|
2015
|
|
|
JTko sarreran taberna dago, eta irekia dagoen ate bat zeharkatuta, jantokia, beraz, gosaria hartu nahi zuenak zeharkatu egin behar zuen oholtza. Demagun, jende asko
|
joaten
dela urteroko gosari horretara. “Jende asko” esamoldearekin izugarrizko pila esan nahi dut, kontuan izan AEBetan dena dela handia, baxuak kontrabaxu bihurtzeraino.
|
|
|
Abioiaren bide luzea sufrituta, ez dut jakin nahi zer kalbario izan behar den Euskal Herritik Ameriketara joatea, are gutxiago euskal artzainak joandako baldintzetan: bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun
|
joaten
diren gazteak. Auskalo zer ez ote duten egin eta ikasi atzerrian… eta ez naiz ni hasiko atzerrira joatearen aurka, baina “kanpo mugikortasunari” soilik onurak ikusten dizkietenei galdetuko nieke zergatik ez zuten gauza bera egin urrunen ezkonbidaian Parisera joandako gure aitona amonek.
|
|
|
Hedapena ez dute kazetariek bakarrik egiten, herritar oro izan daiteke Xenpelar Dokumentazio Zentroko erabiltzaile. Bada norbaiti opari bat egin nahian bertso baten eske
|
joaten
denik; hezkuntza arlotik ere eskaera handia izaten dute, bai testu liburutan, bai argitalpen ezberdinetan, bertsoak nahiz argazkiak sartzeko; herri eragileek ere, euren bertso saioak iragartzeko eskatu ohi dituzte argazkiak…
|
|
|
Ibilbidean atzera begiratuta ikusten dituzu horrelakoa izan gabe muturrera eraman ditudan jarrerak. Orain alde horretatik lasaiago
|
joaten
naiz: barrua hustu behar baldin badut edozein zentzutan, hustu egiten dut, eta, autokritikoa izan behar badut beste gai bati buruz, agian, erreparo gutxiagorekin egin izan dut”, adierazi zuen Agirrek.
|
|
2016
|
|
|
Hainbat pertsonaia daude eta bakoitzak iraganarekin bere loturak dauzka, gai zehatzekin lotzen direnak: Hizkuntza, amaren besoetatik kendutako jaioberria, gerrak banatu dituen elkar maitatu duten bi emakume… erietxe horretan hainbat egoera agertzen
|
joaten
dira. Istorioa gaur egun gertatzen da, baina iraganari lotuta dago.
|
|
|
Prozesua luzea da, piezak pixkanaka pixkanaka
|
joaten
dira enkajatzen, antzerki taldeek beren metodologia propioa daukate, idazten dituzun testuak ez dakizu azkenean erabiliko ote diren, entseguetan sortutako testuak –zuk sortu ez dituzunak– zureak balira bezala hartzen dituzu… prozesu osoan engranaje baten parte sentitzen zara, lantalde baten parte. Horrek gure lana errazten du.
|
|
|
|
joaten
dira iheska?
|
|
|
Are gehiago, iruditzen zait (agian hemengo esperientziarekin kontrastatuta ere) Galesen zenbait jende ez dela
|
joaten
emanaldietara klase horretako audientzia topatuko duelako. Nik hautsi egin nahi izan dut Galesko gizartean VIP direnen testuinguru horrekin.
|
|
|
Nik horiengana iritsi nahi dut. Eta entzule hori ez datorrenez nigana, ni
|
joaten
naiz entzule berri posible horien bila, langile auzoetara, eurak fabriketatik ateratzen direnean, adibidez; edo autobusetan egiten dut Cynghanedd.
|
|
|
Horregatik izan genituen ileak puntan. Aldi berean kantuan, itzultzen,
|
joaten
, pentsatzen, sentitzen, neurtzen eta askatzen ibiltzearen kontra esanak. Oholtzan, eta oholtza aurrean.
|
|
|
Gure artean, inguruko musikan edo bertsolaritzan ere bai, beti gorrotatu izan dugu mezu erraza, guk kantatu izan dugunean eta besteei entzun izan diegunean. Errazegi hunkitzeko edo betiko kontsignen barruko hitz horiek ez ditugu inoiz ongi hartu, eta horien kontra
|
joaten
saiatu gara beti. Saiatzen gara hitzak zaplazteko bat izaten, geure buruentzako lehenengo, baina, gizarte honen parte garenez, gizarte honentzako ere bai.
|
|
2017
|
|
|
1993an hamasei urte nituen Belodromoan jokatu zen final hartan; bertso eskolara
|
joaten
hasi nintzela bizpahiru urte. Bertsoak irensten nituen, basamortuko lurrak euria nola.
|
|
|
Bittor Agirre, futboleko entrenatzailea, eta Iñaki Murua, futbolaria. Garai batean futbolariari beste talde batera
|
joaten
utzi arren, orain berriz itzultzeko eskatu zion. Muruak hala kantatu zion entrenatzaileari:
|
|
|
Ni, ordea, gehiago
|
joaten
nintzen klasetik, klasera baino. Eta saiatu nintzen aldizkari honen patronala osatzen duten eta nire garun egosiak isurtzen dituen hizkien plusbaliatik bizi diren kapitalista dohakabeei azaltzen:
|
|
|
“Udan Erlo aldean edukitzen ditugu. Akuako beste batek ere baditu han ardiak eta elkarrekin
|
joaten
gara autoan goraino”, dio Bixentek. Gaztetatik ezagutzen ditu Erlo alde horiek Bixentek, Aittola, Zamaleku eta beste hainbat erromeria lekutara iristen baitzen.
|
|
|
Baserri hori Martzial Uzinek erosi eta soroetan zumea sartu zuen. Urtero zumea ebakitzera Landetako kuadrilla
|
joaten
zen eta Joxe Agirre, idiekin garraioan ibiltzen zenez, hari deitu omen zioten zumea Iztiotik errepidera jaisteko. Hor hasi omen zitzaizkion gazte horiek, adarra jotzeko asmoarekin, Joxeri Landetan bazegoela beste bertsolari bat bera baino hobea esanez.
|
|
|
Rantxerak kantatzen dituzten mexikarrak, Andre Madalen doinuan kantatu eta dantzatzen duten folklorikoak, Voy caminando por la vida kantua aldatzen duten animatuak… edozer espero daiteke. Urretxuarrek esaten duten bezala, “oso zoroa” izaten da, eta jende asko agurrak entzutearren bakarrik
|
joaten
da saioetara.
|
|
|
Urriaren 25ean hil zen Xenpelarren emaztea. Fabrikara
|
joaten
segitu zuen bertsolariak. Bere azken oihal pieza azaroren 20an bukatu zuen Fabrika Handian.
|
|
|
Emanaldi entretenigarri bat da Erradikalak gara, baina helburua ez da entretenitzea, Labakaren hitzetan. “Jendea mugitu nahi dugu, gero tabernara
|
joaten
denean edo lotara sartzen denean zer pentsatua izan dezan”.
|
|
|
Orain baldarkeriak esaten zituela esaten dugu, baina hura ez zen baldarkeria, umorea zen, eta mundu guztiari barre egiteko prest agertzen zen, berdin zion Eliza, apaiza edo agintariak izan. Txapel, berriz, oso zuzena eta elizkoia zen, jaiero jauna hartzera
|
joaten
zen horietakoa. Nik pertsona bezala Loidisaletxe aukeratuko nuke.
|
|
|
Eta nola garai hartako bertso eskolak tabernak ziren, taberna giroko umorea lantzen zen asko. Erromeria batera
|
joaten
ginenean ere, neskak etxera joaten ziren garaian, bagenekien zein bertsolari eta bertsolari izeneko bilduko ginen mahaiaren bueltan, aurrean botila bat ardo genuela. Eta han bertsotan hasten ginenean, egurra ematera joaten ginen eta hor lantzen zen umorea ere lakar samarra izan ohi zen.
|
|
|
Eta nola garai hartako bertso eskolak tabernak ziren, taberna giroko umorea lantzen zen asko. Erromeria batera joaten ginenean ere, neskak etxera
|
joaten
ziren garaian, bagenekien zein bertsolari eta bertsolari izeneko bilduko ginen mahaiaren bueltan, aurrean botila bat ardo genuela. Eta han bertsotan hasten ginenean, egurra ematera joaten ginen eta hor lantzen zen umorea ere lakar samarra izan ohi zen.
|
|
|
Erromeria batera joaten ginenean ere, neskak etxera joaten ziren garaian, bagenekien zein bertsolari eta bertsolari izeneko bilduko ginen mahaiaren bueltan, aurrean botila bat ardo genuela. Eta han bertsotan hasten ginenean, egurra ematera
|
joaten
ginen eta hor lantzen zen umorea ere lakar samarra izan ohi zen. Aste osoa ematen genuen mahai bueltako saio horiek prestatzen.
|
|
|
Joan den mende hasierako Oliteko neskek liberal fama omen zuten eta Tafallako mutilak herri horretara
|
joaten
ziren, nonbait, dantzara:
|
|
|
Ez zen etxean urik, ez argi-indarrik. Edateko ura ekartzera umeok
|
joaten
ginen Haizpetako Iturria deitzen zitzaionera. Beste zereginetarako ura errekatik ekartzen zen.
|
|
|
Paueko fakultatean klase batzuk ematen hasi nintzen, eta Baionakoan sartu nintzen, ondoren, Hizkuntzak eta Zibilizazioak katedran. Aspaldi jubilatu nintzen, baina bulego txiki bat daukat oraindik han, eta
|
joaten
naiz lan egitera. Nik utzitako lanpostuan jarraitzen du Charles Bidegainek.
|
|
|
Pastoralean bezalaxe, testua neurtua da eta errimatua. Antzezten zen lekura aktoreak zaldietan joan beharrean astoetan
|
joaten
ziren. Alargun bat ezkontzen bazen eta gazteen dantzaldia ordaintzen ez bazuen, ‘zintzarrotsa’ egiten zioten gauez bere etxearen aurrean.
|
|
|
Orain hiru urte. 37 urte pasatu genituen gure bizitoki nagusitzat hura genuela, asteburuetan eta oporretan beti hara
|
joaten
baikinen. Oraindik ere hauteskundeetan Santa Garazin gaude.
|
|
2018
|
|
|
Xenpelar Dokumentazio Zentroko datuek argi erakusten dute nola handitu den bertso saio kopurua eta bertsolari kopurua. Berdina gertatu da bertso saioetara
|
joaten
den jende kopuruarekin. Azken datu horiek interpretatzeko zailagoak dira, 1980ko hamarkadatik datorren hazkundea ikusten uzten ez dutelako eta 1990eko hamarkadan gertatu zen boom delakoaren ondorengo hozte premeditatua (propio eragin zutena) garbi islatzen delako.
|
|
|
Arrakastaren gakoa ez zen soilik izan gitarrarekin hiru akorde joz abesti bat osatzea, edo letra aldarrikatzaileak eta zirtolariak kantatuz publikoa zirikatzea. Ziur aski, zerikusia izan zuen kontzertuak espazio alternatiboetan antolatzeak,
|
joaten
zen jende motak, estetikak, bestelako kontsumoek eta jai giroak.
|
|
|
Esfera publikoa ere sozializazio gune bat da. Hitzetik Hortzera telebistako saioa jende askoren egongelan sartu zen, eta bidea ireki zien plazara
|
joaten
has zitezen. Telebistaren aroa agortzen ari denean, bertsoa.eus webgunea bertsolaritzaren Youtube bihurtzen hasi dela dirudi.
|
|
|
Bertsolariek, orain, aholkularitza zerbitzua jasotzen dute, kontratuak zaintzen dizkien erakunde bat daukate… Hor pausoak eman dira urteotan. Garai batean, bertsolaria bakarrik
|
joaten
zen plazara, berak kudeatu behar izaten zituen kontratu eta bestelakoak. Orain, hor dauka Lanku.
|
|
|
Bertsolari kopurua hirukoiztu egin bada, beharbada egon gintezke publiko partzializatuen aurrean, eta publiko bakoitza bere saioetara joango da. Alde batetik hori ona izan daiteke, baina, bestalde, zenbat jende dago bestelako esparruetan ere kultura produktu esperimentalak ikustera
|
joaten
dena?
|
|
|
Bakoitzaren biografia idaztera sartu ez banaiz ere, atal batean azaltzen dut Oiartzunen nabarmena dela elizara joateko ohiturak behera egin duela. Garai batean astero astero
|
joaten
ziren elizara kantatzera, eta hori kantatzen ikasteko gune bat zen, belarria egitekoa. Oraingo gazteak ez dira elizara joaten eta, beraz, gune hori galdu da.
|
|
|
Garai batean astero astero joaten ziren elizara kantatzera, eta hori kantatzen ikasteko gune bat zen, belarria egitekoa. Oraingo gazteak ez dira elizara
|
joaten
eta, beraz, gune hori galdu da. Peñagarikanok eta Dorronsorok, esate baterako, esana dute elizan kantatzen ikasten zela, oraingo gazteek ezin dute hori esan.
|
|
|
Kosme Lizasok liburuan jasotzen duenez, haragia eta arraina parrilan ontzen lehenengoetakoak izan ziren, gerora era horretako erretegiak ugaldu baziren ere. Goizeko lauretan
|
joaten
zen Pasaiako lonjara bixigurik onenen bila, eta Bilbora txuletak erostera.
|
|
|
Ene bertsozale oroitzapenetan, hau ere nahi dut aipatu. Artaldearekin neguaren pasatzera beti norabait
|
joaten
bainintzan, gertatu naizen herri batetara aita jin izan zait bere lagun handi batekin. Hura zen Mixel Monako, Urepele Ilarragorrikoa.
|
|
|
Irudi horretan ume bat nintzen. 5 urte neuzkan eta aitarekin
|
joaten
nintzen erdi hutsik zegoen antzoki batera. Harrigarriki hutsik zegoen areto bat, zeren Gaiarre hura bera, garai haietan, beteta ikusten nuen Sarasate Orkestra Sinfonikoarekin, edota Oskorrirekin, edota Benito Lertxundirekin, edota Amaia Zubiriarekin.
|
|
|
Nerea. Saio batean epaitzea tokatu ez arren, beti
|
joaten
zara tentsio puntu batekin, gainontzeko epaileekiko enpatia hutsagatik bada ere. Ez dut koadernorik eramaten, lotsa ematen dit, baina etxean bai, hor egoten naiz lasai lasai eta puntuatzen dut.
|
|
2019
|
|
|
Txartelen ehizan
|
joaten
gara
|
|
|
Garai bateko emakumeak iturrira, labaderora edo urtegira
|
joaten
ziren buru gainean zapia eta zapi gainean pegarra bezalako ontziak harturik zenbaitetan, arropa garbitzeko saskia bestetan. Bide luzeak egin behar izaten zituzten askotan tokira heldu arte, eta beldurra ere ezagutuko zuten.
|
|
|
Pilar Urkiolak urtegira arropa garbitzera nola
|
joaten
ziren kontatzen du.
|
|
|
Bertsolaritzan, tradizioa, publikoa eta batez ere bat batekotasuna gehitzen zaizkie aurrez aipatutako sistema horiei. Izan ere, hainbat ikerlariren arabera, bertsogintzan beti pisu handia izan du umoreak; jendea irri egitera
|
joaten
da saioetara. Baina nolako umorea izan da?
|
|
|
Txapelketara aldarte jakin batekin
|
joaten
gara. Guztia oso kalkulatua izaten da, eta guztia oso ondo egin behar izaten da aurrera jarraitzeko.
|
|
|
Geroago eskuratu nuen Aitorren bertso sorta batean zioen bertso eskolako lagun Jon Iñaki Izazelaik Iparraldean zeukala, eta ibilgailurik ez zeukanez, “… hura eramatera
|
joaten
naiz, aspertuta nago txoriei edo izarrei begira…”. Ez Aitor, ez iezadak esan beti zerura begira hengoenik.
|
|
|
Iritsi bezain laster ulertu nuen ezinezkoa zela euskara Euskal Herririk gabe eta Euskal Herria euskararik gabe ulertzea, berehala ulertu nituen Xalbadorren Herria eta hizkuntza bertsoak, Mikel Laboaren kantaren bidez ezagututa “Herria da gorputza, hizkuntza bihotza/ bertzetik berextean bitarik bakotxa/ izaite horrendako segurra hil hotza”, hizkuntzara hurbildu beharra sentitu nuen, euskal kultura hobeto ulertzeko, herriaren parte sentitzeko. Horrela hasi nintzen euskaltegira
|
joaten
eta ikasten nuen apurra beti erabiltzen. Zenbat eta gehiago hurbildu hizkuntzara, gero eta maiteminduago nengoen.
|
|
|
Halaxe animatu nintzen lagun batzuekin 2013ko Bertso Txapelketa Nagusiko finalera
|
joaten
, han kantatu behar zuten bardoak apenas ezagutu gabe (Maialen Lujanbio izan ezik), finalaren mekanismoa eta egin behar zituzten ariketak ere ezagutu gabe, eta doinu asko lehenengo aldiz entzunez. Euskara ulertzeko gai nintzen, baina aitortu behar dut gauza askok ihes egiten zidatela… Baina berdin zion, traba guztiak desagertu ziren BECera sartu bezain laster.
|
|
|
Alde batetik, bizitzaren bidean laguntzen nau, bai hemen, bai Andaluzian. Sorlekura
|
joaten
naizen bakoitzean, esaterako, hilerrira joaten naiz amonari bertsoak kantatzera. Ezin dut jakin non arituko den, eta mundu honetan euskaraz tutik entzun ez zuen arren, orain zerbait iristen zaiola pentsatzea gustatzen zait.
|
|
|
Alde batetik, bizitzaren bidean laguntzen nau, bai hemen, bai Andaluzian. Sorlekura joaten naizen bakoitzean, esaterako, hilerrira
|
joaten
naiz amonari bertsoak kantatzera. Ezin dut jakin non arituko den, eta mundu honetan euskaraz tutik entzun ez zuen arren, orain zerbait iristen zaiola pentsatzea gustatzen zait.
|
|
|
Lekutan zagon/ k? Bai, bai… Bada, txapelketa gainean genuela eta prestatu beharra zegoela eta abar… Bolada batean sarri sarri
|
joaten
nintzen berarekin prestakuntza lanak egitera. Hantxe, baserriko gela batean.
|
|
|
Joaten ginen lekura
|
joaten
ginela, zer bertsolari klase nintzen hamaika aldiz entzun behar izan nuen. Inoiz inoiz purua piztu izan nuen.
|
|
2020
|
|
|
Sebastian, Murua, Egaña eta ni ginen. Larunbat goizetan Zarautzera
|
joaten
hasi ginen ibilalditxoak egiteko. Egiten genuena gutxi ibili eta hamaiketako onak egitea izaten zen.
|
|
|
Abiatu ginen poliki poliki. Lekunberrira arte gogorra izaten da, jendea ere pilatuta
|
joaten
delako hasieran. Sebastianek, Lekunberrin, gosaltzeko lekua hartuta zuen, eta han egin genuen pulamentuzko abituallamentua.
|
|
|
Gogoan dut, behin, Argia rako artikulu bat atera nuela telebistari horrela goiz aldera begira nengoela, ez zela alegia beti alferrikakoa izaten. Kontua da telebistari begira lasaitu,
|
joaten
ginela ohera eta, hiru bat ordu lo egin orduko, hasten zirela umeak ate zirriztutik begira, ea noiz esnatzen nintzen, eta, umeak txikiak ziren garai horretan, gainera salto egiteko ohitura zutela eta minik gehien hartzen zenuen leku haietantxe zapaltzen zizutela hankekin.
|
|
|
Nik ezagutu nuenetik sentipena izan dut intelektualki ere koska bat gorago zebilela. Bertsolari Gazteen Eguna antolatzen zuten, eta gu han
|
joaten
ginen, eta bi eskuak poltsikoetan sartu eta kantatu egiten genuen. Eta Jon beti ibiltzen zen buruari bueltak ematen, zer egin behar zen horrelako egunekin, zer mezu komeni zen plazaratzea; beti gu baino pauso bat aurrerago zebilen.
|
|
|
Guk ez genion buruari lanik ematen. Jarritako gaiari kantatu eta bazkaltzera
|
joaten
ginen. Jon beti zebilen beste zerbait buruan zuela.
|
|
|
Bere bertsokera perfekzionista horrek bazituen bere mugak ere. Gu Nafarroara
|
joaten
ginenean, afalostean ordu eta erdiko saioak oso ohikoak izaten ziren, gai librean hasi eta bertako kontuei jorratua emanez. Bera hain perfekzionista izanik, gogoratzen naiz, behin, Oizera joan eta zenbat sufritzen zuen saioa luze samar bete behar zenean, zein zaila egiten zitzaion.
|
|
|
Euzkitze ere parrandazale amorratua da, edo bolada luze batez hala izan zen behintzat, ETBn berriak aurkezten lan egin zuen garaian. Arratsalde erdian
|
joaten
zen telebistara, berriak eman eta bueltatzen zen etxera. Goiz osoa izaten zuen, beraz, lo egiteko, eta batere presarik gabe ibiltzen zen goiz aldeko orduetan.
|
|
|
Afari legea egin eta bertsotan egiten dute. Eusebio Igartzabal, Mikel Mendizabal (Iraola eta Goiburu ere
|
joaten
ziren) Telleria eta Iñaki bera biltzen dira. Tarteka Altzo Txiki, Munduate eta Iker Zubeldia bera ere agertu ohi dira.
|
|
|
Lezio moduko bat eman zidan. Ordurako, Elkartearen sorrerako bileretara
|
joaten
nintzen, nahiz eta txokoan egoteko ohitura nuen. Xehetasunak ahaztuak ditut, baina gutxitan gertatu zait gogoeta horiek entzuten hainbeste denboran egotea.
|
|
|
“Etxean hiru anaia bizi ziren eta, kanpotik etorritako beste hirurak elkartzen zirenean, sekulako juergak egiten zituzten. Askotan, mahaitik altxatu eta aita ganadutakoak egitera
|
joaten
zen eta besteak ohera”, dio Juan Joxek. 1960an jaio zen Loidisaletxe II.a baserri horretan.
|
|
|
Eta sekulako bertso saioak egiten omen zituzten. Semeak dioenez, gaupasak ere egiten zituzten eta, goizean, aita baserriko lanetara eta besteak ohera
|
joaten
omen ziren.
|
|
|
Hemen, Zelatundik gertu bada Beharri izeneko mendi gain polit dotore bat, eta hara etengabe igotzen nintzen. Ahuntzak edukitzen genituen han eta askotan
|
joaten
nintzen hara. Eta bizi garen leku honetatik lanera ere korrika jaisten nintzen.
|
|
|
Eta norbait ezberdina eraman ohi nuen saioko haiek kantatzera; askotan, bertsolari gazteak. Hor dezente atzera
|
joaten
nintzen, eta XVIII. nahiz XIX. mendeko bertsolaritza dezente arakatu nuen. Oso luze iraun zuen azken honek.
|
|
|
1970eko hamarkadan, Bilboko Herri Irratian, Pedro Mari Goikoetxeak ere eskaintzen zuen bertso tartea. Herrietako saioak grabatzera
|
joaten
zen eta tratua egin genuen trukerako.
|
|
|
Ez genien ordaintzen, afari truke zen, baina, klaro, hainbeste afarirekin Otermin larritzen hasi zen. Getaria inguruan bazen saioa, Elkanora
|
joaten
ginen… Txapelketa horretan puntuazioa bistara ematen hasi ginen. Nolabait, laboratorio modura funtzionatu zuen, bertsolariek egin nahi zituzten hainbat gauza probatzeko balio izan zuelarik.
|
|
|
Elkarrizketaturiko laurek ez zuten yogarekiko atxikimendu berezirik klaseetara
|
joaten
hasi aurretik. Iban Garro Alzurik garai bertsuan gonbidatu zituen bertsolaritza eta yoga bere bizitzara:
|
|
|
Yogaz hitz egitean lotsaz ere hitz egiten du Zuazubiskarrek, oraindik kosta egiten baitzaio bere alderdi horrekin erabat eroso sentitzea. Amarekin batera klaseetara
|
joaten
hasi zenean harritu egin zuen taldearen profilak: “Talde berezia iruditu zitzaidan, espero ez nuen jendea topatu nuen:
|
|
|
“Inoiz ere ez naiz izan kirola egitekoa; gaizki pasatu izan dut jendaurrean kirola egiten, begiradek ezeroso sentiarazi izan naute, eta ispilu aurrean egin beharrak are gehiago blokeatu izan nau, baina yogan, agian bakoitza berera dagoelako edo, eroso sentitu naiz eta gustura nabil”. Orain artean astean behin joan izan da, astelehenetan, baina aurrerantzean, bitan
|
joaten
hasteko asmoa omen du.
|
|
|
Agian, kuadrillako hirurekin zunban izena eman izan banu ere lortuko nuen tarte horretan deskonektatzea, baina yoga azaldu zitzaidan parean eta, oraingoz, horrekin lortzen dut. Egun osoa egiten dut buru lanean, eserita, erredakzioan eta ez zehazki entretenimendu gaiak lantzen… Handik irten eta bertso eskolara
|
joaten
nintzen hasi nintzen garaian. Handik itzuli eta koadernoari beste tarte bat eskaintzen nion batzuetan; beraz, denbora guztian burua martxan izaten nuen… Hori da ikasi nuena:
|
|
|
Bezperetan arnasketa bereziak egiten saiatu izan da, baina egunean bertan ihes egin izan dio lasaitasuna bilatzeari, ez topatuz gero gehiago larritzeko ikaraz: “Mendira
|
joaten
naiz horrelakoetan, korri egitera, dudan energia mailari eusten saiatzen naiz. Uste dut tentsio pixka bat izateak lagundu egiten didala adi egoten.
|
|
|
Bertso txar bat bota duzula? Ahantzi lehenago… Haizeari bezala,
|
joaten
utzi”. Sorbaldak lantzeko ariketa aproposak omen dira sail honetakoak, naizenetik onena ematen dizut esateko modu bat.
|
|
|
Gauza berdina egin zuen hainbat urte geroago Yolanda Barcina Iruñeko alkatearekin ere. Gainera, gero igual
|
joaten
zen beraiengana, eta irribarrez hitz egingo zien… Bakana zen horretan”.
|
|
|
Baina saioek aurrera egin ahala, hartu zioten bertsolariek ere neurria ariketa horri. “Zuen lagun batek hogei urte daramatza preso, azken urteotan, bisitarako boluntarioak urritzen ari dira, eta zuek ere gero eta gutxiago
|
joaten
zarete”. Halako gai puskari ondorengo erantzunak ematen hasi zirenetik bertsolariak, ulertu genuen, ulertu genuenez, egoerari egokitzeko gaitasun kamaleonikoa daukan artista dela bertsolaria, izatez:
|
|
2021
|
|
|
Etengabe Martin bere lekuan jartzen duen pertsona da Sara. Martin askotan
|
joaten
zaio negarrez, bere arazoak kontatzera. Errealitatea jartzen dio Sarak.
|
|
|
Joxemari Iriondo: Ume garaian, oporretan Adunan zuten etxera
|
joaten
zen familia, Zabale baserrira, eta han ezagutu omen zituen lehen aldiz bertsolariak. Baina gero erabat liluratu zuen Tolosako Zerkausian bertsopaperak kantatzen entzuteak.
|
|
|
P.E.– Lehenagotik ere sumatua izango zuen. Xabierren bizi zela, autoa hartu eta inguruko herrietara
|
joaten
zen. Behin, Bardeara joan eta Umbelino Ayaperekin egin zuen topo.
|
|
|
P.E.– Bai, Euskal Herriko gailur guztietan egona zela esaten zuen, eta ez zuen entenditzen nola egon zitezkeen eskalatzaileak hainbeste denbora harkaitzari begira, paisaiari bizkarra emanez. Naturan ere bilatzen zuen beste mundu hori, Tolosatik Adunara mutil koskorretan oinez
|
joaten
zenekoa… Dena bat da, denbora guztian gauza beraren bueltan gabiltza Zavalari buruz hizketan hasiz gero.
|
|
|
“Zure barrenak sormen lan horretan jarri behar badituzu, denbora eskaini behar diozu, eta beste lan batean ari bazara, ezin. Baita ere eskatzen du sormen hori elikatzea, besteek egiten duten lana ere ezagutzea… batzuetan imajinazioa lantzeko buelta bat ematera
|
joaten
zara, lagunekin hitz egiten duzu… ez da ordutegi batekin ongi egokitzen den lana. Horregatik kostatzen zaie ulertzea lanean ari naizela, baita nire gurasoei ere.
|
|
|
ez dira
|
joaten
|
|
2022
|
|
|
Aldiz, Xalbador, poeta kutsuko bertsolari baxenafar hura, urruneko zaie, ez diote erabat ulertzen gehienetan, hark bere mintzamoldea etengabe gipuzkoartzen badu ere. Txistu jo diote, beraz, erabakiari, txistu epaileei, baina txistuak ez daki norabide bakarrean
|
joaten
, eta bidean kolpatu du Xalbador bera ere. Bertso kodea zartatu da:
|
|
|
Testosterona ahotik
|
joaten
|
|
|
Maroko eta Frantziako armaden artean tinkatua, kasik gudariz gabetua, Abdelkaderrek bere kontseiluarekin adostasun osoan, armen uztea erabakitzen du. 1847ko abenduaren 23an jakinarazten dio Lamoricière jeneralari, eta jarraian Aljeriako gobernari orokor berria den Aumaleko dukeari, ekialderako bidea irekitzen dioten ber. Hara libre
|
joaten
dela hitzematen diote. Baina Frantziako gobernu ezberdinek hitz hori janez, preso atxikiko dute kasik bost urtez Toulonen, Pauen, Amboisen.
|
|
|
Gainera, Maddi Ane Txoperenak Xilaba prestatu behar zuenenez, Lesaka ingurura ere joan izan naiz. Astean bitan
|
joaten
nintzen bertso eskolara, gero etxean saiatzen zerbait egiten, gero saturatu eta bi astean ez nintzen joaten… Astean bitan saiatzen nintzen joaten. Egia da orduan apenas nuela saiorik oraingoarekin alderatuta, eta orain gertatzen zaidala saio bat eta bertso eskolak izan eta itotzea, baina aldi berean nahi izatea bertso eskolara joatea.
|
|
|
Gainera, Maddi Ane Txoperenak Xilaba prestatu behar zuenenez, Lesaka ingurura ere joan izan naiz. Astean bitan joaten nintzen bertso eskolara, gero etxean saiatzen zerbait egiten, gero saturatu eta bi astean ez nintzen joaten… Astean bitan saiatzen nintzen
|
joaten
. Egia da orduan apenas nuela saiorik oraingoarekin alderatuta, eta orain gertatzen zaidala saio bat eta bertso eskolak izan eta itotzea, baina aldi berean nahi izatea bertso eskolara joatea.
|
|
|
Entzuleria asko aldatu da bertsoa aldatu den neurrian. Asko gaztetu dela, genero aldetik zabaldu dela, hizkuntza profilak ere askotarikoagoak direla, toki gehiagotako jendea
|
joaten
dela… Gero eta zabalagoa da bertsoa eta bertsokerak ulertzeko forma, eta hori erantzunean nabaritzen dela. Igual garai batean aintzat hartuko ez ziren gorputz, ahots, egote eta diskurtso batzuek badutela tokia.
|
|
|
Ez neban negar gitxi egin eskola zela eta. Beraz, eskolara sarri ez nintzen
|
joaten
. Abarka pare bi eduki nituen:
|
|
|
batzuk zaharrak eta besteak berriak. Berriak jantziz gero eskolara
|
joaten
nintzen, baina askotan zaharrak jantzi, hartu kortako behiak eta astoa eta basora joaten nintzen. Han pasatzen neban pozik eguna kantuan.
|
|
|
batzuk zaharrak eta besteak berriak. Berriak jantziz gero eskolara joaten nintzen, baina askotan zaharrak jantzi, hartu kortako behiak eta astoa eta basora
|
joaten
nintzen. Han pasatzen neban pozik eguna kantuan.
|
|
|
Arratsalde dena ibili eta gero afaria egoten da San Migelgo txokoan, eta afalostean, jakina, koplatan egin behar. Ni hara
|
joaten
hasi nintzenean, neska mutil bik trikitia jotzen zuten. Gazteak ziren, 14 urte ingurukoak.
|
|
|
Askotan talde bi ibiltzen gara, batzuk alde batera eta besteak bestera. Horrek bertako gazte biak, ni hara
|
joaten
hasi nintzenean nobixa nobixo zebiltzan (neska panderojolea Arantza). Holan pasatu ziren urteak eta, egun batean, afalondoren, lagunak hasi ziren esaten udaberrian ezkondu egiten zirela.
|
|
|
Besteak konbentzituta,
|
joaten
utzi zioten azkenean. Lehiaz lehia ibili zena berak egin gabekoengatik egurtu zuten kasik, eta bertsotan eskuratu zuen barkazioa.
|
|
|
Gogoratzen dut saio askotara
|
joaten
ginela. Aitaren bizkarrera igota Lazkao Txiki kantuan entzun izana gogoan dut, adibidez.
|
|
|
Goierriko bertsolari beteranoen bilkura “sekretu” haietara
|
joaten
ere hasi zinen…
|
|
|
Oroitzen naiz, ttikitan edo behintzat gazteagotan, nola
|
joaten
nintzen Xilabako finalaren ikustera. Joan nintzen lehenengo aldiz, 10 urte edukiko nituen, bertso eskolan hasi berria nintzen, eta aitzineko urteetan ez nuen bertsoarekin lotura handirik izan.
|
|
|
zapalkuntza bikoitza da. Garai batean, heldu arte emakumeak ez ziren bakarrik
|
joaten
saioetara, adibidez. Eta ondo pasatzeko zaletasun gisa ikusten bazuten ere, momentu batean ere ez zitzaien burutik pasatu kantatzea:
|
|
|
Ez dute buruz ikasitako bertsorik abesten, baina hitz mordo bat ikasten dute beren irudimena ernaltzeko. Liburuak, hiztegiak, egunkariak edo Interneteko edukiak irakurtzen dituzte, irratia entzun eta telebista ikusi, eta bereziki, beste repentista batzuen saioak entzutera
|
joaten
dira. Beharrak bultzatuta aktualitate sozial, politiko eta mediatikoa menderatzen dute, edozeren inguruan hitz egin behar dutenez.
|
|
|
Landa eremuko exodoa gehien pairatu duten eremuetan irratia da repentistak sarri entzuteko aukera bat. Askok modu horretan ikasi dituzte arte honen oinarriak, lehen kantorietara
|
joaten
hasi aurretik.
|
|
2023
|
|
|
Baserritarra izan eta egunero eskolara oinez joan etorria egiteak kirolerako zaletasuna piztuko zian. Horregatik hainbat kiroletan jarduna eta, nik dakidala, Tourra ikustera
|
joaten
zineten behintzat!
|
|
|
Duela 20 bat urte edo, karabana bat
|
joaten
gintuan. Lehenik Pirinioak eta gero Alpeak pasatzen ikusten genitian txirrindulariak.
|