|
2000
|
|
|
Diru pribatuek hornituko dute orain sona handia izateko bidean jarri duten Juan Zelaia saiakera saria. Pamiela etxearen produktua da, euskaldun
|
jendea
buruari hazka jarri nahi duena, ile kalpar azpian pentsamendu edo iritzi, analisi edo proposamenik topatzerik bat ote den jakitera emanen diguna.
|
|
|
Lege berri hobe baten proposamenari aupada emanez hasi zuten urtea Nafarroako euskal
|
jendeek
. Ekimena oraindik euskaltzaleen esku.
|
|
|
Arau berriak datoz, karramarroen moduan atzera egiteko. Urte hasieran iniziatiba harturik zebilen euskal
|
jendea
ahal bezala ari da defentsa lanean azken hilabeteotan. Erresistentzian eusteko indarrak biltzen.
|
|
|
Bisitaldi horretan erakutsiko dizuete, ziur aski, emanaldiak jendaurrean egiteko gela handia. Hau izango da Xiberoko Botzaren egoitza berriaren ekarpen handienetatik bat, saioak
|
jende
aurrean egingo diren gela honek lotura are sendoagoa egingo baitu irratiaren eta haren entzuleen artean. Entzuleak baino gehiago, azken finean, jarduleak, parte hartzaileak nahi eta merezi baititu Xiberoko Botza bezalako irrati batek. j
|
|
|
2000 urtea (ikusle gutxi ohi dituen) antzerkia eginez hasi zen euskarazko kulturarentzat, eta Mari Sorgin deituriko lan berria taularatu zuen Taupada taldeak Elgoibarren. Ezin zitzaion egokiago eman hasiera milurtekoari, ezen, metafora arrunt bat paratuz, antzerki, errepresentazio, edo itxuratzea baita maiz gure kulturako
|
jendearen
izanaren ezkutune eta babestoki. Bigarren kultur ekitaldia bertsolaritzaren bidetik joan zen Zumaian, omenaldia ongi merezita zuen euskaltzale bati bertso aste osoa eskainiz, bazkaria barne.
|
|
|
Honen guztionen isla oraintsura arte izan dugu irakaskuntza ofizialean ere, espainol konkistatzaileek Amerikan zapalduriko herri autoktonoei" nuestra lengua" irakasten zietelako, poz pozik agertuz, horrekin ezkutatu nahirik, antza, aztekek, maiek edo inkek, europar
|
jendeekin
harremanik izan baino askoz lehenago, ezin hobeki zekitela mintzatzen, eta kultura original eta zibilizazio miresgarria garatuak zituztela, zeinek bere hizkuntzan adieraziak.
|
|
|
Denboraren joan etorrian, politika abagune faboragarriagoak heldu zitzaizkigun, demografi hazkuntzarekin batera.
|
Jendea
, bestalde, baserritik hirietaratzen hasi zen, ikastolak sortu eta gizarteak gure herriko kultura eta balioez sentiberatasun handiagoa hartu izan du. Horrek euskara batua ekarri digu, irakaskuntzan, komunikabideetan eta, gaur egun, administrazioan ere gero eta sentitzenago den premiari erantzun nahirik.
|
|
|
Sabino Aranak esango zuen bezala: " bere
|
jendeari
giharrik sentiberenean min emanez", haien norW Xabier Kintana euskaltzaina eta EHUko Euskararako Kabinete Teknikoko zuzendaria da. tasuna bera mespreziatuz: " Joan zoazen herria zara.
|
|
|
Zuk egiten duzun hizkuntza hori,
|
jende
euskalduna, euskara hori zurekin batera galtzen ari da: ez du ardura, zure antzera, hark ere galdu beharra duelako; beraz, hil ezazu bera lehenbailehen eta ehortz ezazu ohorez; mintza zaitez espainieraz! 2
|
|
|
Logikaz, hasierako premisa egiazkoa balitz, hau da, euskara euskaldunen kultur aurrerapenerako benetako oztopo izanez gero, Unamunok uste zuenez, begien bistan dago haren gomendioa, ikaragarri eta bortitza izanik ere, erabat zuzena zela. Zuzenago eta zintzoagoa, nolanahi ere den, Pfo Barojarena baino, beronek, bilbotarrak bezala, euskaldun eskolatuei euskara alde batera uzteko deia egin arren, ez baitzuen nahi gure hizkuntza baserritarren eta maila apaleko
|
jendeen
ezpainetatik gal zedin, horrela herri kantak, bertsoak eta folklorea bederen gorde zitezen. Beraz, Barojak hiritar multzo bi proposatzen zuen Euskal Herrirako:
|
|
|
espirala omen da Irigoienen obsesioetako bat liburu honetan. Ez dakigu askoz gehiago Elkarlanean etxeak argitara emango duen liburu honi buruz,
|
jende
asko zain daukala beste.
|
|
|
Oraingoz, hainbeste entzuten den multimedia kontzeptua (bideoa, irudia eta soinua testuarekin konbinatuta) ez da iritsi egunkarien web orrialdeetara. Hauek,
|
jendeak
ikuskatzeko baino irakurtzeko daude pentsatuta.
|
|
|
Gerra ondoren Euskal Herriaren giroa nahiko ahula zen;
|
jendea
ihes eginda eta beldurrik zegoen; hemen geratu zirenak ez zeukaten larregi egiteko betarik. Orduan bururatu zitzaidan euskal aldizkari soil bat beharrezko genuela.
|
|
|
Dena dela, erbesteratuek Iparraldean aurkitu zuten giroa eta harrera ez zen oso ona izan. Iñaki Anasagastik eta Koldo San Sebastianek
|
jende
haien tradizionalismoarekin justifikatu dute erantzun hori:
|
|
|
IBS Ingalaterran kokatutako unibertsitateko irakasle euskaldun batzuen ekimena da (besteak beste Imanol Galfarsoro eta Kiko Moraiz), eta nazioarteko saretxo bat antolatzen ari dira. Renoko Basque Studies programako
|
jendearekin
harreman ona dute, eta Londresko eta Renoko bi foko horien inguruan nazioartean euskal gaien inguruko ikerketa eta eztabaida zabaltzea dute helburu. Diziplinarteko ekimena da osoki:
|
|
|
Hasian hasi, ingurukoa oinarri: non jarri eta zertarako erabili (herri, auzo, unibertsitate, ikerketa zentroak...), zer eduki eta nola erabili (liburuak, ikus entzunezkoak, aldizkariak, egunkariak eta bestelako euskarriak) eta norentzat jardun(
|
jende
xehea, espezialistak, jendarteko zabala...).
|
|
|
(c) Kulturgunea sortu. (d)
|
Jendea
erakarri.
|
|
|
Liburu horiek sareko liburutegi guztien artean banatzen dira. Horren bitartez, Euskal Autonomia Erkidegoko Liburutegi Sare Nazionala osatzen duten liburutegi publikoak euskaraz argitaratu berri diren lanez hornituko dira, eta
|
jende
guztiak euskarazko liburu berriak eskuratzeko modua izango du.
|
|
|
Liburueta fondo bildumak garrantzi handikoak dira kultura ondarearen alorrean, gizakiari eta bere inguruari buruzko zehaztasun ugari eskaintzen dituztelako, era ordenatuan jasorik jartzen baitira
|
jendearen
erabilgai, herritarrak informatzeko, komunikatzeko eta hezteko xedearekin. Helburu horiek behar bezala lortu nahi baditugu, beharrezkoa da zabalkundea egitea eta bilduma propioak eta kanpokoak kontsultatzeko aukera ematea, eta, horretarako, informazio sistema komun bat eratu behar da teknologia berriek eskaintzen dituzten abantailez ahal den neurrian baliatuz.
|
|
|
Etorkizunean, koordinatzaile bat izanen da iparraldeko 14 liburutegiez arduratzeko (bertan dago liburuzain euskaldunen kopuru handiena), eta beste bat Iruñerriko 21 liburutegietarako. Koordinatzaile horiek euskararen normalizazioa lehentasuntzat hartu dute, noski, eta hala izan dadin lortzeko haien esku egonen da proposamen zehatzak egitea(
|
jendearekin
euskaraz aritzeko gutxieneko euskara mailak ezartzea, prestakuntza planak, liburutegien seinalizazioa, euskarazko gai zerrendak sartzea, etab.) eta halaxe eginen dutela espero dugu. Erosketa zentralizaturako prozedura, hala Liburutegien Sareak nola Nafarroako Liburutegiak erabiltzeko pentsatua, tresna funtsezkoa da, eta liburutegiek titulu askoren artean (Nafarroako Liburutegi Nagusian urtero sartzen direnak, 10.000 inguru) beraien bilduBiblinleka metarako egokienak hautatu ahal izateko behar bezain malgua.
|
|
|
Baina ez da hori bere balio nagusiena. Lizarra inguruko
|
jendea
joan egin da erakusketa ikustera, inork esan gabe. Oraindik behintzat, ilusioa ahitu ez zaiolako.
|
|
|
Aurtengo lehen hilabeteotan, esate baterako, gogoan dut Bilboko galerista xume batek Jose Lull pintore valentziarrari eskainitako erakusketa, ez pintore valentziarra zoratzeko modua delako —ez niretzat behinik behin—, galeristak erakusketa antolatzerakoan jarritako ilusioa benetan deigarria zelako: erakusketari atera zekizkion etekinek bakarrik esplika ez zezaketen ilusioa (dena esateko, esan dezadan handik hamabost egunera Palomo Linares espainiar toreroaren erakusketa eskegi zuela bere galerian, Marina Dankoren hainbat lanekin batera, eta batzuek ulertzen ez badugu ere,
|
jende
ugari hurbildu zitzaiola). Baina edonola ere, ilusio hori behin eta berriro nabaritzen da artearen inguruan gauza apalak egiten saiatzen direnen artean, eta nonbait urrutitik ikusten bada, Lizarrako museo txiki batean gertatzen da hori.
|
|
2001
|
|
|
Ped ro Esarte Muniain baztandarrak lehenagotik urte osoak emanak ditu artxiboetako agiri zaharretan murgilar i. Na va rra, 1512 1530liburu mamitsuan bildu ditu eta azaldu garai hartako
|
jendeen
testigantza ezagutu gabekoak, orduan gertaturikoaz inork zalantzarik bazuen, behin betiko haizatzeko: konkista eta menperaketa izan zen hura, inbasioa eta okupazioa, indarpean makurtu behar izan zuenNa fa rroak.
|
|
|
Eztabaida daiteke gero, zer doakion gaurko nafar
|
jendeari
konkista ala adostasuneko hitzarmena izateak, baina abiapuntuan gauzak diren moduan jarri behar dira, eta konstatazioa egin.
|
|
|
Ibragimov taldearen gidariak antzekotasunak ikusten ditu bere herria ren eta Euskal Herria ren artean: artzainen kantak,
|
jendeen
zintzotasuna, ha rreman lasaiak, eta ongi bizitzeko gustua. Kultura bakearen iturria dela dio.
|
|
|
Gainera, niri neroni, elkartearen lehendakari beste lau urterako izendatua izan nintzena, aukera ematen zitzaidan dimititzeko eta lehendakariordeari nik oraindik daukadan ardura emateko. Izan ere, horrela eginen dut, sinetsita bainago alde batetik inor ez dela ordeztezina, eta bestetik halaber halako karguak
|
jende
desberdinez hornitzea guztiz osasuntsu eta beharre zkoa dela. Hortaz, datorren urtean, martxoan egiteko dugun batzar nagusian, dimisioa aurkeztuko dut eta nire ordez Teresa Irastortza poeta sartuko da, bera delako lehendakariorde aukeratu genuena.
|
|
|
indar abertzaleak autogobernutik kentzea, horien tokian indar espainolistak ezartzeko, beren antieuskalduntasuna konstituzionalismo, demokrazia, tolerantzia eta ez dakit nik zenbat adjektibo gehiagorekin apaindurik. Horretarako, gainera, ohiko propagandaz gainera, etorkinak bertoko
|
jendearen aurka
jartzeko era guztietako azpijokoak ere erabili zituzten, haiez espainiar kolonoak balira bezala baliatuz, behialako lerrouxismo zitalenarenmaltzurkeria osoaz.
|
|
|
Izan ere, Estatu propioa duten nazioetara doazen etorkinek, bertan gelditzeko asmoa dutenean behintzat, hartara moldatzeko eta integratzeko joera garbia erakusten dute eta hizkuntza, ohiturak etab. berenganatzen ahalegintzen dira eskuarki. Hori normala izaten da, adibidez, Estatu Batuetara, Erresuma Batura, Frantzia, Espainia edo Alemaniara joaten direnekin; baina estatu propiorik ez duten nazioetara doazen etorkinek, eta areago metropolitik helduak direnean, maiz bizileku berrietan beren jatorrizko hizkuntzak eta ohiturak mantentzen dituzte, eta sarritan estatuak berak erabiltzen dituzte bertako
|
jendeen
homogeneotasun nazionala desegiteko (Frantziak Aljerian eta Kaledonia Berrian, Errusiak estatu baltikoetan, Txinak Tibeten...). Toki horietako hizkuntzak eta kulturak babesik gabe egon direnean, gainera, anitzetan etorkinen kolono funtzioa sendoagoa izaten da, guztiok dakizkigun ondorioekin.
|
|
|
Horrela uler daiteke, adibidez, Bizkaiko museoetan, bai eta Enkartazioetan ere, idazki guztiak bizkaieraz ipintzea; Zornotzako
|
jendea
alfabetatzeko eta herriko berriak emateko omen den aldikaria Arkalaz izen aberranteaz bataiatzea, bizkaitar gehienek horrek zer esan nahi duen jakin ez arren, guk hori normalean" alkarregaz" esaten dugulako; bizkaieran euskara batuak ere onartzen duen forma bat dagoenean (ditu eta dauz, zituen eta ebazan, kanta tzen eta kantetan), sistematikoki aldenduena eta dialektalena erabiltzea; Ba...
|
|
|
Orain bost urte, andorran burutu zen galeuzca batean nioen baliabide berrien eraginez eta, zehatzago, interneten eraginez, nabaria zela zenbait idazleren lanetan eremu zabalagoetara heltzeko ahalegina, ahalegin horretan zehaztasunak galduz eta generalitateak irabaziz. Irakurle potentzialen eremua zabaltzean, lokalismoak baztertzen ziren etaerre fe rente kultural zabalagoak bilatzen ziren
|
jende
gehiagok uler zezan. Jatorrizko hizkuntza txikian idazten zen, bai, baina begirada itzulpenean jarrita zegoen.
|
|
|
Euskal izaeraren bizi eta hazi beharraz ohartuen direnek kultur lan" apalxko" hauei axola gutxixkoa egiten badiete, nik" folklorezaleak" deitzen ditudan haiek, aldiz, euren eskuetan hartzen dituzte esparru hauek. Zuberoan, euskaltasuna, folklore edo tradizio kontu bat bezala hartzen duten
|
jende
hauek Xiberoko Zohardia elkartearen ingu ruan biltzen dira. Lagun hauetatik gehienei —ez guztiei, haatik— dantza, maskarada edo pastorala egileetan euskara dakitenak oso gutxiengoan izatea bost axola zaie.
|
|
|
Beheko aldean,
|
jendea
erruz. Goikoan, ostera, askoz gutxiago, tramankulu horien isilpekoak ardi galdu batzuen kontu hutsak.
|
|
|
Gure arrazak dauku lurra kontserbatu/
|
Jendea
azkar dago, Frantzian aiphatu/ Familia ta lana, Herria maitatu/ Frantzian molde berri, denek apailatu.
|
|
|
Eskual herria nola gogor? Laborari eta langile biltzar bereziak azkartuz; erlisionea funski erakutsiz eta ez achaletik;
|
jendeen
osagarriaz artha hartuz; eskuara begiratuz eta hedatuz; orori eskualdun izaiteko urgula emanez; gazteriari arbasoen egitateak, jokoak, kantuak erakutsiz(...)(" Etche aintzina" eta" Gauden gu" segidan, in Almanaka, 1943, 10 aleak).
|
|
|
Gogoan dut Pako Aristik Sautre la ETBko literatur saioko aurreneko denboraldiko" Solasa" sailari zuzendu zion komentario adeitsua (Gar a, VI): horrela —zioen— ez da (euskarazko) irakurzaletasunik bultzatzen;"
|
jendeari
irakurtzeko gogoak kentzeko edo zer ez duen irakurri behar esateko ez zegoela telebista programa bat sortu beharrik". Ez nago ados:
|
|
|
Bestalde, erdi hustuta gelditu diren Eastmain eta Opinaca ibaien inguruko
|
jendeak
ere guztiz kaltetuta gelditu dira, ezin baitute ohiko arrantza eta ehizarekin segitu.
|
|
|
" Esan Europako
|
jendeari
zer ikusi duzuen Quebecen!"
|
|
|
Esan Europako
|
jendeari
zer ikusi duzuen Quebecen!", eskatu zigun John Pashagameskum ek 1999ko irailaren 8an elkarri agur esan genionean, eta horixe da artikulu honen helburua. Quebec hainbat tokitako mugimendu abertzaleen eta hizkuntza biziberritzeko ahaleginen eredu moduan agertu ohi da.
|
|
|
James badiako Ontario eta Quebeceko lurretara, Moosonee eta Chisasibi herrietara bereziki. Zuzenean ikusi ahal izan genuen hango egoera eta
|
jendearekin
mintzatu. Halaber, material idatzi baliotsuak bildu genituen.
|
|
|
Mendira ere joaten ginen. Eta hango baserritar
|
jendearekin
hitz egin ere bai. Batean, gogoan dut.
|
|
|
Opor egun guzietanumendira. Eta topo egiten genuen
|
jendearekin
jloo) i/ Yo pfvp n!_ •" •_ T" ’J „JTT__ 1_ •_ „1_ •_ j •" Xabierren hitz egin. Erdaraz, ordea.
|
|
|
Non nahi gazteluren bat edoueliza erromaniko ren bat... Eta
|
jende
jatorra.
|
|
|
Beno, egia esan, nik lurralde guzietan aurkitu dut
|
jende
ona eta gauza asko erakusten dizuna. Nire txolarteetanhistoria piska bat ere ikasten hasi nintzen; eta ia ia bide horretan sartu ere bai.
|
|
|
Zer moduzko harrera egiten zien
|
jendeak
zure eskariei. Laguntzarik izaten zenuen, ala bakarbakarrik jardun behar izaten zenuen lan horretan?
|
|
|
Egun honetako oroipena badut. Meza, bazkaria eta
|
jendearekiko
harreman guziak bukatu ondoren, etxera bildu ginen. Lehen esan bezala, parroki ondoan zen gure etxea.
|
|
|
Harremanak ere izan nituen hango herri
|
jendearekin
. Adibidez, igandero hango bailara batera joaten nintzen meza ematera:
|
|
|
Hori, alde batetik. Bestetik, berriz, ni
|
jendearen aurrean
kuxkurtu egiten naiz. Ez naiz plaza-gizona, zoko gizona baizik.
|
|
|
Berotasun eta bizitasun aldetik galdu egingo dute horrela sermoiek; baina askoz garbiago, zehatzago eta laburrago hitz egingo duzu. Hala, nik nire homilia esaten ari naizela, edo hobeto esateko irakurtzen ari naizela,
|
jendea
adi adi ikusten dut.
|
|
|
Aitorpenak aitorpen, bestelako kontuak ere sarri entzun behar izan ditu Zavalak urte hauetan guztietan. Herri literatura, izan ere, ez da beti orain bezala balioetsia izan, eta horixe da, hain zuzen, Zavalari galdetu dioguna, ea duela urte batzuk bere inguruko
|
jendeak
baliorik ematen al zion haren lanari.
|
|
|
artxiboarekin mito bat egin da. Ez da
|
jendeak
uste duen bezain ugaria"
|
|
|
Nire artxiboarekin mito bat egin da. Ez da
|
jendeak
uste duen bezain ugaria. Gauza asko daude oraindik argitara ateratzeko.
|
|
|
Argitaratutakoan, Lekuona liburu horretaz baliatu zen bere lan hori egiteko, Basa rriren bertsolari proiektuaizena erantsiz. Lekuonak ondo egin zuen; baina gero
|
jendeak
gehiago irakurri eta aitatu du Lekuonaren lana, Basarriren liburua bera baino. Irakur dezatela Lekuonarena; baina gorago joan, iturriraino alegia, eta Basarriren prosa ere irakur dezatela.
|
|
|
Horregatik, nirea ez da artxiboa, karpeta pila bat baizik. Holako bilketak pilatu eta gero ordenatzen dira
|
jendearentzat
. Artxibo gero bihurtzen dira.
|
|
|
Niri gauza bitxia gertatu zait: herri
|
jendea
konbentzitzen dut, eta bertso zaharrak esatera eta kantatzera, eta baita idaztera ere ekarri dut. Baina jende eskolatua ez dakit nire esanetara jartzen.
|
|
|
herri jendea konbentzitzen dut, eta bertso zaharrak esatera eta kantatzera, eta baita idaztera ere ekarri dut. Baina
|
jende
eskolatua ez dakit nire esanetara jartzen. Nire errua izango da.
|
|
|
Lehen ere esan dizut kanpoko baserritar eta artzai
|
jendearekin
askotan hitz egin dudala. Gustatu ere bai.
|
|
|
Gustatu ere bai. Euskal Herriko
|
jende
mota horrengan liburu gai asko zegoela ikusi nuen; eta atera ere egin ditut. Era berean, erdal herrietako jende horrengan liburu gairik bazegoela berehalaxe ikusi nuen.
|
|
|
Euskal Herriko jende mota horrengan liburu gai asko zegoela ikusi nuen; eta atera ere egin ditut. Era berean, erdal herrietako
|
jende
horrengan liburu gairik bazegoela berehalaxe ikusi nuen. Baina euskarazkoekin nahiko lana baneukala eta nire buruari atzeraka tiratzen nion.
|
|
|
— Bai; baina zer esango du
|
jendeak
ni erdarazko libururik argitaratzen hasten banaiz?
|
|
|
—
|
Jendeak
esango duenari ez zaiozula kasurik egin. Gauza horiek merezi dute publikatzea eta egin ezazu.
|
|
|
Pedro Berrondo jaunari agertu nion nire kezka: erdaraz hasi eta
|
jendeak
zer iritziko zion. Eta hark:
|
|
|
— Ez egin
|
jendeari
kasurik. Hori lan bera da, bi hizkuntzetan egina.
|
|
|
Baina hemen ere kontu zelebrea da.
|
Jende
asko etortzen zait honela galdetuz: " Halako liburua noizko?
|
|
|
Eta Za vala, esan bezala, solas zalea izan. Adineko
|
jendea
izan du Zavalak maizenik solaskide, liburu bat osatu nahi duenak zer kontatua duenarengana jo behar baitu beti. Baina Zava lak, liburu ren bat osatzeko norbaitengana jotzen duenean, ez dio hari elkarrizketarik egiten.
|
|
|
Talde honen goralpenez jarritako bertso saila saltzen zuen hark. Gu mezetara joan ginenean, gizon hura artean hantxe zegoen, eliz atarian; eta mezetara sartu atera zebilen
|
jendeak
, erosi egiten zion papera.
|
|
|
Mendian, berriz, nekazari eta artzain askorekin topo egiten genuen, orduan orain baino gehiago, bai Euskal Herrian eta bai atzerrian ere, hemen bizi izan naizen urteetan.
|
Jende
horrekin hizketalditxo bat egin gabe ezin utzi. Hizketaldi horiek ere bultzatu ninduten bide honetan sartzera.
|
|
|
Hasteko, hilabete besterik pasa ez denean, nabari da dagoeneko
|
jendea
bidaiatzeko beldur dela, batetik bestera joan eta gauza eta jende berria ezagutzeko beldur; nabari da, halaber, askatasun zibilen defentsa gero eta zailagoabihu rtzen ari dela, segurtasunaren aitzakian; nabari da oso zaila dela, xehetasun eta txikikeriatan ez bada behintzat, guztien gainetik gailentzen ari den pentsamendu bakarr aren kontrako ahotsek behar bezalako oihartzuna jasotzea. Eta horrek, noski, ez gaitu Akademiaren garaietara itzuliko, ez gaitu Nafarroako Gorterik ilustratuenaren garaietara eramango, ezta Florentziako Berpizkundeko giro oparoraere.
|
|
|
Hasteko, hilabete besterik pasa ez denean, nabari da dagoeneko jendea bidaiatzeko beldur dela, batetik bestera joan eta gauza eta
|
jende
berria ezagutzeko beldur; nabari da, halaber, askatasun zibilen defentsa gero eta zailagoabihu rtzen ari dela, segurtasunaren aitzakian; nabari da oso zaila dela, xehetasun eta txikikeriatan ez bada behintzat, guztien gainetik gailentzen ari den pentsamendu bakarr aren kontrako ahotsek behar bezalako oihartzuna jasotzea. Eta horrek, noski, ez gaitu Akademiaren garaietara itzuliko, ez gaitu Nafarroako Gorterik ilustratuenaren garaietara eramango, ezta Florentziako Berpizkundeko giro oparoraere.
|
|
|
egunaren oihartzuna soilik entzun zen konpromisoa betidanik hartuta dutenengan; edo, beste ikuspuntu batetik begiratuta, kulturalki eta politikoki euskal izate eta nortasunaren alde daudenengan baino ez. Argi eta garbi dago egun horren berri ez duela izan talde horietatik urrun dagoen
|
jende
ugariak.
|
|
|
Lau urte barru hiritarren %40k izango du Internet eta
|
jendea
ordaintzeko gertu ager dadin hiru baldintza behar izango dira: banda zabala, eduki eragingarriak eta komunikazio seguruak.
|
|
|
Formazio eskakizuna gero eta handiagoa izango da eta lanpostuaren egonkortasuna gero eta urriagoa. Administrazio Publikoak sekulako zailtasunak izango omen ditu orain arteko funtzionario
|
jendeaz
hiritar andana berriaren eskakizunei erantzuteko.
|
|
|
Era batez edo bestez
|
jendeak
zertxobait badaki inform azio Gizarteaz baina zehatzik ezer gutxi, ordea, EzagutzaGiza rteaz. Are gutxiago Ezagutzaren Kudeaketaz, nahiz eta gai honetaz gero eta jardunaldi gehiago eratu eta han hemenka, udazkeneko perretxikoak bailiren, makinatxo bat gu rupl azar atu.
|
|
|
Oso arin garatzen ari diren zientzi arlo horietatik,
|
jende
arruntarentzako ezagunena biologia molekularrarena da. XXI. mendean eragin handia izango duen teknologia abiatuko da, geneek organismo bizidunengan duten ezagutzatik datorrena, hots, bioteknologia.
|
|
|
Adibide bat diabetesaren tratamenduan erabiltzen den insulina da. Duela gutxi arte, txerrietatiklorturiko insulinaz tratatzen zen
|
jendea
. Lehenago tratamendurik ez zeukaten gaixotasunak sendatzeko hainbat eta hainbat medikamentu esperimentatzen ari dira, homologazio definitiboa lor dezaten.
|
|
|
Munduko populazioa haziz doan heinean eta
|
jendeak
energi baliabide urrietatik ihes egiten duen heinean, XXI. mendean energia nazioarteko egonkortasunerako oso preziatua izango da. Populazio hazkuntzaren estimazio kontserbakorrenak kontuan hartuz ere, argi dago energia renkontserbazioa eta energia berriztagarrien aurrerapen handiak ere ez direla nahikoa izango munduko gizartea sustatzeko.
|
|
|
Ez da, gainera, kasu bakarra izan, ez hemen Euskal Herrian, ez guretik kanpo ere. New Yorken —hantxe hasi gara eta— Metropolitan Museum a
|
jendez
gainezka ibili da Jackie Kennedy Onassis dela eta. Jacqueline Kennedy:
|
|
|
Kasu honetan, soinekoak ez ziren gainera Estatu Batuetako presidente maitatuenaren emazteak egindakoak; berarentzat beste hainbatek eginak bakarrik. Baina Metropolitanoak bere diru sarrerak nola igo diren ikusi du erakusketari esker, artearen kontzeptua baino gehiago, herrialde hartako mitomania erabiliz
|
jendearen
sentsazioen katalizadore gisa. Edo, gertuago, Donostian bertan Cristobal Balenciagaren soinekoei ere eskaini zaie erakusketa Kursaalean.
|
|
|
Gure artean ere gauza bera gertatzen da: zonalde erdaldunetako
|
jende
askok ez du euskararen komunitatearen berririk; eta hau ez da nire uste apala, hainbat ikerketatan agertu zaigun errealitatea baizik. Euskararen agerpena, poliki poliki gero eta ugariagoa bada ere, Euskal Herriko gizartearen indar eta korronte indartsuen eta nagusienetan —botere zein kontrabotere eremuetan— sarri ahaztuta eta baztertuta gelditzen da, oraindik.
|
|
|
Gaur egun adiera txarrean bakarrik erabili ohi da. Pentsaera orain baino sozial (ist) agoa zenean, diskriminazioak bazuen dimentsio positiboa, hain zuzen ere gizarteko
|
jende
multzo eta kolektibo ahul eta baztertuak babesteko eta promozionatzeko neurrien aldekoa. Demokrazia (soziala) ulertzeko beste modu bat zen.
|
|
|
Hor daude euskaldunberrien estatistikak gauza bera frogatuz. Urtero euskararen mundura
|
jende
berri asko txertatzen da. Askok nahi dugun neurrikoa ez izanda ere, bistan da soziolinguistikoki euskara integrazio faktore izan dela, eta hala dela:
|
|
|
Txarra da kulturgileen profila, txarrak dira baldintzak eta txarrak dira emaitzak. Erreportaje batzuetan islatzen den unibertsoa
|
jendea
uxatzeko modukoa da.
|
|
|
Bildutakoen artean multzo bat unibertsitateko
|
jendea
da: irakasle dira Aurelio Arteta, Mikel Azurmendi, Carlos Martmez Gorriaran, Javier Tajadura, Jose Mana Oses, Javier Horno, Jose Ramon Zabala Urra, Gustavo Bueno.
|
|
|
Administrazioak berak ere —gogoan izan Araba eta batez ere Nafarroa— kalte izugarria egin lezake. Egia da, noski, Nafarroan, bertako gobernuaren jarrera negargarria gorabehera,
|
jendeak
oraindik euskararen alde segitzen duela, baina beldur naiz, ez ote genukeen hori interpretatu aurreko administrazio euskaltzaleagoen eraginaren inertziazko ondoriotzat —Allirena adibidez—, oraingo gobernatzaileek, iraunez gero, etorkizunean moteldu eta erabat ahul dezaketena.
|
|
|
Euskal intelektualei ere konpromiso handiagoa eskatu behar zaie, etengabeko eraso espainolisten ordu beltz honetan, isiltasun edo protesta hutsez gainera, ideia eta hautabide argiak eskaini, salaketa interesatuen faltsukerianaba rmendu, honen guztiaren barnean datzan erdal inperialismoa azaleratu, gureko etxekalteen jokabide kriminal eta galbidezkoa gogorki kondenatu eta euskaldun
|
jendea
argudioz hornitu eta arrazoiz arma dezaten, defentsa gabeko ahulezi egoera penagarrian gelditu gabe. Eta beti ere, gogoan izan ageriko etsaiak askoz ere zailago lukeela sua piztea, beste puntako ustezko adiskideak bazterrak gasolinaz blaitzen ez balebiltza.°
|
|
|
Horretatik aparte, ez dugu ahaztu behar euskararengalera ez dela azkenengo diktaduraren ondorioa, ezpada duela 500 urte hasitako prozesua, eta gutxi aurreratu badugu ere, erdaldunak hasi direla sumatzen lehenago zeukaten erabateko botere eta kontrola orain ez daukatela. Dagoeneko ezin dutela, lehenago bezala, euskaldun
|
jendea
hain erraz iraindu eta mespretxatu, eta beharbada beraien boterea inoiz edo behin zalantzatan jarriko dela.
|
|
|
3. Euskararen aldeko eragileen eginkizuna da, epe laburrera eta urgentziazko erantzunak emateko, beren baitan biltzen den
|
jendea
aktibatzea eta euskararen aldeko neurrikonkretuetan parte har dezaten dei egitea eta lortzea. Jarrera aktibo hori ekimen ezberdinetan konkretatu liteke, haurrak euskarazko ereduan matrikulatuz, euskara ikasiz, lan munduko euskara planetan arituz, euskararen alde antolatzen diren festa, aldarrikapen eta ekimen ezberd inetan parte hartuz, administrazioan euskaraz egin diezaioten exijituz, euskarazko produktuak hobetsiz eta kontsumituz...
|
|
|
Horixe bera, edo antzekoa, gertatu izan da berezko hizkuntza duten beste hainbat herritan ere. Eta neurri batean ez da harritzekoa,
|
jende
askok hizkuntzen aniztasunari buruz diktadura garaian indarrean zegoen pentsamoldea ez baitu erabat gainditu. Berrikuntza, alde batetik, auziak azken garaiotan erdietsi duen neurrigabekeria eta sumindura mailan datza.
|
|
|
Askorentzat, eta nafar ikuspuntura itzuliz, erabat etsigarria da bigarren mailako hezkuntzarenondorengo jarraipena moztea. Gainera, erabilpen espazio esanguratsuenak (administrazioa, komunikabideak, lan eta en presa esparruak) ia desagertzeraino murrizten badira,
|
jende
askotxo, azkenik, inora eramaten ez duen hezkuntzaereduaren baliagarritasuna zalantzan jartzera helduko da.
|
|
|
2) Esaten dutenaren kontra, gaur egungo euskal gizartearen elementu bateratzaile inportantea da. Joera politiko oso diferentetako
|
jendea
ageri da euskararen alde, nahikoa zabala da bai euskarari! dioen gizarte eremua.
|
|
|
Bide honi ekindakoan, modu batera edo bestera gauzatzeko bidea egingo dute, ja rrera aldatu ezean. Araban euskararen gizarte eragileak eta euskara ikasi nahi dutenak ekonomikoki zigortzera jo dute, eta honek, euskalgintzaren lana zailtzeaz gain, ikasi nahi duenak atzera egin dezan laguntzen du. b) Eraso komunikatibo —polizial— judizialaren bidetik, oraingoz ez dute lortu
|
jendea
euskararen kontra jar dadin; hor dago, adibide baterako, hitz hauek idazten ari garenean Euskal Herria zeharkatzen ari den Korrikaren arrakasta. Hala ere, euskalgintza ETAren parte markatzeak eragin zuzena izan dezake euskararen aldeko jarrera ekintzetan ez gauzatzeko:
|
|
|
Maiz, EEBBetako unibertsitateen eta lanbide elkarteen aurrean merituak eta atsegin egiteko ahalegin guztiak egiten dituzten gestore eta ekonomialariak —baita medikuntza, natur eta giza zientzien arloetako profesional batzuk ere— sar ditzakegu sailkapenean. Bukatzeko, EEBBetako ereduari, baita bere teknologiari ere, jarraitzen dioten komunikabideetako eta prentsako
|
jendea
dago. Edozelan ere, denek aldatzen dituzte beren elkarte eta erakundeak, EEBBek beraien bidea markatu baitute.
|
|
|
CIAren txostenak globalizazioa definitzen du: ekonomia globalaren sarean modu azkar eta luzean neurririk gabeko informazioaren fluxuak, ideiak, balio kulturalak, kapitala, ondasunak, zerbitzuak eta
|
jendea
gidatuko dira: hau da, globalizazioa.
|
|
|
Enperadorea aukeratu arte, abokatuek eta komunikabideek hartu dutepa rte berdinketa tekniko eta patetiko batean. Bitartean,
|
jendeak
karrika eta etxeetan itxoin du, oihuka edo isilka, komunikabideek eta letraduek berriren bat eman arte. Ta rtehonetan, komunikabideek adierazi dute America Online eta Time Wa rner elkartu direla planetako enpresa mediatiko handienean (letraduek onartu dute monopolio hau," kontsumitzaileen garaipena delako", hitzez hitz).
|
|
|
Badirudi aberastasunaren eta errentaren birbanatzea aipatzeak ikara sortzen diola EEBBetako edozein politikariri —eta, are gehiago, karguan dagoen edozein presidenteri— Politikariak beldur dira honetaz mintzatzeaz, botoak ez galtzeko hauteskundeetarako laguntza eman ahal dioten estatubatuar bakarren aurrean: bizitegi auzoetako
|
jendearen aurrean
. Beraz, bi alderdien artean aukeratzea gezur zinikoen eta isiltasun ankerraren artean aukeratzea da bukaeran.
|
|
|
nazioarteko superaberats kosmopolitak. Kanpo Alderdia bezalakoa izango dira heziketa handiko profesional kosmopolitak, bizitza bapoa eramaten duten profesional kosmopolitak, Lind ek aipatzen duen" goiko klasea", zu eta ni bezalako
|
jendea
.
|
|
|
Gu bezalako
|
jendearen
lana izango da Barne Alderdiak hartutako erabakiak ezusterik gabe eta modu ziur eta eraginkorrean bidean jartzea. Nazioarteko aberats handien interesa izango da gure klasea pozik eta neurri batean oparo mantentzea.
|
|
|
Nazioarteko aberats handien interesa izango da gure klasea pozik eta neurri batean oparo mantentzea. Nazio Estatu partikular bakoitzaren klase politikoa izan dela sinesten duen
|
jendea
behar dutelako. Proletarioak lasai mantentzeko, superaberatsek jarraituko dute politika nazionala egun batean aldatuko delako ideia zabaltzen.
|
|
|
Orain, Die postnazionale Konstellation liburuan" solidaritate zibil mundiala" proposatu digu, globalizazioari aurre egiteko. Baina, zorionez,
|
jendea
ez da geratu Habermasen (Rawls, Nozick eta egia formalarenbeste profeten) zain. Intelektual akademikoek beren burutazio atzeratuak bota baino lehenago, benetako solidaritate zibil mundiala eraikitzen hasi da Seattle, Praga, Niza edo, hurbilago, 2001eko urtarrilean Brasilgo Porto Alegre hirian antolatutako lehenengo Munduko Gizarte Foroan.
|
|
2002
|
|
|
Elkarrizketa batean kontatu zuenez, behin lagun poeta batek esan zion: " Ez hitz egin
|
jendearekin
buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute-eta". Eta Txillidak ez zuen hitz egiten, guti komunikatzen zuen.
|
|
|
Eta Txillidak ez zuen hitz egiten, guti komunikatzen zuen. Ihes egiten zion
|
jendeari
. Burutazioei bi buelta eman eta haiekin eskulturak egin nahi zituen.
|