|
2000
|
|
|
Esaera da bertsolaritzan 40 urte arte ikasten eta handik aurrera ahazten
|
joaten
dela. Gaur ni 65 urteak beteta nago eta esaera horrek balio badu aspaldi goitik behera noa.
|
|
|
Gizona beti ikasten
|
joaten
da. Nik 30 urte nituenean pentsatzen ez nituen gauza batzuk egiten ditut orain («mañontzi» neurrian kantatzea, esaterako), nahiz garai hartako sasoia ez eduki.
|
|
|
Beti izan dut idazteko zaletasuna, baina istripua izan aurretik ez nuen egokiera handirik. Orduan jai egunetan festara
|
joaten
ginen eta idazteko patxada behar izaten da. Baina duela 19 urte istripua izan nuen kotxearekin, istripu handia gainera, Amurizaren ezkontza despedidatik Durangotik bueltan.
|
|
|
Bai, garai hartako baserritar batentzat nahikoak, orduko nire garaiko askok izan ez zutena. 13 urte eta erdi arte behintzat ibili nintzen eskolan eta orduko gehienak behin 12 urterekin jaunartze handia eginez gero, etxean lanean hasten ziren, itzulean eta abar, edo bestela artzain
|
joaten
ziren. Gu alde horretatik gurasoei eskerrak eman beharrean gaude.
|
|
|
Lehio batetik ezkutatzen ari den eguzkiari so dago gazte bat. Ikusten ditu haurtzaro eta nerabezaroa eguzki hori bezala
|
joaten
zaizkiola. Eta lehenagoko garai zein sentimenduak gogoratzen ditu.
|
|
|
Gainera Pottokok badu letxuga baino freskoagoa den izeba Juanita bat. Izeba Juanita kalean bizi da eta autosuperrean
|
joaten
da Pottokoren baserrira. Autosuperrean kabituko bada, Pottokok bere 218 kiloak jaitsi ditu
|
|
|
Landareak erosteko eskaera berriz, Hondarribiko Zubieta Etxaldean egin behar da. Diputazioaren aldetik sagarrondoei jarraipen zehatza egiten zaie; batzuetan sagarrondoak landatu aurretik baserritarrak aukeratutako lursaila ikustera
|
joaten
dira teknikoak eta ondoren, sagastiak nola datozen kontrolatzen dute.
|
|
|
Ni soldadu nengoen eta bera entrenatzaile. Maiz
|
joaten
nintzen haienean dutxatu eta meriendatzera, hantxe jan nuen lehen pizza ere. Geroztik ez dut halakorik jan.
|
|
|
Euskal Herrian eskaintza zabala dugu ihauteriei dagokienez. Eta, hala ere, bada egun hauek pasatzera atzerrira
|
joaten
denik. Urtero telebistan ikusten ditugun irudiek Rio, Venezia edo Tenerifera joateko gogoa pizten digute nonbait.
|
|
|
Gehiengoak aukera honi heltzen dio, agentzian esan digutenez. Veneziara ez da hainbeste jende
|
joaten
, baina, ihauteri dotore hauek ezagutu nahi dituenak 80.000 pezetatik gora ordaindu du astea pasatzeko San Markos plaza inguruan lo egin nahi duenak 130.000.
|
|
|
Eta zer gertatzen da Bizkaian? Haurrak
|
joaten
direla etxera gurasoei esanez,
|
|
|
Gerratea amaitzean hurbildu zen lehenaldikotz Kanbora, biriketako gaitza zuen anaiari bisita egitera, Lapurdiko herriska ospetsua zen-eta bere urberotegi eta osategiei esker. Ahal zuen aldi oroz, bidaian
|
joaten
bazen ere, Kanbon betiko errotu zen, Ipar Euskal Herriko bizi giroa eta Euskal etniaren berezitasunak inspirazio iturri bilakaturik. Hain zuzen, arrantzale eta laborariak margotu ez ezik, idatzi eta hitzaldi franko ere eman zituen, besteak beste Euskaldunak Iberoen ondorengoak zirela argudiatuz.
|
|
|
«nire andreari zerbait eraman behar diot», eta nik txintxo txintxo erosi, eta «zure andreari zer gustatzen zaio?». Eta han
|
joaten
nintzen Ramblara erostera.
|
|
|
Kontuan hartu behar dugu euskal gizartea ez dela euskal nazionalista, anitza dela, eta espainol nazionalismoa gero eta oldarkorragoa izango dela. ETAren indarkeria desagertzen
|
joaten
den neurrian espainiar oldarkotasuna haundituz joango da. Abertzaleok espainolistak baztertzen ditugun aitzakian bi komunitate sortzeko saioa dago hemen.
|
|
|
Herritxo honetan berak horrenbeste miresten zuen naturarekin gozatu ahal izan zuen bere osotasunean eta egoera gogorrenetan ere alde ona ikusteko gaitasunaren adierazgarri dira Juan San Martini igorritako eskutitz batetik jasotako berbak: «... hor zehar egurasten irtetzen naizenean, garia agurtu eta agurtu
|
joaten
nauk».
|
|
|
Egun gutxi izan ditut etxera gustura etorritakoak. Etxera
|
joaten
nintzen «dedios! gehiago ez diat bertsotan egingo!» esanez eta hurrena nonbaitetik hots egiten zidaten, eta ezetz esatea ere...
|
|
|
Guk 15 urte izango genituen erromeriara
|
joaten
hasi ginenerako. Aittolako gainean hemen inguruko erromeriarik onena izaten zen, Elgeta trikitilaria eta izaten ziren jotzen.
|
|
|
Turismoaren arazoa ere oso puntuala da, izan ere kontutan izan behar dugu, Aralar edo Urkiola bezalako tokietara, lehen ere, parke izendatu aurretik jendea bertara
|
joaten
zela. Agian kasurik deigarriena, Valderejokoa izango da.
|
|
|
Antzezlana 1930eko hamarkadan dago girotua, europarrak Amerikara
|
joaten
zireneko hura Eden berria bailitzan. Bederatziehun du izena antzezlan honetako protagonistak.
|
|
|
Sarobeko zuzendariak bere iritzia eman digu honen inguruan: " Nik profesionalak atzerrira
|
joaten
jarraitzea espero dut, denontzat onuragarria baita. Arazoa ez da kanpora joate hutsa, baizik eta zure zonaldean beharra egonik azpiegitura sortzeko ausardia ez dagoelako alde egin behar izatea".
|
|
|
Eta engainua ere nagusitzen
|
joaten
da. Ez al duzu irakurlea bera ere engainatzen?
|
|
|
Baina beraiek beren kabuz zerbait gehiago egin luketela uste dut, guraso eskolen bidez edo. Jendea ez da hitzaldietara
|
joaten
, hori beti horrela izan da, eta gauza sortzaileagoak egin behar direla uste dut.
|
|
|
" Hemendik, hirigunetik, huts samar irteten da autobusa, baina Brazomar aldean geratzen denean bizkaitarrez bete egiten da. Autopistatik autobusa gainezka
|
joaten
da, jende askok zutik joan behar izaten du eta hori oso arriskutsua da". Aparkaleku arazoa ere aipatu du eta adibide gisa denda pareko aparkalekuko Bilboko matrikulak zenbatzen aritu da.
|
|
|
Egia da egunero haur mordoa abiatzen dela Castrotik Bizkaiko eskoletara. Somorrostrora
|
joaten
dira gehienak eta Portugaleteko Santa Maria eta Barakaldoko Regato eskoletan ere badira egunero Castrotik datozenak. Portugaleteko Astileku ikastolak azken hiru urtetan autobus bat du Castrorako bidea egiten duena.
|
|
|
Portugaleteko Astileku ikastolak azken hiru urtetan autobus bat du Castrorako bidea egiten duena. Ruper Ormaza zuzendari gerentearen hitzetan," ikusi genuen urtero
|
joaten
zela ikasleren bat Castrora bizitzera eta autobusa jarri genuen haiek euskaraz ikasten jarrai zezaten, nahiz eta bidean horrenbeste denbora galdu". Rufino Diaz Helguera Castroko alkatearekin bildu ziren autobusa jartzeko erabakia hartu zutenean eta honek erabakiari ongi iritzi omen zion.
|
|
|
Baina bertako alkatetzatik esandako hitzen arabera," lotara soilik etortzen dira". Euren enpresa edo lanpostuak Bilbo Handian dituzte, ikastera ere hara
|
joaten
dira eta gehienek ez dute Castron erroldatzeko asmorik agertzen.
|
|
|
Xalbador Ikastegia izan zen aitzindaria eta denboraren poderioz, beste bi kolegio zabaldu dituzte. Bigarren Mailan ama ikastolatik datozen 12 eta 16 urte bitarteko gazteek ikasten dute eta ondoren lizeora
|
joaten
dira Baionara.
|
|
|
Halaber, programa bat daukagu, kontroletik gela bakoitzarekin hitz egiteko. Hauez gain, ur eta gas ihesak kontrolatzeko sistemak dauzkagu eta argia
|
joaten
bada, ekipo elektrogenoa daukagu argirik gabe inoiz gera ez gaitezen.
|
|
|
1977 aldera, ikastolaren arrakasta ikusita, ikastolako arduradunak La Inmaculada ikastetxeko mojekin harremanetan jarri ziren, baita akordio bat adostu ere. Horrela, eskolaurrea bukatuta, Gurutzeko Alaben ikastetxera
|
joaten
hasi ziren OHO egitera. Urte askotan hala izan da; iaz, ordea, mojek ikastetxea utzi zuten, eta ikastolak hartu zuen eraikina.
|
|
|
Oraindik ere jarraitzen dut urtean behin Estatu Batuetara
|
joaten
, gurasoak eta lagunak ikustera.
|
|
|
Orain arte transmisiorako bide bakarra elkarrekin fisikoki lan egitea izan da eta noski, egoera hau oso gutxitan izaten da posible. Beraz, erakunde gehienetan dagoen jakinduria eta esperientzia pertsonetan esklusiboki metatuta dago eta pertsona horiek desagertzen edo
|
joaten
direnean, erakundeek batzuetan hutsetik hasi behar izaten dute prozesuak eraikitzen.
|
|
|
Futbol taldeetan bezala gertatzen da. Argitaletxeek hiru edo lau begirale izaten dituzte nork jokatzen duen ondo defentsan, zein dagoen gazte, zein indartsu, zein datorren ondo... ikustera futbol zelaietara
|
joaten
direnak. Argitaletxe batzuk printzipio hori dute, nahiko berde dagoen idazle berri batekin zeozer egiten saiatzen dira.
|
|
|
Aizkolari asko dago, baina hor aurrean egoteko derrigor prestatu behar. Donostian bertan 15 gimnasio egongo dira, baina ni ez naiz
|
joaten
, mendian korrika ibili eta egurra ebakitzea nahiago dut. Eta amaitzean" trago" batzuk hartzeko gogoa baldin badut, ez dut ba egingo!
|
|
|
Urtean bitan ere ez naiz medikuarengana
|
joaten
, analisiak egin, zer janari behar den eta kito. Medikuak zure aurretik ibiltzeko baino, zure parean edo atzetik ibiltzeko daude.
|
|
|
Gero eta gehiago gelditzen dira tabernetan, zerbait edan eta musika entzuten duten bitartean. Gero, berbenatik igarotzean ikusten dute ez dagoela girorik eta beste taberna batera
|
joaten
dira, han gelditu gabe. Gainera, gehiago lotsatzen dira plazara dantzara irteteko.
|
|
|
17 urte nituen Dublingo pub batean lehenengoz sartu nintzenean. Ingelesa ikastera joan eta, bueltan, euskaraz lehen baino hobeto mintzatzen nintzela ikusi nuen, hara
|
joaten
diren beste gaztetxo guztiak bezala. Ez dakit zein izan ote zen lehenengo pub hura, baina gogoan ditut Dublingo O' Donogues' s edota Dun Laoghaireko The Purty Kitchen.
|
|
|
Iparra, iparra izan zen gure lehenengo norantza, hasi orduko ez txoratzearren. Gure oskol urdinaren garraio, janari, arropa, kometa, baloi eta alferrikako traste," tetris" a bezala, zehaztasun milimetrikoz kokatu, karta dorre baten pare, eta ttur ttur
|
joaten
ginen bazterretara begira harik eta gauak burua oskolpera sarrarazten zigun arte. Eta lotarako, egur ola batzuk autoaren barnean trabeska ezarri, koltxoi puzgarria haizatu, elkarren gerri eta izterren mugak esploratu eta negoziatu, eta hirurok goxo goxo...
|
|
|
NATURATIK IHESEAN. Niri dagokionez, eskubide naturalez mintzo zaizkidanean, azare jokuetara
|
joaten
naiz ihesi batean babes bila. Aukeran, musean, ea nire inteligentziak eta borondateak kontrako zoriari ziria sartzen dioten.
|
|
|
Nik ez diot beharbada inportantzia handirik eman, nahiz eta inportantea izan. Txapela irabaztean, ospatzen duzu, pozik gelditzen zara, baina automatikoki pentsatzen hasten nintzen harekin ez zegoela jaterik, eta tira aurrera eta beste baten bila
|
joaten
nintzen. Nik pentsatu izan banu 3, 4 edo 5 txapeletik aurrera nahikoa zela, ez nintzen sekula hamaika txapelekin izango.
|
|
|
Orain oso desberdina da; orain pilota eramaten da herri bakoitzera. Lehen 4 frontoi zeuden eta jendea haietara
|
joaten
zen. Orain aldrebes egiten da, pilota herri bakoitzera eramaten da.
|
|
|
Gure garaian herrian aritzen ginen baina orain umeak herri handitara
|
joaten
dira eskolak direla eta, eta han ez badiezu jartzen egokiera bat pilotan aritzeko, zaila da pilotariak ateratzea. Ikastolek lan asko egin dute arlo horretan.
|
|
|
Ez gara errazak asetzen, baina orain ezin dugu kexatu. Lezetxiki industen genuenean Vespa koskor batean Atauna joan, Barandiaran atzean hartu, atzeko parrilan maleta, hanka tartean morrala jarri eta Arrasatera
|
joaten
ginen. Hantxe egoten ginen hilabete osoa eta gero buelta.
|
|
|
Gure belaunaldia oso mendizale, edo, gaztaroan esaten genuen bezala, mendigoizale, izan da. Orduan, mendira
|
joaten
ginen, Gorbeia edo Aizkorrira; orain, mendia egiten da, eta hasteko hirumilakoak. Hizkuntza aldatzen ari da, bizitza osoarekin.
|
|
|
Behin, Lizarrako trenaren geltokian, goizean goizik, salatari ezagun batek barrandatu gintuen eta esan: " Badakit zertarako
|
joaten
zareten mendira: lasai hitz egiteko eta bideak gerlarako ikasteko!".
|
|
|
Ekoiztetxe bakoitzak bere lanak bidaltzen ditu Akademiara, honek Goya sariak eman behar dituenean, eta aurkezten diren filmak ikusten ditut, guztiak. Ez naiz inoiz
|
joaten
zinera, seme alabekin ezinezkoa da. Lehen joaten nintzen, baina beti gustatu izan zait gehiago antzerkia zinea baino.
|
|
|
Ez naiz inoiz joaten zinera, seme alabekin ezinezkoa da. Lehen
|
joaten
nintzen, baina beti gustatu izan zait gehiago antzerkia zinea baino. Zinea interes gutxi duen kontsumo bizkorreko produktua bihurtu da eta harro nago zinezalea ez naizelako.
|
|
|
Lehen neska gazteengatik goizeko 6: 30etan elizara
|
joaten
ginen, eta orain ordu horretan neska bila tabernetara joan behar da!
|
|
|
Nik beti esaten dut Castro dela Estatu Batuak eta Mexikoko muga: Santanderrera
|
joaten
dira eta" vascos" deitzen diete, eta hemen berriz" espainolak"... Iruditzen zait Euskal Herriko eta Espainiako bandido guztiak han dabiltzala.
|
|
|
Ni Kaikura 76an joan nintzen eta orduan euskaldun bat ere ez nuen aurkitzen Bilbon, eta gaurko egunean Castron euskaldunak topatzen ditut. Nire alaba txiki txikia zela Zestaoko ikastolara
|
joaten
zen, eta erdarazko aurreneko hitzak ikastolan ikasi zituen. Eta gaurko egunean" estatu kolpea" emango bagenu Castron euskaldunek aginduko genuke...
|
|
|
Guk estropadako saria jarri, eta euskal traineruak
|
joaten
dira, bada, hara? " Liga Vasca"?
|
|
|
Ni herriko lehen ikastolara
|
joaten
nintzen, Laskurainera. Bi ikastola zeuden garai hartan Tolosan.
|
|
|
Gaur egun Oarso Telebistaren programazioa goizeko 10etan hasi eta bi orduro berri lokalak egokitzen
|
joaten
den albistegian oinarritzen da. Bi orduko tarte hauetan Oarsoaldeko irudiak, gertakariak eta abar sartzen dituzte.
|
|
|
Hemezortzi urterekin Urepeleko baserri batera
|
joaten
nintzen euskara ikastera. Orain barre egiten dut ordukoaz:
|
|
|
Irakaskuntza ertainean jarri dugu martxan programa hau. Lehenago Aldundiak bazuen programa bat, non idazleak eskoletara
|
joaten
ziren ikasleak liburuetara hurbildu asmoz. Aurten programa berritzeko beharra ikusi genuen.
|
|
|
Gero etorri da Andoni eta belaunaldi hori, eta 80tik 90era Xabierrek egindako eraginaren sedimentazio bat izan da: Xabierrek irekitako bide berria hedatzen da eta hortik bakoitza bere estiloa hartzen
|
joaten
da. Ez da harritzekoa, 86ko eta 89ko txapelketan bi bandazo egotea; 86koan, atzera piska bat lehengo sisteman anklatuta dagoen bertsolari baten alde, Sebastian Lizaso.
|
|
|
90eko hamarkadan, gizartearen zatiketa politikoaren ondorioz, bertsolariari gauzak esateko eta interpretatzeko oholtza gainean zuen askatasuna ez zitzaion normaltasunez onartzen eta horrek bere ondorioak izan zituen. Seguruena kolektiboki erasan horiek bertsolariak baino gehiago Elkarteak jasaten zituen, Elkartea baitzen proiektuari tira egiten ziona, eta erasoaren atzaparkadak berari
|
joaten
zitzaizkion. Hortik ulertu behar dira telebistaren ulerkortasun eza bertsolariaren askatasunaren jarrerarekiko.
|
|
|
lehenengo" Hiruko" ak daude ipinita, momentu honetan diskurtso nagusia norbanakoen askatasuna eta bizitza pribatua baitira; nik ez nuen jarri nahi lehenengo dibertimendua eta gero bukaeran hori. Justu liburua kaleratu den momentuan egoera nahiko gaiztoa zen, eta bestela ere nik uste dut hemen bizi denarentzat ez dela" ni bizi naiz, badaukat bizitza pribatu bat, eta gero tarteka
|
joaten
naiz lan publikoa egitera", ez da hori. Uste dut ezin dela bereizi maila bat bestetik.
|
|
|
Liburuan zehar pertsonaia ezberdin asko aurkezten bazaizkigu ere, batzuetan ipuin bateko pertsonaiak beste ipuin batean sartzen ditu: " liburuko pertsonaiak errepikatzen
|
joaten
direla, batzuk azaltzen, besteak gordetzen, batzuk ipuin batean protagonistak, eta beste batean bigarren mailakoak" (Egunkaria VI). Izan ere," hainbat eta hainbat pertsonaiaren bilakaeraren berri ematen digu bere azken liburuko ipuin ezberdinetan" (Jakin 101).
|
|
|
Halako atmosfera falta nabaritzen zaie ipuinei, oso azkar kontatuta dago dena, pertsonaiak behar gisa ezagutzeko betarik eman gabe. Lerro gutxitan garatzen du haiei buruzko nondik norakoa, kontaerak eskatuko lukeen erritmoa ez du errespetatzen, arrapaladan bezala
|
joaten
zaigu istorioa, detailetan finkatu gabe, elkarrizketetan gozatu gabe, eta, batzutan bukaerako bide okerra hartuz. Oso presaka idatzitakoak dirudite gehienetan, eta horregatik ipuin batzuk absurdoak egiten zaizkigu, kontatzeko moduagatik gehiago, kontatzen denagatik baino.
|
|
|
Elaberriaren egiturak Joan Mari Irigoienen Babilonia eta Consummatum est nobela zoragarriekin gogorarazten du, honakoan ere kronologikoki lotutako bi istorio (garai berean agitzen baitira) izango baititu abiapuntu liburuak: batetik, Udarben hasten dena (Jaxinto gazteak On Ernestoren jauntxokeriari aurre egitea erabakitzen duenean), eta, bestetik, Urtuellan hasiera ematen zaiona (Jaxinto, Juxto anaiaren eraginagatik eta On Ernestorengandik ihes egitearren Urtuellara lan bila
|
joaten
denean). Jaxinto eta Juxto anaia udarbetarrak izango dira irakurleari bi herrien elkar topatzea ahalbideratuko diotenak. (Egan 48)
|
|
|
Salamancako katedran irakaskuntza lan ona bete zuen, bereziki Ameriketan indioekin egiten ari ziren gehiegikeriak, Frai Bartolomé de Las Casas misiolariaren salakuntzetan oinarriturik, bere iritzien gogoetetan osatzean, Relectiones zirelakoak burutuz. Bere hitzaldi haietara
|
joaten
ziren Zuzenbidean aritzen ziren ikasleak ez ezik zenbait irakasle ere, hauen artean Martin Azpilkueta nafarra. Hitzaldi haietako azkenengoak, 1539 urtean, De indis eta De iure belli deritzen saioak, garrantzitsuenetarikoak izan ziren.
|
|
|
Martin Azpilkueta(), Doktor Nabarro bezala ezagutzen dena dugu beste gizon gogoangarri bat. Aurrekoarekin lotuz, Salamancan Aita Vitoriaren hitzaldietara
|
joaten
zen eta bere ekintza eta lanetan haren eragina nabari du.
|
|
|
Hedabideen paisaia honen aniztasuna proposaturiko euskarri eta formatuari lotutadago, baina baita zuzenduta dagoeneko publikoari (euskaldunak, frantses hiztunak, eremu geografiko desberdinetara
|
joaten
direnak eta bertakoak direnak...), erabilitakohizkuntzei (frantsesa, euskara batua, zuberera,...) edo hedabide desberdinetakokazetari eta arduradunen jatorri eta unibertso kulturalei ere.
|
|
|
Horrela, adibidez,, anaitasuneko transferentzia? delakoa, ezkutuan terapeutengan zuzendutako ahaideen libidozko transferentziarendesplazamendu gisa uler daiteke, zeren, ezin errekonozitu ahal izateagatik, ageriantaldeko kide batengana
|
joaten
baita (Valiente, 1987 66 or.).
|
|
|
Bidarrain berean diote (Arana 1986, 108) Saindiaren harpeko bidea hetsi zutelaauzo etxekoek, Harrusekoek, hara
|
joaten
ziren beilariei dirua ordainarazteko edo, betiere hango sosak hartu zituztela eta Saindiak punitu zuela etxekanderea. Jarririk omenzegoen arratsean supazterrean, senarraren beha, eta denbora gaizto egin zen.
|
|
|
Horrela ageri zen hori dena, 1938ko urte hartan, Egia Atotxan; baina badakiguDonostiako beste eliz etxeetara eta inguruetako hainbat herritara ere
|
joaten
zirelafrantziskotarrak komentutik: besteak beste, hilabete haietan Zegama, Altza, Oiartzun, Beasain, Soraluze, Usurbil, Leitza, Arroa, Arrazola edo Aizarnazabal-era, adibidez.Euskaraz egin zirela hauetako asko, uste izan dugu, baina ez da hori batere segurua, zeren jakin izan baitugu gaztelania sekula entzungabeko zenbait herrixkatandenboraldi batez erdaraz bakarrik egin zirela, nonbait, elizkizunak (Bizkaiko Zeanurin, adibidez).
|
|
|
Behinola Txillardegik, egiak izan behar du hautuaren gidaria? 1 erabaki zuen, geurean orain ia osotoro galdua dugun baina oraindik guztiz itzali ez den filosofia tradizio beneragarrienaren nahia bere eginez. Ia aldi berean aholkatzen zuen RikardoArregi k, saia gaitezen apalki egiaren bila
|
joaten
–; eta, egiaren bila zihoala, hauxeaurkitu zuen, besteak beste: –harri bat bere izatearen hasiera hasieratik egina dago, behin betiko bada.
|
|
|
Hain zuzen ere,
|
joaten
ari zaigun XX. mendean, filosofia politikoak egia berriakmunduratzeko saioak izan dira. Egiaren lurraz elikatu dira filosofia politiko zintzoensustraiak.
|
|
|
Ama minbiziak eraman zigunetik gutxi
|
joaten
nintzen aita ikustera, egia esanda, eta gutxiagotan bi aldiz aste berean. Hori dela-eta, asteburuko bigarren bisitari naturaltasun itxura eman nahi izan banion ere, berehala sumatu zidan aitak zerbait arraroa.
|
|
|
Jakin ez zekienezer seguru esateko, bera baratzean aritzen baitzen, edo barnetegiko ikasleei frantsesapur bat irakasten, baina apaizgaien logeletan eta mugimendu arraroak sumatzenhasita zegoen, sartu irten gehiegi ibiltzen baitzen ilundu eta gero. Gure aitak kontatutadakit hori; izan ere, Salbatoreko barnetegian ikasia zen mutikotan, osabaren arrimura, eta garaitsu hartan amarekin ezkontzekotan bazen ere,
|
joaten
zitzaion oraindik ere, noizean behin bisitan.
|
|
|
nazio atzeratuetan lekualdaketak eskualde mortuetatik eta herrietatik hirigune handietara egiten dira. Nazio garatuetan, aldiz, jendea hiritzarretatik ingurualdeetara
|
joaten
da. Datu bat aipatzearren, esan dezagun Estatu Batuetan 5 urteko denboraldian bost amerikarretatik bi lekuz aldatu zirela (%40) 80ko hamarkadan.
|
|
|
Ikus daitekeenez, egintzari erantzuten dio batez ere (zer?), beraren ondoan noreta non elementu oinarrizkoak
|
joaten
direlarik. Gainera, derrigorrezko galdera erantsi behar zaio irrati leadari:
|
|
|
Sarrerako hormetan araknido, barraskilo eta makina bat intsektu (euliak, tximeletak, kakalardoak...) egoten dira. Normalean, haitzuloetara hibernatzera edo ugaltzera
|
joaten
diren animaliak dira, baina ez dute bizi zikloa haitzuloan betetzen eta bertan, denboraldi bat soilik pasatzen dute.
|
|
|
Urteko 70 ganadu buru inguru dira sai arreei ematen zaizkienak, eta inoiz 240 sai ikusi izan dira batera. Raneroko haitzetako sai arreez gain, Mena, Oriñon, Urduña eta beste lekuetatik
|
joaten
dira saiak Saltipiniako bazkalekura, sarraski bila. Ikusgarriak dira saien arteko borrokak hildako behi baten inguruan biltzen direnean, elkar tinko erasotzen baitute.
|
|
|
Hauek eratzen dituzten kuxinak, belakiak bailiren funtzionatzen dute; ura xurgatu, eta puztu egiten dira. Hau dela eta, abereak, lehorteetan bertara
|
joaten
dira larratzera.
|
|
|
Era berean, eta kanpotik etorritako kulturei esker seguruenik, gizakiak hainbat landareren haziak kultibatzen ikasi zuen, fruitu eta hazi biltzaile izatetik nekazari izatera pasatuz. Lehen nekazari horiek itineranteak ziren, hau da, baso zati bat erre, bertan erein eta urte gutxi batzuetan uztak jaso eta gero, lurzorua txirotzen zenean, beste baso zati batera
|
joaten
ziren.
|
|
|
" Heldu gaituk Clifden a, Connemarako hiriburura...", esan zion eta segituan gaineratu zuen egunero egiten zuela berak bide hura, eta gutxitan ikusi zuela Connemara hain eder. Eta ez zuela ulertzen nola lokartu zen, eta ea nola zen posible, inoiz ez zuela aukerarik izango naturaren holako espektakulurik berriz ikusteko eta hala ere lotan pasatu zuela bide guztia, eta ardiak errepidetik
|
joaten
ez zirelako taxia ordu laurdenez geldirik izan zuela, eta paisaia hark arnasa ere osten dizula (noski, esna egonez gero), eta berrogeita hamar libera zirela, mesedez. Lagun handi bat betiko urrutiratzen denean bezala begiratu zien Txemak txanpon haiei.
|
|
|
Inongo etologo, ornitologo, zoologo edo biologok egin ez zuen aurkikuntza. Aurrean zuen txoriarengana
|
joaten
zen, konkistaren jokoa hasten zuen, abestien bitartez komunikazio sistema konplexu bat jarri zuen martxan... Perfektua zen.
|
|
|
Hara, my basque fellow, nik emaztearen arropak janzten ditut askotan. Eta batzuetan hirira
|
joaten
naiz eta trapu intimoak erosten ditut, eta dendan esaten dut... zera, nire atsoarentzat direla, ezta. Ba bai, berarentzat ere badira, noski, baina erosten ditudanean neure gustuz aukeratzen ditut, e?
|
|
|
Pittinka pittinka gure harreman hura hasierako komenientziatik urruntzen hasi zen, benetako bihurtzen, eta laster heldu zen momentua zeinetan egiaz disfrutatzen nuen Txemarekin. Jaietara
|
joaten
ginen; gustura herriko jaietan, baina askoz hobeto ingurukoetan edo urrunekoetan, eta zer esanik ez igande aspergarrietan supituan antolatzen ziren guateke ia anakroniko haietan (gure herrian mundu osoan baino hogei urte beranduago deskubritu ziren guatekeak). Ahoz aho hedatzen zen albistea, eta laster betetzen zen jendez eta edariz lonja txikia, atea irekitzeko giltzak nondik irten ziren inork ez zekien arren.
|
|
|
Baina mutila urduriegi zegoen, eta edan ahala erretzen zitzaion alkohola bere barnean. Neska ikusi eta hara
|
joaten
zen mutila, atzetik koadrila osoa segika zuela. Bihotzaren taupaden artean hurbiltzen zitzaion, eta baita zenbait mozolokeria bota ere.
|
|
|
Ez zen herrikoa, baina hala eta guztiz ere arratsero
|
joaten
zen Txemak lan egiten zuen tabernara. Izkinatxoan jartzen zen, justu bezerorik ez zegoenean Txemak bere txokotzat hartua zuen izkina berean.
|
|
|
Lekua, eguna, mutilaren izena eta, gutxi gorabehera, aurreko orduak. Baina ez nuen oroitzen sentsazio hori, alegia, gertatuko dela jakin eta hala ere denbora
|
joaten
uztea, denborarekin jolastea. Ez nuen oroitzen, beharbada hau izan delako musuaren zain lasaitasunez itxaron dudan lehen aldia, gertatu behar zuenak ordutegi jakinik ez zuela ulertu dudan lehen aldia.
|
|
|
genituen, eta zer esanik ez dago mendiak baino harago harro altxatzen ei ziren hiriak. Arratsero
|
joaten
ginen estaziora, eta arratsero bagoi bakarra hutsik etortzen zen, eta hori zen hiriak existitzen zirela adierazten zigun seinalerik onena. Zeren, nork itzuli behar zuen herrira baldin eta trenaren ibilbidean hiria aurkitu bazuen?
|
|
|
Gero, herrira bueltan, behi, txori eta tximeletekin gurutzatzen ginen. Mendirantz egiten zuten alde, eta uste genuen eurak zirela zuhurrenak eta jakintsuenak, inori ezer esan gabe bazekitelako orain bidera, orain mendira
|
joaten
. Eta igual hirira joaten ere jakingo zutelako.
|
|
|
Mendirantz egiten zuten alde, eta uste genuen eurak zirela zuhurrenak eta jakintsuenak, inori ezer esan gabe bazekitelako orain bidera, orain mendira joaten. Eta igual hirira
|
joaten
ere jakingo zutelako. Baina batez ere, eta hau zen garrantzitsuena, herriko zulotik ateratzen zekitelako.
|
|
|
Eta orduan geu ere, Tere eta biok esan nahi dut, apuntatu egin ginen akademia horretan. Astean hirutan
|
joaten
ginen eta joaten ziren, noski, mutil biak ere; eta astean hirutan Jabiri begira igarotzen genuen klaseak irauten zuen ordu eta erdia, beti erdi jolasean eta intsinuazioz gainezka. Baina akademiara joan behar nuen egun batean, kasualitatea, katarrotu egin nintzen eta, ezin joanda, etxean geratu behar izan nuen.
|
|
|
Eta orduan geu ere, Tere eta biok esan nahi dut, apuntatu egin ginen akademia horretan. Astean hirutan joaten ginen eta
|
joaten
ziren, noski, mutil biak ere; eta astean hirutan Jabiri begira igarotzen genuen klaseak irauten zuen ordu eta erdia, beti erdi jolasean eta intsinuazioz gainezka. Baina akademiara joan behar nuen egun batean, kasualitatea, katarrotu egin nintzen eta, ezin joanda, etxean geratu behar izan nuen.
|
|
|
Anbulantzia atari parean zegoen esperoan. Harekin lagun bakarra
|
joaten
ahal zen, eta hura Edurne izanen zela erabakitzeko ez genuen akort jartzeko premiarik izan. Bere mutila halako atakan ikusita oneratu gabe zegoen oraindik.
|
|
|
Orobat jakin ere, haiei oldartzeak ezin aurreikusizko ondorioak ekar ditzakeela: beso bat hautsia edo hiru astetan
|
joaten
ez den urdina, konparazione, non ez zaituzten epaitegietako barne arkitektura mirestera igortzen, ordena publikoa hautsi duzulako salaketapean.
|
|
|
—.. eta nire iritzia nahi baduk, kabina batera ez ezik, popatik hartzera ere
|
joaten
ahal haiz etxe honetatik...
|
|
|
Orain, larriena kenduta, nolabait normaldu nauk jan edanetan. Trukean, gimnasiora
|
joaten
nauk, egunero hutsik egin gabe, bi orduz, iluntzean. Urratua bukatzen diat, baina, gure adinean, galduak gaudek geure buruari gogor egin ezean.
|
|
|
—Gaua
|
joaten
ari zaiguk, bila ere hasi gabe.
|
|
|
Ximurrarekin hitzordua nuela-eta kanporatzekotan nengoen batean, berak galdetu zidan" taldearengana" ote nindoan. Handik goiti, kanpora
|
joaten
nintzen aldiro," talde bilera" nuen, edo" talde afaria", edo" talde batzarra"... Zuri begietara jo zizuten liburu horiek ere, Magia zuria/ Magia beltza eta abar, antzezpena sinesgarriagoa izan zedin erosi nituen.
|
|
|
aldaka beti bezain sendo eta biribilak, sabel izter lirainduxeak eta bular belztuak bereziki. Lehenago, hondartzara elkarrekin
|
joaten
ginelarik, inoiz ez zuen kentzen bainu-jantziko goiko partea, nik erregutu arren. Bistan zen uda horretan konpainia berriak halabereko ohiturak harrarazi zizkiola.
|
|
|
Ez nion sinetsi. Nire gogotik, ordea, munduko artxibo polizial guztiak gizentzera
|
joaten
ahal ziren Ttipik bere bizi osoan nitaz eta gainerako guztiez bildutako datuak. Pena bakarra nuen:
|
|
|
Batxilergoan nengoenean, elkarrekin
|
joaten
ginen goizero fraideenera, baina nik, aldean barik, aparte nahi nuen eta gibelera bidaltzen, neuregandik hamar metrora. Tarte hori gure" segurtasun distantzia" zen.
|
|
|
—Taldekoa. Ama Taldekoa da eta, Taldekoa baita, halako liburuak irakurtzen ditu, gero, Taldearen bilkuretara
|
joaten
denean, horietaz solasteko.
|
|
|
—Zu ere Taldearen bilkuretara
|
joaten
zara amarekin?
|
|
|
Aldiz, gure amak hiritik alde eginda izeba Gloriarekin herrian partekatzen zuen bizitegian, bi bizilagunen logelez gain, ganbera itsu ttipi bat baizik ez zen, batendako ere handixko agituko ez zen oheaz hornitua. Erran gabe doa huraxe zela, nire banatzeaz geroztik, Unai eta bion aterpe deserosoa herrira
|
joaten
ginenean.
|