|
2008
|
|
|
Alde horretan San Agustin eta San Andres deituriko kultura primitiboen aztarnak aurki daitezke, batez ere animalia eta gizaki formak nahasten dituzten eskulturak. Oteizak ikusi eta aztertu nahi zuen
|
nola
garatu ziren aldi berean kulturen adierazpide sinbolikoak eta eskulturaren ezaugarri formalak gizarte primitibo horietan, zeren, aurreko testuetan zioen bezala, kulturaren oinarriak arteak sortzen eta berritzen dituen mitoen bitartez sendotzen baitira. Ikerketa horien emaitzak 1948an Bilbora itzuli ondoren plazaratu zituen, 1952an Madrilen argitaratu zen Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana testuan, Oteizak argitaratutako lehen liburuan17 Liburu hori, Quousque tandem?! en modura, zati ezberdinez osatu arren, osotasun bat bezala uler daiteke.
|
|
|
Eskultura haietan hutsune hori giza figura batek inguratzen zuen. Orain, giza figura hori erabat ezabatu eta sakrifikatu egiten zen, eta eskulturak espazio huts hori seinalatzeko beharrezkoak diren plano minimoez bakarrik osatzen ziren19 Prozedura horrekin, bere testuetan agertzen joan ziren ideia garrantzitsuenak, hala
|
nola
ezabaketa, sakrifizioa edo hutsunea, sinbolo bakar batean elkartzen ziren, espazio huts edo vacío cronlech horren barruan. Are gehiago, espazio huts kontzeptu horren bitartez, artearen eta erlijioaren arteko harremanak ere argitu egiten ziren.
|
|
|
Hau horrela izanda,
|
nola
jarraitu artea egiten. Ez al zuen dagoeneko esan 1935eko bere lehen testuan garai bakoitzeko arteak bere helburuak lortu ondoren arte hori garatzen jarraitzea idolatrian erortzea zela?
|
|
|
Ez al zuen dagoeneko esan 1935eko bere lehen testuan garai bakoitzeko arteak bere helburuak lortu ondoren arte hori garatzen jarraitzea idolatrian erortzea zela?
|
Nola
segi artelanak egiten, segituan beraien betebehar espirituala ahaztuta museoetako paretetan zintzilikatutako idolo bihurtzen badira, hau da, ikusleek gurtuko dituzten jainko faltsuak bihurtzen badira. Horren ondorioz, 1959 urtean Oteizak artea egiteari utzi zion.
|
|
|
Bertan Ley de los Cambios en el Arte eta Estetika ezkorra ideia garrantzitsu eta aberatsak azaltzen ditu, eta artelan bat zer den definitzen du. Eta gure ustez garrantzitsuagoa dena, ideia horiek eskulturak egiten zituen bitartean bere buruan
|
nola
sortzen joan ziren azaltzen digu.
|
|
|
Quousque tandem?! ekin artea zer den azaltzen digu Oteizak. Baina noski, hori jakiteko lehenik artista izan behar da, eta artearen hizkuntza plastikoa
|
nola
garatzen eta amaitzen den ulertu behar da. Hau gertatzen denean, artea zer den azaltzen has daiteke, edo dioen bezala, Quousque tandem?!
|
|
|
Gogora dezagun ezen, eskulturaren esparruan, Oteizak bere lanaren zati garrantzitsuena 50eko hamarkadan burutu zuela. Hamarkada horretan, nazioarteko testuinguru artistikoan, arteari, edo zuzenago, arte abstraktuari kutsu espiritual nabarmena ematen zioten artistak aurki ditzakegu, hala
|
nola
Mark Rothko, Giacometti, Barnett Newman, Ad Reinhardt, Clyfford Still edo Jackson Pollock, batzuk esatearren. Oteiza ere talde horretan koka dezakegu dudarik gabe.
|
|
|
Auzitegi Gorenak bere sententzian ez dio inolako aipamenik egiten aplikagarria den zuzenbideari. Bere lana tratatu ezberdinen bi artikuluen bateragarritasuna aztertzera zuzentzen dela aipatuz ez du lerrorik erabiltzen ondorio horretara
|
nola
iritsi den azaltzeko, hau da, zein zuzenbidek ahalmentzen duen horrelako jarrera bat hartzea. Eta hau, dudarik gabe, Nazioarteko Zuzenbidea dugu eta konkretuki, behe mailako auzitegietan argi geratu zen bezala, Tratatu Zuzenbideari buruzko Vienako Hitzarmena.
|
|
|
Honelako ondorio batek, zentzu batean zein bestean, tratatuetan jasotako terminoen azterketa eskatzen du, baina Auzitegi Gorenak lehen ikusi ditugun terminoei ez die aipamenik zuzentzen, haien eduki konkretuak sententzia honen objektua gainditzen duela esateko ez bada. Horrela, bada, zaila da ulertzea
|
nola
irits daitekeen ondorioztatzera azken tratatu honen kasuan, facilidades, eta, en piee digualdad, hitzhoriekeskubideenegikaritzarazuzendutadaudelaetaez titulartasunera, horrela Uruguaiko biztanleei eskubide oro kenduz.
|
|
|
Hala euskarazko
|
nola
gaztelaniazko testuetan hiru motatako akatsak ditugu baina lan kaskarrenetan bakarrik aurkitzen ditugu denak batera. Ingelesezkoetan, ordea, maiz topatzen ditugu akats mota guztiak testu berean.
|
|
|
Ingelesezko ariketetan asko jaisten da gazteen gaitasuna. Izan ere,
|
nola
eskema formalari jarraitzen hala ideien hurrenkera eta hierarkia ematen zailtasun handiagoak dituzte. Atalak ezabatu eta lekuz aldatzen dituzte eta antolaketa ezaren poderioz, ideien hurrenkerak baino ez diren lan sintetikoegiak ekoitzi dituzte.
|
|
|
Testu mota guztien azterketak erakutsi du testuratze mailako arazo larriak dituztela ikasleek. Hala
|
nola
: deskribapenaren ordez kontaketa egin dute batzuek eta alderantzizkoa ere bai; argudiaketarako antolatzaileen gabezia orokorra da; edota argudio dialogikoan negoziazio gabezia.
|
|
|
Bi azter ardatz nagusi horiek, gainera, bi aldagai nagusiren arabera landu ditugu: batetik, elebitasuna lortzea helburu duten bi eskola ibilbide nagusiren arabera, hala murgilketa
|
nola
berezko hizkuntza gutxiagotua iraunarazteko eredua; bestetik, ingelesaren sarrera goiztiar zein berantiarraren arabera.
|
|
|
Osagai horiek guztiek Celce Murcia, Dörnyei eta Thurrell en (1995, 1998) ereduari jarraiki, diskurtso gaitasuna ardatz hartuta, lotu ditugu. Labur labur azalduko dugu
|
nola
definitzen diren azpigaitasunak eredu horren baitan:
|
|
|
Parte hartze eraldatzailea, nolabait, enpoderamendua sortzen duena dela definitu dugu. Baina horrek zehazki zer suposatzen duen jakiteko aurretiaz jakin behar dugu
|
nola
egikaritzen duen botereak. Boterea kontzeptu konplexua da, aldi berean, gaitasun bat, erlaziozko fenomeno bat eta egiturazko fenomeno bat izan baitaiteke.
|
|
|
Hirugarrenik, boterea bai gatazkazalea
|
nola
kontsentsuzalea izan daitekeela aldarrikatzen duten teorikoak daude. Hauen artean aukera bat zentrurik gabeko botere eredua da, boterea ez da substantzia eta objektu konkretu bat, ezin gara horretaz jabetu ez eta berau pilatu, baizik eta soilik harreman bat gauzatzen deneko unean existitzen dela.
|
|
|
Bestetik, boterearen natura gatazkazalearen edo kontsentsuzalearen inguruko hausnarketatik abiatuta, enpoderamendu hori
|
nola
garatu behar den ulertzeko ideia garrantzitsuak atera ditzakegu. Alde batetik, gizarte batean dagoen boterearen batura aldakorra dela suposatzen badugu, eta uste badugu berau haz daitekeela baldin gizarteak bere osotasunean helburu komunei jarraitzen badie, orduan, aurretiaz baztertuta dauden pertsonen enpoderamendua gizartearen ordena sozial horren baitan gerta daiteke boteretsuenen boterean inongo kalterik edo murriztapenik suposatu barik (Mayo eta Graig, 1995).
|
|
|
Parte hartzeko espazioak
|
nola
, nork, zergatik eta zertarako sortzen edo betetzen diren jakitea funtsezkoa da beraz. Dena den, bi espazio mota hauen arteko muga ezin da zorrotzegia izan, bien arteko desberdintasuna ez baita soilik nork betetzen dituen, baizik eta bertan adosten diren estrategiek existitzen diren botere egiturak desafiatzen dituzten ala ez (Miraftab, 2004); zentzu horretan talde berdinek barruan eta kanpoan aldi berean egotea erabaki dezakete.
|
|
|
Bigarrenik, galdetzea dago ea autogestio barik inongo enpoderamendurik sor daitekeen, norbera ez bada zeinek sortuko luke?
|
Nola
da posible kanpoko agentziek beren esku hartzeen bitartez egiteko boterea sortzea, beraien gaineko boterearen mendeko diren giza talde horiengan? (Nelson eta Wright, 1995).
|
|
|
Eredu erabakitzaileei dagokienez, bigarren kezka batek erabakiak hartzeko prozesuari begiratzen dio,
|
nola
hartzen dira erabakiak. Hemen prozesu deliberatiboen inguruko hausnarketak egin behar dira:
|
|
|
«Herriaren interes biziarengatik, euskal izendegi batzuk argitaratu dira azken urteotan. Baliteke egileek borondate ona izatea, baina maiz zentzugabeko izenak hedatu dituzte zoritxarrez, hala
|
nola
Jose M. Bereciartuaren Catalogo de Nombres Vascos deritzanean (1977) ageri den Eztizen, gaztelaniazko. Dulce Nombre (de Maria), delakoaren balizko ordaina, euskal hitz ordenari muzin izenik (izatekotan:
|
|
|
Beste izen batzuetan garbi dago laborategiko kutsua, adibidez, Jazki. Deitoragarria da halaber zenbait elkarte euskaltzalek, hala
|
nola
Seaskak(...) batere irizpiderik gabeko zerrendak barreiatu izana...» Knörrek, nahasmendua, areagotu duten liburuetako baten bat aipatzen du, eta salatu ez direla «sexu bereizketaz axolatzen».
|
|
|
10 Esandakoa edonoren esperientzian egiaztatu ahal da; hala ere, bi proposamen: belaunaldien segida izenetan zelan zertzen den aztertzeko ikusi egunkarietako eskeletan agertu ohi diren hiruzpalau belaunaldien arteko aldeak, eta garaikidetza zentzuari dagokionez aztertu
|
nola
eskolakideen izenak naturaltasun osoz hartzen diren, denbora gabeko izenak, balira bezala, hau da, unibertsalak izango balira bezala (unibertsalak ez direla ikasiko da denboraz, baina orduan normalak eta betikoak bilakatuko zaizkigu).
|
|
|
Praktika horiek antropologian, soziologian edota hizkuntzalaritzan ikertu dira eta alderdi askotatik ikertu ere: nork ematen duen izena,
|
nola
, zein hizkuntzatan, eta abar. Alderdi linguistikoa alde batera utzita, gizarte zientzietan ere denetarik ikertu da:
|
|
|
Esanahia ematea ez da aukera bat, etengabe eta nahitaez egin behar dugun lana baizik. Beste kontu bat da zeri eta
|
nola
eman esanahi bat edo beste, baina ematea bera ezinbestekoa dugu jendeok. Zentzudun mundu batean bizi beharra dugu, zentzukide den jendearekin:
|
|
|
Wittgenstein-en aholkuari jarraiki, erabileraz galdetu beharra dugu: zer ondorio du,
|
nola
, norentzat, zein testuingurutan... / Alaitz/ esateak?
|
|
|
Izen berriak asmatzen ditu jendeak, inoiz onartutako irizpideen arabera, inoiz irizpide horiek guztiz baztertuz. Hala edo
|
nola
, jendeak, euskal izenak, asmatzen ditu.
|
|
|
Ingurukoek hartu behar dute erabaki magiko/ sakratu hori; ezin da huts egin. Oraindik ere, arrunta da izenak izendatuaren izaerari
|
nola
edo hala eragingo diola sinestea. Erakundeek sinesmen hori jaso dute araudietan:
|
|
|
Gurean, umea izatea asmoz eta buruz erabakitzen da: noiz,
|
nola
, zertarako, zergatik... Ez dira isilpeko kontu oharkabeak.
|
|
|
Erran nion
|
nola
beti sartaldera buruz joanez, artizarra gero eta gorago uraren gainean altxatzen den: bi beso Melibarren, bortz beso Gazuraten eta oraino gorago Kanbaeteko inguruetan.
|
|
|
Soilki isiltasuna, hitzetik harat den itsasoaren beraren errealitatea; azken buru buztan, ez, ez da idatzi beharrik (hau da Mallarmé ren galderaren bigarren ihardespena). A. Arkotxak erakusterat ematen du
|
nola
gizonak, liluratuz, errealitatea bereganatzen saiatzen diren, hitzetan finkatuz, haien ustez, beren bilaketa existenziala (metaforikoki itsasoari lotua) «Septentrio»ari buruz bideratuz; baina ez du sinesten errealitatea «Liburu» batean bururatuko denik, harrapa daitekeela hizkuntzaren bidez, eta bere bilduma amiltzen du, Mundua bere mututasunari eta etengabeko ihesari uztea onartuz.
|
|
|
Azken hori, irrati orokorrek erabiltzen dute eta entzuleria orokor bati zuzentzen zaion eta egunean zehar hainbat genero biltzen dituen egitura trinkoa osatzen du. Programazio mota horri historian zehar hainbat izen jarri zaizkio, hala
|
nola
zerbitzu orokorreko irratia, irrati tradizionala, ohikoa, edo, irrati totala. Irrati berezitua, ordea, entzuleriaren segmentu konkretu bati bideratzen zaion gai bakarreko edukietan oinarritutako formatua da eta bere ezaugarri nagusiak edukien sektorizazioa eta entzuleriaren segmentazioa dira.
|
|
|
Horrek guztiak abantaila handiak dakarzkie bai entzuleei bai irrati programatzaileei edukien eta programazioaren aukeraketa zabalago bat bermatu eta sistema hertziarrean ez zeuden hainbat baliabiderekin jokatu baitaiteke, hala
|
nola
salerosketa digitalak, e commerce a, edo eduki eta zerbitzu gehigarriak, soinuzko eta saio eta eduki multimedien deskarga, adibidez?.
|
|
|
Elkarrekintzak edo interaktibitateak orain arte ezezagunak ziren hainbat aukera ematen dizkio gizabanakoari eta entzule pasibo izatetik erabiltzaile aktibo izatera pasatzen da. Erabiltzaileak web orrialdeetan agertzen diren zerbitzu eta eduki lineal eta ez lineal guztiak kudeatzeko aukera dauka, eta, horrek,
|
nola
ez, kontsumoaren pertsonalizazioa bermatzen du.
|
|
|
Gaur egunean, lehenengo eredua zaharkitua geratu da eta bigarren korrontean oinarritutako estrategia gailendu da, arreta handiagoarekin begiratzen baitzaio entzuleriaren portaerari ikuspuntu kualitatibo eta kuantitatibo batetik. Hortaz, entzule gehiago izatea bilatzen da zeren horrek,
|
nola
ez, diru iturri gehiago baitakartza publizitatearen bidetik.
|
|
|
382). Artikulu horretan ere nozituko ditugu arestian aipaturiko hala datu falta
|
nola
hitz potoloak: «euskarófilo entusiasta amante de su país», «el doctor Goyeneche es en la costa francesa del Cantábrico la encarnación del vasquismo» eta abar.
|
|
|
Honelaxe hasten du: «Neronek egin dudanean ogia huna
|
nola
egin dudan: Landa ongi garbi arazi dut...».
|
|
|
284). Elkarte berri horrek hainbat errepublikazale eta liberal bildu zituen, hala
|
nola
Harriaga Morroxko diputatu hazpandarra, Arturo Campion, Salaberri Mauleko notarioa, Duhart Uztaritzeko alkatea eta Haltsuet Ezpeletako alkatea. Ezaguna denez, elkarte hori, izatez, Anton Abadiaren Euskal Jaien joera gero eta erreakzionarioagoari aurre egiteko sortu zen.
|
|
|
Ekainaren 4ko kazetan, Donibaneko kronikan alkatearen aldarria errepikatzen da68 Alegia, euskal jaiekin batera abuztuaren 15erako erakusketa etnografiko bat antolatuko zen, eta horretarako baliagarriak izan zitezkeen objektuak bildu nahi zituzten, hala
|
nola
antzinako altzariak, jantziak, potretak, baxerak, armarriak, blasoiak, armak, bitxiak eta abar. Arbasoen bizimodua berreraiki nahi zuten:
|
|
|
Esaterako,. Un homme? izeneko editoriala, non aipatzen baitira pasarte desberdinetan hala «sa popularité et son influence immenses»
|
nola
«enthousiasme en faveur des saintes causes de l, indépendance et de la foi basques». Bestalde, harrigarria da hileta elizkizunetan parte hartu zuten pertsonen zerrendaren luzea; izen gutxi batzuk garanduko ditugu hemen:
|
|
|
|
Nola
, ez balin bagare elgarri azkarki juntatuak eta nonbrerik handienean adiaraziko ditugu gure errenkurak. Beldur bat eman araz dezakeguke geldi arazteko bihien gainean Parisko eta bertze hiri handi batzuetako tratulariek egiten dituzten trampak.
|
|
|
Gazetetan emaiten da, bertze lagun batzuk, esku azpiz, erosten dituzte merke eta beharra heldu denean khario saltzen. Bainan laborariak ongi nekhatu ondoan emaiten du kasik urririk, bere buruan ezin sar araziz, horren guti ogi delarik,
|
nola
horren guti egin dezaken. Ez ditu ezagutzen, urrun baitire, haren gostuz, nekherik gabe aberasten direnak.
|
|
|
Gizonek ere,
|
nola
arthaldeek behar dituzte beren gisako zakhur fierrak beren buruen eta intresen begiratzeko, entzun gabe otso maltzurren elhe enganagarriak.
|
|
|
Non eta
|
nola
bada gure haurrek ikhasten dute laborantza. Aita amen ganik, haukiek ongi balin badakite ongi; gaizki ikhusten badute berritz gaizki; askotan gusturik gabe, ez dakitelarik eian hobekiago egin diteken.
|
|
|
Zonbat abantail handiago ez liteke guzientzat eskoletan irakusten eta ikhasten baliokete
|
nola
lurrak hobekienik labora eta garbi. Zoin diren hazi mota hoberenak?
|
|
|
Zoin diren hazi mota hoberenak?
|
Nola
biltzen diren eta berechten. Zoin diren gehiena emaiten dutenak?
|
|
|
Zoin diren landare bakotcharentzat erremedio ongarri hoberenak?
|
Nola
behar diren arthatu eta atchiki. Zer tratamendu behar duten arbolek, nola chertatzen diren?
|
|
|
Nola behar diren arthatu eta atchiki? Zer tratamendu behar duten arbolek,
|
nola
chertatzen diren. Horiek guziak laborari gehienek ez dakizkiten gauzak dire.
|
|
|
Ez othe dugu gure mintzaia eder eta zaharraren atchikitzeko harenbertze dretchu
|
nola
kaskoinek eta biarnesek; zoin ikhusten baititugu ardura elgarretara bilduak direnean ez frantseses bainan kaskoinez elgarrekin mintzatzen.
|
|
|
Hori guztia ezagutzaren jabe direnen burmuinean sortu eta aplikatzen da. Antolakuntzari gagozkiola, ezagutza hori gordeta dago hala txosten eta bestelako paper eta elementu ukigarrietan,
|
nola
arau, praktika, prozesu eta ohitura ukiezinetan.
|
|
|
Baina orain premiazkoa da elementu ukiezinak neurtzea eta?
|
nola
egiten da hori7?
|
|
|
c. Ezagutza hedatzea, hala modu formalizatuan
|
nola
informalean. Horretarako beharrezkoa da enpresan barrena ezagutza banatu eta barreiatzeko mekanismoak garatzea:
|
|
|
esan nahi du komunikaziorako bide eta moldeak zurrun zurrun kontrolatzea. Organigramako laukitxoek eta geziek zorrotz erakusten dute nor komunika litekeen norekin eta
|
nola
(zein ordena hierarkikori jarraituz). Horregatik, gaizki ikusia (eta sarri askotan debekatua) dago bilera formaletatik kanpo hitz egitea, norberarena ez den sail bati buruz iritzia ematea, hierarkiak ezarritako komunikazio bideak zorrozki ez erabiltzea (hots, pertsonak, puenteatzea?), etab. Horrela, komunikazioaren kontrol zorrotzaren bidez, hierarkiaren funtzionamendua babestu eta bermatu nahi da.
|
|
|
|
Nola
ikasten den
|
|
|
Ikasketa/ Heziketa
|
nola
gertatzen den
|
|
|
Aitzitik, aktibo ukiezinak(, soft? diren elementuak) kudeatzeko era berritzaile eta eraginkor bat imitatzea osozaila suertazen zaie lehiakideei eta,
|
nola
edo hala imitatzea lortuta ere, denbora tarte hagitz luzeagoan izaten da (gutxienez hiru urte igarota). Lidergo faktorea azken aktibo ukiezin horien zakuan dago.
|
|
|
baterantz, non produktu ekonomikoen balioaren zati (ehuneko) gero eta handiagoa elementu inmaterialek osatzen duten. Eta baieztapen hori ondasun tradizionalen, hala oihalgintzaren
|
nola
elikagaien sektorearen, kasuetan ere bale balekoa da.
|
|
|
Esana dugun gisan,
|
nola
teknologien, merkatuen, ingurunearen, aldaketak gero eta azkarragoak diren (eta joera hori geroan moteldu egingo denik ez dirudienez), enpresek arrakasta izateko ez dute beste estrategiarik euren malgutasuna, moldagarritasuna eta erreakzionatzeko azkartasuna areagotzea baino.
|
|
|
Porrotaren lehenengo arrazoia, baina ez bakarra, sorpresa elementuaren huts egitea izan zen, frankisten hegazkinek euskal gudarien mugimenduak antzeman zituztelako. Sorpresa faltan, beharbada, beste elementu batzuek ere izan zuten eragina, hala
|
nola
ofizial batzuen leialtasunik ezak35 eta biztanleriaren morala altxatzeko Euskal Armadak Bilbon egindako disimulorik gabeko desfileak (Amilibia, 1977: 114).
|
|
|
Sabin Apraizen ustez, ordea, erasoaldiaren porrotaren arrazoia frontearen zabaltzean datza, horrek zutabeen buruek kontrol zuzena galtzea ekarri zuelako. Elementu horrek hutsegiteak ugaritu egin zituen, hala
|
nola
Txabolapean eta Betxinan hartutako posizioak fortifikatu ez izana. Bizirik dauden soldaduen artean, ofizial profesionalen kontrako iritziak orokorrak dira:
|
|
|
274) 48 Martínez Esparza-ren esanetan, azaroaren 30eko gaualdera Rosa Luxemburgo eta Larrañaga batailoi komunistek Legutio erasotzeko agindua jaso zuten, baina ukatu egin ziren eta hurrengo egunsentian egingo zutela adierazi zuten (Martínez Esparza, 1949). Deigarria, da, ildo horretan,
|
nola
saiatu ziren gatazka aztertu duten idazle frankistak gudari eta milizianoen borrokarako kemena bereizten, bigarrenak gutxietsiz. Baieztapen horrek, ez du bat egiten, ordea, hildako eta zaurituen kopuruekin, batailoi ezkertiarrek jeltzaleek baino baja gehiago izan baitzituzten.
|
|
|
Bainan anaien arteko borroka izan zen. Ondo gogoratzen naiz
|
nola
gauean, trintxera batetik bestera, anaiak hizketan jarduten ziren?. Deia, 1977ko urriaren 4a.
|
|
|
Era berean, Zestafe, Nafarrete eta Elosua herrixkak Eusko Jaurlaritzaren tropen esku geratu ziren. Eskuinean, nazionalen posizioak gogor zigortu zituzten eta hainbat posizio okupatu, hala
|
nola
Marotoko gailurra.
|
|
|
Ekintza hori, dena den, porrot handiarekin amaitu zen. Lan honetan borrokari buruzko zenbait datu zehaztu dira, hala
|
nola
elkarren aurka aritu ziren soldaduen kopurua eta izandako bajak; baina bereziki, porrot horretan eragina izan zuten zenbait faktore aztertu ditugu.
|
|
|
Azken urteetan eraikuntza berri dezente egin da, eta batez ere, hiri lurraren hedakuntza garrantzitsua gertatu da EAEn; bai babes ofizialeko merkatura bideratzeko egin diren etxebizitza berrien kopurua dela-eta, baita merkatu librerako egin diren etxebizitza berrien eraginez ere. Horretan eragin dute
|
nola
babestutako etxebizitzak sustatzeko politikek, hala lurzoruaren liberalizazio neurriek.
|
|
|
Horietariko gehienak eskala handiko hiri garapen proiektuak aurrera eramateko erabili dira15 Dena den, baten batean etxebizitzak eraikitzeko tarterik egin da. Hala Abandoibarran16
|
nola
Zorrotza eraberritzeko aurkeztu den proiektuan. Nolanahi ere, lurzoru marroietan garatutako proiektu hauek globalizazio neoliberalaren garaian aplikatutako hiri politika berri bati erantzuten diote17, eta noski, baita testuinguru horietan eraikitako etxebitza garapenek ere.
|
|
|
Horrenbestez, momentuko hainbat eta hainbat pertsonaren ostatu beharretan oinarrituta, babestutako eraikuntza berrien produkzioa azkartzeko baliabide eta erreminta berriak sortzeko garaia bizi dugu. Betiere,
|
nola
edo hala etxe berri gehiagoren produkzioa azkartzea helburu dela.
|
|
|
Beharbada, aurrekoak bezain teknikoak ez direlako, besteak beste, eztabaida gehien kontzentratzen duten atalak dira. Horrela, Europa mailan etxebizitza politika eta produkzioaren inguruko azkenaldiko eztabaida nagusietakoa etorkizuneko hiri garapen ereduari buruzkoa da, eta
|
nola
sortu lur berrien (greenfields) kontsumoa mugatzeko estrategiak, bide batez, egunero bidaiatzeko beharra murriztuko duten moduak bilatzeko (Gallent, 2001). Dena den, arlo hauetan izandako aurrerakuntzak edota garatutako estrategia berriek aurkari dezente sortu ohi dute.
|
|
|
gelditu dira (adibidez, landa lurraren eskasia) eta beste batzuetan lur librerik gabe gelditzeko arriskua dago. Beraz, ingurumen jasangarritasunari dagokionez, hiri eredu estentsibo samarra izan duten herrialde horiek orain beren hiri eredua
|
nola
jasangarriago egin galdetzen diote euren buruari, adibide moduan hor ditugu, Britainia Handiko kasua eta Iparraldeko kasua5.
|
|
|
Horrek, beraz, eraikuntzako alderdi teknikoak jorratu ditu batik bat. Eta bestetik, birgaitzearen eta eraikitako hiriaren aprobetxamenduaren alorrak indarrean den planaren baitan jaso dira, hala
|
nola
birgaitzea eta hiri eraberritzea, eta hutsik dauden etxebizitzak alokairu babestura mobilizatzea. Atal hauek, nolabait ere, aurreko planetan abiaturiko lan ildoak indartzea dute helburu.
|
|
|
Izan ere, dentsitate baxuegiei loturiko gehiegikerien kontzientzia harturik, etorkizunean arazo hau kontrolatzeko neurriak hartu nahi dira. Baina, finkaturiko ildo eta muga horiek errespetatuta, praktikan, udalek izango dute azken batean zer, non eta
|
nola
egingo den erabakitzeko eta exekutatzeko ardura, beraien baliabideak kudeatzeko ardura, alegia.
|
|
|
6 Eman didaten laguntzagatik, eskerrak eman nahi dizkiet Maite Olabe eta Mireia Amilategiri, eta
|
nola
ez, lan honetarako ezinbesteko izan diren lekukoei: Jabier Bustindui, Iban Iloro, Luis Mari Ezenarro eta Iñaki Uzuriaga.
|
|
|
Hizkuntza guztiak aldatuz doazela ez da datu berria, nahiz eta garai batean euskarak jatorrizko ezaugarriei eusten ziela defendatu, bat eta bera zela sortu zenetik hona. Hizkuntzak oso berea du une oro aldatuz joatea, hainbat faktore soziolinguistikok aldatzen baitute hizkuntza, hala
|
nola
elebitasunak, estandarrak...
|
|
|
Dialektoen, gurean euskalkien, trinkotasuna estandarraren ezaugarrietan urtuz, fusionatuz doa. Eragileak bat baino gehiago dira, hala
|
nola
estandarizazioa bera, hedabide ugari, herrien arteko komunikazio zabala eta gure belaunaldiak jaso duen hezkuntza, batez ere, idatzizkoan oinarritzeak izan du eragina zalantzarik gabe.
|
|
|
Emaitza hauek, hau da sintoma somatikoak, antsietatezkoak eta depresiboak, beste ikerketa batzuetan aurkitu dira (Achotegui, 2002; Elgorriaga et al., 2007; Tizón et al., 1992). Azalpen asko eman dira adierazteko
|
nola
eta zergatik gertatzen diren, horietatik ezagunenak hurrengoak dira: gizarte berriak sortzen duen estresa (Smith eta Bond, 1993; Valiente et al., 1996), herrialdetik irtetean azaldutako dolu prozesuak (Atxotegi, 2002; 2004), eta, egoera psikosoziala edota rolen aldaketa eta gainkarga (Samarasinghe eta Arvindsson, 2001).
|
|
2009
|
|
|
Izan ere, bi ezaugarri azaleratzen dira testuetan: alde batetik, testuak idazteko moduan hezkuntzaren gaineko ardura antzematen da; bestetik, euskararekiko ardura ere nabaritzen da, testu gehienetan matematika euskaraz
|
nola
egin behar zen azaltzen saiatu baitziren. Horra hor bigarren ondorioa.
|
|
|
Aditzetan ere ez zuten mailegu bat ere sartu. Hitz berriak sortzerakoan, autoreek bi jokabide erakutsi zituzten, bata euskarak eskaintzen dituen baliabideak erabiltzea, eta bestea hitz berriak
|
nola
edo hala sortzea. Lehenengo jokabidearen adibideak dira:
|
|
|
Azkenik, aditz neutroak
|
nola
itzuli diren aztertu dugu. Honako estrategia hauek aurkitu ditugu:
|
|
|
Elementu semantikoen eta azaleko elementuen arteko harremanak aldatu egiten dira hizkuntza batetik bestera. Hizkuntza bakoitzak ekintza horiek
|
nola
lexikalizatzen dituen ikusteko, Talmyk mugimenduzko ekintzak aztertzeari ekin zion, mugimendua munduko hizkuntza guztietan ageri den kontzeptua baita; hizkuntza bakoitzak mugimendua adierazteko elementu linguistiko desberdinak erabiltzen dituen arren, eta nahiz eta hizkuntza guztietan ez diren mugimenduaren alderdi berberak lexikalizatzen, munduko hizkuntza guztietan aurkitzen dira mugimendua adi... Mugimenduzko ekintzen azterketatik hizkuntza bakoitzaren «lexikalizazio ereduak» definitzeari ekin zion Talmyk (2000).
|
|
|
Itzulpenak material egokia izan daitezke mugimenduzko ekintzen lexikalizazioa hizkuntza desberdinetan
|
nola
gauzatzen den ikusteko. Slobinek, hizkuntza desberdinen estilo erretorikoa aztertu nahian, mugimenduzko ekintzaz jositako ingelesezko testu bat hartu zuen, Tolkien-en The Hobbit (1937) liburuaren 6 kapitulua, eta testu horren hainbat itzulpen alderatu zituen, satelite hizkuntzek eta aditz hizkuntzek mugimenduzko ekintzak nola lexikalizatzen dituzten ikusteko.
|
|
|
Itzulpenak material egokia izan daitezke mugimenduzko ekintzen lexikalizazioa hizkuntza desberdinetan nola gauzatzen den ikusteko. Slobinek, hizkuntza desberdinen estilo erretorikoa aztertu nahian, mugimenduzko ekintzaz jositako ingelesezko testu bat hartu zuen, Tolkien-en The Hobbit (1937) liburuaren 6 kapitulua, eta testu horren hainbat itzulpen alderatu zituen, satelite hizkuntzek eta aditz hizkuntzek mugimenduzko ekintzak
|
nola
lexikalizatzen dituzten ikusteko.
|
|
|
Mugimenduzko ekintzen lexikalizazioari dagokionez euskarak
|
nola
jokatzen duen ikusteko, eta satelite hizkuntza batean idatzitako testu bat euskarara itzultzean itzultzaileek topatzen dituzten oztopoei nola aurre egiten zaien aztertzeko, S. T. Coleridge ren The Rime of the Ancient Mariner (1798) poema hartu dugu batetik, eta bestetik Marinel zaharraren balada (1995), Joseba Sarrionandiak egindako euskarazko itzulpena. Orain arte ikusitako ikerketetan oinarrituz, hainbat hipotesi atera daitezke.
|
|
|
Mugimenduzko ekintzen lexikalizazioari dagokionez euskarak nola jokatzen duen ikusteko, eta satelite hizkuntza batean idatzitako testu bat euskarara itzultzean itzultzaileek topatzen dituzten oztopoei
|
nola
aurre egiten zaien aztertzeko, S. T. Coleridge ren The Rime of the Ancient Mariner (1798) poema hartu dugu batetik, eta bestetik Marinel zaharraren balada (1995), Joseba Sarrionandiak egindako euskarazko itzulpena. Orain arte ikusitako ikerketetan oinarrituz, hainbat hipotesi atera daitezke.
|
|
|
Batetik, diru publikoa erabilita, kontrol publikorik ez duten enpresak sortzen direlako, eta, bestetik, enpresa horiek langilerian dituzten ondorio larriengatik. «Harrigarriena da ikustea
|
nola
langilez eta edukiz husten ari diren enpresa publikoak eta nola beste enpresa batzuen bitartez langileenganako kontrola areagotu nahi duten. Horrek eragin zuzena du langileen lan baldintzetan.
|
|
|
Batetik, diru publikoa erabilita, kontrol publikorik ez duten enpresak sortzen direlako, eta, bestetik, enpresa horiek langilerian dituzten ondorio larriengatik. «Harrigarriena da ikustea nola langilez eta edukiz husten ari diren enpresa publikoak eta
|
nola
beste enpresa batzuen bitartez langileenganako kontrola areagotu nahi duten. Horrek eragin zuzena du langileen lan baldintzetan.
|
|
|
Hala ere, guretzat oso grabea da diru publikoarekin sortzen diren enpresa horiek duten kontrol publikorik eza. EITBko Administrazio Kontseiluak ez daki
|
nola
funtzionatzen duten enpresa horiek eta zein den bertan kapital banaketa. Eskatu dituzte horren gaineko datuak guk dakigunez»47.
|
|
|
Proposatutako ikergaiaren inguruan bada Euskal Herrian ardura sozial eta politiko nabarmena;
|
nola
administrazioaren aldetik hala gizarte erakundeen aldetik.
|
|
|
Ez da harritzekoa ere, batez ere erbeste abertzaleko sektoreak edo emigrazio talderik euskaltzaleenak oso eraginkorrak izatea Amerikan ikastolak sortzen. Hala
|
nola
Caracaseko ikastola, egun zaharrena duguna. Argentinako Euskal Echea albora utzita?, 1946an eta 1957an (Alvarez, 1994: 256) saiakera bana egin ostean 1962an jaio zen23, eta Estatu Batuetan Boiseko ikastola, 1990ean hiri horretako euskal etxeko hainbat kidek sortua.
|
|
|
1.Ikuspegi hauetako lehena, migratzailearen beraren hezkuntza mailaren ebaluaziotik igarotzen da. Aspaldiko eztabaida batean, antropologoak, soziologoak eta historialariak etorkinen lanbide integrazioak eta espezializazioak
|
nola
bilakatzen diren argitzen saiatu dira: oro har, kanpotik etorritako taldeek harrerako gizarteetan oso lanbide esparru mugatu eta definitu batean espezializatzeko joera erakusten dute.
|
|
|
Douglass ek laburbildu zuen bezala, arazoa galdera soil batean adieraz daiteke: etorkinak lanbide hauetan kokatzen al dira beren sorterritik horretarako prestakuntza ekarri dutelako?, ala alderantziz, etorkinak direlako harrerako gizarteak lanbide horietara naturalki eramaten al ditu? 5 Erantzun eske, zenbait ikerketatan etorkinaren hezkuntza mailari so egin diote, maila horrek haren migrazio proiektuaren egitasmo eta desioen gauzatzean
|
nola
eta noraino eragiten duen erabakitzeko. Izan ere, inork ez du ukatzen itxaropen oso bestelakoak suposatu behar zizkiela, emigrazioaren abenturan, alfabetatu gabeko baserritar euskaldun elebakar bati eta, adibide bat jartzearren, eskola maila gainditua duen eta erdaraz alfabetizazioa lortu duen beste bati6.
|
|
|
Artikulu honetan ikusi dezakegu
|
nola
Centro Euskaron egindako azken bilkuraren ondoren (urtarrilaren 20koan, alegia), bertan hartutako erabakiak jende asko lekutik kanpo utzi zuen, eta beste euskal etxe bat sortzera bultzatu. La Baskoniaren hurrengo zenbakietan, euskal etxe horren inguruko aipamenak egiten jarraituko da, onespena azaltzeaz batera19 Denbora pasatu ahala antzeman dezakegu nola La Baskonia20 aldizkariko atal ezberdinetan ez duten oso aintzakotzat hartzen Euskaro euskal etxea eta nola desiratzen dauden euskal etxe berriak bere lehenengo pausoak eman ditzan21:
|
|
|
Artikulu honetan ikusi dezakegu nola Centro Euskaron egindako azken bilkuraren ondoren (urtarrilaren 20koan, alegia), bertan hartutako erabakiak jende asko lekutik kanpo utzi zuen, eta beste euskal etxe bat sortzera bultzatu. La Baskoniaren hurrengo zenbakietan, euskal etxe horren inguruko aipamenak egiten jarraituko da, onespena azaltzeaz batera19 Denbora pasatu ahala antzeman dezakegu
|
nola
La Baskonia20 aldizkariko atal ezberdinetan ez duten oso aintzakotzat hartzen Euskaro euskal etxea eta nola desiratzen dauden euskal etxe berriak bere lehenengo pausoak eman ditzan21:
|
|
|
Artikulu honetan ikusi dezakegu nola Centro Euskaron egindako azken bilkuraren ondoren (urtarrilaren 20koan, alegia), bertan hartutako erabakiak jende asko lekutik kanpo utzi zuen, eta beste euskal etxe bat sortzera bultzatu. La Baskoniaren hurrengo zenbakietan, euskal etxe horren inguruko aipamenak egiten jarraituko da, onespena azaltzeaz batera19 Denbora pasatu ahala antzeman dezakegu nola La Baskonia20 aldizkariko atal ezberdinetan ez duten oso aintzakotzat hartzen Euskaro euskal etxea eta
|
nola
desiratzen dauden euskal etxe berriak bere lehenengo pausoak eman ditzan21:
|
|
|
Oso deigarria da ikustea
|
nola
«Zazpiyak bat» (batzuetan horrela deitua izan zen, ofiziala aukeratu eta Euskal Erria jarri zioten arte) euskal etxea errealitate bihurtzen den heinean, La Baskonia aldizkariak gero eta garrantzi handiagoa emango dion, Euskaroren kalterako. Adibide gisa, ondoko artikulu hauen arteko konparaketa, non informazio zehatzagoa ematen duten sortzen ari den euskal etxeari buruz22:
|
|
|
Hori izango litzake, Bilbaoren ustez, euskalduna izatea. Haren hitzaldia irakurtzen jarraitzen badugu, pixkanaka ikusiko dugu
|
nola
gerturatzen den Centro Euskaro sortu zutenean azaldutako berezitasunetara. Hona hemen, euskal etxe hori sortu zeneko Bilbaoren iritzia:
|
|
|
Beraz, hemen azaltzen hasten zaigu
|
nola
Euskaro sortu bezain laster, euskal etxeak egin beharreko bidean bi ikuspegi ezberdin agertu ziren. Hitzaldi horren lehen atal hau bukatutzat emateko, bertatik joandakoak deskalifikatu eta berak parte hartzen duen euskal etxea goraipatu egingo du.
|
|
|
Bukatzeko, talde kultural bakoitzean irudikapenak
|
nola
finkatzen diren ezagutzeko asmoz, gutxiengo bakoitzak bere buruari buruz duen pertzepzioa ikertu genuen, berriz ere ezaugarri prototipikoen irizpidea erabiliz. Hauek emandako hitzen% 50 osatzen dute.
|
|
|
Irakurketa horrek bi arazo ditu: alde batetik, baieztapen hori edukiz oso modu desberdinean hornitzen duela alde bakoitzak(
|
nola
ulertu ongizatea, jasangarritasuna, ekologia, etab.); eta, bestetik, adierazpen horrekiko posizio hartzea aldatu egiten dela (adierazpen berbera sinets edo kritika liteke, aldez aurretiko ezagutza iturri eta kezka guneen arabera.)
|
|
|
AHT azpiegitura politiko gisa ulertuta, haren dimentsio aniztasunari loturik ehuntzen dira iritzi sozialak. Hala, eztabaidak ez du izaera tekniko hutsa eta proiektua hobetzeko neurri teknikoak hartzea ez da aski, ezen auzitan dagoena proiektuaren esanahia bera da (zergatik proiektua, noren mesedetan dagoen pentsatua eta
|
nola
banatzen diren lizitazioak, zeintzuk diren haren inplikazioak eta emango ote dien erantzuna gure kezka errealei, etab.). Jendeak ez ditu ingurumen kalteak eta arrisku teknikoak gutxiesten, baina horien gainetik (edo horiekin batera) beste mota bateko burutapenak ere kontsideratzen ditu, azken batean, «AHTren atzean dagoen hori guztia» eta haren inplikazioak gure bizitzetan («nora goaz?»).
|
|
|
informazioaren distortsio deliberatua8; interes pribatuen gailentasuna eta motibo errealen sekretutasuna; proiektuaren inplikazioak ezkuta tzea; iragan hurbileko esperientziak (memoria); disparekotasun instituzionalak, etab.9 Halako faktoreek eragina da konfiantza eza. Horri aurre egiteko moduak informazio mailakoak izan litezke, hala
|
nola
: informazio gardena sustatzea; eztabaidaguneak irekitzea; komunikazio fasean proiektuaren inpaktuak, arriskuak edota ondorioak argitasunez jasotzea.
|