentes liburu horretako tesi nagusian
|
zioen
: –Erresuma ez da erregerena, baizik komunitatearena, eta erregetzaren ahalmena komunitatearen eskubide naturala denez eta ez erregerena, horregatik ezin du botere hori komunitateak guztiz utzi?.
|
|
|
Hamazazpigarren mendean, Argiaro edo Ilustrazio garaian sartzen garelarik, badugu giza eskubideen aldeko lekukotasunik aski. Joanes Etxeberri Ziburukoak 1627 urtean bertsoz idatzi zuen liburuan
|
zioen
: –Erregeak behar ditu defendatu jendeak,/ hizkuntza batekoak hain ungi nola bertzeak?.
|
|
|
Julio Urkixok bildu zituen bere lanak, sarrera eta oharrez osaturik argitaratzeko (ikus Obras vascongadas del Doctor Labortano Joannes D. Etcheberri, 1712 Paris, 1907), norengan aurki genitzakeen giza eskubideen alderako iritziak. Esate baterako, Lapurdiko Biltzarrari idatzi zion gomendiozko gutun hartan
|
zioen
: –Mundu hau bada bere oinean badago, mantentzen bada, legeak egiten badira, nori bere zuzena begiratzen bazaio, jakintasuna, eta eskolak irakasten, eta ikasten badira, eta guztien gainetik baldin salbatzen bagara; ontasun eta fagore hauk guztiak heldu zaizkigu mintzotik eta hitz egitetik?.
|
|
|
Nire ustez, beharbada Larramendiren iritzien berri zerbait bazekien. Horregatik, hark bezala, bere azkenetariko bertso batean hara zer
|
zioen
:
|
|
|
Liburu irakurgarri hartan bereziki Frantzisko Vitoria eta Simon Bolibar zituen eredu, eta horietan oinarritu zen bere tesia garatzeko. Baina, bera abertzalea izanik ere, X. kapituluan
|
zioen
: –Ez inperialismorik, ez nazionalismo itxirik.
|
|
|
Gaztelako errege Henrikek (Pedro Ankerraren semeak) 1366 urtean Treviñoren aginte osoa eman omen zion Pedro Manrique ri, eta honen ondokoek zenbait aldakuntza ezarri zituzten, gero Treviñoko duke bihurtuko baitziren. Isasti historiagileak ongi
|
zioen
bezala, Gaztelako tituluak ziren horiek denak, zeren hemen, Batzar Nagusien arabera, denak ziren aitonenseme eta ez ziren onargarriak Gaztelako tituluok.
|
|
|
Larramendi berberak
|
zioen
, 275 orrialdean agertzen denez: –Errege kontseju nagusiaren buruak agin dezan, ta hau are debeka dezan, Hiriak elkarganatzea ta behar zan bezala biltzea, ahalik balu ta iñoiz izandu baleu bezala, Fuero gureak ematen digun eskua kentzeko eta itxitzeko bidea?
|
|
|
Argi
|
zioen
Arantzadi Natur Zientzia Elkarteko buru den Jesus Altuna paleontologoak: euskara dela pre historiatik datorkigun altxor bakarra.
|
|
|
Eta horren arabera, Pirinio mendi hegalen bi alderdiak zituen bizileku. Hargatik
|
zioen
hain ongi R. Plandé zenak, Pirinioa, askok uste duten muga naturala izatea baino urrutiagokorik ezer ez dela, zeren bertako bizimoldeak bi alderdiak elkartasunean lotzen baitzituen (ikus R.
|
|
|
Zeren gure mintzairak baditu zenbait ahoskera haien latinak ez zituenak. Jarraian
|
zioen
, alde horietan, vardulli horiek nazio bakarra osatzen zutela Pirinioetaraino.
|
|
|
On zaigu agiriak lekuko jartzea. Hara hemen Iruñeko apezpiku zen Petrus II.ak 1167 urtean Beila kondearekin Aralarko San Migel santutegiaz egindako hitzarmeneko agiriak zer
|
zioen
:
|
|
|
Felipe IV.ak, bere aldetik, Juan de Isasi eibartarra hautatu zuen bere semeen, ayo? (irakasle gisa), eta Elgoibarren 1635eko apirilean egin ziren Gipuzkoako Batzar Nagusietan irakurri zen bere gutun bat, non
|
zioen
Baltasar Printzeari gogozko zitzaiola euskara: –gusta su alteza a ratos que se le hable en bascuence y cuenta en nuestra lengua algunos números muy naturalmente?.
|
|
|
Eta Erdi Aroan, lehenik guztiok Nafar erresumaren eskutik joan ginen, latinez ziotenaren arabera Lingua Navarrorum mintzatuz, 1200 urtean Gaztelako Alfonso VIII.a sartu arte. Geroztik, Yon Etxaide zenak ongi
|
zioen
bezala, ez dugu bakerik ezagutu.
|
|
|
Hor salatzen duen garai hartako pedagogia bihurria, bere muinean antipedagogia zen. Ikus dezagun zer
|
zioen
:
|
|
|
Dekretu horri erregeak egin zion sarrerakoan
|
zioen
: –Hoy es general la preocupación que en España se siente por asegurar el mantenimiento y la supervivencia de esta lengua conservada, hablada y transmitida por el pueblo...?.
|
|
|
–Hoy es general la preocupación que en España se siente por asegurar el mantenimiento y la supervivencia de esta lengua conservada, hablada y transmitida por el pueblo...?. Eta 1918 urtean Oñatin Euskaltzaindiaren sorreran bere aitona zen Alfonso XIII.ak esan zituenak oroitzeaz gainera honako hau
|
zioen
: –Desde entonces la Academia viene laborando ininterrumpidamente en los fines para los que fue creada, fomentando la unidad de una lengua que hablan muchos españoles y que es un elemento importante de la cultura y del acervo nacional.
|
|
|
Aldi berean, preindoeuropar bezala hemen sustraitua denez gero, Europako hizkuntza zaharrenetarikoa dugu. Horregatik
|
zioen
Antonio Tovar hizkuntzalari irakasleak: –Es una lengua prehistórica, una lengua profundamente arraigada en el suelo, y es la única que se ha conservado al oeste de Eurasia desde la conquista de nuestro continente por los indoeuropeos?.
|
|
|
Ez bakarrik elibitasuna onartu, baizik, ONU erakundearen arabera, gaur egun hain beharrezko diren teknika eta tresneriei ere bere lekua eskainiz. Arestian aipatu dudan Antonio Tovar hizkuntzalariak La lucha de lenguas en la Península Ibérica liburuan ongi
|
zioen
bezala: –En un mundo moderno sólo los medios modernos (escuela y grados superiores de educación, radio y televisión, etc.) pueden asegurar la conservación de la lengua?.
|
|
|
Alde horietatik begiraturik doa honako liburu honetan biltzen dudana, uste dudalarik zentzuzko arrazoirik aski badugula edonon aurkezteko, hilketarik gabe eta indarkeriarik gabe noski, zeren gauza guztien gainetik, lehen lehenik gizakia jarri behar dugu, edonongo gizakia. Eta ideia kontuak, Aita Vitoriak ongi
|
zioen
bezala, itsutasunik gabe, elkarrizketaz bideratzeko ahaleginak eginaz aurrera joan gintezke.
|
|
|
Espainiarentzat munduko inperiorik handiena eduki zuen errege hark berak zuzenean ez noski. Baina oroi errege Felipe II.aren historiagile bezala kronikari izan zen Esteban Garibai, eta mondragoar hark Treviñori buruz bildu zituenak, nortasunez eta garaiagatik badutelako bere garrantzia; baina egia da inori ez diodala irakurri kronikari hark zer
|
zioen
.
|
|
|
Euskaldunonikuspegitik, baina ondradu. Beste hark
|
zioen
moduan, argumentuak aintzat hartuz.Argumentuak aintzat hartzea, filosofian bederen, argumentuak hartzea baita; hartzea eta lantzea, buztinezko irudiak bailiren.
|
|
|
Edward Carr (94: 243) historialariak
|
zioen
legez, estatuaren eta subiranoarenpertsonaren arteko identifikazioa zen aro haren funtsezko ezaugarria. Aferetakomundua, onibarren jabetza eta harreman politikoak bat garai hartan, gatazkak eta guduak ugaritu ziren.
|
|
|
Horixe
|
zioen
, idazten eta aldarrikatzen zuen begi okerreko filosofoak... Eta, ene ustez behintzat, munduari zuzen begiratzen irakasteko, irakasle handia izanzen.
|
|
|
Biharamun goizean, meza ostean superioreak estola («liburua» esan nahidu Eulalik) zabalik utzi zuen (horren bidez jakin dezakete apezek nor den sorgina), eta* Marcos komentutik bota zuen. Pablok
|
zioen
aitak parte txarrekoak (familiarrak) zituela.
|
|
|
Eta, konkretuago, Leturia. Hala
|
zioen
Mitxelena-k 1957an. Iruditzen zait, ordea, Leturiarenegunkari ezkutu horrek oraindik ezkutua izaten jarraitzen duela.
|
|
|
Puntu hauen ondoren zetorren agiri honen mami politiko pastorala (martxoaren13tik aurrera indarrean egon behar zuena: 8 art.), eta hitzez hitz honela
|
zioen
:
|
|
|
Jean Claude Corbeil, Quebec-eko hizkuntz politikarako ministrordeak, oso ongiezagutzen du Quebec-en azken 30 urteotan egindako hizkuntz politika. Bartzelonanizandako hizkuntzen nazioarteko mintegian, 1999ko urrian, honela
|
zioen
IñakiPetxarroman ek egindako elkarrizketan (ikus Egunkaria, 1999ko urriaren 5a): –Esanliteke frantsesa bihurtu dela hizkuntza ohikoa harreman komertzialetan eta lanarenmunduan.
|
|
|
Hierro egunkariak (9) argitaratua eta IPESetik, 18, 1995an jasoa. Hara zer
|
zioen
:
|
|
|
Pello Salaburu eta Alfontso Irigoien-en arteko iharduki entzutetsuan, Irigoien enalde egin behar: Salaburuk
|
zioen
Unibertsitatean bezala Euskaltzaindian ere, hautuakoro politika aintzat hartuz behar direla egin; Irigoien-ek aldiz politikaren gainetikparatu zuen egia, Arregi-k bezala?, saia gaitezen apalki egiaren bila joateri??, Txillardegik bezala?, egiak izan behar du hautuaren gidaria??, oraindik itzali ezden tradizio filosofiko beneragarrienak bezala: honek agintzen duenez, izan ere, egiarenbila zinez dagienak zabaltzen baitio bidea askatasunari; iturri zahar horretan edan duur berria Joxe Antonio Artze poetak ere:
|
|
|
Gai honi dagokionez, Moyano legeak, ezer asmatu baino areago, ezagunak ziren irakaskuntzaren hiru mailak arautu zituen(. La enseñanza se divide en tres periodos, denominándose en el primero, primera; en el segundo, segunda, y en el tercero, superior?
|
zioen
jadanik aipatu dugun oinarri legeak199), arestian esan dugun moduan, koherentzia eta kohesioa zituen egitura osoaren barruan200 Irakaskuntzaren hiru mailen arteko lotura garrantzitsua izanik oinarrizko baldintza baita sistema osoa eraikitzerakoan201?, aurreneko atalean aztertutako egitura corpusaren logikaren barruan kokatzeak, aparteko sendotasuna eman zion eraikitzen ari zen hezkuntza sistemari... Hauxe da, izatez, Moyano legeak zuen ezaugarririk garrantzitsuenetariko bat:
|
|
|
Garai honetan zigorrak asko gogortu ziren. Hona hemen zer
|
zioen
1870eko kode penalak (1870/VI/18): –Art.
|
|
|
Aipatu dugunez, oinarrizko irakaskuntzan ziharduten irakasleei udalek ordaindu behar zien, eta arrazoi ezberdinak zirela medio (erreakzio politikoak ere eta arrazoi honek bere pisua izan du Euskal Herrian, adibidez) irakasle horien egoera ez zen hobetuko XIX. mendearen bigarren erdialde honetan (gogoratu zer
|
zioen
Gil de Zarate-k: –maestros ignorantes, cuasi mendigos, desprovistos de todo prestigio é influencia social, desconsiderados por la plebe y maltratados por los cacicuelos?
|
|
|
Zazpietarako zegoen iragarrita, hori
|
zioen
behintzat portutik hurbil ikusi dudan kartel batek: " 19:00etan, Dingleko Gazte Aretoan, hitzaldia"; eta azpian, letra handiagoz," Ipar Irlanda, gaur:
|
|
|
Bizitza berri bat, astean behingo parrandak neska desberdinekin errematatzeko, laneko dirutxoak inorekin konpartitu beharrik ez izateko, bere bizitzaren jabe izateko. Eiderrek
|
zioen
moduan, bere buruaren jabe izateko.
|
|
|
Killarney zoragarria dela
|
zioen
panfletoa eman zioten turismo bulegoan. Artxibo berri bat ireki behar zuen toki bakoitzera iristean egiten zuen lehen gauza zen hori:
|
|
|
Honela
|
zioen
jaun Esteban Exegoienen gutunak:
|
|
|
Eta bizkaitarra enekin sartzen zen behin eta berriro, ene interbentzioneak bortz zaldun haien hiltzea eragotzi ziolako... eta nik, berriz, ezin ekidin nuen iduri lazgarri hura, ene burua urka bilur baten barrenean jartzen zuena, eta kezkatzen nintzen eta izerditan hasten nintzen, zeren berant gabe jakin behar baitzuen ene lepoak zenbat pisatzen zuen uzkiak, François de Villonek
|
zioen
beza la...
|
|
|
—Medikuek nahi dutena erranen ditek, baina urak ez dik kalterik egiten, baldin uretarat apur bana sartzen bahaiz eta ez kolpetik. Zeren, Bixente Erraz ki nek ongi
|
zioen
bezala: " Dorre batetik goiti beheiti erortzen denak hartzen dik kalte, ez eskaileretarik baratx jaisten denak..." —eta, eskuan zuen oihal zaharra erakusten zidala, erantsi zuen—:
|
|
|
Baina ez zetozen, ez, ene bila, Lutheroren bila baizen. Hala
|
zioen
agiriak bederen, zeina taldeburuak irakurri baitzidan, eta zeina Ofizio Sainduko inkisidoreak eta tribunal buruak sinatua baitzetorren.
|
|
|
Honela
|
zioen
Miguelek:
|
|
|
HONELA
|
zioen
osaba Joanikotek neuri xuxendu zidan kartak:
|
|
|
Egia
|
zioen
. Industrialdeko kale nagusiaren hustasunean ez zen bertze ibilgailurik bistara, eta gainera, espaloira igoa, are nabarmenago utzia; harengandik SORIA IKUZTEGIAK, S.L. zioen txartelera berrogeita hamar metro ere ez zen.
|
|
|
Egia zioen. Industrialdeko kale nagusiaren hustasunean ez zen bertze ibilgailurik bistara, eta gainera, espaloira igoa, are nabarmenago utzia; harengandik SORIA IKUZTEGIAK, S.L.
|
zioen
txartelera berrogeita hamar metro ere ez zen. Gehienez ere bi ordu lehenagoko irudiak ziren, baina tartean mende bat iragana zela ematen zuen, hain bainituen higatuak neure gogoaren zoko moko urrunenetan.
|
|
|
Ez
|
zioen
bereziki sumindurik. Bekatuan berrerortzeak onespena aisatzen ohi du.
|
|
|
Kontua da txarrean etxeratu nintzela, eta nire sabela alaitzeko jogurt triste bat ere ez zeukala niretako hozkailu arpilatuak. Hainbat hilabete geroago, gertatuaz jende zibilizatuen gisara solasteko gauza izan ginenean, Kristinak
|
zioen
hiltzaile ero baten karantza nekarrela salan sartzean. Ene planta beldurgarria areagotzen omen zuen eskuan armatako nekarren arrautzontzi hutsak.
|
|
|
Nireak, berriz, Jenny, gauaren kolorekoa. Ginearra,
|
zioen
. Nik ez dut inoiz xanpainarik edaten, bihotzerrea eragiten baitit, baina Jennyren mihiak nire aho barnean egin zuen sarraldi ustekabekoak isilarazi zituen botila barra gainera agertzeak sorrarazten ahal zizkidan arrangurak.
|
|
|
Mahaietako bi emakumeak begira genituen, izuz, eta zerbitzariak ere duda ezagun zuen barraz harata, laguntza eskatu ez eskatu. Alabaina, Ximurrak egia
|
zioen
, ez nuen kausituko. Inoiz ez nuen inor/ ezer botila batez kausitu.
|
|
|
Oinazea, azken minutuetan bertze topaketa alaiagoaren menturan lekutua zitzaidana, ausikika lotu zitzaidan buru barnetik, eragilea —eskua nahiz tresna— ezagututa arrapiztu balitz bezala. Bi aste lehenago hasitako joan etorriak finitu eta" helmuga"
|
zioen
txartela ageri zen nire aitzineko figura armadunetik zintzilik.
|
|
|
Asteleheneko zenbakian, berriz, bi argitalpenek leku handia eman zioten bai Txuma eta Jabitoren atxiloketari, bai" Ripodas Elektrotresnak" Charlyren saltegi zaharrean poliziak atzemandako zer ebatsien biltegiari. " Errepideko banda, kartzelara"
|
zioen
nireak," Poliziak turisten autoetan lapurtzen espezializatutako talde antolatua desegin du" lehiakideek. Kamioneta berde zaharra bahituran hartutako gauzen artean zekarten biek.
|
|
|
Pena bakarra nuen: SARAGUETA ALDAZ, EDUARDO JESUS izenburuko" karpetan" zer
|
zioen
ez jakitea.
|
|
|
Atari bat hautatu berria nuen, baita, atezaindegi estuko emakumeari egunon erranda, igogailuz aupatu ere bigarren solairuraino. Itxura gotorreko ateari iltzatutako txartel metalezkoak honela
|
zioen
: ANJEL URTXIPIA.
|
|
|
Egia
|
zioen
. Inoren burutan ez zen sartuko hogeita hiru urte baizik ez zituen kaxetarigai bat gisako saltsa batera igortzea.
|
|
|
Gezurra
|
zioen
, alu halakoak. Neure burua ispiluaren juzkura emana nuen etxetik atera aitzin, eta handi samartua nuen.
|
|
|
Ni hemen azken tximinoa nauk... —ke adar luzea jaurti nuen" Ez erre hemen, mesedez"
|
zioen
txartelaren aldera.
|
|
|
Eskailburuan ginen, ANJEL URTXIPIA. INFORMAZIO KONFIDENTZIALA
|
zioen
txarteleko atearen aitzinean. Poltsiko barnean, nire eskuak giltza handi eta hozkadunaren gain latzari kontzen zion, ateratzera deliberatu gabe.
|
|
|
Ez zen egunkarian nuen bezalakoa —hagitzez hobea zen—, baina bai, bederen, nire esku erdizka trebatuak bidea galdu gabe ibiltzeko bezain antzeko. " Aurkitu fitxategia"
|
zioen
leihatila hautatu nuen. Direktorioak, guztiak; laburpena," Saragueta".
|
|
|
Mahai gainean utzitakoari so egin ere gabe, hautsontzi bat atera zuen nonbaitetik eta" Ez erre hemen, mesedez"
|
zioen
txartelaren ondoan paratu.
|
|
|
Egia
|
zioen
: nire lana ez zen argitaratuko, gaurkotasun handiagoko bertze zerbait izan banu eskura.
|
|
|
Gorrotoak begiak itsutzen zizkidan. Berriro, Debekatuta erretzea
|
zioen
kartelaren azpian jarri, eta zigarro bat piztu nuen metro erdiko sugarrez. Itsuak, munduko ostia txar guztiarekin, esan zuen orduan:
|
|
|
Aristotelesek
|
zioen
naturan den oro materiaz eta formaz osatua dagoela.
|
|
|
Rubeni ere ez lioke kalterik egingo zeren, gelatik apaindurik jaitsi denean, eskaini didan irribarre zabala guztiz itzali baitzaio telegrama norena zen eta, gutxi asko, zer
|
zioen
kontatu diodanean.
|
|
|
Egun berezietan lore sortak jasotzen diren bezala, Dabidekin bizitzen hiru bat urte neramatzala, astelehen buruzuri eta guztiz arrunt batean lore sorta bat ez, baina kilo bat gerezi jaso nituen bulegoan. Guztiarekin, loreek ekarri ohi duten ohartxoa zekarren opari bitxi hark ere, eta, gutxi gorabehera, honela
|
zioen
: " Gerezi bat ahora eraman, eta zeure egin dezazula nahi dut, dasta dezazula, ahogoza dezazula.
|
|
|
Ge rnik a-k pairatu zituen erasoak eta boikotak, lerro artean eta batzuetan oso garbi azaltzen dira salaketa horretan, eta bertan asko dira Euskal Gobernuaren laguntza eza kritikatu zuten kolaboratzaileak. Horrela
|
zioen
, adibidez, Santiago Arellano Iturriak: edo Andima Ibiñagabeitiak:
|
|
|
Ba al du esperantzarik gure oroimenak? Koldo Izagirrek bere liburu batean
|
zioen
legez, herri honetan hiltzen denaz gain, hiltzen duenaz aparte izan behar du beste zerbaitek. Igoal nazi uniformea jantzita euskaraz idazten zuen haren istorioa eta pistola eraman zuen neska erahila harena filmatuko dituena, bien argazkiak ameto egingo dituena.
|
|
|
Printzipio honen arabera, hizkuntza desberdinak —ala marko linguistikoak, kontzeptualizazioak, teoriak— izatea posible da, eta denek balio diezagukete berdin ezagutzaren arazoei erantzunak ematerakoan. Gehien komeni zaigun hizkuntzaren aukeraketa,
|
zioen
Carnapek, dagoeneko ez da errealitatearekin izan dezakeen egokitzapenean oinamtzen, erabilgarritasuna bezalako balio pragmatikoetan baizik. Teoriaren ikusmolde honek indartsu jo zituen Vienako Zirkuluaren funtsezko postulatuak; hots, finkaturiko ikusmolde zientifikoaren aurkako azken sastada izan zen.
|
|
|
1) Aufbau ean garatzen den eraikuntza logikoaren zati handi bat sentimen esperientzia pribatuaren esparruan kokatzen zen — autopsikologikoaren eremua,
|
zioen
Carnapek— Eta eginkizun horretan, enpirismo tradizionalak ez bezala, Carnapek ez zituen sentsazioak edota sentimen datuak hartu ezagutzaren oinarri sendoa bailiran; horien ordez, berriz, berak ‘esperientzia elemental’ deiturikoak, bere esanahi holistan ulertuak117, aukeratu zituen, beren artean ‘antzekotasun erlazioen’ bidez lotzen zirelarik. Beraz, eta Gestalttheorie aren118 eraginpe garbian, Carnapek enpirista tradizionalarentzat ‘sentimen atomo’ primitiboak zirenak errefusatzen zituen eta, alderantziz, oinarri gisa hartu beharrean, bere teoriaren xede bat zirela erakutsi nahi izan zuen, hau da, eraikuntza logikoaren emaitza bat —’quasi analisiari’ esker lortutakoa—, eta ez premisa.
|
|
|
enuntziatu erabat sasikoak esanahiduntzat har zitezkeen. Adibidez, ‘gizakiak hilezkorrak dira’ bezalako hipotesi batek esanahia duela
|
zioen
printzipioak. Gure etorkizuneko esperientziari buruzko hipotesia da eta erraza da ulertzea zerk egiazta dezakeen hura.
|
|
|
Erantzun hori emanda ere, Zirkuluko gehienak Lewisen kritikaren alde jarri ziren, eta, ondorioz, irteera berrien bilaketari ekin behar izan zioten. Ayerrek, besteak beste, identitate pertsonalaren irizpide ez psikologikoa, fisikalista baizik, onartuz, honako hau
|
zioen
: bere gorputzaren suntsidura baino luzeago bizi den gizon bati buruz mintzatzea autokontraesankorra da.
|
|
|
Egiazkoa zer zen nahi zuten jakin, zer eta zeintzuk ziren egiazko enuntziatuak edota postulatuak, hau baitzen modu bakarra ezagutzari oinarri finkoa eskaintzeko. ...abaidan sakondu zuen, hura gorde behar zutela defendatuz —Carnapen eta Neurathen iritzien aurka, hauentzako errealismoa eztabaida metafisikoa besterik ez baitzen— Schlicken aburuz, errealitatea existitu egiten da, gizabanako batek pentsatzen duen edo pentsa dezakeenarekiko independentea izanik; unibertsoan gizakirik ez balego, planetek, adibidez, beren orbitetan biraka jarraituko lukete,
|
zioen
. Batzuek ideia berbera kontrafaktikoak erabiliz defendatu zuten:
|
|
|
Hizkuntza hura hizkuntza logikoak eta behaketazko hizkuntzak osatuko lukete, baita hizkuntza fenomenalistak ere hasiera batean. Nola ez, horren guztiaren atzean ezagutzaranzko bide bakarra zientzia dela
|
zioen
ikusmoldea ezkutatzen zen.
|
|
|
Vienako Zirkuluan inferentzia induktibo hauek legezkotzat hartzeko modurik onartu ez zutenek, legeen ikusmolde erabat artifizial eta batere ez erakargarri baten menpe ikusi zuten beren burua. Carnapek, bere hasieratan, Aufbau ean esate baterako, ‘Gizaki oro hilkorra da’ motako orokorpen batek hilda daudela dakigun gizakiei buruz soilik ari direla
|
zioen
; gauza bera esan genezakeen ‘Eguzkia egunero ateratzen da’ enuntziatuaren inguruan. Beraz, ‘Bihar eguzkia aterako da’ ez da eguzkiak egingo duenari buruzko enuntziatua, nik iraganean esperientziaturikoaren eta etorkizunean proiektatzen dudanaren deskribapen zeiharra besterik ez baizik.
|
|
|
" zein objektu dira emandakoaren elementuak, esperientzia zuzenarenak?". Erantzun fenomenalistak, kritikatik salbuetsita ez egon arren, zera
|
zioen
: elementu horiek sentsazio eta sentimen sinpleenak zirela, alegia.
|
|
|
Carnapek ‘tolerantzia’ hitza edo, zehatzago, tolerantziaren printzipioa adierazpena, lehenengo aldiz, 1934ko Logische Syntax ean agertu zuen120: " gauza ez da debekuak batuz joatea, konbentzioetara ailegatzea baino",
|
zioen
. Honekin, ezagutza razionala ulertzeko ohikoa zen logika bat eta bakarrak — Tractatus ean agindu moduan— suposatzen zuen ikuspegia errefusatzen zuen Carnapek.
|
|
|
Beraz, ezagutza edo judizio kantiarra — a priori eta sintetikoa— ukatu egingo da Zirkuluko enpirismoa dela eta. Positibismoak, bestaldetik, ezagutza soilik zientzi ezagutza dela
|
zioen
; beste gogoeta moduek ez dute ezagutzarik ematen. Azkenik, logika berria, Frege eta Russellen logika formala edo sinbolikoa izango da.
|
|
|
badaude beste deskribapen alternatibo batzuk lehendabizikoarekiko bateraezinak, baina gauza bera deskribatzen dutenak, hau da, behaketetan kointziditzen dutenak. Kasu hauetan deskribapen oro, munduko errepresentazio oro, berdin balio zaigula
|
zioen
konbentzionalistak, baliokideak baitira. Denek, prima facie, berdin balio dute, munduari buruz egiten ditugun baieztapenak ez baitira egiazkoak edo faltsuak objektiboki, egiazkoak edo faltsuak horietako deskribapen bati dagokionez baizik.
|
|
|
Ez zion zentzurik harrapatzen geometria euklidearraren egiazkotasunari buruzko galderari, sistema metriko dezimalari gauza bera galdetzeak ez daukan bezala. Geometria bat ezin da beste bat baino egiazkoagoa izan; soilik egokiagoa izan liteke,
|
zioen
Poincarek19.
|
|
|
Integral aldizkari bat heldu zen nire eskuetara bigarren greba hartan, 81eko abenduko edo 82ko hasierako Integral alea. Egiptologo batzuek hilobi batean antzinako telar bat aurkitu zutela
|
zioen
. Marfilezko plaketa batzuk aurkitu zituzten, launa zulorekin, eta haiekin egindako zapi zatiak; hortik atera zuten nola egindakoak ziren, zer marrazkirekin eta abar.
|
|
|
Leitzara jaitsi ginen. " Ez ezazu sekula erabakirik hartu gogoa sutan izan ezean",
|
zioen
Margak aurreneko gutunean, eta ez zen hain beroa nik une hartan Lauaxetari kontra egiteko nuen gogoa. " Azken batean", esan nuen neure artean," berriro ere nora jo ez dakidala nagok, eta bien bitartean ondo etorriko zaiguk pixka baterako zibilizazio deitzen den horretara jaistea, espaloiak zapaltzera."
|
|
|
Esne kondentsatua eta gaileta batzuk jan genituen, bordatik irten gabe, kanpoan euria ari baitzuen artean ere. Eguraldi harekin onena Goizuetara jaistea genuela
|
zioen
Lauaxetak, baina nik aurrera jarraitzea erabaki nuen. Elamatik barrena Artikutza ez genuela oso urruti esan nion, eta atertzen ez bazuen han gelditu ahal izango ginela.
|
|
|
Margaren lehen gutunaz oroitu nintzen ordea: " Baina ez ezazu inongo xederik izan",
|
zioen
, besteak beste. Eta aurrerago:
|