|
2000
|
|
|
Ori da arritzekoa, asteko beintzat. Bestela, izan ere,
|
nola
ibilli sagardoketan. Geunden bezela zutik, jan aurrena arrautz opilla; gero aragi errea.
|
|
|
Gainerako ajenteak Elkartea, bertsozaleak, hedabideak, eskola, bertso eskolak, gizartea orokorrean aparte utz ez badaitezke ere, bertsolariaren ikuspegitik egungo egoera zertan den azaltzen ahaleginduko naiz.
|
Nola
dabil gaur egun bertsolaria. Nolakoa da?
|
|
|
Kojeve k arazoariaurre egin zion bederen. Gizakia libretzat baduzu, egoera historiko berriak sortzekogaitzat, proiektu politikoak gauzatzeko eskubidearen merezient berez, ezin duzuazaltzeke utzi askatasuna
|
nola
dabilen gizakiaren baitan. Kojeve k soluzio eder batasmatu zuen, Txillardegik gizakiaz duen ikuskerari egokiago dagokiona estrukturalisten isiltasuna baino.
|
|
|
|
Nola
ibili ginen hurrengo egunetan osaba Joanikot eta biok bazter guztiak miatzen, gutuna gorde zezakeen lekuaren bila! Baina leku hura, bertzalde, nonahi egon zitekeen:
|
|
|
Eta, urtean bizpahiru aldiz, aitak inguruko jauntxoak bildu eta guztien arteko solasetan berdin gertatzen zitzaidan, eztabaida filosofiko teologikoren bat sortzen zenean... nahiz eta hori bakanetan gertatzen zen, zeren eta aita baitzen buru haien artean buru, eztabaiden nondik norakoak fintkatzen eta bideratzen zituena, eta hark laketago izaiten zituen ehizarekin loturikako gaiak... eta bertze jaun gehienek ere bai, egia erran. Baina, nehoiz eztabaida filosofikoren bat sortzen bazen, ikusgarria zen
|
nola
ibili behar izaiten zuen osaba Joanikotek soka baten gainean bezala, zuhur eta ausart aldi berean, eta nola izaiten zuen aita jesuita zelatari, sokatik noiz eroriko...
|
|
|
—Gassendi handiak erran zigunez, Galileok laket zitian Baronius zeritzan kardinalaren hitz batzuk, orain berean erranen dizkiadanak, nik ere laket laket ditudalako —eta, begietarat so egiten zidala eta hatza altxatzen, erran zidan—: " Spiritu Sainduak Biblian erakutsi zigun nola joan behar genuen zerurat, ez
|
nola
dabiltzan zeruak..."
|
|
|
Eta gurea ezin neurtu badugu, nola neurtu bertzeena? Eta, neurtu ezin dena neurtu ezin bada, zergatik merituak partitzen eta banatzen ibil,
|
nola
ibili baitzen aita, hain modu arinean eta hain modu ankerrean. Ez al zuen berak ere merezi, merituen arabera ordain ziezaioten, bertze ostiko batekin, lehengusua hain itsuski eta krudelki tratatzeagatik?
|
|
|
Eta aitonak nahi izaiten zuen, halaber, numeroen eta kontuen munduan jakintsu izan gintezen, jakintasun suerte hura negozioak eta aitzina eramaiteko ezinbertzekoa izanen zitzaigulakoan. Oraino ere ederki oroitzen dut, alde horretarik,
|
nola
ibiltzen zen Mattinekin eta biokin apustuak egiten, osaba Joanikotek irakasten zigunaren gehigarri eta osagarri.
|
|
|
—Nik erran diot aitari
|
nola
zebiltzan Mattin eta Elbira, nik salatu ditut biak... baina ene ohorea jokoan zegoelako, eta bertze aterabiderik ez nuelako, zeren...
|
|
|
Edo, beharbada, bai. Izan ere, ez dut deus ere ekarri, baina,
|
nola
ibiliaren ibiliaz ikasi baitut ezen gizonaren deuseza dela gizonaren aberastasunik handiena, hala, neure deusez horretan bizi nahi nuke etxeko elizattoan, amaren eta haren zerbitzariaren ondoan, mundutik bereizirik, Jainkoari beha...
|
|
|
Zeren, orduan bai, guztiz libre sentitu bainintzen... eta zeren ez bainuen jada isilpean ibili beharrik,
|
nola
ibili bainintzen Ocomotoko presondegitik jalgi nintzenez geroztik...!
|
|
|
Eta, indiarren aurkako gudu izugarri haren berri emaiten zidala, nagusi nafarrak kontatu zidan nola sartu zitzaion Ezekieli saihetsean, guduaren irabazteko puntuan zeudenean, indiar maradikatu batek jaurtiki zion gezi pozointsua, eta
|
nola
ibili zen hura, haren ondorez, zorabioz zorabio, harik eta azken zorabioak harrapatu eta mutila amesgaizto batean bezala sartu zen arte, behin eta berriro erraiten zuela: " Konfesionea, aita, konfesionea, zeren bekatu mortalean bainago!"
|
|
|
—Ez —argitu zidan osabak—
|
Nola
ibiliko nintzen, bada, eskaileran. Alerik ere ez zian eginen orduan!
|
|
|
—Ez dut jauregia burdel bat bihurturik ikusi nahi eta, beraz, badakizue
|
nola
ibili behar duzuen, kondenatuen gelan hilabetea iragan nahi ez baduzue...
|
|
|
Baina, zergatik zetozkidan bururat kontu haiek, bai, baldin neure otoitzetan, bertzenaz ere, artez mintzatzen banintzaion Jainkoari, bertze ararteko baten beharrik gabe? Eta orduan, Jainkoari zintki eta fintki otoitz egiten niola, eskatu nion ezen bere argiz argi nintzala eta goberna zezala ene burua... eta orduan gogoratu zitzaidan ezen,
|
nola
ibili bainintzen bortz sei urtez haragiz haragi, putaner gaixto bat bezala, hala, bertze bortz sei urtez eginen nuela penitentzia eta eginen niela, halatan, haragiari eta haragikeria suerte guztiei uko, aldi bateko asea eta gehiegikeria bertze aldi bateko goseaz eta eskasiaz pagatzen nuela, kastitatearen, garbitasunaren eta onestasunaren bidetik, gizon presturik prestuenen eredurat.... Eta, beharrak beharturik eta konbentzimenduak konbentziturik, erran nion Jainkoari, nigar purpuilak begietan, hil nintzala eta akaba nintzala molderik moldegaitzenean, baldin neure hitza betetzen ez banuen, eta baldin ordaintzen ez banuen zuzentki eta onestki neure bekatuaren deskargua eta pagamendua.
|
|
|
Erran behar ote dizut, jaun André,
|
nola
ibili zen osaba Joanikot hurrengo egunetan, mapa bat hartu hemendik, bertze bat handik, erregela eta angelu neurtzailea eskuan, sukarrak hartua bezala bere kalkuluak egiten, ni haren aldamenean.... Eta erraiten zidan:
|
|
|
Izan ere, nor naiz ni aitaren gaitzesteko emaztekiak atsegin izan zituelako? Zeren ni ere ez bainaiz gutiago izan neure bizitzaren mementu batzuetan, nahiz eta ez naizen nehoiz ibili bertzeen bizitza arautzen,
|
nola
ibiltzen baitzen aita jauregian, hipokrisia handiz, eta nahiz eta ni ez naizen bertze emazteki batzuekin ibili haietarik bati loturik egon izan naizenean. Eta nor naiz ni aitaren jujatzeko eta kondenatzeko, bertzalde, bere mundu hartan eta handikien mundu hartan salbuespena ez zenean?
|
|
|
Halarik ere, ez ote ninduen amaren kontrako sentimendu hark erdiz erdi harrapatzen nihaur ere...? Zeren amaren baitarik erditu bainintzen ni, eta haren odolekoa nintzen erdi batean, eta zeren bainekien zer zen bihotzaren inguruan sugegorri bat edukitzea, zeinak hitza mihitik ken baitiezazuke eta lagunen salatzerat bulka,
|
nola
ibili bainintzen ni ere, bai osaba Joanikotekin berarekin aldi batez eta bai zurekin ere, jaun André, tentamendu izugarri hartan murgildurik, nahiz eta azkenean ez zintuztedan ez zu eta ez hura, uroski, salatu. Eta uste dut, halatan, ezen, ama ez ezik, neure burua ere gorrotatu nuela, zeren amaren begiak ispilu bat baitziren, non neure iragana irakur bainezakeen, eta neure burua ikusi, sugegorri haren erranetarat.
|
|
|
Hura aditu nionean, bere bertze erran hura oroitu nuen, noiz eta osaba Joanikot bere kalbariotik etxerat zaurturik eta ahuldurik itzuli baitzen, eta noiz eta, ehundabatgarrenari beha, erran baitzuen: " Galileok gibelat egin zuen, baina aitzina egiteko, bere Discorsi ekin, eta nik...." Jostetan ari ote zitzaidan osaba, edo, jostetarik harat, kolpe bat prestatu nahian,
|
nola
ibili baitzitzaidan eskrementuen historia harekin, Villagrandeko dukea jauregian izan genuenean. Baina, orduan ez bezala, guarnizino hura dorretxearen aitzinean genuela, ez nion zentzurik ez nehongo aterabiderik ediren haren jostetari, zeren eta halako kolpe batek, alde guztietarik behaturik ere, ezin izan baitzezakeen ondore gaixtoa eta fin gaixtoa baizen.
|
|
|
Erran dizut, izan ere,
|
nola
ibili nintzen egun hartan, desiraren albardak karga karga eginik, imajinazinoaren labe gero eta beroagoan iduri lizun bati bertze bat zerraiola; eta nola, nengoen puntuan nengoela, otso gose sabel uzkur bat bainintzen, golos eta lamiti, Mignonen gorputza haginkatzeko prestik, zeren haren haragi giharrak bildots batenak izan baitzitezkeen, edo oreinkumearenak bezain samur, uxter eta sasoal, hala, ... Eta are gehiago kilikatu ninduen, gelan sartu bezain sarri Mignonek ezpainetan eman zidàn musu luze hark —marrubiak edo mugurdiak ote ziren ezpain haien fruituak, jaun André? —, zeinak hatsaren estualdi hura eragin baitzidan.
|
|
|
Zeren neure harreman haietan ez bainion lekurik utzi amorioari —ez letra handiz ez tipiz skriba zitekeenari—, ez amorioaren itzalari, eta ez amorioaren kutsurik izan zezakeen bertze deusi, baina hutsalkeriari eta banaloriari. Izan ere, ba ote zen munduan gauza faunagorik eta are ergelagorik ere, hutsik uzten ninduen hartaz banaloriatzen eta sendagaila egiten ibiltzea baino,
|
nola
ibiltzen baikinen marinelak geure artean, bakoitzak bere balentriatxoak kontatzen zituela. Haatik, ahantzia ote nuen neure begiek ikusi zuten amoriozko eszena hura, noiz eta agertu baitzitzaizkidan Maddalen eta osaba Joanikot, osabak bere burua Ma dda lenen bularren artean pausaturik zuela, eta elkarri amoriozko hitzak erraiten zizkiotela, bertzerik gabe...?
|
|
|
—Hau zerrikeria!
|
Nola
ibiltzen ahal haiz deabru edabe honi zurrupaka?
|
|
|
Hitzik gabe ere otoitz egin daiteke ekin dio berriro ere Rubenek. Toki bakarti eta isil batean eseri, arnasa sakon hartuz erlaxatu, eta zu nor zaren, zein izen duzun, hitzak, pentsamenduak eta distraitu zaitzakeen guztia alde batera uzten saiatzen bazara, azkenean zure bihotzaren taupadak besterik ez duzu entzungo, eta odola zure zainetan barrena
|
nola
dabilen sumatu. Orduan inoiz baino kontzienteago egingo zara existentziaren mirariaz, argi baino argiago ohartuko zara zure baitan dagoen bizitzaz, bizitzaren misterioaz.
|
|
|
Eta beharbada leihatilatik ikusten nituen kamioiek eraginik edo, haur denboran aitak oparitu zidan plastikozko kamioi handi horiaz oroitu naiz, eta gogoko jostailu harekin etxean
|
nola
ibiltzen nintzen atzera eta aurrera. Egun batez hartan ere herrixkan geunden, bakarrik jostatzeaz aspertu, eta amonarenera jo nuen.
|
|
|
Valentziar gazteak ez du bere burua espainiarren artekotzat. Iruditzen zait,
|
nola
dabiltzan ikusita, preso espainiar horiek badutela hemengo kartzeleroekin korporatibismo moduren bat, sentimendu komunen bat. Nazionalismoa izango da beharbada, euren nazionalismo zentzu propioa, Babel honetan.
|
|
|
hartu geroko. Banekien-eta
|
nola
zebilen. Orduan hartu egiten zuen".
|
|
2001
|
|
|
Gero, Sabino Aranaz oroitu nintzen. Badakizu
|
nola
ibili zituzten bere gorpuzkinak, atzera eta aurrera....
|
|
|
Goizeko kafearen aromarekin nahastuta entzungo dituzu beldurrak, edozein kafetegitan.
|
Nola
ibiliko ote gara datorren urtean hilero hipoteka ordaintzeko. Ez ote da hobe Santu Guztietako zubian Port Aventurara joan gabe geratzea?
|
|
|
Bide osoan itxuratu treneko istorioaz hanpatua nintzen oraino: ez nuen ulertzen jendeen hitzez deskargatzeko premia, hauen bata bestearenganako irudizko konfiantza erraldoia, amodio beharra, ulertzen ez nuen bezalaxe karrikan
|
nola
ibil zitekeen, Nike pareen ordez, larruzko zapata normalekin. Ordena berdineko ez konprenitzea pairatzen nuela ohartzean, gasna xerra bat jan nuen laguntza eske.
|
|
|
Joan baldin bazen joan zen, ongi lotsatua bueltatu ere bai. Ea zer galdetzen zion, ez ote zekien gizon hura nor zen, aber ez zen oroitzen
|
nola
ibili zen sanferminetako igande hartan, Lesakatik bueltan, arraso mozkortua eta espantuka, elizari su eman behar ziotela erraten.
|
|
|
Alkasoron, ilargi betea izan den frankotan ikusikatu dugu nola hontz bat ateratzen den Kamaindegiko zulotik eta
|
nola
ibiltzen den bueltaka herriaren gainean, eguna argitzen duenean berriz ere etorri bidetik itzuli arte.
|
|
2002
|
|
|
Gaur egun, Europa osoan nonahi, indarkeria benetan hurbil daukagu. Frantzian, jendarmeek berak, greban segurtasun falta salatzen dutela-eta, bistan dago
|
nola
dabiltzan gauzak. Langabezia, finantza munduaren jokoak, narkotrafiko eta pedofiliaren sareak, hilketa, lehergailu eta txantajeak, arrazakeria, oinarrizko eskubideen ukatzea hainbat kulturen erasotzea, denak dira indarkeria, terrorismo adjektiboarekin edo gabe.
|
|
|
Behin manifestaldian ginela, «grisak» etorri eta egurra ematen hasi ziren. Erabat surrealista zen poliziak buruhandien atzetik korrika
|
nola
zebiltzan ikustea (barrez). Dena den, poliziak ez ziren kontu txikitan aritu eta gutako bat, Loli Astoreka, ospitalera eraman behar izan zuten.
|
|
|
1.2 Azterketa horretan agerian gelditzen da
|
nola
ibilian ibilian jo dugun gaitasun linguistikoaren kontzeptutik gaitasun komunikatiboarenera. Gaur egungoikuskera gehienetan, hizkuntza gaitasuna gizabanakoaren berariazko ezaugarriadateke, ama hizkuntzaren eskuratzeari lotuta letorke eskuarki eta gramatika dukeardatz nagusi.
|
|
|
|
Nola
nabilen galdetzen badu, esaiozu gau baten esperantzan bizi naizela;
|
|
|
Plan pilotua Oraingoz, Ingurumen Zinegotzigoak gaikako bilketarako 38 kanpai hori baino ez ditu, gutxienez 70 unitate behar direnean hiri osoa estaltzeko. Hori dela eta, hiriburuko auzoren batean esperientzia pilotu bat egitea proposatuko du Ingurumen Sailak, sistema
|
nola
dabilen egiaztatzeko. Domínguezek sustatzen duen beste ideia bat da zerbitzuaren kontratuan sartzea alboko zamako edukiontziak sartzea, zabor organikoaren antzekoak, eta, teknikariek uste dutenez, sistema hori ez da hain garestia, eta edukiontzi arinak, adibidez, plastikozkoak, bakarrik erabili ahal izango lirateke.
|
|
|
Lasai. Ama gaixo zegonan eta
|
nola
dabilen galdetu behar zionat bakarrik. Bost minutu.
|
|
|
Sergiorenaren ondoren ez dinat bururik altxatzen... Eta amarekin badakin
|
nola
nabilen... Izango balitz aita azkenetan dagoela, amona Doloresekin bezala, ahaleginduko ninduken...
|
|
|
Ongi gogora zezakeen Sarak hura guztia. Ongi gogoratzen zuen, bai,
|
nola
ibiltzen ziren noiznahi –etxeak bost lagun zituen garai hartan: gurasoak, Jaxinto eta Pantxike; amona Dolores; eta bi haurrak, bera eta Karmele– aurrera eta atzera, zinbilin zanbulun, batzuetan amona Doloresek bultzatuta, besteetan aitak, lanetik itzultzean.
|
|
|
Zailena egina zagok. Ikusten duk jendea
|
nola
dabilen. Denak Manuelez galdezka, hartaz arduratuta.
|
|
|
Ondoren, kateak han hemenka, hizkuntza guztietan.
|
Nola
ibiltzen ginen gu irrati emanaldiekin, batetik bestera aldatuz, hala zabiltza zu egun telebistarekin ere. Baina orduan pentsatu genuen ETBren bidetik etorriko zela euskararen etorkizuna segurtatzea, etorkizun horren oinarri izateko sortu baitzuten.
|
|
|
Harriturik ikusi izan dut, behin baino gehiagotan,
|
nola
ibiltzen diren euskal ereduan dabiltzan ikasleak, zure adinak, elkarren artean azterketaren bat prestatzeko garaian: erdaraz mintzo, eta ikasgaiari dagozkion zalantzak eta euskaraz.
|
|
|
Eta otu zait hau ere tesi multzo gisa jar nezakeela nik hemen, ikusteko zertan gelditu diren amets haiek. Orduan, apozauliak
|
nola
ibiltzen diren iturri hotzetan buztana mugituz bizitzaren indarra hartu nahian, hala baikenbiltzan gu ere haien tankeran alditik aldira igel egin nahian noizbait. Beti gustatu izan baitzait historia markatu duen pasadizo hura, Martin Luterok [7] 1517an bere lauretan hogeita hamabost tesi famatu haiek besapean hartu eta Wittenberg eko eliza [8] atarian iragarri zitueneko pasadizo hura.
|
|
|
Baina ez da gai izan arau horiek eta hiztegi hori patxadazko argitalpen egoki batean denon eskura jartzeko: zerbait begiratu nahi denean, edo kontsultatu, karpetak eta agiriak behar dituzu eskura, eta Wally aurkitu nahi duzunean
|
nola
ibili behar duzun goiti eta beheiti non dagoen ez dakizula, irudi guztiek jertse berdina baitute, halatsu ibili behar dugu guk ere arauak non dauden ezin aurkitu, arau batek zer esan eta besteak nola aldatu duen aurretik esana ongi ez dakigula, Diogenesen ikasle norabaiteratu baten gisa, gure eltzerma eta guzti eskuetan. Eta hiztegi horrek beste buelta bat behar du, baina gaur egun erakusten dugun abiadurarekin urteak eta urteak ditugu, munduak aurrera presaka egiten duen bitartean, fundamentuzko zerbaiten mahai gainean jartzeko.
|
|
|
aski litzateke, nire ustetan, gure begiak erne izatea euskalkietan dugun altxor horren aurrean, eta eredu batu horren herritartzeko ahaleginak egitea. Eta horretarako, beharbada, ikastaro batzuk antolatu lirateke irakasleei begira, euskalki jakin baten xehetasunak erakusteko baino gehiago horrek ere, jakina, ez du inolako kalderik egiten, euskalki horren berezitasunak
|
nola
ibili genituzkeen eredu estandarrean irakasteko. Baina Zuazo irakaslearena utzita, ikus dezagun zer dioen euskal kontuez Rubio jaunak.
|
|
2003
|
|
|
Oroitu zan orduan
|
nola
ibili zan otoitz egiten, Jaungoikoari ta Ama Birjinari laguntza eskatzen ta lotsatu egin zan. Eskerrak inork etziola entzun...
|
|
|
Aitzitik, hari gabekoak aire zabalean
|
nola
dabiltzan neurtu da.
|
|
|
zen. Hola, Gipuzkoa, Erdi Aroan Nafarroa eta Gaztela artean
|
nola
ibili zen azaltzen zuen, azkenerako, Foruak gordetzearen truke bigarren honekin geratuz. Gipuzkoarrek Aro Berrian Gaztelako erregeren zerbitzuan egindako balentria militar ugariak ere kontatzen ziren, batez ere espainiar monarkia frantses erasoetatik defendatzeko:
|
|
|
" Hau, seguru asko, hamaika aldiz kontatu dizuet", esaten zizuen beti, barkamen eske edo. Gerora, ordea, nebulosarena ulertuz joan zinen neurrian, kontatzen uzteko erregutuko zenion amari; kontatzen uzteko, bai, enegarrenez,
|
nola
ibiltzen ziren antzoki zaharraren obra eremuetan atzera eta aurrera; nola joaten ziren apeaderora beste auzokoen kontra harrika egitera; nola kentzen zizkion amari xentimo apur batzuk goxokiak erosteko edota, sobranterik bazuten, trenaren pasaeran burdinbidearen gainean jartzeko. " Talo talo eginda  uzten zituen, aizu!", esaten zizun.
|
|
|
Senarra, lehen, amorratu egiten zen; orain jada, ez du aipatu ere egiten. Gogoan du
|
nola
zebilen gaztetan, zapia aurpegian jarrita, poliziei harrika ematen. Bost xentimoko iraultzailea.
|
|
|
Akaso ondoko auzoan egitekoak zirelako. Ezin du burutik uxatu hilkutxa hura,
|
nola
ibili zen familiaren eskuetatik lagunen eskuetara, tira hemendik eta tira handik. Eta gero gurasoen etsipena eta sumindura.
|
|
|
" Entusiasmoa ez duk, ez, inteligenteen jarrera", pentsatu duk, eta Inarekin gogoratu haiz. Nola aritzen zen manifestazioetan bere onetik irtenda, nola oihukatzen zien poliziei Parte Zaharreko kale kantoietatik,
|
nola
ibiltzen zen auzoan gora eta behera, kartelak jartzen, Mariasun eta beste batzuekin batera. Mariasunek behinik behin nahiko buru izan zian aurrerago ez jotzeko.
|
|
|
Irakasle eta ikasle guztiak hamaika eliz ekitalditan parte hartzera behartuta zeuden, izan ere. Adierazgarria da, bestalde,
|
nola
ibiltzen zen Thumborg landetan zehar âmineral bilaâ, apaiz baten laguntzan, euskarazko interprete lana egin ziezaion, batetik, eta laguntza horrek abegi ona ziurta ziezaion, bestetik: " me paseo con él, vestido de traje negro ante los paisanos, como un cura.
|
|
|
|
Nola
ibili munduan ohetik jaiki gabe (Urtxintxa 3 urte). (b).
|
|
|
Gizakiak gara ditzakeen jarduerak ugari badira ere, gu modu anitzetan inguratzen gaituen eta bizi garen mundua ezagutzearena nabarmen azpimarra genezake. Izan ere, mundua zer den nahi dugu ezagutu, nolakoa den,
|
nola
dabilen, nola alda genezakeen. Filosofia, jakitearekiko maitasuna eta grina, bilaketan ari da beti, ikertzen, gogaitzen batzuetan, azkenik ondorioak ateratzeko.
|
|
|
Bai, Véroniquek galdegin zion ea ez zen sekula ohartu
|
nola
ibiltzen diren trenak eta kamioiak auto berriz leporaino kargaturik, atzera eta aurrera, inorako helbururik gabe. Ezetz esan zion berak orduan.
|
|
2004
|
|
|
Kontuak kontu gu hasi egin ginen. Eta guk ere haurrekin batera ikasi genuen
|
nola
ibili gutxi gora behera. Haurrak bertsoa onartzeko bertsoak haurrentzako egina izan behar zuela ohartu ginen eta ez bertso ona eta sakona.
|
|
|
|
Nola
gabiltza espainolok, ordea, hizkuntza kontuetan?
|
|
|
1977 aldera euskal idazleen artean egindako inkesta batean Joan Mari Torrealdaik idazle horien jarrera eta usteak aztertu nahi izan zituen auzi honi buruzkoan
|
nola
zebiltzan jakiteko. –Kultura politizatzearen alde edo kontra, besterik gabe, oso osoan, bereizkuntzarik eta ñabardurarik gabe, agertzen diren idazleak, gutxi batzuk dira.
|
|
|
Heziketa euskaldunaren eta euskal prentsaren arteko zubia dago tartean, bigarrenaren harrobia lehenengoak izan lukeelako. Izan luke, izan; baina, baluke eta balitz, badakigu
|
nola
dabiltzan?, euskal esaera ezaguna gure nahierara moldatzea zilegi bazaigu. Zubi horren funtzioa indarrean dagoen hizkuntza politikaren adierazle esanahitsua baldin bada, erreka jotzeko arriskuan gaudela dirudi:
|
|
|
–Euskal Herrian euskaldunak eta abertzaleak biltzen dituen multzoa gehiengoa da eta bokazio hegemonikoa dauka?. 314 Ez dakit
|
nola
gabiltzan gehiengo izate horretan, Emilio Lopez Adan iritzi horretakoa izanagatik. Hala izango bagina ere, gure gehiengoak ez dakit zertarako balioko lukeen.
|
|
|
Ba ote dakigu jakin behar genukeen neurrian familia bidezko euskararen jarraipenaren auzia
|
nola
dabilen. Ez alegia soil soilik euskara erabileraren kopurua.358 Darabilgunean nola eta zertarako darabilgu?
|
|
|
Zertan gara euskal hezkuntza sistemaren oinarriak zehazteko orduan?
|
Nola
dabil euskal abertzaletasunaren gogo egarria hezkuntzaren borroka eremu latz horretan. Euskal nazionalismo klasikoaren eta hezkuntza proiektuaren arteko loturak aztertu zituenean, besteak beste, honako ondorio hau atera zuen Iñaki Zabaleta Imazek bere ikerlanean.
|
|
|
Eskolak hizkuntzaren jabekuntzan duen eragina aztertzerakoan, dakigunez, faktore askotxo hartu behar izaten dira gogoan. Eskolaren izari eta jardun mikroa, hori inguratzen duen gizartearen soziolinguistika makroaren parametroetan kokatu behar izaten da hizkuntza joeren indarrak
|
nola
dabiltzan ezagutzeko. Horretaz gainera, oraingoz hizkuntza ereduen auzia alde batera utzita, ondo gogoan hartzeko kontua da hizkuntza bakoitzaren ofizialtasun erreala edo estatus juridiko politikoaren zinezko izaera.
|
|
|
Burubide argigarri eta adierazgarri hori ikusirik, euskaldungoaren bihotza hiru zatitan banaturik dagoen lurraldera abiatuko gara. Ofizialtasunaren miresmen zuhurtziak
|
nola
dabiltzan jakiteko asmotan, Mikel Bujandaren ahotsa adituko dugu. Hain zuzen ere, euskaldunon hiriburu zaharrean aspalditik mehatxupean entzuten den ahotsa, lege babesik jaso ezin duen euskararen aldarria.
|
|
|
Zorionez diot, eta ondo diot: egin dezagun kontu, gainerakoan, etnozidioaren aztarna objektiborik gabe gure berrespen kulturalaren eta nazionalaren aldeko ahaleginean
|
nola
ibiliko ginatekeen gaur egun etsai totalitario boteretsu batzuen aurka ezaugarri subjektiboak bakarrik euskarritzat harturik. Euskal harria hor dago, beharrik, begi ororen bistan, euskal izatearen lekuko, ukaezinezko egoera ukikor eta hunkigarrian, totalitarismoaren ideologiak berak ere saihestu ezinezko izate moduan.
|
|
|
hizkuntza trebetasunen, mintzamena, entzumena, irakurmena, idazmena? arteko harremanak
|
nola
dabiltzan elkarrekikoan.
|
|
|
Eltxoa
|
nola
dabilen erakutsiko dizut.
|
|
|
(2) Artea
|
nola
dabilen azaidu nahi du.
|
|
|
Penintsulako plubiometroen batez bestekoari erreparatzen badiogu, ekaina barne, azken lau hilabeteetan euri gehiago egin du (batez beste, 205 litro metro karratuko) azken hamar urteetako aldi berean baino. Hiru urtaroak zenbatzen baditugu, batez bestekoa 560,7 litro da metro karratuko, eta kopuru hori, uda
|
nola
dabilen ikusi ezean, azken bi urteetako guztizkoa baino handiagoa da. Beraz, urte heze batez hitz egin daiteke, baina, hori bai, banaketa desorekatu batekin, azaltzen du González Alonsok.
|
|
|
Ruben hasi da berbetan: Aurre denboraldian uste nuen Aretxabaleta zela talde makalena, eta ikusi
|
nola
dabiltzan. Mondrari dagokionez, egia da gorago egotea espero nuela, orain ditugun puntuak baino gehiago izango genituela uste nuen.
|
|
|
Ostatukotik deitu. Nik, bitartean, hilketaren ikerketa
|
nola
dabilen jakin nahiko nuke. Komisariara joango naiz.
|
|
|
–Zer moduz, guapa?
|
Nola
zabiltza. Zelan zabiltzan jakiteko deitzen dizut, ez zaitut inon ikusten eta.
|
|
|
Etxean sartu baino lehen, une horretan Andres ere etxean sartzen egongo dela pentsatu du. Emazteari muxu bat eman eta seme alabei ikastolan
|
nola
ibili diren galdetuko die.
|
|
|
–Han ere, ai,
|
nola
ibili ginen Pili eta biok, Errealak gola sartu ondoren, berrogeita bosgarren minutuan justu, lehen zatiaren azken hasperenean! Gola ospatzeko, orduantxe eman baikenion elkarri lehen musua!
|
|
|
–Ikusi bazenu –esan zidan–
|
nola
ibili ginen ama eta biok andregai soinekoa aukeratzen, Eneko...! Bai baitziren soineko batzuk isatsarekin pieza bakarra osatzen zutenak, eta beste batzuk bikoak, soinekoa eta isatsa aparte, kremailera ezkutu batek lotzen zituenak.
|
|
|
—Hori trufa duzu, Mo —atera zen bera niri azenario ttiki bat emanez— Zu ez zira neholaz ere zaharturik. Orhoit zite
|
nola
ibili zinen lehen aldiz, Altzurukura joan ginelarik. Trapataka egin zenuen ingurua.
|
|
|
" Ikusi
|
nola
dabilen..."
|
|
|
" Mikaelari komeni zaiona da, esan zuen Patxik; bera ere gaizki
|
nola
dabilen..." Hatz dardartiaz etxeko ataria erakutsiz: " Zakarrak ere kendu behar ditugu hortik."
|
|
|
" Eeez... gaixoa; enteratzen badira hura
|
nola
dabilen, kapaz dira umea kentzeko... Ui!
|
|
2005
|
|
|
ez hizkuntza irizpidez zuzen edo jator izateak, hiztunen ahotan behin eta berriz erabiliak izateak baizik. Begira
|
nola
dabilen orain latina, garai batean orotariko hizkuntza bakarra zirudiena.
|
|
|
Orpoak ongi lotua behar du oinera eta botak ez dira osoa handiak izan behar, puntan zentimetro bateko lasaiera komeni da. Askok ezetz uste badu ere, psikomotrizitatea erakutsi egiten da,
|
nola
ibili behar den, nolako gorputz jarrerarekin…
|
|
|
Autonomoa naiz orain dela urte mordotik. Magook ez daukagu inolako laguntzarik, negozioa ondo joango balitz ulertuko nuke, baina ikusita
|
nola
ibiltzen garen... Penagarria da!
|
|
|
Mundu hau eta gu, Jainkoak eginak gara. Mundu honetan
|
nola
ibili jakiteko bere papertxoa eman digu Egileak: hori da Jesusen Berri Ona.
|
|
|
Hegazkina
|
nola
dabilen hegan
|
|
|
Gure digestio sisteman prestatzen dira janaria irentsi ondoren, eta hesteetatik odol korrontearen bidez banatzen dira gorputz osoan. Spencer Proctor buru duten Kanadako unibertsitateko ikertzaileek fluoreszentzia teknikak erabili dituzte kilomikroiak
|
nola
dabiltzan ikusteko, eta, joan den azaroan azaldu zutenez, ikusi ahal izan dute arterien paretetan oso azkar pilatzen direla, LDL baino askoz gehiago. «Gure hurrengo urratsa», dio Proctorrek:
|
|
|
Murtziako Unibertsitateko zientzialariek simulagailu optiko sofistikatu eta berria diseinatu dute “superbetaurreko” gisa. Horri esker, ikusmen arazoak direla eta, ebakuntzaren ondoren
|
nola
dabilen ikus dezake pazienteak kirurgia egin aurretik. Tresna berri hori, munduan bakarra den laborategiko prototipoa, “Zientziaren irudiak:
|
|
|
–Kaixo, Monika, ez zaitut orain arte ikusi.
|
Nola
zabiltza. Eta umea?
|
|
|
–O, bai, Ander –zer esan nahi zuen ulertu ez nuen keinua egin zuen eskuarekin zirkulu bat osatuz, eta atxiki arin bi eman zizkion bere zigarroari– Txikitan elkarrekin jolasten genuen denok, auzuneko neska mutil guztiok. Eta
|
nola
dabil gure Ander?
|
|
|
–Jakin dut
|
nola
ibili zineten Joxe Mari eta biok Anaren bila.
|
|
|
Teoria, baina, ez nuen aski: Adelaren bizitza
|
nola
zebilen aztertu behar nuen, eskolako atea itxi ondoren zer egiten zuen jakin, zenbat bider irteten zen bere 2 CVarekin, zer jende etor  tzen zitzaion bisitan, zer ordutegi zeuzkan, noiz irteten eta noiz itzultzen zen. Haren mugimenduak zaintzea erabaki nuen.
|
|
|
Poltsikotik bala atera, eta putzu sakonera bota nuen. Leku hura beldurgarria zen nire oroitzapenen artean, ezen bezperan gertatu izan balitz bezala oroitzen nuen
|
nola
zebiltzan putzuan katutxo jaioberri batzuk igerian, larri, harrizko horman gora igotzen saiatuz, berriro eroriz, eta berriro indar guztiekin igeri eginez, denbora luzean, harik eta, akiturik, putzuaren erdiko zurrunbiloak irentsi eta betiko murgildu ziren arte. Gertakizun hura ikusi nuenean, ez nituen hiru urte baino gehiago izango; auzoko Joxe Mariri, orduan soldadutzatik etorri berria zen?
|
|
|
Beste modu batean esateko, gaurko gure seme alabek trufa egingo luketela gu orduan ginen umeak ikusteko auke ra balute eta, gu
|
nola
ibiltzen ginen ikusita, berehala atera ko litzaiekeela aharrausia: " aita, ama, aspertuta egoteaz aspertzen ari naiz".
|
|
|
Gaztetan idealismoa da nagusi. Deustuko Unibertsitate honetan ederki ikusten da hori, bikote gazteak
|
nola
ibiltzen diren, pozez eta itxaropenez beteak, lainorik ez duen zeru urdinean, ezkontza paradisua dela amets eginez...
|
|
|
Ez zuenulertu askorentzat aberriak zer nolako indarra duen. Ikus ezazu orain juduak berak Israelen
|
nola
dabiltzan. Marxen ustearen kontra, hain zuzen ere, hiru Internazional Komunistak horrexegatik hondatu ziren.
|
|
|
Ingelesak atzerrian
|
nola
ibiltzen ziren aipatu duzu, baina Ingalaterra ezagutzeko aukera ere izan zenuen.
|
|
|
Ez da erraza izango espainolek Euskal Herriaren independentzia onartzea. Begira
|
nola
ibili diren Perejil bezalako irla txiki baten gorabeheragatik.
|
|
|
|
Nola
ibili munduan, ohetik jaiki gabe (Urtxintxa 3 urte). (b).
|
|
|
Lehen aldikoz agian lasai sentitzen zen: haurtzarotik gaur arte beti kasu egin zuen, zer erran, zer pentsa, zer nabari,
|
nola
ibil, nola joka utzia ez izateko. Sektakide bezain militante izateko lur beltza zen bera.
|
|
|
Baduk hemengo berri, ezta hala? Badakik nor naizen, badakik
|
nola
ibiltzen den barridea. Nortzuk dituk hemen hire lagunak?
|