|
2000
|
|
|
Ideia
|
horiek
, gaur egungo gizartearen egoeraz gogoeta egiteko bidea bederen emango ahal digute. Hala nahi genuke eta hala bedi.
|
|
|
hark emandako aholkuekin bateratsu datorrela. Dena dela, lekuko
|
horiek
erakusten digute halakoak zirela euskaldunon iritziak.
|
|
|
Ingalaterrako erregetzaren inguruan kargu garrantzitsuak eduki zituen Alexander Jardine zeritzanak Bergaran Xabier Munibe, Peñafloridako kondea, bisitatu zuenean, harriturik zegoen Bergarako Seminario hartan ematen zituzten irakaskintza gaiekin, baina harrituago Azkoitiko zaldunok herriarekin maila berdinean bat eginak ikusteaz. Goraipatzen du beren lana, baina aldi berean baita argi salatu ere
|
horien aurka
inkisidore eta gainerako beste askok bekaizkeriaz sortzen zizkieten eragozpen nagusiak.
|
|
|
Baina, gure garai honetan, gogoratu beharrekoa dugu zuzenbideaz hain zentzuz eta hainbeste idatzi zuen Jesus Galindez amurrioarra, 1942an Buenos Airesen La aportación vasca al Derecho internacional zeritzan liburua argitara eman zuena. Liburu irakurgarri hartan bereziki Frantzisko Vitoria eta Simon Bolibar zituen eredu, eta
|
horietan
oinarritu zen bere tesia garatzeko. Baina, bera abertzalea izanik ere, X. kapituluan zioen:
|
|
|
Hitzaurregile zen J. Allende Salazarrek zioenez, Llorente kalonje eta historiagileak asmo txarrez baztertu zituen Landazuriren agiri
|
horiek
, egiazkoak ez balira bezala, baina ez dira zalantzan jartzekoak, eta horri buruzko zenbait adierazpen eskaini zizkigun.
|
|
|
Gaztelako errege Henrikek (Pedro Ankerraren semeak) 1366 urtean Treviñoren aginte osoa eman omen zion Pedro Manrique ri, eta honen ondokoek zenbait aldakuntza ezarri zituzten, gero Treviñoko duke bihurtuko baitziren. Isasti historiagileak ongi zioen bezala, Gaztelako tituluak ziren
|
horiek
denak, zeren hemen, Batzar Nagusien arabera, denak ziren aitonenseme eta ez ziren onargarriak Gaztelako tituluok.
|
|
|
Gure egunotan, ordea,
|
horiek
historia zuzenari bihurtzeko asmoz, Jose Luis Lizundia jaunak, 1981eko maiatzaren 27an txosten bat aurkeztu zuen Eusko Legebiltzarrean Eusko Jaurlaritza bere aldetik jar zedin Castilla Leongo agintariekin harremanetan, Treviño berreskuratzeko ahalegina egiteko. Baina une hartan gure politikariak ez ziren gehiegi ahalegindu.
|
|
|
Izan ere, gure erakunde honen arautegia 1920 urtean egina da eta 1976 urteko otsailaren 26an Espainian Errege Dekretuz onartua izan baitzen (ikus, argibide gehiagotarako, liburu honetako 51 orrialdea). Eta
|
horien arabera
, euskararen alde nola joka dezakegun adierazten nuen.
|
|
|
Baina alferrik, ez zuen ulertu nahi. Gaineratzen nion esanaz, herriak bere izate naturalean errespetatzen ez badira, oso normala zela
|
horien aldetik
burujabetzaren eskaria. Zeren mundua orotarikoa denez gero, bakoitzak beretik osatzea dela legezkoena, elkarkidetzan biziko bagara.
|
|
|
Egiazko historiagileentzat esan beharrik ez nuke Nafarroari buruzkoan Arturo Campión-en Navarra en su vida histórica (1929) eta José Yanguas y Miranda-ren Historia de la conquista del reino de Navarra por el Duque de Alba, general del ejército del rey Fernando el Católico (1843) ezagutu beharrekoak direla gai hauetaz zerbait jakin nahi duenarentzat.
|
Horietan
lekukotasun zehatzez irakur dezakegu zein sartu zen indarrez, su eta gar, hainbat herritan heriotzak eginaz.
|
|
|
Lekukoak jartzean, gai bakoitzean
|
horietaz
ongi jakiteagatik ospea irabazi duten ikertzaileek izan behar dute eredu eta aipagarri.
|
|
|
Gaztelako erregetza sortuz Fernando I.arekin eta Aragoikoa Ramiro I.arekin. Nork uste izango zuen
|
horien ondokoak
izango zirela Nafarroako erregetza hondatuko zutenak. Egia esan, feudalismo garaiko eredu haiek ez zuten zaintzen etikarik eta, jatorriz senideak izan arren, ezin elkarri amore eman eta, nor gehiagoka, guduaz baliatzen ziren.
|
|
|
Gai honetaz oso gomendagarria deritzat Gregorio Monrealek hain argi eta zehatz Deia egunkarian, 2000ko martxoaren 27an, eskaini zigun artikuluari,. De la acometida mediática y sus antecedentes?. Hor ikus genezake historiagile askok eta askok zein premiazkoa duten historia ezagutu beharra eta gai
|
horietan
zentzuz jokatu beharra.
|
|
|
Kontuan izanik emandako hitz hori osotasunean betetzeko garrantzi handikoa dela eskubide eta askatasun
|
horiek
berdin ulertzea;
|
|
|
herri eta nazio guztiek izan beharreko jomuga legez, bai norbanakoek eta bai erakundeek. Adierazpen honetan etengabe oinarrituta, alde batetik, eskubide eta askatasun hauen begirunea bultza dezaten irakaskuntzaren eta hezkuntzaren bidez eta, bestetik, nazio mailan eta nazioarte mailan arianarian neurriak hartuz, era eraginkorrean eta orokorrean ezar daitezen ziurtatzeko, bai elkarkide diren estatuetako herrien artean eta baita
|
horien
eskumenpean dauden lurraldeetan ere.
|
|
|
12 artikulua. Ez dago arrazoirik gabe beste inoren bizitza pribatuan, familian, etxean edo postan eskusartzerik, ezta inoren ohore edo izen onari eraso egiterik ere. Nornahik du edo eraso
|
horien aurka
legezko babesa izateko eskubidea.
|
|
|
Badira bestelako alderdi batzuk, pluralismoaz maiz mintzatzen direnak, eta aldi berean euskararen aurka ere bai. Beraz, hizkuntzari buruzkoan, zer da
|
horientzat
–pluralismoa?. Elebakarduna ala elebiduna?
|
|
|
Gure herriak bere kultur ondarez duen edukirik garrantzitsuena euskara dela esan beharrik ez dut. Kontu
|
horietan
, bakoitzari bere izaera jatorrez datorkiona baita berezkoena eta naturalena. Eta Euskaltzaindiaren jarrerarik egokiena hain premiagarri den hizkuntzaren sustapenean datza, bere arautegiak eskatzen duen bezala.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian orain, ONU eta Unescok giza eskubideez eskatzen dutenarekin bakarrik balia gintezke. Baina ez da gutxi, zeren otoi eta oroi
|
horiek
mundu zabalerako gomendagarri ematean Frantzia bera ere sinatzaileen artean partaide izan zela eta hortik sortzen zaiola erantzun beharra. Eta horretarako, adibidez, Europaren Batasunean bertan ereduak aurkitu ezinik ez dugu, besteak beste Aosta eta Tirol; beharbada Suitza dugu adibide hobea eta lehenagokoa, Helvetiar federakuntzak bertako lau hizkuntzak ofizialak izan zitezen, joan zen mendearen lehen partetik, Konstituzioan jarri zituen arau egokiak direla eta.
|
|
|
Ez dago zalantzan jartzerik Pirinio gehienean, hemendik Kataluniaraino, ugari direla euskarazko sustraiak dituzten toki izenak. Ezpairik gabe esan nezake mendi
|
horietan
hainbeste ibili garen euskaldunontzat ez dela horretaz zalantzarik. Baina, zerbait sakonago jakin nahi dutenek, arren, jo dezatela Joan Coromines en Estudis de Toponímia Catalana() bilketa oparo eta ikerlan bikainera.
|
|
|
Zeren gure mintzairak baditu zenbait ahoskera haien latinak ez zituenak. Jarraian zioen, alde
|
horietan
, vardulli horiek nazio bakarra osatzen zutela Pirinioetaraino.
|
|
|
Zeren gure mintzairak baditu zenbait ahoskera haien latinak ez zituenak. Jarraian zioen, alde horietan, vardulli
|
horiek
nazio bakarra osatzen zutela Pirinioetaraino.
|
|
|
Gure artean, idazki
|
horien
berri zehatzak, laburki bederen, eman zizkigun Koldo Mitxelena zenak Textos arcaicos vascos (1964) liburuaren 14 orrialdeetan. Ondotik, Salamancan bere ikasle izan zuen Joakin Gorrotxategik zabalago landu zuen gai hori, Estudio sobre la onomástica indígena de Aquitania (1984) deritzan liburuan.
|
|
|
Alajaina! Hainbeste hizkuntza mintzo den Europan, zer nolako Europa Batua osatu dezakegu
|
horiekin
–
|
|
|
Ni behintzat, ez naiz arrotz ez Donibane Garazin eta ez Maulen. Beraz, zalantzarik gabe, elebakardun
|
horiek
baino europarrago gaude. Gainera, beraiek gaztelera hutsean bezala, euskaldunok euskara soilean jardungo bagina, Legebiltzarrean ez luke izango modurik ezer ulertzeko.
|
|
|
Hori zen Antonio Tovar hizkuntzalariaren iritzia ere, La lucha de lenguas en la Península Ibérica liburuan zioenez: . Mundu moderno batean bitarteko modernoak beharrezko dira (eskola, goi mailako heziketak, irratia, telebista eta abar)
|
horiek
gorde dezatekelako hizkuntzaren iraupena?.
|
|
|
andere, neskato, cison (gizon), sembe (seme), sehi (sein) eta abar, Mitxelenak ongi sailkatu zituen bezala. Baina,
|
horiez gainera
, Nafarroako Lerga hirian latinez irarritako harrian argi agertzen da Ume sahar, gure hizkuntzaren lekuko. Pirinio mendien bi hegaletan Kataluniaraino agertzen dira euskarazko toki izenak.
|
|
|
Bereziki giza eskubideen aurka doalako. Bekatu honetaz, hizkuntzarekiko eskubideek herrialdeekin ezer ikustekorik ez dutela dioten jurista
|
horiek
isilik daude orain.
|
|
|
a) Hizkuntza normalizazioari dagozkion plan orokor eta proiektu arauemaileei buruzko iritzia ematea,
|
horiek
onetsi aitzin.
|
|
|
|
Horiek
izan ziren Kontseiluko gehienek azaldu zituzten argudioak. Argitasunaren aldetik begiraturik, oso zentzuzkoak, alegia.
|
|
|
Ausart bezain bikain salatu zituen azken joera
|
horiek
J. M. Jimeno Jurío historiagileak. Bai Euskarari Euskal Herri osoan, zeritzan artikuluarekin (ikus Diario de Noticias, 1999ko urtarrilaren 15ekoan).
|
|
|
Aita, nola Euskal Herrietan, umeen haziera ona, eta behar den Dotrinarik izango da, baldin Euskera hondatzeko ahalegin guztiak egiten badira, eta gure mutiltxo, edo haurrei bildur eta azotearekin Euskera hitz egitea eragozten bazaie?
|
Horiek
berek gero edo Eleizagizon edo Etxajaunak izan behar dute. Eta guraso edo Kurak direnean, nola ongi premia den bezala, beren Etxe edo Hergoienetan (Herri txikiei honela Araban deitzen diete) Dotrina erakatsi, eta konfesatuko dute?
|
|
|
Euskaltzaindiak bere sorreratik Jagon Sailaren ardurapean dituen eginkizunetarako baliagarri ditugu ONU eta Unesco ren arau
|
horiek
, Euskal Herriko muga guztien gainetik, nahiz Iparralde nahiz Hegoalde, ahal denean administrazioekin erarik hoberenean arituz eta lan eginaz; eta, hori ezinezko zaigunean, horien gainetik aipaturiko bi erakundeotara edo Europako Parlamentura joaz.
|
|
|
Euskaltzaindiak bere sorreratik Jagon Sailaren ardurapean dituen eginkizunetarako baliagarri ditugu ONU eta Unesco ren arau horiek, Euskal Herriko muga guztien gainetik, nahiz Iparralde nahiz Hegoalde, ahal denean administrazioekin erarik hoberenean arituz eta lan eginaz; eta, hori ezinezko zaigunean,
|
horien gainetik
aipaturiko bi erakundeotara edo Europako Parlamentura joaz.
|
|
|
ONU eta Unesco rekiko deklarazio
|
horiez gainera
, Espainiako Estatuaren barnean diren eskualdeetan bestelako legez jokatu ezinik ez dugu, zeren Euskaltzaindiaren Arautegia, 1976 urteko otsailaren 26ko dekretuz onartu baitzen.
|
|
|
Euskal herritarrok inora joan beharrik ez dugu giza eskubideak zer diren jakiteko. Historian zehar, bertako seme alabengandik adibide eredugarriak ez zaizkigu falta, eta
|
horiek
ikasi eta jarraitu beharrekoak iruditzen zaizkit.
|
|
|
Aurten bertan Espainiako Auzitegi Gorenak UEMA erakundeari euskararen alde zituen asmoak debekatzea ere ez da lotzen ONU eta Unesco ren arauekin. Zertarako dira orduan erakunde nagusi
|
horiek
bakebiderako onartu zituzten gomendioak. Jaramonik ezak nora garamatza?
|
|
|
azaltzen diren askorentzat, nonbait ez da zilegi euskara Araban behartzea. Era horretatik hurbil dabiltzala esango nuke UAko
|
horiek
, eta ez da batere harritzekoa euskararen etsai izatea. Horientzat gaztelera omen Arabako hizkuntza.
|
|
|
Era horretatik hurbil dabiltzala esango nuke UAko horiek, eta ez da batere harritzekoa euskararen etsai izatea.
|
Horientzat
gaztelera omen Arabako hizkuntza. Nonbait, ez dute ezer jakin nahi bertako jatorriaz, ez eta oraindik Zigoitian, Aiaran edo Aramaion euskaldun irauten dutenez ere; eta gutxiago Bizkaitik eta Gipuzkoatik bertara joanak diren euskaldun ugariez.
|
|
|
Eta inoiz ez ahaztu, elebakardunek beren baitan eramaten duten itsutasuna, besteena gorrotatzerainokoa dela.
|
Horiek
horregatik jartzen dute gaztelera munduko hoberena balitz bezala. Baina, mundua handia izaki eta, hizkuntza asko dira bertan.
|
|
|
Baina kronika
|
horietan
E. Garibaik gutxitan aipatzen du Treviñoren izen soila, kasik beti. Treviño de Alava, dakar.
|
|
|
Beraz, hara hor munduko Inperiorik handiena zen garai hartan, nola agertzen zaigun Arabako eta ez Burgosko. Gaur egun oraindik Felipe II.az eta Espainiaren handitasunez amets egiten duten
|
horiek
, erregeren kronikariari ere jaramon egitea beharrezkoa iruditzen zait.
|
|
|
Baina,
|
horiek
guztiok bideratzeko asmoz, azkenik gazteleraz eta euskaraz aurkezten dut 1948an Nazio Batuen Erakundeak agerrarazi zuen. Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala?. Hori baitugu arrazoi biderako tresna egokia, eta horretan oinarriturik joan ezinik ez dugu.
|
|
|
Alde
|
horietatik
begiraturik doa honako liburu honetan biltzen dudana, uste dudalarik zentzuzko arrazoirik aski badugula edonon aurkezteko, hilketarik gabe eta indarkeriarik gabe noski, zeren gauza guztien gainetik, lehen lehenik gizakia jarri behar dugu, edonongo gizakia. Eta ideia kontuak, Aita Vitoriak ongi zioen bezala, itsutasunik gabe, elkarrizketaz bideratzeko ahaleginak eginaz aurrera joan gintezke.
|
|
|
Ondo gogoratzen zuen, bien arteko isilune batean Collins jaunak hartu zuelako gela osoaren jabetza," do you remember, do you remember?" galdetuz eta, bide batez, Txemaren amorrazioa piztuz. Buruan sartuta geratzen diren lelokeriatxo
|
horiek
dira, baina eguna izorra dezaketenak dudarik gabe.
|
|
|
Hori jakingo zenuen, ezta? Bada, Irlandan zehar inoiz ez bezala, zenbait bonba jarri zituzten gaizkile
|
horiek
". Eta denak batera hasi ziren atentatuak gertatutako tokiak aipatzen:
|
|
|
" Ba atentatu
|
horiek
ez ziren ezer izan hementxe bertan, Lahinchen, gertatutakoarekin konparatuta", jarraitu zuen Fergusek. " Nonbait protestante lealista talde batek materiala lortzeko kontaktua egina zuen hemengo inguruko kostaldetik.
|
|
|
Bost haietan erreparatu nuen, izan ere ahopeka ari baitziren hitz egiten, eta horrek harritu egin ninduen. Eta bat batean, Enniseko bidetik, Chrysler zuri bat azaldu zen, luze
|
horietako
bat, badakizue; eta hondartza parean jiratu eta bere barrutik bi tipo irten ziren. Beno, uste dut bietatik bat neska zela.
|
|
|
bide luzea neukan aurretik, Lahinchera heltzeko gogoa bainuen. Beharbada, balantza batean jarrita, sei
|
horiekin
bidaiatzeak alde txar gehiago izango zituen onak baino, baina ordurako furgonetara igoa nintzen. Lekua egin zidaten mutilek, niretzako aulkirik onena utzita.
|
|
|
Ennistymonera gindoazela auto zuri batek argiekin keinu egin zigun. Begira geratu nintzaion, munduan gehien gustatzen zaizkidan autoak aspaldiko Chrysler
|
horiek
baitira. Eta hau ere Chryslerra zen.
|
|
|
Eta asko lasaitu ninduen beste zerbait ere egin zuen, ordurarte ez Rocíok, ez Jabik, ezta Txemak berak ere hain era benetakoan lortu ez zuten zerbait: nire izena aipatu zuen behin eta berriro, bost hizki
|
horiek
gozatuz bezala, Eider hitzaren txoko guztiak deskubrituz bezala, eta Eider, Eider esaten zuen bitartean egia bor borka jaurtitzen zuten bi begi horiekin egiten zidan so.
|
|
|
Eta asko lasaitu ninduen beste zerbait ere egin zuen, ordurarte ez Rocíok, ez Jabik, ezta Txemak berak ere hain era benetakoan lortu ez zuten zerbait: nire izena aipatu zuen behin eta berriro, bost hizki horiek gozatuz bezala, Eider hitzaren txoko guztiak deskubrituz bezala, eta Eider, Eider esaten zuen bitartean egia bor borka jaurtitzen zuten bi begi
|
horiekin
egiten zidan so.
|
|
|
" Kar, kar, kar...
|
Horiek
jada ahaztu dira gutaz!". Eta nik erantzun:
|
|
|
Furgoneta hartuta inguruko herrixkak bisitatzera abiatu gara. Herri
|
horietako
batean, muino bat igo ostean azaldu da nire gidako argazkiko paisaia. Connemarara sartu ginenean bezalaxe sentitu ditut bihotzeko taupadak barrutik hasi eta kanpora irten nahian.
|
|
|
gaur, berbarako, amildegi baten ertzetik paseatzen genbiltzan, eta bat batean txilio deigarri batzuk entzun ditugu. Malkarrera hurbildu eta, zer izango, lanperna musu deitzen diren txori berezi
|
horien
kolonia bat aurkitu dugu. Badakizu zein den, Bitakora, nahiz eta izen horrekin beharbada ez ezagutu:
|
|
|
Akaso beste neskaren batekin larrua jotzen? Barkatu, Bitakora, ez naiz ausartu Txemaren ustezko ekintza
|
horiei
" engainu" deitzen.
|
|
|
Bagoaz bihar Ipar Irlandara. Lehendik ere gogo handia nuen inguru
|
horiek
ezagutzeko, eta gehiago orain Ralph nire aitzakia izanik.
|
|
|
Eta noski, Duncanek eta honezkero salaketa jarriko zuten, lapurtu egin dugula eta auskalo zenbat deabrukeria gehiago. Batek daki, agian IRAkide beldurgarri batzuk garela ere esan dute bost
|
horiek
. Holaxe azaldu dit Ralphek.
|
|
|
Gau hartan amets egin zuen. Eta ez zen, izatez, ametsen esanahiaz fidatzen diren
|
horietakoa
, baina izerditan esnatu zen, amestutakoa egia ote zen dudarekin.
|
|
|
Ba tipoa, Duncan deitzen dena, nirekin geratu zen denbora luzean, atzean bere lagunak ikusten nituen bitartean, mahaiaren borobilean guri begira. Gorroto ditut egoera
|
horiek
. Hala ere ez ginen bakarrik egon, Duncanen etorreratik hamar bat minutura taldeko beste bat batu zitzaigulako, Ralph.
|
|
|
Gauza
|
horietaz
hizketan geundela, zaratak entzun genituen gure atzean, eta nire aterpetxeko jendea (nirekin parrandan irten zena) oihuka eta arramaka. Gu geunden lekutik besoak, hankak eta buruak ikusten ziren mugimenduan, zirimola itzela sortuz.
|
|
|
Egia esan behar badut, horrek ez zidan kilika berezirik sortzen, batez ere gaueko liskarra gogoratuta. Eta gainera, ezin jakin tipo
|
horiek
errepublikarrak ziren, edo unionista protestanteak, edo zer. Momentu batez bururatu zait eurak izan zitezkeela hitzaldiko, baina Duncanek aitortutakoaren arabera euren lanak ez zuen zerikusirik politikarekin, beraz...
|
|
|
Baina mehatxuren baten zurrumurrua zabaldu da gure artean, hitzaldiak bonba mehatxua jaso duela, alegia. Eta jendea hasi da esaten protestante putakumeen errua zela, gaur euren egun seinalatua zela (artean ez bainekien hori ere, nahiz eta famatuak izan" orangista" izeneko talde
|
horiek
gaurko egunez egiten dituzten desfile eta alarde harroak), eta Ipar Irlandan istilu larriak izan direla gaur, eta gauean larriagoak izango direla seguruenera. Bitxiena da Errepublikan ere, alegia Hegoaldean, zenbait ekintza txiki burutu omen dituztela txerri lealistek aurten; garrantzirik gabekoak, bai, baina han hemenka izua hedatu dutenak.
|
|
|
" Another one, please", eskatu zion hain denbora luzez begira izan zuen tabernariari. Bikote batek irriak praktikatzen zituen, eta mutilaren ahoak alkohol tantaz bustitzen zituen neskaren ezpainak, eta bi droga gogor iruditu zitzaizkion
|
horiek
Txemari: alkohola eta amodioa.
|
|
|
Frantziatik edo Albaniatik, gutxienez. Toki
|
horiek
non zeuden ere ez nekien, baina urrunekoak ziruditen behintzat.
|
|
|
Txema sukaldera joan zen, une hartan hutsik zegoelako eta ez zuelako gogorik ordenagailuko pantailan azalduko zitzaizkion hitzak (eta gutxiago hitz
|
horiek
sortuko zioten ohiko zirrara) inorekin konpartitzeko. Jakinda, gainera, Eiderren krudelkeria ikaragarria ari zela izaten, eta horren ondorioz Txema sarritan hasten zitzaiola maldizioka neskalagunari, mekauenka hormak eta mahaiak kolpatuz.
|
|
|
Disketaren artxibo zerrenda erakusten zion leihoa ireki eta, ariketa hura errepikatzen zuen orotan bezain misteriotsu, hantxe zeuden egiaren gordintasuna ezkutatzen zuten artxibo guztiak, bere zain. Zabalduak izateko irrikitan, brometako kutxatxo
|
horietatik
malguki batez bultzatutako pailazoak doinnng! irteten diren bezalaxe.
|
|
|
" Emakume kontuak, beraz". Ordura arteko elkarrizketa osoa hiru hitz
|
horietan
laburbildu zuena Txemaren lagun berrietako bat izan zen, Legg, hiruretatik zaharrena. Koadrodun txapel bat zeukan jantzita, eta" emakume" hitza aipatzen zuenean laztan egiten zion mahai gaineko edalontzi luzeari.
|
|
|
Guraso diktadoreak izatearen komeriak. Baina hala ere baziren urtean zenbait egun, gutxiegi
|
horiek
ere baina tira, gaua kasu, edo herriko jaiak, eta nola ez, inauteriak. Eta munduaren historia osoan ez zen egon hura bezain inauteri garrantzitsurik.
|
|
|
Hasi berriaren zoria izango zen akaso. Eta zorte ona, ez soilik Kilkennyraino kolpe batez iristeagatik, baizik eta gidariak arestian aipatu dudan zerbeza
|
horietako
bat edatera gonbidatu ninduelako. Gizon jatorra zen, eta hantxe ibili ginen kontuak esaten.
|
|
|
Beno, eta hori zen dena. Ahalik eta gutxienetan errepikatuko ditut historiako kurtso azeleratu
|
horiek
. Hala bedi.
|
|
|
Leihotik begiratu eta beste egun batez hodeiak ikusi ditut. Animatuta egoteko modukoa da gutxienez, hona heldu nintzenetik zeruan iltzez josita ematen duten hodei
|
horiek
ez baitute momentuz eztanda egin, eta gustua hartzen hasi natzaiela ere zin egingo nuke.
|
|
|
Ile motots beltzek (Guinnessaren edo farolik gabeko gauaren parekoa, horren beltza da Rocíoren ilea) jauzi bat egin dute nigana handik goitik begiratu didanean, eta begi irribarretsuz eraso dit. Egia esateko, arin ulertu dut begirada horren atzean itaunen bat zegoela, begi
|
horiek
gupidarik gabe ari baitzitzaizkidan galderaz fusilatzen. Filmetan, noski, protagonistak (hau da, nik neuk) besterik gabe erantzuten dio galdetzaile isilari, aukerarik eman gabe eta ustezko galderei erantzunez.
|
|
|
Zeren Rocíok zerbait dauka ia magnetikoa, ez dakit, deabrutxo polit bat da, bere alkandora gorria bezain arriskutsua iruditzen zait neska hau. Eta bere begirada enigmatikoak eskatzen dit berarekin geratzeko, sikiera deskubritu arte begi nini bi
|
horien
dirdira lotsagabearen atzean zenbat plater gehiago apurtzeko intentzioa dagoen.
|
|
|
neska bakarti bat egiten ikusten dutenean automatikoki pentsatzen dute neska horrek bidaiatzeko baino beste zerbaiterako gogo gehiago izan behar duela buruan. Ninfomaniatik beherako ezer ez zaie kabitzen astazakil
|
horiei
, baina hala ere lasaitzeko esan dit, oso gutxitan gertatzen dela. Holakoetan serio mantentzea izan da berak erabili duen teknika, hitzik ez egitea eta begirada errepidean galtzea.
|
|
|
Edo Los Angeleseko auzo desberdinetan lau mutil lagun dituela, batak bestearen existentzia ezagutzen ez duelarik noski, eta lauren kontura moldatzen duela bere unibertso sentimentala. Gaur batekin eta bihar bestearekin, horrela ibiltzen da Rocío, eta hau dena gutxi balitz, lau
|
horietako
birekin hitzartuta dauka ezkontza egun bana. Eta harritzeko motibo gehiago, Rocíok ez baitaki bere aita nor den.
|
|
|
Rocío hark eskote amaiezinak zeramatzan gehienetan, bistarekin goitik beherako ibilbidea egiten hasi eta bertigo sentsazioa sartzen duten
|
horietakoak
. Horregatik ez zen Txema ondo gogoratzen Rocío García de Mainuetaren aurpegiaz.
|
|
|
Abuztuko egunkariak eskatu zituen, eta gero irailekoak, baina tarte horretan beste mila atentatu gertatu ziren eta
|
horiek
hartzen zuten aurrekoaren lekua, eta inon ez Ralphik edo atxiloturik.
|
|
|
Eta beno, andrearen azalpen horrek arrazoi handiagoak eman dizkit Ralph lasaitzeko: " ikusten?", esan diot," ez dute hauek lan makala IRAko
|
horien
bila. Zer uste duzu?
|
|
|
Ze kabroiak diren: ez ziren zahar
|
horiek
izango atentatuaren egileak, noski, eta hala ere kaña.
|
|
|
Zerbait idatzi behar eta, aurreko hitz
|
horiek
idatzi ditut Derryri buruz. Baina zer uste duzu, Bitakora, asko inporta zaidala Derry txukuna den edo ez?
|
|
|
Ralphekin duen antza keinuetan, imintzioetan nabaritzen zaio batez ere. Hiru aldi
|
horietan
ahalik eta garrantzi gutxiena eman nahi izan diot gertaera horri: Ralphekin gogoratzea ondo dago, eta noizean behin telefonoz berba egitea ere bai, baina Ralphen irudia Jabirengan ikustea lartxo da.
|
|
|
Kito. Inorekiko loturarik gabe bisitatuko zituen hiri
|
horiek
, interesatzen zitzaizkion tokiak ikusi, apurtxo bat mozkortu eta disketa ahaztu. Ez zuen azken artxiboa irekiko.
|
|
|
· Hormetako paperak aldatu, batez ere Eiderrek inoiz paper
|
horiei buruz
zerbait esan bazuen.
|
|
|
Ahalegindu naiz atzo nondik ibili zen jakiten, eta mutil
|
horiek
nola ezagutzen zituen, baina keba, ez dit oso erantzun zuzenik eman, eta nahiago izan dut gehiago ez ekitea. Ze goxo sartzen den kolakaoa etxetik hain urrun.
|
|
|
Ba, bere arropak ipintzen ditudanean ez dudalako berarekin pentsatzen. Beste batzuk izaten ditut buruan; eta
|
horietatik
asko, gainera, bera baino zatarragoak. Baina berdin dit:
|
|
|
Baina ez gaur, eta beraz banoa. Hodei
|
horiek
ez dakarte ezer onik. Bihar euria, seguru.
|
|
|
Elkarrizketak, gidariei zor zaizkien ordain txiki
|
horiek
, luze egiten zitzaizkion Txemari. Bai Casheletik Corkerako bidean (zeinetan egun oso bat eta hiru auto erabili zituen), bai Corketik Killarneyrakoan (bost auto egun osoan zehar).
|
|
|
Harrigarria zen urtebete lehenago, 1993an, zenbat gauza gertatu zen Txemaren bizitzan. ...rri, eta garagardo botila altxatu zuen; maiatzean bakarrik, oso bakarrik sentitu zen; ekainaren 30ean Rocío García de Mainueta azaldu zen urte askoren ondoren; uztailean Eider hegazkinean desagertzen ikusi zuen, eta 26 egun bata bestearen atzetik joan zitzaizkion (astiro, berunezko, mantso, bero); abuztuan, irailean, urrian, azaroan, abenduan ez zuen gogoratzen, ezerk ez zuen erlieberik hilabete
|
horietan
.
|
|
|
Ez da harritzekoa, beraz, Corkera iristerako arratsaldea izatea. Eta nola hiri horrek ez duen ikusteko larregirik, eta batez ere itsasoa sumatzeak gehiago animatu nauenez aspalditik amestutako mendebaldera ahalik eta azkarren heltzeko, ba, arrazoi
|
horiek medio
, Corketik alde egitea erabaki dugu. Rocío, gainera, egona zen jadanik Irlandako hego hegoko hiri honetan, eta ez zuen errepikatzeko gogorik.
|
|
|
Barkatu zuk: orain faltan botatzen dituzun gauza txikien premia izan duzu zuk beti, eta
|
horiek
berdin beteko zituen Eiderrek zein beste edozeinek. Beharbada azkenean afektua zenion, edo maitasuna edo berdin zait zer.
|
|
|
Beno, bai, guretzat kolpe izugarria, ezta?, baina azkenean datu bat baino ez da izango istripu hau, puntu beltz batean hildako beste gidari bat. Horrela gertatu zen, eta bihar beste familia bati gertatuko zaio, eta ezin da pentsatu istripu
|
horiek
egoera psikologiko jakin batek sortu dituenik.
|
|
|
–Harrigarria. Niri behintzat ez zidan ezer aipatu, eta ez ginen gauzak gordetzen dituzten bikote
|
horietakoa
. Laneko arazoren bat agian?
|
|
|
–Ahaztu itzazu pentsamendu
|
horiek
, mina baino ez dizute ekarriko eta. Nahikoa izan dugu azken hilabete honetan, orain bere buruaz beste egin zuela pentsatzen hasteko.
|
|
|
Hor daude lagunak eta Txema, eta hor daude mendiak eta beste gauza asko. Baina gehiago apreziatu nahi ditut
|
horiek
denak. Eta horretarako, alde egin behar dut.
|
|
|
Gertatzen dena da ez dela guztia hain polita, eta denboraldi batez ez dut ordutegirik nahi, ez dut sinpatika izan nahi, ez dut ondo geratu nahi, ez dut eroso bizi nahi. Aukera asko daude kate
|
horiek
apurtzeko, eta bat ihes egitea da. Eta nora egingo dut ihes, Irlandara ez bada?
|
|
|
Hemendik aurrerako artxiboak kontrazeinuen bidez gordeko ditut. Badaezpadan, inoiz hitz gako
|
horiek
ahazten baldin baditut, lo egin nuen aterpe bakoitzaren izena edota jabearena direla gogoratu."
|
|
|
Ez zekiten ordenagailua pizten ere, eta nola jakingo zuten artxibo baten barrura sartzen... Geratzen zen bakarra Txema zen, nahiz eta oso gutxitan azaldu Eiderren etxetik, eta beraz ez zen lar arriskugarria testu
|
horiek
irakurtzeko. Eta gainera, azken aukera hori absurdoa zen guztiz, euren arteko konfiantzak ez baitzuen antzeko hesien beharrik.
|
|
|
Aspaldi hartan perretxikoak bailiran sortzen ari ziren ukitu zeltiko artifizialeko pub batean gertatu zen. Guztiari zahar itxura emango dion berniza erabiltzea nahikotzat hartzen duten pub
|
horietako
batean. Gero hormak kez belztu, Dublingo antigoaleko argazkiak eskegi, txoko denak banderatxoz eta afixaz bete, eta aurrera!
|
|
|
Ez dut denbora larregi izan hiria behar bezala ezagutzeko, etxetik ekarri dudan Irlandako gida honen arabera hamar mila leku interesgarri baitaude Dublinen, eta beraz, larrialdiko aukeraketa bat eginda, hiru edo lau tokirekin konformatu behar izan dut. O’Connel Street eko postetxe historikoa, Trinity College, Grafton kalea eta kantoiz kantoi egindako ibilbide ez oso zehatzean aurkitu dudan elizaren bat,
|
horiek
izan dira nire gidaren iritziz denboraz estu dabilen bidaiariak ikusi beharreko batzuk. Eta bai, ahalegindu naiz 1916ko altxamenduaz geroztik postetxeko hormetako zokoren batean ikusgai dauden bala aztarnak aurkitzen, nolabait ere irudikatu dut Padraig Pearse iraultzailea, independentzia oihuka aldarrikatuz postetxeko eskaileretatik; eta Trinity College imajinatu dut Oscar Wildek bere pasilloak zeharkatzen zituen garaietan.
|