|
2007
|
|
|
Zortzi urterekin aita eta Marie Viela ama galdu ostean, Eugène Viela osabarekin bizi zen Piarres La, tte. Lehengusu eta lehengusina eskola librera
|
joaten
ziren bitartean, Piarres eta Alfred La, tte anaiek eskola laikora joan behar izan zuten, jasotzen zuten diru laguntza o, ziala ez galtzearren37 Osabak biarnesa baino ez zekien; La, ttek, beraz, euskara ia ahaztu zuen eta biarnesa mintzatzeari ekin zion.
|
|
|
Institutu hartan Aita Lallemand dominikanoak eta Yves de la Brière jesuitak zuzenbidea irakatsi zioten; irakasle izan zuen Deuppassage jesuita ere, gizarte moralean aditua. Baina bereziki Yves de la Brièreren jarraitzailea izan zen La, tte; horren iritzi eta aholku bila
|
joaten
zen La, tte, urte batzuk geroago ekintza abertzaleetan murgildu zenean.
|
|
|
La, ttek du bakarrik eta kurtsoak eskuaraz edo eskuararen gainean, egiten zaukun guri eta orenetik kanpo
|
joaten
ginen, Peio Olagarairekin izandako elkarrizketa, Kanbo, 1998ko otsailaren 7a.
|
|
|
urte horien artean 31 bilera burutu zituzten. Buruzagiak sarri
|
joaten
ziren biltzarretara: Hoym de Marien zuzendaria 23tan izan zen eta Jean Baptiste Daranatz 5etan, oraindik zuzendaria ez zelarik.
|
|
|
Daranatz (5 bilera artikulu) Grimard (24 bilera artikulu), Lacrambe (4 bilera artikulu), Nogaret (19 bilera artikulu) eta Poydenotek (7 bilera artikulu). Biltzarretara
|
joaten
ziren kargurik gabekoen artean, aldiz, bik baino ez zuten aldizkarian idatzi: Casedevantek (24 bilera artikulu) eta Gavelek (17 bilera artikulu).
|
|
|
Bileraren osteko oturuntzara urgazleak eta ohiko kotizatzaileak
|
joaten
ziren. Batzarrak musika eta kantuek lagundurik amaitzen zituzten238:
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarraren kideak ez ziren maiz
|
joaten
elkartearen bileretara; Lauren Apestéguyk horrelaxe adierazi zuen Gure> Herria> aldizkarian:
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarraren partaideak konparatuz gero Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> elkartearen batzarkideekin, ikusiko dugu ia ez dagoela lankide komunik bien artean, bileretara
|
joaten
zirenen artean behinik behin. Izan ere, elkarte bietako batzarretan parte hartu zutenak lau baino ez ziren izan:
|
|
|
Hala ere, Eskualzaleen Biltzarrak igorritako mezuaren hartzaile herritarrak baziren ere, mezu horren igorleak jende ikasia ziren, Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonnek> (une Société> de savants, de lettrés et dartistes) zituen lankideak bezain jende ikasia, behinik behin, Eskualzaleen Biltzarraren bileretara
|
joaten
zirenak, jarraian ikusten dugun bezala:
|
|
|
Laukiak erakusten digun bezala, Euskal Museoaren arduradun nagusia, William Boissel, Société> s> Sciencies, > ttres> t> Arts> e> Bayonne> bileretara
|
joaten
zen, hain zuzen ere museoaren ekintzen berri emateko. Ostera, Philippe Veyrin, Euskal Museoaren Batzorde Iraunkorraren idazkaria izan bazen ere, ez da laukian agertzen, ez baitzen Sociétéren bileretara joaten, ezta beste elkarteren batek antolaturiko batzarretara ere.
|
|
|
Laukiak erakusten digun bezala, Euskal Museoaren arduradun nagusia, William Boissel, Société> s> Sciencies, > ttres> t> Arts> e> Bayonne> bileretara joaten zen, hain zuzen ere museoaren ekintzen berri emateko. Ostera, Philippe Veyrin, Euskal Museoaren Batzorde Iraunkorraren idazkaria izan bazen ere, ez da laukian agertzen, ez baitzen Sociétéren bileretara
|
joaten
, ezta beste elkarteren batek antolaturiko batzarretara ere.
|
|
|
Laukian sartu ditugun Constantin, Daranatz, Donostia, Gavel eta Nogaret Bulletin> u> Musée> Basque> euskal museoaren aldizkariaren ohiko lankideak ziren. Bostetik lau, Constantin, Daranatz, Gavel eta Nogaret, Société> des> Sciencies, > ttres> t> Arts> e> Bayonneren bileretara
|
joaten
ziren; partaidetza horrek berriro erakusten digu euskal museoa eta Sociétéren artean harreman estuak izan zirela. Aita Donostia salbuespena da laukian, bertan agertzen diren gainerako bostak ez bezala, Eusko Ikaskuntzaren batzarretako ohiko partaidea izan zelako.
|
|
|
Hor egiten genuen pim pam pum, holan, kritikatzen beti Herrian. Baina gertatu zen, egun batez La, tte hor zegoela geldi hor erraiteko, eta zergaitik?, zeren hasi baiginen pixka bat kritikatzen La, tte bera, bere kazetan, ez zelakotz aski urrun
|
joaten
gure ustez, eta hori ez zuen entzun nahi, bera zen direktorea; asko maite genuen ikasleek, baina bagenituen gure neurriak, Piarres Xarrittonekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1996ko uztailaren 7a.
|
|
|
– Euskaltzaindiaz Georges Lacomberekin, Akademiaren bileretara
|
joaten
baitzen.
|
|
|
Emile Larreren hitzetan: min zorrotza zuen La, ttek eta luma ere berdin zorrotza eta ez zuen batere ahalgerik, lotsarik, pentsatzen zuena errateko eta orduan Y barnégarayrekin ez zen ongi
|
joaten
ahal, lehenengo kontserbadoreekin ez zen ongi joaten ahal, bistan da ezetz, Emile Larrerekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1997ko abuztuaren 12a.
|
|
|
Emile Larreren hitzetan: min zorrotza zuen La, ttek eta luma ere berdin zorrotza eta ez zuen batere ahalgerik, lotsarik, pentsatzen zuena errateko eta orduan Y barnégarayrekin ez zen ongi joaten ahal, lehenengo kontserbadoreekin ez zen ongi
|
joaten
ahal, bistan da ezetz, Emile Larrerekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1997ko abuztuaren 12a.
|
|
2008
|
|
|
(19)/ eta inoiz mendira
|
joaten
bazarete eta ikusten baduzue hola sasi artian/ sasi artian beti zerbait mugitzen dala/ eta/ ikusi eta da txori txiki bat eta ematen du gainera> lotsatuta> dagoela ematen du ba ez dakit/ zerbait/ platera bat puskatu duela edo zerbait holako egin duela... (B.A.)
|
|
|
Konbergentzia bertikalak sarri konbergentzia horizontala ere badakar. Izan ere, estandarreranzko prozesuan batera doazenean, estandarraren eta dialektoen arteko distantzia txikituz doan bitartean, dialektoen arteko forma desberdinak ere urrituz
|
joaten
dira (ikus Auer & Hinskens 1996).
|
|
|
Arazoak, jakina, zuberotarrak Zuberoatik irteten direnean, edo zuberotar ez direnak Zuberoan sartzen direnean, edo Zuberoako neska mutilak Kanboko. Xalbador? ikastolara
|
joaten
dire
|
|
|
nean, edo Zuberoko gazteak euren unibertsitate ikasketak Hego Euskal Herrian, euskarazko lerroetan egitera
|
joaten
direnean, edo zuberotarren batek nobela edo ikerlanen bat egin nahi izaten duenean sortzen dira. Eta, hain zuzen, horrelako egoeretarako asmatu zen Euskara Batua; ez Zuberoa barruko eguneroko jardunean erabiltzeko.
|
|
|
–gu institutora
|
joaten
giñen kaña ematera? (T1)
|
|
|
(b) Euskararik mintzo ez den tokietan, abiapuntua euskara batua izanen da (eta, egun ere, hala da). Hala ere, uste dut euskalduntze prozesuan garrantzi handiagoa eman litzaiokeela familia euskaldunetan egonaldiak egiteari, Ingalaterrara ingelesa hobetzera
|
joaten
den bezalaxe. Dena dela, bi azpimultzo eginen nituzke hemen:
|
|
|
Elcorria edo charrampiña:? Elcorria azaltzen da laugarren egun inguruan lendabicico arpegui eta lepoan eta
|
joaten
da andican gorputz guztira zabalduaz beste bi egunean (Sarampión: > rece> ro> ra> radualmente> extiende> re> resto> (Aranburu Bago
|
|
|
Dena den, ez nuen utzi nahi Mariano Izetaren izena aipatu gabe hemen. Mariano baztandarra zen, ni bezala, eta Baigorrira behin baino gehi agotan
|
joaten
zen, ni ere han bizi nintzelarik joaten nintzen gisan.
|
|
|
Dena den, ez nuen utzi nahi Mariano Izetaren izena aipatu gabe hemen. Mariano baztandarra zen, ni bezala, eta Baigorrira behin baino gehi agotan joaten zen, ni ere han bizi nintzelarik
|
joaten
nintzen gisan.
|
|
|
Bigarrenean, ordea, erran bezala, gauzak desberdinak dira: hori erraten duenak uste du egunero
|
joaten
zela nor bait... Baina ustea da, ez bertzerik, omenka ari baita.
|
|
|
–Hiru> gizon> bakarka> ez (zen) liburu bezala kontzebitua egon?. . Ez dut uste (Bitoriano Gandiagak) aurrena liburu bat ideatu eta gero hura zatika egiten
|
joaten
zenik. Alderantziz, zatiak egin, bildu, eta horra liburu bat.
|
|
|
(33) Mediku batek dio(...) larrialdietara
|
joaten
diren erdiek ez luketela joan behar. (Berria,)
|
|
|
Noski, erlatibo hori genitiboan ere eman daiteke: (34) Larialdietara
|
joaten
diren (gaixo) en erdiak
|
|
|
Komunitatea, edo gizarte tradizionala, nahiago bada?, berriz, sakratuaren mende dagoen espazio bateratua litzateke, zeinetan desberdintasun oro taldearen orekarentzat mehatxugarri suertatzen baita. Bada, Olasagarreren eleberriko Carlos Urretabizkaia« Bazter» pertsonaia arrazoi horregatik
|
joaten
da hirira, bere desberdintasunak, homosexuala da, ez duelako tokirik Lekunberri Aranaz bezalako herrixa euskaldun batean, eta metonimikoki ulerturik, homosexualitateak ez duelako tokirik euskal proiektu abertzalean.
|
|
|
diskurtso politikotik edan duela eta ez da behar bada kasualitatea bere pertsonaiaren izena. Carlos izenak Atxagaren Gizona> bere> bakardadean> eleberriko protagonista dakarkigu gogora. Euskal Herriarekin moztu eta Bartzelonara bizitzera
|
joaten
den pertsonaia. Urretabizkaia abizenak, berriz, abertzaletasun estutik harat doan aldarrikapen feministarekin zerikusia duen idazle bat oroitarazten digu ezinbestean, eta azkenik« Bazter» sasizena bera ere gardena suertatzen da pertsonaiak euskal munduan izango duen izaera marginala adierazteko unean.
|
|
|
(a), akordadu eben
|
joaten
artzai baten figuran erri aetarik, ez ain> bizi> lazeradua> iragaiterren? (9r).
|
|
|
Soldadogora joaterakoan euskaldun gazteak frantsesa jakinda joan zitezen nahi zuen Réveilek, eta, Ameriketara joatekotan, ez behintzat zerbitzu militarra egin gabe. Beraz frantses on izateko euskaldunek eskolan frantsesa ikasi behar zutela predikatzen zuen, eta hortakotz haurrek eskolara joan behar zutela (laborantza lanetan laguntzeko haur asko eskolara gutxitan
|
joaten
baitziren).
|
|
|
Adibidez, Altubeko oihanean, orein asko bizi dira, eta han arrek urtero beren adarrak botatzen dituzte. Horregatik mendizale batzuk haraxe
|
joaten
dira, adar erori horien bila. Hortaz, besterik gabe, basora> doaz, > adar> bila> entzunda, edozeinek pentsa lezake pertsona hori hara egur bila doala, eta ez oreinen adarren bila.
|
|
|
Ez hainbeste intelektual «handiek» (Costa, Altamira, Unamuno, etab.), baizik gehiago erdi mailako idazle, kazetari eta gisakoek. Zezenketen kultura, kasurako, talde subalternoek adina burgesek eta aristokratek maite zuten (Espainiako erregea bera sarri
|
joaten
ei zen zezenketetara), eta ehundaka aldizkari espezializaturen bidez erreproduzitzen eta hedatzen zen (1900 urtean, adibidez, 303 aldizkari taurino ei zeuden Espainian380, ohiko egunkarietako kronika finkoez gain).
|
|
|
Oroitzekoa da Salamancako seminarioa ere jesuitek zeramatela eta beraz handik bide zetorkion euskaldun santuarekiko miresmena. Gogo jardunak egitera ere sarri
|
joaten
zen Azkue Loiolara, eta Deustuko jesuitekin ere tratu handia zuen (garai batean igandero biltzen zen haiekin442), Bussy, bere Tours-eko konfesorea, ere jesuita izateaz gain. San Inazioren ereduak, hein batez Santa Teresa de Jesus-ena gogorarazten du:
|
|
|
Une puntualetako kontua ez ezik, Azkuerengan nahiko maiz agertzen den kontua da korporazio erlijioso giroan mugitzeko zaletasuna. Hola, jesuiten artean maiz ibiltzeaz gain (igandero egiten zien bisita Deustura, eta Loiolara ere sarri
|
joaten
zen gogo jardunak egitera), karmeldarrengana ere joan ohi zen udazkenero atseden hartzera. Bestalde ezin ahaztu behintzat bi proiektu izan zituela eliztar korporazioak sortzeko:
|
|
|
Europartze hori, pintura arloan jada bere emaria erakusten ari zen, Paris eta Bruselara
|
joaten
aitzindari izandako Adolfo Guiard eta Dario Regoyosen bidez144 Musika eraberritzeak, oraindik bere fruiturik onenak erakusteko zituen. Giro berritzaile eta wagneriano bat egon bazegoen, bilbotarrek ez ezik Vicente Goikoetxea, Telesforo Arantzadi edo Campion moduko euskaltzaleek ere, konpartitzen zutena145 Wagnerismoaz gain, eliz musika arloko eraberritzea ere gertatzen ari zen garai hartan, Azkuek bete betean parte hartuz mugimendu hartan146.
|
|
|
Hala ere indar nagusia, zalantzarik gabe, Azkue zen. Hilerohilero batzarretara azaldu ez ezik, egunero
|
joaten
zen Akademiaren Bilboko bulegoetara. Bertan erakundean aurkezteko ikerketak eta proiektuak prestatzen aritzen zen.
|
|
2009
|
|
|
Zenbat bertso saio, jaialdietasariketa! Iasariketa guztietara
|
joaten
nintzen
|
|
|
enbolia bat zela eta, ezkerreko hanka moztu behar izan zioten. Baina onik atera zen trantze hartatik, hurrengo urtean berriro hasi baitzen Euskaltzaindiaren batzar eta ekitaldi guztietara
|
joaten
. Eta halaxe jarraitu zuen, 1962ko udazkenera arte.
|
|
|
Arantzazuko Apaiztegian teologia irakasle hiru urte zeramatzanean gerturatu zen Villasante Euskaltzaindira, 1950 urte inguruan. Anjeles Sorazuren erlijio biziari buruzko tesia argitaratzeko bidean zuela-eta Bilbora moldiztegira probak zuzentzera
|
joaten
hasi zenean, Federiko Krutwigen Euskaltzaindirako sarrera hitzaldiaren berri izan zuen, gaia erakargarria egin zitzaion, kulturako hitzak nola erabili euskaraz, eta zuzenean Krutwigengana jo zuen.
|
|
|
Hamabost egun egin behar izan nituen Parisen, etxera iritsi nintzen nekatua, emaztea eta haurrak hor ziren? eta deliberatu nuen ez nintzela
|
joaten
ahal Arantzazura, ez zela posible berriro denen uztea. Erran nahi baita, lan gehiegi nuela:
|
|
|
Buru da. Eta
|
joaten
gara Sanzen ikustera, nola joaten garen Ibarretxeren ikustera, eta Ardantza eta Garaikoetxea ikustera lehenago. Eta orain
|
|
|
Buru da. Eta joaten gara Sanzen ikustera, nola
|
joaten
garen Ibarretxeren ikustera, eta Ardantza eta Garaikoetxea ikustera lehenago. Eta orain
|
|
2010
|
|
|
Progresio eta regresiboetan, alderantzizkoa antzematen da: lehenbizikoetan GUtik NIra
|
joaten
da; eta regresiboetan alderantziz.
|
|
|
152 Gutxi dira, aldiz, euskalkia lantzera
|
joaten
diren R500eko ikasketariak.
|
|
|
Mundutar zabal sentitzeko komunikabideetarako lotura aukera eta bizimodua itxura gabe ez oztopatzeko behar besteko zerbitzu eskaintza (eskola, osasun atentzioa, erosketa gunea) eta aisialdi erakargarria ere bai, herrian geldituko bada beste norabait lekualdatu gabe. Gazteak herritik kanpora
|
joaten
dira bestela, eta zaharrak bertan hil ahala beherantz hasten da herria: kanpotikakoen demografia hazkunderik gabe ere galtzen dira han hemen, sarri asko, hiztun taldeak eta hiztun elkarte osoak.
|
|
|
Halako mugarik tartean ez denean ere tematikak berak murrizten du, sarri, gazteentzako eskaintza eta beraien parte hartzea. Ezin aste guztiak bospasei kantari talderen disko berak entzuten, trikiti jaialdira
|
joaten
eta bertsolari saioak entzuten pasako dituzte gazteek. Hori baino kultura eskaintza zabalagoa eta dibertsifikatuagoa eskatzen du, arrazoiz, gazte jendeak.
|
|
|
Hegoaldeko ikastolekiko harreman formalak, hain zuzen, irakasleen bitartez hasi ziren, Iparraldeko andereñoak Hegoaldeko ikastoletara
|
joaten
baitziren formakuntza praktikoa jasotzera, lanean hasi aurretiko praktikak egitera. Izan ere, Ipar Euskal Herrian hastapen garai haietan ikastola gutxi baitzeuden.
|
|
|
–Emanaldi bat hemen, beste bat hor, han??. Bestetik, Hegoaldeko ehunka lagun
|
joaten
zirelako kontzertu haietara, frankismoak debekaturiko emanaldiez gozatzera. –Martxoaren 19ko (San Jose jaiegunaren) bezpera, adibidez, izugarria zen?, gogorarazi du Garatek.
|
|
|
Mutiko bat Olentzeroz jantzi, txistua atera eta plazara atera ginen. Arrangoitzeko herria biziki eremu zabala zen, eta abenduko asteburu bakoitzean auzo batera
|
joaten
ginen Olentzerorekin. Etxean Papa Noelek ekartzen zizkien opariak, baina ikastolan Olentzerok?.
|
|
|
Paulo Agirre zen Ikastola Batzordean parte hartzen zuenetako bat, jada buru belarri ari zelarik lanean ikastolen alde. . Segituan hasi nintzen Urretxuko bileratara
|
joaten
. Hernaniko Gurutzeagak ordaindu zuen nire lehen soldata; eta gero Beasaingo Gastesik, CAFeko zuzendariordea zenak?.
|
|
|
Emigrazio saioak ere hasi ziren, nekazarientzako ez zegoelako lanik. Eta milaka espainiar Frantziara, Alemaniara edota Suitzara
|
joaten
ziren, lan bila.
|
|
|
Hala, Madrilera
|
joaten
hasi zen Javier Pagaldai, ikastolen legeztatze prozesuak bideratzeko. –Laboralaren bitartez, Marcelino Oreja ezagutzen nuen, orduan Atzerriko ministroa zena.
|
|
|
Eta azkenik, legeztapena?, Pagaldairen esanetan. ? 15 egunean behin
|
joaten
nintzen ni Madrilera, ikastolen txostenekin. Hezkuntza Ministerioan baremo batzuk zituzten; hainbeste gela, hainbeste diru.
|
|
|
Bizkaian zehar ikastola berriak sortzen laguntzeaz gain, Urretxun (Gipuzkoa) biltzen zen Ikastola Batzordera ere
|
joaten
zen boskote hura, Batzordea bera bertan behera gelditu zen arte. Ondorioz, Bizkaiko ikastoletako ordezkariak Eubako Pasiotarrek fraide etxean utzitako gelatxo batean biltzen hasi ziren.
|
|
|
Gutxienez, hiru lagun. Eta apaizak eta bestelako kontaktuek ematen zidaten erreferentzien arabera, horien bila
|
joaten
nintzen herrira?, dio Jose Mari Rekartek. Berak urte batzuk lehenagotik ezagutzen zuen ikastolen mugimendua, Aguraingo ikastolaren sorreran parte hartu baitzuen.
|
|
|
–Elkarlan handia eta zuzena zegoen kontseiluarekin?, nabarmendu du Paulo Agirrek. . Astean, gutxienez, hirutan lautan
|
joaten
ginen gu Gasteizera, kontseiluaren egoitzara, handik ateratzen zelako guztia. Ez genituen erabakiak hartzen, noski, baina asko eragiten genuen?.
|
|
|
Ez zegoen haurrik herri txiki haietan, eta ikastola haiek euskarazko haurtzaindegiak edo eskolaurreak ziren. Ondorioz, haurrak ikastolan egon ondoren, 6 urterekin, gaztelerazko eskola publikoetara
|
joaten
ziren. Beraz, hasierako euskarazko ahalegina alferrikakoa zen gero?.
|
|
|
Eta ordura arte Pauen egindako bilerak Parisera igaro ziren, Hezkuntza Ministerioaren egoitzara. Seaskako lehendakaria eta bi zuzendariak
|
joaten
ziren bileretara, bai eta EEPko lehendakari Max Brisson ere.
|
|
2011
|
|
|
1.1 Hurbileko bokalasimilazioarekinhasikogara.Lehenengoetabehin erranbehardatestuhonetanezdagoelaia asimilaziorik, alegia, ieta ubokalen ondorena> ebilakatzenduenezaugarririkezdaiaageri.Nahizgaurkohizke tanaskozugariagoaden, lehenazterturiko hemengo testuetanereadibideguti aurkitugenuen (cf.Ibarra1997: 269), mieetadire kasubakarrakdira:
|
joaten
dire, alegracendire.Gainerakokasuetanaduguhitzbarneannahizbukaeran:
|
|
|
Oabokal taldeaereberehorretan gordeda, ezdahersketariksortzen: Jaungoicoac, erredencioa,
|
joaten
, osoarequin, balsamoac, nazarenoa, discipuloac, amorioa, juicioa.HorretanbatdatozezaugarrihauekErrokobertzetestukoe kin. Nolanahi delaere, aldaeraidatzietanformajasoena islatzenda, nahiz gaurkohizketanixtekojoeranagusituden.
|
|
2012
|
|
|
edo marka batzuk badaudela azpimarratzen du. Arrasto horiek ez dira esanguratsuak bere horretan, ez dute berezko esanahirik, baina kode konbentzionalen arabera etengabe errepikatzearen ondorioz, harreman multzo egonkor bat pilatzen
|
joaten
dira, esanahi efektu batzuk osatzen, eta horri esker egiten da testua irakurgarri edo interpretagarri.43 Roland Barthesek ere, irakurleak testuaren zentzuaren osaketan duen parte hartzea ez dela anarkikoa gogorarazten digu:
|
|
|
Badirudi, hitzaurrean dioenez, sinetsirik zegoela, inguruko erriek itzen burrunbarekin, soiñuarekin etsitzen dutela askotan? eta euskaldunok sasarte eta hostraila guztiak alde batera utzirik, alera edo mamira
|
joaten
garela (Mendiguren 1988: 39).
|
|
|
Santi Onaindia, bere itzulpenetan, mamia bere horretan mantendu eta azala modu errazean ematen ahalegintzen da beti, euskal irakurleek erraz ulertzeko moduko testua sortzeko beharrezko moldaketak eginez, euskal itzultzaileen artean maisutzat jotzen duen Orixeren bidetik (nahiz eta ez den Orixe bezain urrun
|
joaten
itzulpen librearen ideiari jarraituz). Horrela, Oroi Txinpartak liburuan, hauxe dio Santa Teresa Jesusenaren On Bidea itzultzeko moduaz:
|
|
|
baliokide edo sinonimo; testuinguru jakin honetan, ordea, bai: Koldo Mitxelena zinemara astero
|
joaten
zen eta zinema da bere arimaren asteroko ogia. Beraz, nolabait esateko, honela ulertu genuke:
|
|
2013
|
|
|
Zerbitzari k artikulu anitzetan aipatzen zuen otoitza; adibidez, lubakietan otoitz egiten zutela errateko. Ondoko adibidean, erlijioaren praktikatzeko modu desberdinez mintzatu zen, baizik eta mezara
|
joaten
zirela, han kantatzen zutela gogotik, arrosarioak ematen zituztela astean bitan eta gainerako uneetan noiznahi otoitz egiten zutela, lubakien erdian ere, horretarako asti ttipiena zutelarik:
|
|
|
Hots, anitz otoitz egiten zutela errateaz aparte, irakurleei soldaduen alde otoitz egiteko deia etengabea zen Eskualduna astekarian. Saint Pierrek kontatu zuen behin eliza ederrak zirela zeuden lekuaren inguruko herrietan, eta soldaduak arrats guziez mezara
|
joaten
zirela. Artikulu berean Euskal Herrian bizi ziren euskaldunei ere deia egin zien otoitz egin zezaten.
|
|
|
Frédéric Rouvierrekzehaztu zuen zer andazain mota zegoen: batetik, armada gorputzari lotuak, gudu lekura noizbehinka baizik
|
joaten
ez zirenak; bigarrenik, dibisioko andazainak, astean zehar maiz ibiltzen zirenak batetik bestera, zaurituak garraiatzeko; hirugarrenik, erregimentuei lotu andazainak, borrokak ziren tokietara joaten zirenak, soldadu zaurituen bila. Beste apaiz batzuk osasun trenetan ibili zirela (zaurituak gerla lekutik Frantzia Hegoaldera eramaten) gehitu zuen Rouvierrek.
|
|
|
Frédéric Rouvierrekzehaztu zuen zer andazain mota zegoen: batetik, armada gorputzari lotuak, gudu lekura noizbehinka baizik joaten ez zirenak; bigarrenik, dibisioko andazainak, astean zehar maiz ibiltzen zirenak batetik bestera, zaurituak garraiatzeko; hirugarrenik, erregimentuei lotu andazainak, borrokak ziren tokietara
|
joaten
zirenak, soldadu zaurituen bila. Beste apaiz batzuk osasun trenetan ibili zirela (zaurituak gerla lekutik Frantzia Hegoaldera eramaten) gehitu zuen Rouvierrek.
|
|
|
zentsuratutako pasarteak ziren. Zentsurak astekari hori ez zuen anitz jo, idazten zuen edukia ez baitzen Frantziako armadak jarri baldintzen kontra
|
joaten
. Are gehiago, zentsura guztiz onartzen eta justifikatzen zuten.
|
|
|
Bigarrenik, giristino gisa ere anitz inplikatu ziren, eta etengabe azpimarratu zuten soldaduak fededun onak zirela, otoitz egiten zutela, mezara
|
joaten
zirela, aitzindariak berak ere giristino handiak zirela eta abar. Horrekin erakutsi nahi zuten giristinoak frantses onak zirela eta Frantziaren alde dena emateko prest zirela.
|
|
|
Jendea non eta saltzaileak han ziren. Erran nahi baita, ez zen eroslea
|
joaten
Eskualduna rengana, baizik eta Eskualduna eramaten zuten eroslearengana. Salmenta teknika eraginkorra zela erakusten dute zenbakiek.
|
|
|
Gogoan dugu Domingo Agirreren Garoa liburuko Joanes, mendiaren eta artzaingoaren goraipatzearekin eta hiriaren kritikarekin. Antzeko iritziak aurki ditzakegu garai haietako Eskualduna astekarietan ere, zenbait artikulutan hirira lanera
|
joaten
ziren herritarren kontra idatzi izan baitzuten astekari hartako editorial egileek. Iñaki Caminokdioen bezala, euskaldunak tradizioari atxikiak zitzaizkion, eta «hiria euskaldungoaren galgarri» gisa ikusten zuten.
|
|
|
Frantzia aita bezala maitatu behar zen, hartaz harro egon behar zen eta soldaduak haren aldeko sakrifizioa egiteko prest egon behar zuen. Gisa hartan, eskolan Frantziaren zerbitzatzeko prestatzen zituzten haurrak, eta eskolatik landa, soldaduskara
|
joaten
zirenean, Frantzia aberri gisa maitatzeko behar hori are gehiago azpimarratzen zieten.
|
|
|
49 Infanteria Erregimentukoen mobilizazioa, aldiz, Baionan izan zen, 1914ko abuztuaren 7an. abuztuaren 28an eta 29an, 142 Lurralde Infanteria Erregimentua mobilizatu zuten, eta abuztuaren 30ean Paris babesteko lanetan hasi ziren, orotara 3.156 gizon, gehienak ezkonduak eta aita familiakoak. Azken horiei «les pépéres» izengoitia eman zieten, 35 urtetik gorako gizonak, berez, ez zirelako frontera
|
joaten
, baizik eta azpiegiturako lanetan ibiltzen zirelako. Baina anitzek gerla egin zuten, «gazteek bezala», eta haien artean ere anitz hil ziren.
|
|
|
Alderantziz, edozein iturri on zen informazio poxi baten eskuratzeko. Adibidez, telefonoaren ardura zuten soldaduengana edo agintarien ondoan lan egiten zutenengana
|
joaten
ziren, ikusteko ea berri gehiago jakin zezaketen. Zazpi eginahalak egiten zituzten informazioa bide batetik edo bestetik jakiteko.
|
|
|
Egia erran, Pierre Miquelen arabera, Aliatuek azpiegitura onak zituzten kostaldean, eta Pierre Duhourri arrazoi ematen dio erranez ez zutela hainbeste itsasontzi galdu. Duhourrek gutxiago aipatu zuena zen itsasontzietara
|
joaten
ziren soldaduek biziki egoera gogorra jasan behar zutela eta baita itsasora erortzeko beldurra ere, ez baitzekiten igerika.
|
|
|
Zerbitzari k ere permisionez
|
joaten
ziren eta gerlara itzultzen ez ziren euskal soldaduak kritikatu zituen:
|
|
|
Adibidez, zauriturik itzuli berria zen batek ez zuela nahi bezainbat etsai hil kontatu zuen behin, soldadu haren jarrera ederretsiz. Halaber, euskaldunak arrisku handiena zen lekuetara
|
joaten
zirela ere idatzi zuen.
|
|
|
Euskaldunak pausa denboran mezara
|
joaten
zirela azpimarratzen zuen Zerbitzari k, ostatuan ibiltzeko ordez, gehienak elizara joaten zirela goraipatuz. Euskaldunek fedearekiko hitzorduentzat zuten grinaz kontent ziren bi idazle horiek.
|
|
|
Euskaldunak pausa denboran mezara joaten zirela azpimarratzen zuen Zerbitzari k, ostatuan ibiltzeko ordez, gehienak elizara
|
joaten
zirela goraipatuz. Euskaldunek fedearekiko hitzorduentzat zuten grinaz kontent ziren bi idazle horiek.
|
|
|
Eta Saint Pierreri ohoragarri zitzaion euskaldunak eredugarri izatea sail horretan. Halaber, Euskal Herrian bizi ziren biztanleak ere mezara
|
joaten
zirelako pozik zegoen, Euskal Herritik itzuli berria zen soldadu batek jendea mezan ibiltzen zela kontatu ondoan.
|
|
|
Desagertuek eta hilek mina eragiten zuten, baina ikusi dugu erlatibizatzen zituztela ere, eta aise baikortzen zituztela hilak, sakrifizio gisa, alferrik isuri ez zen odol gisa. Baina garai hartan, biziak eta heriotzak ez zuten oraingo balio bera, bizi itxaropena ez baitzen 50 urtetik gora
|
joaten
eta haur anitz hiltzen zelako. Ez dezakegu gaur egungo begiekin interpretatu gerla hartako heriotzek sortzen zuten erreakzioa.
|
|
|
Lehen Mundu Gerraren irudiak lubakietakoak baldin badira ere, soldaduek ez zuten denbora guztia erreka zulo haietan iragaten. Pausatzera ere
|
joaten
ziren, maiz. Eta denbora luzeak ere iragaten zituzten leku lasaietan.
|
|
|
Gibel lerroko egiturarekin bururatzeko, Jean Etxeparek hirugarren lerroaren egitura eta funtzioa deskribatu zituen, eta hori oraindik beste zerbait zen. Bere kronika ezberdinetan, ororen buru, lehen, bigarren eta hirugarren lerroak zer ziren eta nola funtzionatzen zuten esplikatu zuen, baita ere batetik bestera nola
|
joaten
ziren. Etxepare leku anitzetan ibili zen, eta ikusten zuenaren berri emateko ohitura hartu zuen, zehaztuz kontatzen zuena gainerako lekuetan ere ikusi zuela.
|
|
|
Ariketa fisikoen beharra justifikatzeaz gain, zati horretan agertzen zuen gibel lerroetan denbora luze
|
joaten
zitzaiela, eta beraz denbora ariketa fisikoak eginez iraganez, gutxiago aspertzen zirela. Hala ere, ez zen hainbeste mintzo horrelako ariketa fisikoez, eta mintzo zenean ere, azaletik.
|
|
|
Gisa hartan, Saint Pierrek behin Hego Euskal Herriko irakurle bat eskertu zuen, museko bi karta pare igorri zizkielako. Beste behin, bera bere kronikaren idazten ari zen bitartean, lau euskaldun musean ari zirela eta gogoa haiengana
|
joaten
zitzaiola idatzi zuen. Baina hori idatzi zuenean ez ziren baitezpada gibel lerroetan.
|
|
|
Baina artikuluak ez zuen interes berezirik. Beste behin arrantzaz mintzatu zen, eta esplikatu zuen nola pausalekuetako erreketan, jendea arrantzara
|
joaten
zen, eta errekara granadak botaz arrain guziak hil eta berehala biltzen zituztela. Zerbitzari k aipatu zuen hori aski ohikoa omen zen, Jacques Meyerren arabera, hala nola arrainak granada ukaldika hiltzea edota oihanean ehizan ibiltzea, baimenik gabe.
|
|
|
Bi egoerak aipatu ondoan, begi bistakoa da lehen lerroen eta gibel lerroen arteko kontrastea handia zela. Eta kontraste hori maiz ikusi zuten soldaduek, edo sutik pausalekura
|
joaten
zirenean, edo leku batetik bestera joaten zirenean. Hain zuzen, frankotan aldatzen zituzten lekuz.
|
|
|
Bi egoerak aipatu ondoan, begi bistakoa da lehen lerroen eta gibel lerroen arteko kontrastea handia zela. Eta kontraste hori maiz ikusi zuten soldaduek, edo sutik pausalekura joaten zirenean, edo leku batetik bestera
|
joaten
zirenean. Hain zuzen, frankotan aldatzen zituzten lekuz.
|
|
|
Europan ere, erreportaria bihurtu zen kazetari eredugarri. Gertakariak aipatzea zen prentsak egin behar zuena, hark zuen arrakasta, eta erreportariak gertakariak ziren lekura
|
joaten
ziren, gero irakurleei haren berri kontatzeko. Argitalpenak gero eta handiagoak ziren eta, Géraldine Muhlmannekdioen bezala, 1880ko hamarkadako mendebaldeko herrialde demokratikoetan kazetaritza modernoa sortu zen.
|
|
|
Hots, ez zen idaztera mugatzen, nahiz eta astekariaren zati handi bat hark idazten zuen. Hark akuilatzen zituen idazleak berrien idaztera, hark hautatzen zituen berriak, hura
|
joaten
zen saltzaileengana, hark zituen harremanak inprimategiarekin, hura arduratzen zen astekariak urtero argitaratzen zuen almanakaz. Altzibarrek dioen bezala, «kazeta osoa bere gain zuen».
|
|
2014
|
|
|
Bil dezadan horren inguruko gertaliskia. ikasle nintzela deustuko Unibertsitatean, Franco hil aurretik, Euskal Kultur Mintegia sor tu zen bertan. Gu, ikasle batzuk, hara
|
joaten
ginen, Lizundiaren Geografia eskolak edota Andolin Eguzkitzaren hizkuntza orduak ematera eta gure burua euskal kulturaz asetzera.
|
|
|
Laster oteiza irten zitzaion bidera, eta bidera> diodanean ez naiz modu metaforikoan soilik ari. Aresti Arantzazura
|
joaten
zen aldi ro, (Arantzazura bidea, benetan luzea!), Arestik oteizaren apos toluak ikusten zituen, baina ez orain dauden frisoan, bide baz terreko paretaren kontra abandonatuta zeuden enkofratu kaxa batzuetan baizik. Eta Aresti, biziki haserretzen omen zen?, diosku Paulo Agirrebaltzategik, harrizko apostoluak hala ikusita.
|
|
|
Kontserba lantegian egiten zuen beharra ize bak, ordezkari sindikala ere izan zen urte askoan eta lanetik zeto rrenean arrain egosiaren usain sarkorra ekartzen zuen etxera. Hats huraxe da umezaroko beste gomuta irmo bat, ez zen usaina arropetatik berehalaxe
|
joaten
, ezta garbigailuan ikuzi eta eskegi ta zeudela ere. Usain huraxe zen bere besarkada goxoen lurrina.
|
|
|
Halaz guztiz, eta pentsatzen jarrita, niri neuri pataten hori baino argigarriagoa iruditzen zait Arestiren haurtzaroko beste pasarte bat, anaia Juan Marik mintzagai zuena, alegia. Gabriel txikitan bakartia zela zioen Juan Marik, eta umeren batek burla egiten zionean bazter batera
|
joaten
zela mutila bakar bakarrik negar egitera. Ez al da horixe bera idazleok idazmahaian gaudenean egiten duguna, munduko penak sentitu, geuk bakarrik negar egin eta malkoak paperean ele bihurtu?
|
|
|
Halere, denbo ra, oro har, epaile ona bezain zorrotza izaten da, eta balio gutxiko moda iragankorrak ahanzturaren eskuetan uzten ditu, udazkene ko haizeak orbelak bide bazterrean zokoratzen dituen bezalaxe. Baina ardo ona urteekin hobetuz
|
joaten
denez, era berean, artis ta eta idazle bikainen emaitzak ere denboraren joanean nabar menago egiten dira, handiago eta distiratsuago bihurtzen.
|
|
|
Eta prozesu horretan, euskaltzale askoren jarrerak ere lagundu zuen: muga pasatzen genuen Labeguerie ren diskoak Charles Aznavour-enen zorroetan ezkutatuta ekar tzeko edo liburu debekatuak erosteko; pastoralak ikustera
|
joaten
ginen, bertso lehiaketetara ere bai, hitzik ulertzen ez bagenuen ere, eta baita ardi txakurren edo gazta lehiaketetara ere; ahal zuenak ahal zuena jartzen zuen erdi sasi artean zeuden ikastolei irauten laguntzeko; Mairulegorretako leize zuloetara joaten ginen edo Ez dok Amairuren kontzertuetara, adibide batzuk jartzea rren, gure kultur identitate arpilatua nork bere erara gordetzeko
|