|
2003
|
|
|
BereeraraJulesVernekerebadamaigu egoerarenlekukotasuninteresgarria.Izanere, LesenfantsducapitaineGrant (1867) eleberriklasikoan, protagonistakTandil erainoiritsidira, aitaGimonbezala, eta, Vernekdioskunez, Catrielburuzagiarenindiarrakdirainguruhaietakoberezkoegoiliarrak, bainaTandil gobiztanleria gehienbateuskaldunfrantseseketaitaliarrekosotzenzuten.Areago, gotorlekuko komandanteaberrogeitahamar urtekosarjentueuskaldunazen, hainzuzenere, Manuel Ipharaguerre. ...za, frantsesaVernerenarabera, etanekezulertuzioten.Esangabedoa, euskara zenordukoeuskaldunenhizkuntzaarrunta, etapentsatzekoadafrantsesa, gehienez, bigarren hizkuntzagisaedukikozueladelakoManuel Ipharaguerrehorrek.AitaLhandekzorrotzagoazalduzuenkontuhori, esanezIparraldekoeuskaldunaAmeriketara iristeazbateragaztelaniamurdukatzen hastendela, etaaldibereanahazten, herrikoeskolanikasitakofrantsespoxi
|
hura
; horrenondorioz: c' estencore unBasque, mais nonplus unBasqueFrançais: c' estunBasque Argentin. Suposatzekoadaere, bestalde, Tandil go sarjentueuskaldunarendeituraVernekGernikako Arbolaospetsubihurtu zuenbertsolariareneanoinarritukozuela; bidebatezesateko, Iparragirrek ereeginzituenamerikak1858tikaurreraArgentinaetaUruguain, baina joanbezain pobreitzulieizen1877an.
|
|
2006
|
|
|
ere, anaiaJulen, XabierLete, AnttonValverde, etaImanolen ahotanederrago tuakHir.epoemaliburuhaiek: Muga Beroak, n HilargiareEskolan, MimodramaketaIkonoak. HireosabaOnManuelenAozkoLiteraturaxar magarrihura.HireAhozkoEuskalLiteratura berritu
|
hura
...
|
|
|
huraereuxatubeharrekoazen, ipiniz.Eta, izatu balu jarraikilerik Lesakan?
|
hura
, berriz, poliki apaindua: –jarraikinonikan izanbalu?. Egiada, On Manuelek euskalobraetakantafranko, nolabaiteko GipuzkeraOsatuhartaramoldatu zituelaapropos, baina, ezditzagun nahastu gauzak.Hor nabaribaitabestelakointentziorik.
|
|
|
AitaDonostia etbateazereR.M.Azkueganakoespaz, OnManuel Lekuonaketxean egindako zirujia estetiko
|
hura
, inork irentsiko ez zuela ohartu, etaahaztuxeondoren, berrizatzera, bestehogeitamar urtetik goitiisi likirago ondoan,. Ez dok hamairu, famatu haren inguruan euskal kantari berrienpizkundeasortzean, badirudi espaldiberribatekjozituelalekuonata rrak.
|
|
2007
|
|
|
Eskerrak daizkogu bihotzetik apez eskualtzaleari. Haren ondotik,
|
hura
argi, bertze batek zuzen dezake ildo bera447.
|
|
|
Politikan ez, zeren Narbaitz karlista zen, amorratua, eta bazekien ni ez nintzela. Gero, Pétainen aldekoa
|
hura
eta ni kontrakoa, Murua, I., aipatu artikulua, 97 or.
|
|
|
Hori dela eta, Xarrittonek baieztatu du: La, tte izan dela bere moduan Vichyzale une batean834 Gure ustez, kontuan hartu behar da denboraldi berezia izan zela
|
hura
: Bigarren Mundu Gerran zeuden murgildurik eta Arotçarenaren Eskualduna> Vichyko gobernu nazizalearen menpean zegoen; beraz, ezinezkoa zatekeen Vichyko gobernuaren kontrako iritzirik agertzea.
|
|
|
Bonnes nouvelles de lAcadémie Basque, Irakurle kexu bati eta
|
hura
idurieri, Framazonak atzarririk,.
|
|
2008
|
|
|
Ahozko hizkuntzan, errorea nozio dinamikoa da: hiztunak hanka sartzea eginez gero, mezua luzatuz soilik eta aurrera joaz
|
hura
zuzendu ahal du.
|
|
|
Ahozkoan, eragozpenaren? atzetik behar du agertu,
|
hura
gertatu ondoren. Idatzian, beti ere kutsu ironikoa bereganatzen du, zeren hiztunak beta du hura zuzentzeko.
|
|
|
atzetik behar du agertu, hura gertatu ondoren. Idatzian, beti ere kutsu ironikoa bereganatzen du, zeren hiztunak beta du
|
hura
zuzentzeko. Badira beste zenbait oposizio ere.
|
|
|
Espira inguroko xaflek eti mologia hori bi aldetatik baieztatu dutela uste dut: batetik Doxxi> (gen.) formak berre raikitako balizko* dots
|
hura
benetan gauzatu egin du eta bestetik akitanierazko Herculi> Ilunno> Andose> egituraren eredua latinezko Marti> domino n aurki daiteke.
|
|
|
Lehenengo izena, hots Sesenco, Antistius en cognomen> gisa hartu behar dena, edozein euskaldunentzat Lergako Ummesahar>
|
hura
bezain ulergarria da. Bai akitaniar onomastikan eta baita Erdi Arokoan ere oso normala den co> atzizkia aurkitzen dugu hemen zezen> animalia izenari loturik diminutiboa eratzeko asmoz.
|
|
|
hiztegia errotik aztertu eta agerian jarri du Diccionario> de> Autoridades> (aurrerantze an DAut) lanaren eragina. Besteak beste, Urgellek hurrengoa baieztatzen du, Larramendik gaztelaniazko hiztegi
|
hura
hautatzearen inguruan:
|
|
|
Argumentuok bigarrenera garamatzate. Hasian hasi, irakurle jakinguratsuak gaztelaniazko hiztegia eskuan hartu eta
|
hura
biribiltzeko jorratu ziren idazle nahiz tes tuen zerrendari men eginez gero, berehalakoan konturatzen da formula zabala erabili zela.
|
|
|
Lehenik, Cadizko Konstituzioa euskaraz azaltzen zuen lanaren berri izan genuen, Juan San Martinek argitaratutako artikulu baten bidez25 Katexima politiko zen testu
|
hura
, umeen eskoletan erabiltzeko pentsatua; hala ere, euskal letretan ohi koa ez zen gaia jorratzen zuen. Lau urte geroago, San Martinek berak eskuizkribua ren faksimilea argitaratu zuen26 Baina argitaratutako eskuizkribua anonimoa zen eta gure lagun maiteak, Angel Ibisate jaunak27, egilearen izen abizenak argitu zizkigun.
|
|
|
Mitxelenak 1968an beharrezko ikusten zuen hiztegi ortografikoa
|
hura
da
|
|
|
Herriak ikasi egin behar ditu hitz horiek: lehendik ezer erabiltzen ez bazuen hori esateko, ikas dezala aurrerantzean nola esan; eta, ordurarte beste era batera esan bazuen, ahaztu dezala
|
hura
eta arau egokien arabera moldaturiko berria ikas dezala.
|
|
|
–(?) eta hasi nintzen/ idazten/ ipui
|
hura
/ errege batena/ kantu zoragarria entzun nahi zuela? (T5)
|
|
|
–eta geo baita ere beste beste ipuia! eta ipui
|
hura
/ txoriketaria berarena zen/ ze txoriketaria bera handittu zenean/ egun hartan/ joan zen basora/ eta basoko zuhaitz guztiak
|
|
|
Goian aipatu dugu erdialdeko euskalkitik abiatu zela euskara batua egiteko. Ibiliaren ibiliak argi samar utzi du, nire ustez bederen, erabaki
|
hura
zuzena izan zela. Kontua da bazterretako euskalkiek ez dutela leku duinik aurkitu hainbat arlotan7.
|
|
|
4. Halatan bada gure eskuara zurtz jabegabeko, eta hainbertze mendez mende arrokapean, itsaso, eta uhinpean galdu ordean bezala dabilan hunentzat, nahi nuke bilhatu aitzindari, eta buruzagi on bat bakharra; erran dut bat eta
|
hura
bakharra, zeren asko orduz hainitz aitzindari, eta buruzagiren izatea baino, hobe balizate osoki bathere ez izatea: Nam> regit> Dominus> conquassabit> capita> in> terra> multorum> (Ps.
|
|
|
handik dio Iskiribu Sainduak ere: Omne> regnum> (Luc, 11 v. 17) Hargatik beraz aitzindaria edo buruza gia behar da izan, lehen erran dudan bezala, bakharra, baina
|
hura
ona eta behar bezalakoa?. Joannes Etxeberri Sarakoaren Lan> hautatuak, > Lur ed., Donostia, 1972, 115 orr.
|
|
|
Alde horretatik, Greziako antzinako dialektoekin gertatzen zenez, berdintasun egoeran bizi ziren elka rren ondoan. Halere, Atenasko aldaera, koine famatua, eratuz joan zen heinean, oreka horrek ez zuen luzaro iraun, eta prestigio handiagoko eredu
|
hura
sortu zenetik, laster, primus> inter> pares> izatetik, gainerako guztien erreferente nagusia izatera igo zen.
|
|
|
Alde horretatik, lehenagoko panorama
|
hura
sakonki aldatua denez gero, eus kalkiekiko pertzepzioa ere birkontsideratu beharra daukagu. Adibide argi bat ipintze ko, antzinan Bizkaiko ikuspegi hertsitik, bizkaieraren batasuna egiteko orduan, ikasi> forma aukeratu bazen, jaurerri honetan erabiltzen ziren beste aldaerak baztertuz (ikesi, >), berauek, linguistika aldetik, hautatua bezain onak izan arren, oraingo honetan Euskal Herri osorako nazio hizkuntza planteamenduan, gauza bera egiteko ordua heldu da erro bereko beste aldaera guztiekin ere.
|
|
|
esanez agurtzen zutela bera, alemanezko ohiko Einen> > Tag! en ordez!. Izan ere, bere ezjakintasunean, errusiar irakasle gizagaixo
|
hura
, alemana barik, yiddish a irakasten ari zen, hau da, Europaren erdialdeko juduek zerabilten Erdi Aroko aleman dialekto zaharkitu bat, hebreerazko hitzez josia. Arthur KOESTLER, Euforia> y> utopía, Alianza Editorial, Madril, 1977, 190 or.
|
|
|
Bizkaieraren lurretan bizi den hiztunak, egoera batzuetan bizkaiera erabiltzen du, beste batzuetan euskara batua, Fishman-en, nor mintzatzen den zein berbetatan norekin eta noiz?
|
hura
izan behar baita gogoan, (Bilingualism> in> the> barrio, > 1965).
|
|
|
Bestalde, autonomia lortu ondoren euskara irakaskuntza eta komunikabideetara ofizialki iragan zenetik, 1968an Arantzazun Xarrittonek azalduriko kezka
|
hura
, neu rri handiz, bete egin da. Gipuzkoar peto peto eta kimikoki hutsen, erran nahi baita, gainerako euskalkien berri izan (nahi) gabeen?
|
|
|
Kasurik nabarmenenetako bat, Xabier Amuriza idazle eta bertsolaria dugu,. Oker handirik gabe esan daiteke bera izan dugula Euskal Herriaren historian bertsolaritza hizkuntza landu eta idatziarekin uztartzen gehien saiatu dena,
|
hura
arlo horretako ez gutxiren herritarkeri kutsutik atera eta bertsogin tza mailaz jasoz. Bizkaitik egindako bere ahaleginak Gipuzkoa aldean ez zuela oihar tzun handirik ikusita, nonbait, aspaldion, ordea, berriz ere lehenagoko molde dialek taletara pasatu da, hots, kasu egiten ez ziotenen bide berberera.
|
|
|
enfermedad> de> Bright, > ropesías; > ez, ordea, euskaraz), nahiz eta beste batzuetan zabalkunderako idazteak testuaren birformulazioa dakarren eta, beraz, azalpenaren bidez hainbat kontzeptu eta arazo zehazkiago deskribatzen dituzten (Arrigain 1994), eta hainbat gaitz bereizten ere ahalegina egiten duten (nafarreri> roa, > reria). Bestalde, ez dirudi testuinguru horretan, sarpullido? > (elgorriak eragindako exantema, alegia) hitzaren ordainik behar denik eta gaitzaren izena bera balia daiteke harako
|
hura
adierazteko (elgorria>). Baina, esan bezala, zailagoa dugu jokabide hori gaitz exantematiko guztien paradigman.
|
|
|
Idia edo behia hestulaz attacatua denean cer eguin behar den. Idia marfondiz attacatua denean eta guciz hestulla handia duella, hartuco duçue aphurbat hissopa eta
|
hura
hiraquit
|
|
|
pinterdibat huretan guero iraci duçuenian edanaraz hur
|
hura
idiari. (Dassança, M.
|
|
|
Suerte onez nihaur apezai nintzalarik ikasi izan dut nik ere, ene lagun frangok bezala, banuela oseba, otto Piarre, 14eko gerla aitzinean makila ferratua irabazia zuena, Maulen, Baigorriko luzeko taldearekin botari jokaturik. Amede Arce baten adinekoak ziren horiek bainan ez zitakeen han Amede haundia, ber
|
hura
izanen baitzen orduan Baigorriko botaria eta ez Baigorri Bidareko.
|
|
|
Eta nun ez da herria, edo Diharce Beskoitzeko bikario batekin, edo Zuhubiet Ibarlako erretorarekin, edo Uhart Aldudeko batekin, holako oroitzapen sanoak dituena. Eta nola ahantziko da ere Irungo partida oroigarri hartako kantuaren jaun apez baztandar
|
hura
, frantsesekin arizan zela baitio historiak! Zinez egia da bai, eta osoki goresgarria gure herritar egiazko bat, erroraino herritartua, bilakatu dela hemen ainitz apez eta pilotari.
|
|
|
Holakoak bai izan direla, partida bat zuen jokatzen, pilotari haundienekin orobat, berdin esku huska, Josep Laduche, Garmendia, edo J.B. Aguerrekin, edo jokogarbian Unhassobiscay anaiak Barhennekin Miarritze, Donibane Lohizune edo Arcachonen, haatik gomendio hunekin ondarrerat, apezak galtza xuritan abiatzearekin: sotana ekar zezatela, pilotako arin
|
hura
. Ez zuten ez lehenagoko Bidegain Gozterratxu ape zek gomendio horren beharrik, apez guziak zaia luze beltzekin ziren denboran, elizan bezala kanpoan berdin.
|
|
|
Ez zuten ez lehenagoko Bidegain Gozterratxu ape zek gomendio horren beharrik, apez guziak zaia luze beltzekin ziren denboran, elizan bezala kanpoan berdin. Adinekoek gogoan dituzte beti Bidegain, Hasperue, Harriet apez famatuak, papoa doi bat zabaltzea aski zutenak hatsaren hobeki hartzeko arropa beltzaren azpitik, eta ere zaia
|
hura
doi bat laburtxe erabiliko zutenak Harriet edo Sussuarreguyk bezala. Baina sotanaren traba zuten ttipiena behin usatuz geroz, Erramouspe batek lañoki aitortzen zuena.
|
|
|
Funtsean, izan dira bi ikusle mota. Ikusle arraro eta noiztenkakoa zen uda beteko paristar edo nunbaiteko
|
hura
. Gure herritarrekin aldiz ez zen batere berdin.
|
|
|
Apez ezagutuak ere bai haa tik bat ala bestea. Ez ahal zituen igandez bezperak ere hutsegitekoak Gerezietakoak, eguerdi aitzin meza nausitik landa emanen bazituzten ere ai tzintzerat herriko elizan, aratsaldeko pilota partida
|
hura
ezin utzia izanki eta Hazparne alde hortan.
|
|
|
Plazan sortua baitzen berez gure Pantxoa, Arnegi Luzaideren zubia pasatzea aski pilotarako, elizaren pean: 1909 urtea zen, Pazkal Damestoy, Saint Martin edo Ibarburu apeza sortu ziren
|
hura
bera. Berez kantari pollita, Baionako katedralearen kantari ttipietan hasi zituen bere apez eskolak, Arnegiko herri eskolatik landa.
|
|
|
Guk irabazi. Hazpandarrek altxatu zuten gero eta
|
hura
ere guk, arnegitarrek, ira bazi. Azkenik huna Garazi, donibandarrak ariko zirela, salburik Bergeroten partez Maurice Celhay, errugbilari famatua bainan pilotari ederra orobat.
|
|
|
Michel Gozterratxu bai, sortzez aldudarra, 1913an sortua, ni baino lau urtez gazteagoa zen eta erran dautzutan bezala nik behar nuen bezalako lagun pilotaria. Nik aitzinean jokatzea maiteago,
|
hura
fidagarria nuen gibeletik, behar zen besoarekin eta segurtamena gainerat.
|
|
|
Michel baino zazpi bat urte gazteagoa, pilotaria dugu hau ere, erran dezagun, amaturretan. Erakasle eta bikario lehenik, Hazparne, Baigorri, Irisarri, Garroan, beti gazteriarekilakoa, onda rrean 20 bat urtez Urruñako erretor, denetan pilotari mundukoa, maiz haren eskuari torraka artze harek erakusten zuen bezala, azken heietan ginuen elgar jastatu,
|
hura
erretor eta ni bikario, igande eta astelegunetan Urruñako elizan eta, kaperan, berriz asteartero, Dongaitzen trinketean, hango bereko Leon Dongaitz haundia bazterretik, so, etxeko gidaria, edo orobat, laugarrentzat ere bera sartuz bere zaharrean.
|
|
|
Ganix Ibarbururekin beraz, profesionalen plaza laxoko lehen partida irabazten genien eta ezin bururatu, euriturik, aitzinean ginelarik Saint Martin eta Harambilleten kontra. Berriz ondoko igandean jokatu beraz, eta
|
hura
guk galdu, finalerdian. Finala ez da egundaino jokatu, gerla orduantxe hasi baitzen, eta orduan izan zen beste partidarik.
|
|
|
Harriague presidentak galdeginik, sartu behar izan omen zuen Harrietek lehiaketa zail hortan, plazalaxoan trebeagoa zelarik bietarik batean. Lehena irabazi Durrutyren kontra bainan ahalgetuz bezala aitortzen zuen Harrietek lañoki, bigarren partida Harambilleten kontra gertatu zela eta
|
hura
galdu, 50
|
|
|
Kondatu dizkigu Erramouspe apezak nola eman zuen pidaia hartan meza Montevideon, Etchemendy, Desire Olhasso, Emile Arce baigorriarra (hau palaz arizan zena), beste pilotari eta hemengo pilota arduradun guziekin. Pilota solas berriz, kondarazi diogu Leon apezari Mauleko finala famatu
|
hura
:
|
|
|
Eta halaber Marcel Larralde Lekunberriko garazta rra hau, Hautxaineko semea, Oloron, Bedous, Larunsen gaindi, pilotari ala predikari bezala eta Hazparneko misionestetan berdin arrakastatua zena. Horra
|
hura
ere, beste bat gehiago apez pilotarietan.
|
|
|
35 Hartan hedatu zen zinez Hasperue apezaren fama, kaseta batzuek
|
hura
deitu ere zutelarik. Urteko pilotaria?. Bainan ez zuen berak urgulurik hartzen hortaz, ziolarik jendea pilotarat heldu zela, edo neguan errugbirat, beste jos tetarik ez izanez, ez eta dantzarik ere, gerla egun haietan.
|
|
|
Lehenik Zalgizen (40) eta gero Saliseko plaza ederrean (40), eta hirugarrena Mauleko plaza haundian Salegi eta Atano IV hegoaldekoen kontra. Alemanian preso egon denboraren ondotik ere arizan da oraino Bidegain Muskildiarra bai nan ez baitzen gehiago lehengo
|
hura
, guti ikusi dela geroztik eta gehienik ere apez lagun xahar batzueri zerbitzu egitea gatik eta hola, horra zer zion geroztik hartaz.
|
|
|
Apez erne ta jendakin agrados hau zen J.B. Harambillet pilotari haundia ren Ezpeleta herrikoa, 1912an sortua,
|
hura
baino lau urte lehenago bainan bera
|
|
|
Baionako semenariokotz erakutsiak zituen bere pilota ko dohainak beste jitearen ixurgiekin batean. Norakatua ote dugu semenario ko argazki ttipi xahar
|
hura
, berekin baitzauzkan, sotana bapoak erdi zabalik, Piarres hau, Henry Etcheverry, Frantxua Perugorria, Jakes Chirumberro eta orduko apezgai errabiatuen batzu, semenarioko finala baten ondotik gorri belzturik hartuak?
|
|
|
Pilotari arraza, bere osaba Jean Aldacourrouz bereziki, berak dio harek gogotik sustatu zuela pilotarako. Funtsean, Ahatsako seme, ez zituena hor, haurretik plazetan ikusiak eta txa lotuak, Olhasso anaiak, eta geroago hauen seme bat bai eta, lehenagoko fame tan bederen, Idiartegaray apeza, Donagaiko seme suharra, pala jokoan Etcheverryrekin xapelduna, baldin eta
|
hura
gutiago ikusia bazuen ere berak
|
|
|
Pilota> utzi, > > pilotari> jarraiki? > lagu > nak> hor> aurkituz, > eta> adiskidetasun> >
|
hura
, > atzoko> ixtorio> xaharrekin, > pilo > ta> gure> joko> zahar> eta> ederraz, > ala> trinketean, > ala> plazetan> ala> herriko> beste > tan, > pilota> egonez> zahar> eta> gazteen> batasuna> orai> eta> beti&...
|
|
|
Azotatu ondoan justiziak sorbaldan, burdin goriaz emaiten dioen markaz eta zigilluaz prezatzen den ohoiña bezala. Marka
|
hura
, bere gaixtakeriakgatik emaiten zaika ohoiñari, eta bai guri ere beztimenda, gure eta Adan gure lehenbiziko Aitaren bekha tua ga tik. Bekha turik iza n ezpa liz, etzen beha rko beztimendarik:
|
|
|
Eta iustiziaren arrazoin haur bortitzago iduriturik, semea galduko bazuen ere, deliberatu zuen eta manatu iustizia egin zedilla, bere semea atzeman ziazotela, eta begiak legearen arauaz a thera zia tzotela. Erresuma k ia kin zuenea n bere erregeren deliberamendua, bildu zen komun guztia eta ioan zeikan guztia batetan othoitz egitera arren nahi zioen bere semeari barkhatu. Zeren lege
|
hura
komunagatik egina zela eta komunak hain errege onaren eta iustuaren amoreakgatik, aldi hartakotz bere zuzena kitatzen zuela. Komunaren othoitzak, eta semeaganako amorioak anhitz gogoeta eragin zeraukaten, baiña gehiago legearen hautsteak.
|
|
|
Ax 143: Ordea
|
hura
da legearen kontra. Zeren erraiten du legeak, zuhaitz bat bere denbora guztian ondoz eta erroz, zure baratzean edo lurrean egon dena, azkenea n bertzeren ba ra tzera edo lurrera makhurtuagatik; eta ebakitzen dutenean bertzeren lur hartara eroriagatik, zure izanen dela, eta ez eroririk datzaneko lurraren iabearen (Lege Si plures in ff. novo lib. 5).
|
|
|
Baiña gero, neure azken ordenuan eta testamentean, manatuko dut neure ondokoa, neure onekin utziko dudana, egin ditzala ene deskargu guztiak. Eta are gehiago, abisatuko dut suma bat, seiñalatuko baitiot suma
|
hura
probetara parti dezala. Eta benturan purgatorioetaratzen banaiz ere (zeren gaixtoeneko kontuan guztiok purgatorioetara uste dugu) berehala handik atheratzeko, hunenbat meza eta trentena emanarazi diatzadala, eta bertzerik ere anhitz obra on ene izenean, ene onetarik dagiela.
|
|
|
lehen zein hertsi eta itxekin baitzinen, gero hain franko eta liberal egiten zara. Orduan nork zer erraiten baiteratzu,
|
hura
laudatzen duzu: eta anhitzetan ere, zer erraiten duzun eztakizula, baietz erraiten duzu.
|
|
|
Eta gero handik fite, aztore hetarik bata ioan baitzen airaturik eta ez gehiago bihurtu: erran zuen semeak, ioan zen aztore
|
hura
zela, haren aitak arima kari utzi zuena. Etzuen erran berarentzat utzi zuena zela.
|
|
|
Oroitzen naiz ederki nire ama zenak, norbait, euskaraz ez zekien norbait erran nahi dut, haren zain egon eta berandu iristen baldin bazen, aldi bakoitzean galdetzen zion
|
hura
: –¿ Estabais tardados??
|
|
|
gaztelaniaz, baina harentzat arrunta zen: , berantetsiek zineten??, galdetuko zion halako batean zain zegoen
|
hura
euskalduna baldin bazen.
|
|
|
–Hiru> gizon> bakarka> ez (zen) liburu bezala kontzebitua egon?. . Ez dut uste (Bitoriano Gandiagak) aurrena liburu bat ideatu eta gero
|
hura
zatika egiten joaten zenik. Alderantziz, zatiak egin, bildu, eta horra liburu bat.
|
|
|
Egun batez, beraz, karpeta handi bat eskutan zuela etorri zitzaidan gelara. Eta argitu zidan,
|
hura
argitaratu egin nahi zuela, Mikel Lasari utzia ziola eta honek hainbat gauza zuzendu zizkiola (Mikel Lasa Friburgon, Suitzan, ezagutu nuen nik, unibertsitatean ikasketak egiten ari ginela). Karpeta niri ekartzerako, oker ez banago, ospatuak zituen Gandiagak Txakolinak bere lagunekin, behin baino gehiagotan, bai kolejioan, baita Plaentxiko bere lagunekin ere.
|
|
|
Hori esan ondoren, aitortzen dut nire erakarpenaren balioaz edo ezbalioaz ez naizela konziente izan eta egiletasuna Gandiagari dagokiola ezpairik gabe. Nik ez nuke nahi inoren ahotik entzun behar izatea Shakespeari arerio batek bota zion
|
hura
: –an upstart crow beautified with our feathers that with his tiger' s hart wrapped in a player' s hide?.
|
|
|
Nazio handi eta txikietan aurki daitezke honelako adibideak, baina Euskal Herrira hurbilduz, frantsesez argitara emandako bat gogoraraz genezake: Baionako Elizbarrutian, besteak beste Napoleon Handiaren politi ka erlijiosoaren bertute onak aldarrikatzeko erabili zen Almanach> Ecclésiastique> du> Diocèse> de> Bayonne>
|
hura
(1806). Iraultza urteetako jukutri ak ahantzi, eta aro berrien leuntasun eta itxaropenak zabaltzeko, esan nahi da.
|
|
|
1980.etatik hona osatu da, azkenik, Hegoaldeko egoera berria, egutegi takoen aukera inoiz baino irekiagoa izateraino. Iparraldean, Narbaitz-en
|
hura
Eskualdun Gazteriaren eskuetara pasatu zen 1958an, handik hona urteroko emanaldia segurtatuz. Oro har, egutegi tako politikoak desagertu egin dira, egutegi erlijioso eta euskaltzaleen mesedetan.
|
|
|
Arantzazuko Egutegiak zabalduenak Euskaltzaindiak proposaturiko batasunaren bidea hartu zuenean (1971), euskalkietako mintzatzaile ohituek zailtasunak izan zituzten jauzi
|
hura
egiteko: horra, bada, Erri Egutegia> eta Euskerazaleak Alkartearen egutegigintzaren zergatietako bat.
|
|
|
20.000 pta. jarri zituen (ordurako bazen zerbait). Aita Leteren jarrera honek badu interesik, zeren erakusten baitu orduan Gipuzkoan egiten ari zen guz tiaren parean, ez zegoela Aita Nagusi
|
hura
Bizkaia ahantzita ibiltzeko (jakina da Euskal Herri osoa hartu ohi zuela aintzakotzat bere proiektuetan). Gogoratu behar da, gainera, Aita Lete bera euskalkiz bizkaitarra zela.
|
|
|
Gerra-aurrekoak ahantzi gabe (López Mendizabal-ena batez ere), egute gi horrek euskal argitalpenen artean berritasun nabaria ekarri zuen bere jaio turtean, lehorte gaiztoak jotako gerraondoa baitzen
|
hura
.
|
|
|
Gaur egun bitxia gertatuko zaigu, baina, Garate-k gogo rarazi duenez, gerraondo hartan baserri eta herrisketako jende heldu asko zegoen gerrateko larrialdietan. Arantzazurako promesa? egindakorik, eta kontzientzia lasaitzeko promesa
|
hura
bete beharra zuenik (frontetik itzuliak, preso ohiak, etxean estu eta larri egondakoak, etab.).
|
|
|
zoko guzti etara heldu zen Arantzazu, sinbolo erlijioso eta euskal herrizale bihurtze raino. Zeharbidezko marketing izugarria izan zen
|
hura
, gero ere ongi zain duko zena (1956an bereziki).
|
|
|
Integrismoa nagusi zen garai bateko Barojaren antiklerikalismo amorratua ez da nahikoa bi munduen arteko, hau da, euskal munduaren eta Barojaren (edo Unamunoren) arteko haustura bere neurrian juzkatzeko. Zer gertatzen da Euskal Herri zaharra (ez Bilbo eta ez Donostia), baserri eta herrixketakoa, euskal giroko jende isil
|
hura
hain gertutik ezagutu eta hain gertu izan zituen Baroja hark hainbeste etsai sortzeko euskal politikarien eta kultura jendearen artean. Egia da izan zuela defendatzailerik, esate baterako Koldo Mitxelena, eta itzultzailea ere aurkitu zuela Jon Etxaiderengan.
|
|
|
Jakina, Pio Barojarentzat aitaren kultur giro hark ez zuen jadanik inongo erakarmenik. Mespretxatu ere egiten zuen umorea eta aldarte ona baizik nagusi ez zuen kultur giro
|
hura
, maila artistiko apal batean konforme bizi zen fuerismoaren aurreko eta garaiko euskal mundu hura. Euskal Erria aldizkariak joera ezberdinetako jendea bere ingurura biltzen asmatu zuen, hala tradizionalistak nola errepublikazaleak, hau da, karlistak eta liberalak, geroztik inoiz gertatuko ez zen harreman maila sustatuz gainera.
|
|
|
Jakina, Pio Barojarentzat aitaren kultur giro hark ez zuen jadanik inongo erakarmenik. Mespretxatu ere egiten zuen umorea eta aldarte ona baizik nagusi ez zuen kultur giro hura, maila artistiko apal batean konforme bizi zen fuerismoaren aurreko eta garaiko euskal mundu
|
hura
. Euskal Erria aldizkariak joera ezberdinetako jendea bere ingurura biltzen asmatu zuen, hala tradizionalistak nola errepublikazaleak, hau da, karlistak eta liberalak, geroztik inoiz gertatuko ez zen harreman maila sustatuz gainera.
|
|
|
Jakina, norberaren hizkuntza eta literatura naziogintzaren ikur erabili nahi zituen euskal nazionalistentzat gorago aipatutako, kidetasun?
|
hura
faltsua zen, euskalgintzaren mendekotasun bat estaltzen zuen egoera salagarria. Horrekin guztiarekin esan nahi dudana hauxe da:
|
|
|
apal, xume eta bazterreko protagonismora errenditzen zen. Egia da naturaltasunez bizi izan zutela egoera
|
hura
. Nazionalismoarekin, euskal nazionalismoarekin eta Espainiak ere estatu gisa sendotzeko ezinbesteko zuen nazionalismoaren eraginez,
|
|
|
Beraz, mahairatu banu zein izan zen aldea hizkuntzaren hautuari dagokionez Serafin Barojaren eta bere semearen artean, hauxe esango nuke: lehenengoarentzat kultur kontuez esan gabe ere onartua zegoen
|
hura
(gazteleraz edo frantsesez egiten zela kultura jasoa), bigarrenak, aldiz, garaien dinamikak bultzatuta inondik ere, bere ertz larrienekin azaldu behar izan zuen erabaki hori. Batak bi hizkuntzetan egingo zuen, bigarrenak galdua zuen jadanik euskara.
|
|
|
Batak bi hizkuntzetan egingo zuen, bigarrenak galdua zuen jadanik euskara. Eta inork ezin uka Euskalerri
|
hura
ez zuenik aberri Pio Barojak. –El cantar vagabundo, n honela dio:
|
|
|
saioan. Bidasoako txapelaundiei eskainitako
|
hura
gogora ekarriz, hau dio gure idazleak:
|
|
|
6 Gizartearen sekularizazioa eta latinaren prestigioaren gainbehera bateratsu ibili dira gurean. Latinaren hegemonia XVI. mendean jarri baldin bazen aurreneko aldiz zalantzan, ez dezagun ahaztu
|
hura
indartuta atera zela Trentoko Kontziliotik (1562ko irailaren 5eko Dekretuan) eta Dekretu horrek indarrean iraun duela gurean 1965ko martxoaren 7a arte (Vaticanoko II. Kontzilioaren ondoren).
|
|
|
Gutunak(), 323 or.); beste hainbeste lehenago Lauaxetarekin izandako eztabaidan Orixek Laukizko poetari egotzia zion, belaxkakeria?
|
hura
; edo geroago Nemesio Etxanizen poesiari iritzitako, likiskeri ori, eta, lotsa emangarrí ori.
|
|
|
zaharrentzat zuen arnas klasiko betierekoa ez zen gazteagoentzat kalterako baizik. Gerraondorengo giroan hezitakoentzat, ezin
|
hura
izan poema kostunbrista malogratu bat baino. Ordurako haiek nahiago Unamuno, Bernanos edo Camus irakurri.
|
|
|
Ordurako haiek nahiago Unamuno, Bernanos edo Camus irakurri. Izan ere, belaunaldi berriak bai baitzekien Camusek zioen
|
hura
; sentsibilitate modernoaren eta sentsibilitate klasikoaren desberdintasuna honetara errenditzen omen zen harentzat: batean arazo moralak dira nagusi; bestean, ordea, metafisika.
|
|
|
b. Gure etxea [zuena baino hamar urte zaharragoa] da./* Gure etxea [zuena baino hamar urte zaharrago bat] da. /* Gure etxea [zuena baino hamar urte zaharrago
|
hura
] da.
|
|
|
Are gehiago, Juan Mariren aholkuak beti izaten zituen kontuan. Ez zen
|
hura
asko nabarmenduko, baina bazuen aginte mailan iritzi zuhurrik, inoiz baino gehiagotan komentatu nion buruari: –diplomazia vatikana du, ikusten da Erroman estudiatua ere bazela?.
|
|
|
urte askotan Madrilen bizi ondoren, harrigarria zaio hiri tipietako bizimodua, bertako jendearen arteko harreman mota, denek elkar ezagutze
|
hura
. Harrigarria bezain itogarria, bestalde.
|
|
|
Nobelaren drama, azken beltzean, honakoa da: urtetan kontrakoa sinetsi nahi izan duen arren Ezenarrok deskubritzen duela, Urzagaren jukutriaren ondorioz, Madril unibertsal, liberal eta artistikoki autonomoaren atzean, Espainar Estatuko hiriburu itxi eta nazionalista bat gordetzen dela, bere jatorrizko Gasteiz
|
hura
bezain estua eta antiglamourosoa, Julio Medemak boikotatzen dituen Madril bat, edota Atxagaren Gizona> > bakardadean i aurpegi txarra jarri zion Madril hura. Hots, Madril ez da Paris.
|
|
|
Nobelaren drama, azken beltzean, honakoa da: ...duen arren Ezenarrok deskubritzen duela, Urzagaren jukutriaren ondorioz, Madril unibertsal, liberal eta artistikoki autonomoaren atzean, Espainar Estatuko hiriburu itxi eta nazionalista bat gordetzen dela, bere jatorrizko Gasteiz hura bezain estua eta antiglamourosoa, Julio Medemak boikotatzen dituen Madril bat, edota Atxagaren Gizona> > bakardadean i aurpegi txarra jarri zion Madril
|
hura
. Hots, Madril ez da Paris.
|
|
|
Doi bat hurbiletik ezagutzen dutenek badakite, aitaren partetik Errepublikaren zerbitzari leialak ziratekeen mugazain eta errientsa baten arraseme izanik, garai bateko Frantziako eskola publikoetako umea ere dela Haritschelhar, etorki horrek Hirugarren Errepublikako huzart> beltzen> testuinguruan emanik hartzen duen konotazio bereziarekin. Haatik, denen buruan, ez zen arras uste bezalako umea jalgi, Baigorriko sastrearen seme
|
hura
Frantziako ikasketen goreneko mailetara eraman zuen eskolatze luze hartarik. Alabaina, garai hartako eskola egitura haren egitekoetarik bat, garbiki aitortua frankotan, Vinson bezalako euskalarien artean ere bai?
|
|
|
Errepublikaren barneko kultura eta hizkuntza aniztasunaren desageraraztea baitzen, euskara bezalako hizkuntza museo hizkuntza gisa baizik ez errespetatuz, edo gehienez ere kanpoko hizkuntza gisa, Espainiako mintzaira gisa, hots. Horri dagokionaz (gainerakoetan ez bezala, bestela hezkuntza publikoaren balioei guziz leial egona baita Haritschelhar) lerrotik doi bat bazter atera da azkenean Baigorriko aldaska
|
hura
, horretarako ahalik izan duenean, erran nahi baitu unibertsitateko euskal estudioen sailean sartu ondoan, Haritschelhar, kasik mende laurden batez(), euskararen alde jokatzera lehiatu izan baita, Euskaltzaindian egin lanek osatzen zituztela katedra alkian eginikakoak, Koldo Mitxelena zuela bereziki, mugaz beste partean, bidaide eta gogaide, eta P. Lafitte Iparraldean, euskal gaietan lehen erakasl...
|
|
|
Joan den urteko ekainean, Bordele 3ko eta Paue eta Aturri Aldeko unibertsitateetako lehendakariekin Baionako euskal ikasketen eta euskal ikerketen sortzearen ospatzeko egin biltzarrean gogoratu da zer bide egin den hartaz geroztik, eta zer fruitukor izan zen Haritschelharrek Frantziako unibertsitate eta ikerketa erakundeetan landatu arbola
|
hura
, geroztik J B. Orpustan eta A. Arkotxak Bordeleko unibertsitatean, T. Peillen eta X. Videgainek Paueko eta Aturri aldeko Unibertsitatean, neronek CNRS delakoan, beste lankide batzuekin, haztera lagundu duguna.
|
|
|
Ezkontzaz> (108.o.) Erradazü süia ta
|
hura
batzen diradenean gizon zühü rra erhoarekilan edo emazte perestüa gizon gaistoareki.
|
|
|
Haurren> (127.o.) odeiek>
|
hura
hürrupatzen ta lü rreala isurten
|
|
|
Erdi Aroko sermoilariak legez jokatzen du: okerreko bidetik hartutako etsenpluak agertuz, saihestu behar den
|
hura
azaldu jendeari. Andre Mariak eskaintzen duen maitasunari buruzko lekzio monografikoa helarazteko maitasun mundutarretik jasotako etsenpluak darabiltza, maitasun beteginera erakartzeko akastun maitasuna ezagutaraziz.
|
|
|
Esaldia bi lerrotan edo gehiagotan barna hala luzatzen denean, hitzen ordena egunoroko hizketan bezala, prosazkoan bezala, jariotzen da batere bortxarik gabe, hitz bakoitza dagokion lekutik atera gabe, hitz katearen maila bakoitzak bere lekua gorderik. Hainbesteraino da hori egia, non baldin errit moa oso markatua ez badu, ez eta puntua oso aberatsa,
|
hura
entzuten duenak pentsa bailezake hitz lauzko testua entzuten ari dela9.
|
|
|
Desir
|
hura
konplitu du Garaziko naturak
|
|
|
–zuek
|
hura
–adizkiaz, duzüi, hain zuzen?
|
|
|
– Ah, baina erran duzu
|
hura
hil zela...
|
|
|
Eta
|
hura
ere Behere Kartierekoa?
|
|
|
hainbestetan aipatu den eus kal literaturaren berankortasunak arras salbuespen guti izan du 1545etik joan den mendearen hondar hamarkadak arte, haietarik bat, ene aburuz, Echepareren Linguae> Vasconum> > izanik. Izan ere, euskal literaturak argitalpenik izan badu bere garaiari zegokionik, erran nahi baitu euskal gizar tearen testuinguruan bere garaiko literaturaren fruitu izan denik,
|
hura
izan da. Oro har, berant eta destenorez ibili bada euskal literatura, salbuespen gisa agertzen zaigu alderdi horretarik Echepareren kopla liburua (baita, berdin, sorkuntza literaturatik kanpo, Leiçarragaren itzulpenak ere), ez, ene ustez, aipatu gibelamendu kroniko baten hasikin gisa.
|
|
|
hamarkadetako literatura lanetan Mitxelenak aldeztu Ruizekilako konparantza
|
hura
ez zen dudan jarri. Areago dena, Juaristik (1987) bi neurtizlariek jainkozko amodio sakratua eta gizon emazteen arteko maitasun larruzkoa kantatu eta goretsi zituela azpimarratu ondoan, beste puntu batean ere aurkitu uste izan zuen haien arteko bateragune bat:
|