|
2000
|
|
|
Olariaga, Zabaleta, Urmeneta, Mattin... komikigintza eta ilustrazioak gurean eman dituen izenik nabarmenenak orriotan arituak dira. Izen hauek topatzeko 70eko hamarkadaraino
|
joan
behar dugu eta, hala ere, lehenago hainbatek ipini du bere umorea aldizkarian.
|
|
|
Euskara batuak irautea nahi badugu, bizitasunez eta erraztasunez jantzi behar dugu eta hori euskalki guztietatik jaso behar du. Ez da erraza euskalkien lekua zein behar duen izan adostea baina horren inguruan, zaratarik atera barik, diskurtso bat eraikitzen
|
joan
behar dugu apurka. Horrez gain, ondo legoke idazle, euskaltzale eta abarren artean euskalkia batuan sartzeko kanpaina eta praktika bat bultzatzea.
|
|
|
EH, EA eta PNVkoak gauza askotan behintzat bat zetozen, eta orain berriz ikusten ditut nahiko sakabanatuta dabiltzala. Nik uste dut Euskal Herria bere tokira eramango baldin bada, horiek denek elkarrekin
|
joan
behar dutela. Nahiz gauza batzutan hain ondo etorri ez, uste dut elkarrengandik hurbil ibili behar dutela.
|
|
|
Namibia zoologiko bat da eta erdian geunden. Hemen Pirinioetara
|
joan
behar duzu horrelako makrofauna ikusteko. Han dokumental baten erdian zaude
|
|
|
Agian Mario Vargas Llosak esandakoaren aurka ez du literaturak mundu honetako problemak soluzionatzen lagunduko baina sikiera pertsonago egingo gaitu. Horregatik uste dut formalismo eta teknika hutsetik haratago
|
joan
beharrean gaudela. Horregatik sortu ditugu literatur taldeak, hor gaudela erakusteko.
|
|
|
Ez dago hirugarren mundura
|
joan
beharrik laguntzeko. Hori da behintzat, Radio Euskadiko zenbait saioren baitan gizarte talde eta GKEk diotena, gizarte gaiak berri bilakatuz.
|
|
|
" Hemendik, hirigunetik, huts samar irteten da autobusa, baina Brazomar aldean geratzen denean bizkaitarrez bete egiten da. Autopistatik autobusa gainezka joaten da, jende askok zutik
|
joan
behar izaten du eta hori oso arriskutsua da". Aparkaleku arazoa ere aipatu du eta adibide gisa denda pareko aparkalekuko Bilboko matrikulak zenbatzen aritu da.
|
|
|
Aldiz, PP inoiz baino ahaltsuago (eta, beraz, makurgaitzago) dago bere gehiengoaren gorenean. Mesede eske
|
joan
behar zaizkion piztiak elkarren artean haginkaraziz entretenitzeko, edota sozialistak oraindik kateatuago edukitzeko modua aurkitzeko, epaileei hats pittina ematea nahikoa zaio.
|
|
|
Eta bizibidea beste nonbaitetik ateratzen baduzu ez duzu denborarik. Eta denbora hartzen baduzu, lagunen etxera
|
joan
behar duzu bazkaldu nahi baduzu.
|
|
|
literaturaren militante, hizkuntzaren militante (txineraz idazten dutenak txineraren militante dira, gaztelaniaz idazten dutenak gaztelaniaren militante diren bezalaxe) eta egoera baten aurrean aldeko edo kontrako postura hartzearen militante. Horren adibideak ikusteko ez dugu oso urrun
|
joan
behar: Jon Juaristi da militante, idazle militanterik bada.
|
|
|
Desafio bat onartzean hortaraxerako egoten zara bakarrik. Eta apustuetan ez dago Nafarroara
|
joan
beharrik kontrarioak aurkitzeko, hemen jendea badago lehian aritzeko, eta ni prest nago; besteari abantaila emanda ere, nik hamar enbor ekarri eta zuk bost, apustua egingo nizuke, ziur egon! Duela ez asko, dena uztekotan egon nintzen baina orain animatu eta dena irabazi nahi dut.
|
|
|
Bizkaiko kostaldea utzi eta Gipuzkoara iritsita, Zumaiaraino
|
joan
behar dugu lehenengo irlak aurkitzeko. Kasu honetan Urola ibaiaren itsasadarrean gora joan behar dugu, Bedua izenez ezaguna den ingururaino.
|
|
|
Bizkaiko kostaldea utzi eta Gipuzkoara iritsita, Zumaiaraino joan behar dugu lehenengo irlak aurkitzeko. Kasu honetan Urola ibaiaren itsasadarrean gora
|
joan
behar dugu, Bedua izenez ezaguna den ingururaino. Bertan, izen bereko limo irlak aurkituko ditugu itsasadarraren erdian.
|
|
|
Horiek denak azaldu dira. On Joxe Mielek kanpora
|
joan
behar izan zuenean jaso zituzten Seminariotik. Oso interesgarriak dira, hor ikusten delako alde batetik zein asmo, zein gogo eta metodo erabiltzen zituen bere gaztaroan.
|
|
|
Alde horretatik sofritzen dut, ikusiz nola erdi hilak garen eta halako urguilu handi batekin oldartzen garen bizitzan. Umiltasun gehiagoz
|
joan
behar dugu munduan, Zuberoan, Iparraldean eta Euskal Herrian orobat.
|
|
|
Hots, herrialde honek zentralizazio arazoa bat jasaten du gaur egun. Hainbat erregiotan badira nortasun oso sendoak eta askatasun maila altuagoak behar dira beraientzat. Ez dakit, botere legegile ezberdin bat gauzatzeraino
|
joan
behar denentz, baina ongi ikusten dut deszentralizazioaren aferari ekitea. Frantziak bere instituzio lokalen erreforma sakon baten beharra dauka askatasuna zabaltzeko, Europari eta erregio ezberdinetako hainbat nortasuni egokitzeko.
|
|
|
Hemerotekan ere dokumentatu naiz. Eta gainera, Baionara, Donostiara, Oriora, Pasaira, Santurtzira eta beste hainbat lekutara ere
|
joan
behar izan dut.
|
|
|
Lehen neska gazteengatik goizeko 6: 30etan elizara joaten ginen, eta orain ordu horretan neska bila tabernetara
|
joan
behar da!
|
|
|
" Cara al sol" zergatik ez dugu kantatzen? Tradizioarekin nora
|
joan
behar da. Hemen egin behar dena da hobetu!
|
|
|
Nik golfa ikusi banu golflaria izango nintzen, eta Ballesteros ez zen hain ona izango! Bizikletan ere ona nintzen baina itsasora
|
joan
behar izan nuen" txotxo". Txotxo ibilita denetik egin behar izaten da:
|
|
|
Hemen batzuek eta besteek esaten dute EAJk aukeraketa bat egin behar duela, abertzaleen erregistroetan edo espainolen erregistroetan sar gaitezen behingoz. HBk dioenez, EAJk azalpen bat eman behar du PSOErekin zertan ari garen argitzeko, eta ez dugula Vatikanora
|
joan
behar mirarien bila. Miraria, baina, ez dago Vatikanon HBren esku baizik.
|
|
|
Azkenik, zer esan zubererari buruz? Besterik gabe, bertaraino
|
joan
behar da hizkera eder eta kantari horretaz gozatzeko.
|
|
|
Nire ustez, bi urtez behin edo euskal konpainien topaketa bat egin litzateke, hitzaldi, eztabaida eta formazio saioekin batera. Programatzaileek Tarrega edo Gijonera
|
joan
behar izaten baitute.
|
|
|
Askotan esan dut ez dagoela Transilbaniaraino
|
joan
beharrik Drakula gure tradizioan ikusteko. XIX. mendeko ipuin bilketetan, Iparraldean batez ere, ipuin bat agertzen da Drakularen istorioa dena, maitemindu eta posesioaren gorabehera berbera kontatzen duena.
|
|
|
Batzuk gazteleraz ari dira, baina euskara ere entzuten da. Bihar Euskal Herriko beste erpinera
|
joan
behar dugu, Iparraldera, eta gaurkoz gureak egin ditugu Basaurin. Udaltzainari autopistara nola joan behar dugun galdetu diogu.
|
|
|
Bihar Euskal Herriko beste erpinera joan behar dugu, Iparraldera, eta gaurkoz gureak egin ditugu Basaurin. Udaltzainari autopistara nola
|
joan
behar dugun galdetu diogu. Honek ere ez daki euskaraz.
|
|
|
Izan ere, I. Mundu Gerrako lubakietako egoera irudikatzen zaigu. Honela, Frantziaren armadara gerratean parte hartzera
|
joan
behar izan zuten euskaldunetariko bat dugu eleberri honen protagonista: Jean Etxegoien.
|
|
|
Kutxazainean jolasean ari direla, polizia dator eta ihes egin dute. Honela, neskaren lagun baten etxera
|
joan
beharrean egongo dira, eta bertan jantzi baten lapurretaren berri izango dute. Beraz, neska hura ezagutzearekin batera, lapurreta bitxi batean korapilaturik aurkituko du bere burua.
|
|
|
Euskal herritarrok inora
|
joan
beharrik ez dugu giza eskubideak zer diren jakiteko. Historian zehar, bertako seme alabengandik adibide eredugarriak ez zaizkigu falta, eta horiek ikasi eta jarraitu beharrekoak iruditzen zaizkit.
|
|
|
Alabaina, askoz egokituagoa da Estatuaren aniztasun politiko kultural territorialari dagokionean.Zentzu honetan, nahiz eta Autonomia Erkidegoen arloaren gaineko eskuduntzak mugatuak diren eta zenbait gaitan goitik behera Estatuaren araudi eta jarrerek baldintzatuta dauden, zentralista beti; oztopatzaile askotan komunikabide autonomikoekiko; zatikatzaile gehienetan?, aukera errealak dituzte hauek beren inguruetan egiturapropioak eta ezberdinak garatzeko. Hala erakusten du EITBren esperientziak berak, nahiz eta horretarako Estatuak ezarritako lege mugetatik harago
|
joan
behar izan duenzenbaitetan, edo horren zirrikituak baliatu, EITB bera sortu edo bigarren kanala zabaldu zenean bezala. Lurraldetasunaren arlotik ere ETB1en seinalea Iparraldera normaltasunez hedatzea lortu da; ordea, Nafarroako hedapena ez da osoa, ezta ofizialaere.73
|
|
|
Ondoko irailean, 1958koan beraz, Aljeriara soldadu
|
joan
behar izan nuen, 1960koabenduraino. Udatik Xarriton-ekin hitzartua nuen, itzultzean Hazparneko ikastetxeanirakasle sartuko nintzela.
|
|
|
Kontalariak ipuineko protagonistak ezagutzen dituen ideia, tradizioak berakeskaintzen du, bukaerako formula eta lelo batzuek adierazten dutenez (Kaltzakorta1989, 22), adibidez: «Nik azkenik ikusi nituenean...», «Ni hara iragan nizenean», «Lorietan banindagon haien ezteietara
|
joan
beharrez...». Inori sinetsarazteko asmorikgabe eta alegiazko baieztapenen bidez, ipuinak berak jokatzen du jokoa, edo hobetoesanda, erakusten du jokoa, berdin egiteko gonbita luzatzen.
|
|
|
–Kuartelera
|
joan
behar duk, Antton. Hemen ez zegok gauza onik, eta disgusturen bat izango diagu deskuidatuz gero.
|
|
|
Alde horretatik interesgarria iruditzen zaigu, hizkuntza egokia, ren ideiaren inguruan zerbait esatea, modernotze prozesuari aurre egiteko gai den aldetik. Zentzu horretan, hizkuntzaren erabilpen ideologiko hutsak arreta berezia merezi duelakoan gaude, Estaturik gabeko nazionalismo batzuek egiten duten erabilpenak bereziki, adibideak izateko, ez dago urrunera
|
joan
beharrik?. Neurri handi batean, hizkuntza egokia, ren arrazonamendua ontzat harturik, beren hizkuntza erabili izan dute nazio identitate, nortasun edota parte izatearen elementu gisa, baina kultur hizkuntza sortzeari uko eginez.
|
|
|
Eskolako neskatila hura pasilloetatik ikusten zuen egunero, bere lagunekin hizketan eta barrezka, eta berak, mutikoak, komunera
|
joan
behar izaten zuen, ileak ondo zituen egiaztatzera, eta berriz ere (etxean hainbestetan egin arren) Bogart en keinu autosufizientea entseiatzera.
|
|
|
Gero tabernaria ere batu zitzaigun elkarrizketan, eta azkenean barkatzeko esan behar izan nien, oraindik ez nekiela aterpetxean tokirik izango nuen, eta bertara
|
joan
behar nuela, ez banuen kalean lo egin nahi. Gonbidatu ninduenak barrezka erantzun zidan ezetz, tokirik ez banu bere etxera joango nintzela lotara, eta telefonoan txanponak sartzearen keinua egin zuen bere emazteari deitzeko, afari berezia presta zezan agintzeko.
|
|
|
Gaua Belfasten pasatuko dugu, bihar aireportura goiz
|
joan
behar dugulako. Ez dut lorik egin nahi.
|
|
|
Rocíok leihatila txikia ireki du, eta azken musu bat bidali dit. Eider, itaundu nahi izan dit gero, nora
|
joan
behar duzu Killarneytik alde egin ondoren. Eta nik erantzun oihuka:
|
|
|
Ez nuen horrelakorik espero eta barkatzeko esan nion, banindoala. Baina lurretik altxatu eta eskuarekin ezezko keinu bat egin zidan, ez zuela inporta adierazteko, edo bera zela
|
joan
beharra zuena esateko, ez dakit.
|
|
|
Astean hirutan joaten ginen eta joaten ziren, noski, mutil biak ere; eta astean hirutan Jabiri begira igarotzen genuen klaseak irauten zuen ordu eta erdia, beti erdi jolasean eta intsinuazioz gainezka. Baina akademiara
|
joan
behar nuen egun batean, kasualitatea, katarrotu egin nintzen eta, ezin joanda, etxean geratu behar izan nuen. Ba, justu egun horretan Terek Jabi ligatu zuen.
|
|
|
Bereziki niretzat, zeren Tere bere konkistaren ondoan jesartzen baitzen, eta jada niri ingelesa ikasteko gogoak ere joan zitzaizkidan. Eta gainera gero, etxera bueltatzean, parejatxoarekin
|
joan
behar izaten nuen, nire amorraziorako. Beno, gure amorraziorako, zeren Txemak ere bide bera egiten baitzuen.
|
|
|
—Ni ere banoa —erran nizun, jantziz gero, ene ahalkeari eta ene beldurrari ihesbidea eta itzurbidea ediren nahirik— Egoitzarat
|
joan
beharra dut, zeren bazkalordua baita.
|
|
|
Eta nik neure egoitzarat
|
joan
behar nuen, bai, baina ez nuen jada joan nahi, hain bainengoen, zinez, zurekin arrai eta neure gogara. Eta dudos nengoen berriro, Jainkoak apez izaiteko deitu ote ninduen, zeren eta nik uste bainuen ezen, apez izaiteko, gozorik ez duen ate estua iragan behar zela eta nork bere buruari uko egin behar ziola, baita lizifrinaz eta zilizioez baliaturik ere, hala behar izanez gero; ordea, zure hitzetarik bertze mundu bat igar nezakeen, zeina baitzen zabalagoa eta gozoagoa, eta zeinak erakarri baininduen hatsarretik beretik...
|
|
|
...sitatean aritu baitzen, luzaroan han ere; nola, gero, Carranza artzapezpikuaren defendatzaile izan zen, Europa osoan sonatua izan zen auzian, eta nola hargatik gogotik sufritu behar izan zuen, halako tailuz, non etxean preso eduki baitzuten denbora batez, errege Filipe II.aren manuz; nola Erromak, ondoren, Toledoko artzapezpikuaren kasua bere gain hartu zuen, eta nola Mar tinek, halatan, Erromarat
|
joan
behar izan zuen, non aita saindu Pio V.ak kardinal izendatu nahi izan baitzuen bi aldiz, nahiz eta bere xedea ez zuen bete ahal izan, errege Filipe II.ak hatsarretik beretik eragotzi ziolako, zeren lau akusazino baitzituen doktore nafarraren kontra: lehena, ez zuela onartzen Espainiak Nafa rroa bereganatu izana; bigarrena, Martinek erraiten zuela ezen erregek gorrotatzen zuela eta hargatik ez zuela haren Gorteetan kargurik; hirugarrena, nafarra zela eta Albre ten aldeko familia bateko kide eta partaide; laugarrena, Franziaren laguna zela eta Frantziako kulturakoa; eta kontatu zenidan, finean, nola Mar tinek ospitale batez dotatu eta hornitu zuen bere jaioterria, Barasoain, hil ondoren.
|
|
|
Eta, hala, bazkari arin baten ondotik zaldi gainerat igaiten zela, abiatu zen aita Ubarnerantz, nondik ilunabarrean itzuli baitzen. Eta erran zigun nola egon zen Ubarneko dama damatxoekin, eta nola haiek erran zioten ezen aitak berak basorat
|
joan
behar zuela, gau haietarik batean, zenbatenaz lehenago, hainbatenaz hobeki, zeren, baldin tigrea ehizatzen bazuen, Mattini sukarra joanen baitzitzaion.
|
|
|
—Gassendi handiak erran zigunez, Galileok laket zitian Baronius zeritzan kardinalaren hitz batzuk, orain berean erranen dizkiadanak, nik ere laket laket ditudalako —eta, begietarat so egiten zidala eta hatza altxatzen, erran zidan—: " Spiritu Sainduak Biblian erakutsi zigun nola
|
joan
behar genuen zerurat, ez nola dabiltzan zeruak..."
|
|
|
—Aita, berorrek badaki ezen behin baino gehiagotan
|
joan
behar izan dudala, berorrek hala manaturik, hango eta hemengo itsas portuetarat —Pasaiarat, Donibane Lohizunerat eta Baionarat—, hainbat kargamenduren begiratzeko eta haien bideratzeko, untzi batean zein bertzean, orain Ingalaterrarat, orain Flandriarat, gure oletako produktuen kanporatzeko asmoz... Eta jakin beza ezen itsas portuen mugimenduak finantzen jin joanei buruzko bertze ikusmolde bat eman didala, hagitzez ere zabalagoa, zeren eta itsas portuak baitira, hain zuzen, munduan dauden tratuen eta negozioen bidegurutze...
|
|
|
Eta ez al zetorkigun bizitza, egina eta erabakia bezala, arbasoenganik ondorengoenganat eta gurasoenganik seme alabenganat, halako moldez, non zurginaren semea zurgin izanen baitzen ezinbertzean, zilarginarena zilargin, eta zapataginarena zapatagin? Eta, baserrietan, gurasoek heredero izendatzen zuten semea edo alaba geratuko zuan baserriarekin, eta gainerakoak, edo apez, edo Indietarat
|
joan
behar, baserrian geratu nahi ez bazuten bederen, herederoaren erranetarat. Gaur egun bezala, guti gorabehera, zeren gauzak ez baitira franko aldatu horretan ordutik hona.
|
|
|
Eta, hargatik, Urbiaingo bakardadean mundu haren falta sumatzen zuelako edo, noiz eta Iruñarat edo Donibane Lohizunerat joaiten baitzen —begi ordeen konpontzeko, liburu batzuen ekartzeko edo Piarres Oihartzabal kapitainarekin egoiteko... edo, baita Pazkoarekin eta Mendekostearekin konplitzeko ere, erraiten zuenean, iduri egiteko, ezen konfesatzera
|
joan
behar zuela, nahiz eta gerorat jakin nuen ezen bere konfesione haiek eramaitenago zutela bekatu bat gehiagoren egiterat bertze guztien barkatzerat baino—, ez zen koadroren bat edo bertze ikusi gabe geratuko, ezagutzen ez zuen pintoreren baten studiorat joan behar bazuen ere hartarakotz. Nik harekin joan nahi izaiten nuen batzuetan eta erraiten ere nion, baina hark beti ihardesten zidan ezen haiek bidaia tipiak zirela eta nik bidaia handi bat merezi nuela, Pisarat eta Galileoren jaioterrirat lehenik, eta Pariserat gero.
|
|
|
...apitainarekin egoiteko... edo, baita Pazkoarekin eta Mendekostearekin konplitzeko ere, erraiten zuenean, iduri egiteko, ezen konfesatzera joan behar zuela, nahiz eta gerorat jakin nuen ezen bere konfesione haiek eramaitenago zutela bekatu bat gehiagoren egiterat bertze guztien barkatzerat baino—, ez zen koadroren bat edo bertze ikusi gabe geratuko, ezagutzen ez zuen pintoreren baten studiorat
|
joan
behar bazuen ere hartarakotz. Nik harekin joan nahi izaiten nuen batzuetan eta erraiten ere nion, baina hark beti ihardesten zidan ezen haiek bidaia tipiak zirela eta nik bidaia handi bat merezi nuela, Pisarat eta Galileoren jaioterrirat lehenik, eta Pariserat gero.
|
|
|
Baina, hitzetan galdu gabe, nola baita ene usantza eta ohitura, aita Bartolomek amari egin erregalutxo baten berri emanen dizut, idurika dezazun orain ere azaletik mamia: egun batean, apezak
|
joan
behar izan zuen Iruñarat, nondik eraztun handi samar batekin itzuli baitzen, zeinak erakusten baitzuen erdian eskeleto bat, eta eskeletoaren inguruan, letra ezin tipiagoetan, inskripzione bat: Memento, homo, quia pulvis es et in pulverem reverteris.
|
|
|
—Osaba jauregian zain daukat, eta harat
|
joan
beharra dut...
|
|
|
Baina zer nenbilen ni, ezinezko amets hartan denbora alferrik galtzen? Norat
|
joan
behar nuen nik, baldin ez banuen norat joan. Edo, benturaz, bai... zeren eta, bat batean, napolitarraren kontseiluz Pisako katedralean aditu nuen meza etorri baitzitzaidan bururat, eta, harekin batean, oihu erdiragarri hura, erro errotik eta bihotzaren erditik atera zitzaidana:
|
|
|
...k guztiz agortu zitzaizkidala, don Venanciok kontatu zidan ezen Nenbori pena ezin penagarriago hura sartu zitzaiola bihotzean eta ezin izan zuela pena hura bere baitarik erauz, ni preso eraman nindutenetik... eta gaixoa apetitua galtzen hasi zela eta egun osoak kantuan emaiten zituela, nitaz oroiturik, halako suertez, non egun batean buru buruan sartu baitzitzaion ezen presondegiaren inguruneraino
|
joan
behar zuela, nik kantatzen entzun niezaion... eta hartarakotz lagundu ziola bere neba Gunbek... eta biak joan zirela behin, bi aldiz eta hiru aldiz... baina handik gutira eritu eta azkenean hil zela, orduan ere kantari.
|
|
|
—Eta horrek, beraz, biok Kubarat
|
joan
behar duzuela erran nahi du, La Habanan hartu ahal izaiteko Espainiarat eramanen zaituzten galeoi flota arauzkoa... Cumanátik La Habanarako itsasaldiaz, berriz, nerau ardura naiteke, jakin dezazuen zein untzitan itsasoratu behar duzuen eta noiz, zeren ezagutzen baitut Cumanáko portuko marinelengan eta gainerako itsas jendeengan eraginik duen gizonik...
|
|
|
Baina, zergatik pentsu eta burutazio ezkor haiek...? Zergatik
|
joan
behar nuen, bada, konfesore batenganat, pertsona adinean heldua nintzenean. Baina, zergatik zetozkidan bururat kontu haiek, bai, baldin neure otoitzetan, bertzenaz ere, artez mintzatzen banintzaion Jainkoari, bertze ararteko baten beharrik gabe?
|
|
|
Eta handik aitzina kontatu zidan nola, gaitzaren sendatzeko, Donibane Lohizunerat itzuli, eta medikuarenganat
|
joan
behar izan zuten bai berak eta bai osaba Joanikotek ere, eta nola medikuak erakutsi zien —zeren osaba Joanikot ez baitzen medikuez gehiegi fidatzen, halako moldez, non, haien ardurapean zegoen bakoitzean, mila galdegite egiten baitzien—, ezen bi teoria zeudela: bata zen Fracastoro ren tratatuan agertzen dena, eta eriari guaiakoa hartzea kontseilatzen ziona:
|
|
|
Eta guk geure mapari so egiten genion, eta bagenekien ezen Santo Tomáserat
|
joan
behar genuela, eta Santo Tomásetik haratago ere bai, Utopiako lurretarat iritsi nahi bagenuen behintzat...
|
|
|
—Bihar oilagorretarat
|
joan
behar diagu, eta goazen ehiza zakurren ikusterat...
|
|
|
Eta, senarra ahula zelako eta spiritu eskasekoa, edo auskalo zergatik, kontua da ezen fraideak senarrak baino maizago jasotzen zuela Catalinaren ondasun tenporalen fruitua. Eta gau batean gertatu zen, ustekabean, ezen Bucciok, hainbat hiritako usantzaren arabera, guardia egiterat
|
joan
behar izan zuela, eta fraidea haren emaztearekin geratu zela, oheratzeko asmotan. Eta, nola fraideak baitzuen, bere eskolako guztiek bezala, akerraren usain gaixtoa, arropa kirastua gainetik kendu, eta arropa zuria eta fina jantzi zuen haren orde.
|
|
|
Eta, notizia bat bertze bati zerraiola, etxekoek etxean gertatuaren berri jakinarazten ziguten, eta guk geure bidaiaren berri emaiten genien. Eta, nola guk haratakoan ez baikenien jakinarazi norat
|
joan
behar genuen, Pisarako bidaian gertatuak kontatzen genizkien.
|
|
|
—Badakik ezen, hilabete baten buruan, desterrurat
|
joan
behar dudala, eta ez nikek adio luzetan galdu nahi, zeren eta hik ere heure etxea baitaukak, eta han izanen dituk heure etxekoak aiduru... Halarik ere, eguna aitzina zoak, eta gurean iragan huke, beharbada, gaua.
|
|
|
alferrik, zeren utzi bezala ediren bainuen etxea. Ordea, sinesten hasia nintzenean ezen biak ere ihes eginak zirela, morroi bat hurbildu zitzaidan, erranez ezen, osaba Joanikoten manuz, urroztarren bordarat
|
joan
behar genuela.
|
|
|
txabolan baduk egurrik eta lastorik aski, eta, halatan su emaiok lastoari, su eman egurrari, eta su emaiok txabolari, Maddalen eta biok barrenean gauzkala, zeren gorputz biziari emaiten zaion sua tortura duk eta oinaze iturri duk, nola izan ohi baita inkisidoreen eskuetan, baina hilotzari emaiten zaiona, aldiz, purifikatzailea duk, are gehiago gure kasuan, zeren etsaiak ezin izanen baitu, halatan, mendekurik hartu gure hilotzen gainean, nola har baitzezakeen bertzenaz; eman, bai, su guztiari, eta daramala haizeak gure hauts amorostua, nola erraiten baitzuen Quevedok, Jainkoaren baitarat, suarekin su eta amorioarekin amorio. Eta ez egon triste, otoi, guk hartu deliberamenduagatik, zeren, desterrurat
|
joan
behar genuen egun berean edirenen baitugu, benturaz, zinezko libertatearen lurra, nork daki...
|
|
|
Erabakia nuen, bada, eta, ene erabakiaren aitzinatzeko, hil ala bizikoa izan zitekeen egun hura, zeren eta egun hartan
|
joan
behar baikenuen Amsterdameko karrika haietarat, non, untzikideen erranetan, suerte orotako neskak eta emaztekiak baitzeuden, batzuak tabernetan eta bertzeak leku gorde jakinetan, beren faboreen eskaintzeko disposizionean, gizonen atseginerako.
|
|
|
Lehorreratu bezain fite, egun bakarreko epea eman niean, uhartetik alde egiteko. Baina, alde egin zutelarik, penaturik geratu ninduan, zeren, mahometarra banintz, oina pikaturik igorriko bainituen biak —ihardetsi zidan— Haiek
|
joan
behar zitean mesanako belaren laxatzerat, ez hik! Aldiz, hik galdu huen eri handia, ez haiek...
|
|
|
—Arrazoin izanen duzu, benturaz, kapitaina, baina osaba Joanikot eta Maddalen amorosturik zeuden, eta osabak ez zuen bertze portu batzuetarat
|
joan
beharrik izan eta, beraz...
|
|
|
Uzkurdurak bazkalondoan hasi zitzaizkion tarte jakinetan errepikatzen, eta arratsaldeko sei eta erdietan hartu nuen telefonoa. Beraz, aparatua gakotu eta" Zentrora"
|
joan
behar genuela aditzera eman nionean, bildots baten gisara jarraiki zitzaidan. Bere burua Ospitaleko Ama Etxeko aparkalekuan ikusi zuelarik lotu zitzaidan:
|
|
|
—Arratsaldea niretzat nahi nian gaur —ahoa beterik, segida eman nion azalpenari— Hileta batera nauk
|
joan
beharra.
|
|
|
—Gaur goizean hilerrira
|
joan
behar nuen, adio erratera, baina ezin izan dut, konprenitzen duzu. Ez nuen indarrik, ez kemenik...
|
|
|
Alditxartuta nengoen, guztiz alditxartuta. Lanera
|
joan
beharra neukan. Berandu zen.
|
|
|
Tira. Kontua da, poliziarengana
|
joan
behar zuela pentsa  tze hutsak beste inora joan behar izatetik libratu zuela, haretxek kendu baitzion zotina, eta, ondorioz, etsipena eta desesperantza, eta berriz ere uste izan zuen bidaia hark muturrera iritsi bezala atzeranzko bideari ekingo ziola, eta laster ahaztuta izango zituela amesgaizto ondikozkoak.
|
|
|
Tira. Kontua da, poliziarengana joan behar zuela pentsa  tze hutsak beste inora
|
joan
behar izatetik libratu zuela, haretxek kendu baitzion zotina, eta, ondorioz, etsipena eta desesperantza, eta berriz ere uste izan zuen bidaia hark muturrera iritsi bezala atzeranzko bideari ekingo ziola, eta laster ahaztuta izango zituela amesgaizto ondikozkoak.
|
|
|
Hurrengo goizean, elizara
|
joan
behar izan genuen senide guztiek, eta garrantzi handikoa aurkitzen nuen neure burua, neure galtza eta seriotasun berrien barruan. Harrituta zeudela iruditzen zitzaidan kale ertzetik begira genituen haurrak, eta banekien neureganatuak nituela egun batzuetarako.
|
|
|
Nora
|
joan
behar duzu bizitzera?
|
|
|
Nora
|
joan
behar duzu bizitzera?
|
|
|
Baina, Migel, gurasoek jakin dezakete. Eskolara
|
joan
behar dugu, eta igandea izango balitz...
|
|
|
Edota ausardiaz jantzi, eta berehala dakigu bizitza aldatuko zaigula. Nahiz eta zernahiren aurka
|
joan
behar izan.
|
|
|
galdetu nion, lasaitasun une batean. Hamarretan
|
joan
behar dut etxera.
|
|
|
Hamaikak ziren etxera iritsi nintzenerako. Denak afalduta zeuden, eta ezertxo ere jan gabe
|
joan
behar izan nuen ohera. Etxeko habeak ez zeuden txantxetarako.
|
|
|
Jendea furgonetara sartzen ikusi dudanean, atzealdera jo, eta leiho ondoan eser  tzea lortu dut (oso gaizki pasatuko nuke bi ezezagunen erdian, alboetara begiratu ezinik eta solasera beharturik
|
joan
behar banu). Atzealdean, Ruben eta Karmelo ere eseri dira:
|
|
|
Nire barrena gutxi asko argitu den arren eta, lehertuko ez banaiz, hau guztia norbaiti azaldu behar diot. Inorekin baino gusturago Teresarekin hitz egingo nuke, baina bihar arte itxaron ezin, eta oraintxe Rubenen dendara joango naiz
|
joan
beharra daukat.
|
|
|
Datu hauek eskuratu ahal izateko ez dut hemerotekara oinez
|
joan
beharrik izan, aski izan dut Argia-k eskaintzen duen Euskal kulturaren hari@ izeneko internet zerbitzua ikuskatzea nire mac ean. Zorionak, oso albiste laburpen baliagarria egiten dute.
|
|
|
lastima! apoak
|
joan
beharrak
|
|
|
Argitalpen honen aldizkakotasuna oso irregularra izan zen, neurri handi batean azkenean publikazioaren arduradun nagusia izan zen Isidoro de Fagoagaren bizitzaren aldaketen ondorioz. Horrela, 1951n, Fagoagak Argentinara
|
joan
behar izan zuenean, aldizkaria Buenos Airesen hasi zen argitaratzen, jakina, ideologikoki edo estetikoki aldaketa handirik sufritu gabe.
|
|
|
Nor hori aintzat hartuz gero, bistan da, lehen esan legez, norbanakoarena baino gehiago, talde lana dela hori. Egileak nortzuek izan behar duten zehazteko abagunean, jakina, apartera
|
joan
beharrik ez, dagoeneko batzuk jardunbidean ari direlako: Joan Mari Torrealdairen lan eskerga, Eusko Ikaskuntza, Azkue Biblioteka edota besterik gabe sor daitekeen lan talde berria.
|
|
|
Trebetasun handiz —eskailera batean igoko balitz bezala geroxeago eskailera bera botatzeko—, logika eta arrazoizko hizkuntza erabili zituen logikatik haratago joateko. Logika eta zientziatik haratago
|
joan
behar zuen nahitaez, bizitzaren zentzua ez zetzalako arrazoizko hizkuntzan. Hemen aurkitzen dugu zentzu mistikoaren erroa:
|
|
|
Iloba horren haurrak ere ekartzen dituzte. Beste iloba, Txemi, kartzelan dago, eta hura bisitatzera ere
|
joan
behar izaten dute. Eta ezin denera iritsi.
|
|
|
Amaren ahizparen etxera gindoazen Tolosara, baina han ere gerra mugimenduak izan, eta egun gutxi egin genituen. Trena hartu eta Donostiara
|
joan
behar izan genuen. Egun batzuetako kontua zirudienak luze jo behar zuen.
|
|
|
Bidea dago hemendik bisitetako egoitzara. Modulutik irten eta espaloi modukoan aurrera
|
joan
behar duzu, kiroldegiaren ingurutik igaro eta aurrera, espetxearen erdiguneko dorre handia ezkerrean lagata. Hormetan egindako pinturak ikusiko dituzu, paisajeak:
|
|
|
Urtebetera Bravo doktoreak aztertu ninduen, erradiografiak eta abar eginda: ostera sanatoriora
|
joan
behar nuela! Lehendik animoso ez banenbilen, lur joa geratu nintzen hori entzutean, eta pikutara bidali nituen sendagile guztiak.
|
|
|
Bazkaldu ere bertan egiten genuen. Bazkalondoan zigarro bat erretzeko edo halako zerbaiterako asti apur bat izan nahiez gero, ahalik eta bizkorren
|
joan
behar zenuen bazkaritarako ilarara. Azken aldean gertatzen bazinen, denbora gutxiago otordurako.
|
|
|
Oroitzapen historikoen aldetik ere, ez zegoen gertutasun handirik: Franco eta Hitler elkartu ziren lekutik gertu geunden eta Antoine Abbadiaren bizitoki eta behatoki astronomiko izandako etxearen inguruetaraino
|
joan
behar genuen.
|
|
|
Isilune baten ondoren,
|
joan
beharra zuela adierazi zigun. Besarkatu eta musu eman zidan ezpainetan.
|
|
|
Batasunak egin eban, hain zuzen be, eraginkor gudarion suhartasuna guk bizi izan genduan gudan. Telesforo Monzon euskaldun handiak, 1936ko Euzko Jaurlaritzako Gobernazio sailburu izan zanak, ederto esan eban legez, Maltzagaraino alkartuta
|
joan
behar dogu guztiok, bidean eroritakoak otoitzaren laguntzaz lurperatuz, ezinduei lagunduz, alkarri animoak emanez, alkar maitez eta alkarri euskaraz berba eginez. Horixe da nik zuek ataka gaizto honetan ikusirik esaten deutsuedana, horixe dozue nire mezua, apala eta borondate onekoa, baina tinko eta sendoa, geure ikurrin doneari eusten deutson eskuak behar dauen lakoa...
|
|
|
Neure baitako oinaze zahar batekin lotutako bihotz borroka bat iradoki zidaten hitz haiek. Hitz haiei kasu egitera, Tolosatik gertu zegoen herri batera
|
joan
behar nuen. Neure buruari kontzienteki aitortu gabe, Lizartzara joateko ideia buruan bueltaka aspaldidanik nuela jabetu nintzen bat batean.
|
|
|
Berez ez genuen Altzoko herrigune nagusiraino
|
joan
beharrik baina, denbora nahikoa genuenez, hango taberna batean lukainka mutur bana jan eta baxoerdi bana hartzea erabaki genuen. Irratia zuten jarria tabernan, eta halako batean PiLT taldearen" Hil da Jainkoa" kantua hasi ziren ematen.
|
|
|
Eskailera ilun zegoen, elektrizitateak
|
joan
behar izan zuen. Erdiko pisuan, korridorean, emakume garbitzailea lurra fregatzen ari zela, Xanek, ohartu gabe, zoru bustia zapaldu zuen.
|
|
|
" Baina ni...", kejatu zen Leo. " Urrutira
|
joan
beharrik ez daukak", esan zuen Bonifaziok," aski duk hona berriz ez azaltzea". " Eta nora joango naiz?", esan zuen Leok.
|
|
|
" Urruti al dago?". " Joan nahi al duzu hara?", galdetu zion Belek;" bihar alde hartara
|
joan
beharrak gara. Kamionetan eramango zaitugu, nahi izanez gero".
|