|
2007
|
|
|
Neurri horiekin, Europan ezagutzen den lur azpiko gela handiena da, eta munduko hirugarrena. Adituek diotenez, Euskal
|
Herriko
lur azpiko egitura monumental handiena da Pozalaguakoarekin batera.
|
|
|
Dirudienez, ideiaren proposamena Peruko ordezkariaren eskutik etorri zen; eta gainerako
|
herrietako
ordezkariek gogo onez hartu zuten, oinarrizko elikagaietako bat baita: arrozaren, gariaren eta artoaren atzetik, munduan gehien kontsumitzen den janaria da.
|
|
|
Andeetako goi lautadako lurralde hotz haietan bizi ziren
|
herrientzat
altxor bilakatu zen papa; izan ere, lur azpian hazten zenez, negu hotz eta lehorrean papa nahiko ondo kontserbatzen zen. Gainera, hango klimari etekina atera zioten; are luzeago kontserbatzeko era bat aurkitu zuten:
|
|
|
Espainiatik kontinenteko beste
|
herri
batzuetara zabaldu zen: Portugal, Frantzia, Belgika, Herbehereak, Alemania... eta Britainia Handira eta Irlandara ere iritsi zen.
|
|
|
Europatik munduko gainerako lurraldeetara zabaldu zen, eta, gaur egun, populazio hazkunde handiko
|
herrietan
geroz eta gehiago lantzen da patata, Indian eta Txinan, esaterako. Hain zuzen ere, Txina da patata gehien ekoizten duen herrialdea (munduko ekoizpen osoaren hirurehun milioi tona urtean bosten bat baino gehiago); Europako Batasuna eta Errusia dira zerrenda horretan hurrengoak datuak 2002an FAOk emanak dira.
|
|
|
AEB eta Europako Batasuna. Zerrendaren azken lekuetan, ostera, nekazaritzarako hainbeste baliabide ez dituzten
|
herriak
daude; Errusian, Ukrainan eta Nepalen, besteak beste, ez dituzte 10 tona baino gehiago ateratzen hektareako.
|
|
|
Programa haren baitan, pauso garrantzitsuak eman zituzten. Besteak beste, inguruko barietateak bildu zituzten, hazitarako patatak ekoizten hasi ziren, Europako hainbat
|
herritako
barietateak inportatu zituzten... Eta, material horrekin guztiarekin, hemengo klimari eta lurrari hobeto egokituko zitzaizkien barietateak bilatzeari ekin zioten.
|
|
|
Alemaniako zientzialari batzuk konturatu ziren horrekin. Beste hainbat
|
herritan
bezala, Alemanian Parisko prototipoaren kopia bat dago; kopia hori neurtuta ikusi zuten zientzialariek prototipoak ez duela pisatzen zehatz mehatz kilogramo bat. Urtetan egindako garbiketa lanek ia 0,1 miligramoko gorabehera eragin diote pisuari.
|
|
|
Adibidez, Psychidae familiako tximeleta batzuekin gertatzen da hori, Alemania inguruan. Espezie bereko Euskal
|
Herriko
tximeletak ez dira partenogenetikoak, emeak arrekin ugaltzen dira; nolabait, Alemaniatik hona gerturatzen doazen heinean arrak ere agertzen dira, eta, hortaz, leku batzuetan biak daude: eme partenogenetikoak eta arren beharra duten emeak.
|
|
|
Forma zehatz bat eta forma horren lematik eratortzen diren aukera posible guztiak agertzeko, Euskal
|
Herriko
Unibertsitateko IXA Taldeak garatu duen tresna bat erabiltzen dute. Hala, forma guztiak eskatzen zaizkio APIari, OR eragilea erabilita.
|
|
|
Lan konplexua da hori, bereziki Euskal Herrian. Izan ere, Euskal
|
Herriko
intsektu nekrogafoek hazteko behar duten denborari eta banaketa patroiei buruzko ezagutza nahiko urria da. Nola jakin, orduan, zein intsektu dauden hilotzean?
|
|
|
Proiektu honen fundatzaileak Bizkaiko Teknologia Parkea, Elhuyar Fundazioa eta Euskal
|
Herriko
Ikastolen Konfederazioa dira; horiei Euskal Herriko Unibertsitatea eta Tecnalia eta IK4 korporazio teknologikoak elkartu zaizkie. Bestalde, proiektua aurrera eramateko, honako erakunde hauen babesa dute:
|
|
|
Proiektu honen fundatzaileak Bizkaiko Teknologia Parkea, Elhuyar Fundazioa eta Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioa dira; horiei Euskal
|
Herriko
Unibertsitatea eta Tecnalia eta IK4 korporazio teknologikoak elkartu zaizkie. Bestalde, proiektua aurrera eramateko, honako erakunde hauen babesa dute:
|
|
|
Hala ere, oso maila baxua nuen matematikan eta fisikan, eta, horregatik, ezin izan nuen unibertsitatera joan bigarren hezkuntza bukatu eta gero. Urtebetez
|
herriko
antzokian egin behar izan nuen lan; bitartean, etxean ikasten nituen matematika eta fisika. Urtebetez ikasi behar izan nuen, Armeniako Jereban Estatu Unibertsitateko Fisika Sailean sartzeko adina jakiteko.
|
|
|
Aipamen berezia merezi dute Aiako Harriaren inguruko Arditurriko meatzeek. Euskal
|
Herriko
arrokarik zaharrenak dira, eta, haietan, zilarra eta beruna ere ustiatu ziren garai batean. Irungo portutik mundu osora zabaltzen ziren mineral haiek.
|
|
|
Kobre gehiago ere bazen, Atxondo eta Axpe inguruetan. Beruna eta zinka Kretazeo garaiko arroketatik erauzi izan dira Euskal
|
Herriko
hamaika txokotan, hala nola Karrantza inguruan, Mañarian, Atxondon, Aulestin, Berriatuan, Itziarren, Aizkorrin, Legorretan, Barandion, Araitzen eta beste hainbat herritan.
|
|
|
Kobre gehiago ere bazen, Atxondo eta Axpe inguruetan. Beruna eta zinka Kretazeo garaiko arroketatik erauzi izan dira Euskal Herriko hamaika txokotan, hala nola Karrantza inguruan, Mañarian, Atxondon, Aulestin, Berriatuan, Itziarren, Aizkorrin, Legorretan, Barandion, Araitzen eta beste hainbat
|
herritan
.
|
|
|
Dena dela, badira amalgamarik erabiltzen ez duten dentistak; amalgamak askatzen duen merkurio lurrunak kalte egin dezakeela uste dute, eta amalgamazko enpasteak dituenak osasun arazoak izan ditzakeela. Hala, Japonian, esaterako, debekatuta daude, eta beste
|
herri
askotan murrizteko neurriak hartu dituzte. Baina, hala eta guztiz ere, ez da kontsentsurik adituen artean.
|
|
|
Merkurio inorganikoz tratatutako garia janda pozoitu ziren. Izan ere, gosete larria zuten, eta Europako hainbat
|
herritatik
garia bidali zieten. Garia landatzeko zen, ez zuzenean kontsumitzeko, baina ereiteko berandu iritsi zen, antza, eta, goseak estututa, garia eho eta ogia egin zuten.
|
|
|
eskaintza gutxitzean merkurioaren prezioak gora egin du, eta beste herrialde batzuetan merkurioa erauzten jarraitzen dute, askoz kondizio kaskarragoetan, segurutik. Baina merkurioak merkea izaten jarraitzen du, eta, ondorioz, garabidean dauden
|
herrietan
, oro har, ez dute ordezko prozesurik erabiltzen.
|
|
|
Etxean eta industrian bezala, laborategian ere geroz eta gutxiago erabiltzen da merkurioa. Egoera gertutik ezagutzeko, Euskal
|
Herriko
Unibertsitateko Kimika Fakultateko laborategi batera joan gara bisitan, Jesus Mari Aizpurua irakaslea gidari dugula.
|
|
|
Adibidez, kinoa hazi sakratua zen inkentzat, eta, antza, horri esker bilakatu ziren Hego Amerikako inperiorik indartsuena garai batean; izan ere, beste
|
herrietan
jaten zuten artoak edo patatak baino proteina gehiago du kinoak, eta horrek gainerakoak baino indartsuago egin zituen.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
kostaren txoko asko dira ederrak, baina Deba eta Getaria arteko zatia aparta da benetan. Asier Hilariok, Algorri interpretazio zentroko zuzendari eta geologoak, ez du zalantzarik:
|
|
|
Iberiar plakak eta Europarrak talka egiteak eta Pirinioen sorrerak eragin zuzena izan zuten Euskal
|
Herriko
kostaren orografian. A. Hilario
|
|
|
Orain arte aipatutako ezaugarriak Euskal
|
Herriko
edo Kantauriko kostako beste zenbait tokitan ere ikus daitezke. Zerk egiten du, orduan, hain berezi Algorri?
|
|
|
Oso ohikoa da, udako beroa jasangarriagoa egiteko, hondartzako,
|
herriko
edo lekuan lekuko tabernan garagardo fresko bat edatea. Une horretako egarria asetzeko edari aukeratuenetako bat da.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Unibertsitateko Medikuntza eta Odontologia Fakultatean, Neurozientzien Saileko Neurobiologia Laborategian, neuroendekapenezko gaixotasunen oinarri molekularrak eta zelularrak ikertzen dituzte. Gaixotasun horiek kalte larriak eragiten dituzte garunean eta bizkarrezur muinean.
|
|
|
Basque Research web guneak Euskal
|
Herriko
ikerketa, garapen eta berrikuntzaren erakusleiho izatea du helburu, eta, hain zuzen ere, I+G+B hirukotetik berrikuntza hitzak ekarri gaitu hona oraingoan. Baina ez gatoz euskal berrikuntzaz hitz egitera, Basque Research en egin ditugun berrikuntzez aritzera baizik.
|
|
|
bike berria du izena artikuluak. Eta epaimahaiak batez ere berrikuntza saritu nahi izan du. Izan ere, negutegietako plastikoak xafla iragazgaitzak egiteko erabili daitezkeen ikertu du Goikoetxeaundiak Euskal
|
Herriko
Unibertsitatean, eta ikerketaren nondik norakoak jaso ditu artikuluan. Xafla iragazgaitzak asfalto betunez eta polimeroz eginda daude, eta non nahi erabiltzen dira eraikuntzan:
|
|
|
Ordutik, egunean 126.000 m 3 lokatz bota ditu, eta lau kilometro karratu estali ditu lokatzak. Ondorioz, hamahiru lagun hil dira, eta inguruko lau
|
herri
eta hainbat lantegi lokatzaren azpian geratu dira.
|
|
|
Ezin da ukatu zenbaitetan kanpainek emaitza benetan onak ematen dituztela. Bruzelosia eta ganaduak transmititutako tuberkulosia, esaterako, Euskal
|
Herri
osoan zabalduta izatetik, ia kasu bakar bat ere ez agertzera igaro dira. Bi gaixotasun horiek ere bakterioek sortuak dira Brucella eta Mycobacterium bovis, eta patogenoak dira, bai ganaduarentzat, bai pertsonentzat.
|
|
|
Gipuzkoako datuak Euskal
|
Herri
osokoen adibide dira. Noizean behin, tuberkulosia edo bruzelosia duen behiren bat agertzen da, Bizkaian normalean, baina Kantabriako ganaduak kutsatuta izaten da.
|
|
|
|
Herri
ondarean milaka sendabelar dauden arren, farmazia industriak sintesi kimikora jotzen du gehienbat sendagai berrien bila. Merz Pharma GmbH Co.
|
|
|
Gaur egun ere, botika berriak bilatzeko bide polita da
|
herrien
ondare kulturalean arakatzea. Hori bai, lan handia eskatzen du.
|
|
|
Hori bai, lan handia eskatzen du. Europako Batasunean, esate baterako, proiektu bat izan zen V. Esparru programaren baitan, hainbat
|
herriren
ondare etnobotanikoa ikertzeko. Proiektuaren burua Michael Heinrich izan zen, Londresko Farmazia Eskolako ikertzaile buruetako bat.
|
|
|
Bada, halakoetan, antropologiak eta hizkuntzalaritzak badute zeresana. Adibidez, proiektu hartan, greziar jatorriko Italiako
|
herri
baten etnobotanika aztertu zuten, beste batzuen artean. Besteak beste, tradizionalki erabiltzen zituzten sendabelarrak eta landare jangarriak identifikatu zituzten; eta erabileraren tradizioa noizkoa zen jakiteko (gutxi gorabehera bada ere), herri hark landareei ematen zizkien izenak Greziako hainbat herritan ematen zizkietenekin alderatu zituzten.
|
|
|
Adibidez, proiektu hartan, greziar jatorriko Italiako herri baten etnobotanika aztertu zuten, beste batzuen artean. Besteak beste, tradizionalki erabiltzen zituzten sendabelarrak eta landare jangarriak identifikatu zituzten; eta erabileraren tradizioa noizkoa zen jakiteko (gutxi gorabehera bada ere),
|
herri
hark landareei ematen zizkien izenak Greziako hainbat herritan ematen zizkietenekin alderatu zituzten. Batzuk bat zetozen.
|
|
|
Adibidez, proiektu hartan, greziar jatorriko Italiako herri baten etnobotanika aztertu zuten, beste batzuen artean. Besteak beste, tradizionalki erabiltzen zituzten sendabelarrak eta landare jangarriak identifikatu zituzten; eta erabileraren tradizioa noizkoa zen jakiteko (gutxi gorabehera bada ere), herri hark landareei ematen zizkien izenak Greziako hainbat
|
herritan
ematen zizkietenekin alderatu zituzten. Batzuk bat zetozen.
|
|
|
Ondorioa: landare haiek oso aspalditik erabiltzen ziren, gutxienez,
|
herri
hura Greziaren parte zenetik.
|
|
|
Hain zuzen ere, Perezek egin zituen etnobotanika jardunaldiaren antolaketa lanak, eta hitzaldi batean Euskal Herriaren ondarearen berri eman zuen. Jasotako datuak erabilita, eta esperientziak eman dion intuizioarekin, Perezek sei bat kultura tradizionaletan banatzen du Euskal
|
Herriko
ondare etnobotanikoa.
|
|
|
Aranzadiren egoitzan urtarrilaren 22an izan zen etnobotanika jardunaldian, munduko
|
herri
askoren etnobotanika ikertu duen lagun batek eman zien hasiera hitzaldiei, Michael Heinrich-ek. Alemaniarra da jaiotzaz, Londresko Unibertsitateko Farmazia Eskolako Farmakognosia eta Fitoterapia zentroaren burua, eta mundu osoan ibilia herri indigenekin lanean.
|
|
|
Aranzadiren egoitzan urtarrilaren 22an izan zen etnobotanika jardunaldian, munduko herri askoren etnobotanika ikertu duen lagun batek eman zien hasiera hitzaldiei, Michael Heinrich-ek. Alemaniarra da jaiotzaz, Londresko Unibertsitateko Farmazia Eskolako Farmakognosia eta Fitoterapia zentroaren burua, eta mundu osoan ibilia
|
herri
indigenekin lanean.
|
|
|
Liburu bi argitaratu zituen, Buruxkak (1910) eta Beribilez (1931). Lehenengoa biziki ausarta suertatu zen XX. mende hasierako Euskal
|
Herri
santu jalean, eta Etxeparek etxeko selauruan bahituta gorde behar izan zuen. Areago, andregaiak berarekin hautsi omen zuen.
|
|
|
Urtebete luzez mediku eta idazle haren inguruko ikerketa egin ondoren, azkenean iritsi zaigu Etxepare, Aldudeko medikua liburua. Proiektua gauzatzeko, CAF Elhuyarren irabazitako sariaz baliatu da Altonaga, baina liburua Euskaltzaindiak eta Euskal
|
Herriko
Unibertsitateak argitaratu dute.
|
|
|
Hala, depresioaren ikerketa eremua asko zabaldu da. Euskal
|
Herriko
Unibertsitatean, esate baterako, hainbat diziplinatako taldeak ari dira depresioa ikertzen.
|
|
|
Gasolio arruntarekin hainbat proportziotan nahasirik nahiz arrain biodiesela hutsik probatu dituzte argindarra sortzeko erregai gisa. Izan ere, Alaskako
|
herri
askotan gasolioarekin lan egiten duten sorgailuekin lortzen dute argindarra.
|
|
|
1820an gertatu zen intoxikazio hura. Alemaniaren hego ekialdeko
|
herri
batean, ehunka pertsona intoxikatu ziren saltxitxak janda. Urte batzuk geroago, Belgikan, ikertzaileek lortu zuten frogatzea lotura zegoela intoxikatuen paralisi neuromuskularraren eta jan zuten urdaiazpikoan zeuden esporen artean.
|
|
2008
|
|
|
Lurrikararik ere ez da izan, baina izateko arriskuak ere kezkatzen ditu inguruko
|
herrietako
biztanle batzuk, eta baita talde ekologistak ere. Izan ere, hondakin erradioaktiboak orain lurrazalean dauden instalazioetan biltzen dira, eta gero lurpean geratuko dira.
|
|
|
Badaude aurrekariak. Gipuzkoan, TBTak eragindako poluzioari buruzko lehenengo ikerketa Euskal
|
Herriko
Unibertsitateko Kimika Aplikatua Departamentuko Esmeralda Millán irakaslearen taldeak egin zuen, 2000 urtean. Ikerketa horretan, TBT kontzentrazio oso handiak topatu zituzten Gipuzkoako estuario batzuetako sedimentuetan.
|
|
|
Leire Escajedo (Bilbo, 1973) Zuzenbidean lizentziaduna eta doktorea da, eta Euskal
|
Herriko
Unibertsitateko irakasle laguna Konstituzio Zuzenbidearen sailean. BBVA Fundazioaren, Bizkaiko Foru Aldundiaren, EHUren eta Deustuko Unibertsitatearen Zuzenbide eta Giza Genoma Katedrako ikertzailea da, eta EHUko Bioetikari eta Elikagaien Segurtasun eta Kalitateari buruzko masterretako irakaslea.
|
|
|
Proiektu honek Euskal
|
Herriko
Unibertsitateko errektoreordetzaren eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren laguntza jaso du.
|
|
|
Tarn-eko harana (Frantzia) zeharkatzen du zubi erraldoi eta lirain horrek, A75 autobideari bide emanez. Millau
|
herria
du bere oinetan, eta horri zor dio izena. Hiru urte behar izan ziren hormigoiz eta altzairuz egindako zubia eraikitzeko, teknika aurreratuenak erabilita GPSa, laserra, materialentzako geruza bereziak, bere kabuz gora egiten duen enkofratua....
|
|
|
Hala eta guztiz ere, oso proiektu eztabaidatua izan da. Izan ere, presa eraikita, 19 hiri eta 300
|
herri
baino gehiago ur azpian geratuko dira guztira 630 km 2 ko lur eremua, bi milioi biztanle desplazatuko dira, izugarrizko inpaktu ekologikoa eragingo du, eta Paleolitoko, Neolitoko eta Ming eta King dinastietako hainbat altxor galduko dira.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
datuei erreparatuta ere, txostenaren ondorioak baikorrak dira: eguzki energia eta energia eolikoaren aukerak guztiz ustiatuko balira, gai lirateke biztanleriaren energia eskaria halako 15 betetzeko.
|
|
|
eguzki energia eta energia eolikoaren aukerak guztiz ustiatuko balira, gai lirateke biztanleriaren energia eskaria halako 15 betetzeko. Potentzial hidroelektrikoa, ordea, oso mugatua dela ondorioztatzen du txostenak, ez bailuke emango Euskal
|
Herriko
elektrizitate eskari osoaren% 5 betetzeko ere.
|
|
|
Garai hartako beharrei erantzuteko eraiki zuten, Bizkaiko populazioaren hazkuntzak ekarri zuen osasun egoera berriari, batez ere. Basurtuko Ospitalea erreferente bihurtu zen Euskal
|
Herriko
osasun sisteman. Orain, une ona da atzera begiratzeko eta Basurtu eta garai hartako beste ospitaleen eredua aztertzeko.
|
|
|
Jokoetan, mapa fisiko eta politikoek hartzen dute protagonismoa: munduko mapak, bost kontinenteetako mapak, Espainiako mapak, Frantziako mapak eta Euskal
|
Herriko
mapak.
|
|
|
Gainera, garai hartan saiatzen nintzen lankidetzak egiten deitzen zidaten kazetariekin. Horregatik, Euskal
|
Herriko
Unibertsitateko prentsa bulegokoekin batera, bururatu zitzaigun irratiei matematikari buruzko programa bat eskaintzea.
|
|
|
Gonzálezek esan bezala, ez da nahikoa biztanle asko garela eta ur asko behar dugula esatea, eta aitzakia horrekin ingurumenari jaramonik ez egitea.
|
Herri
oparo, aurrendari eta puntako bat baldin bagara, gai izan genuke hori bezalako erronka konplexu bati aurre egiteko, eta iraunkortasuna, hain modan dagoena, gauzatzeko.
|
|
|
|
Herriko
plazan energia fotoelektrikoa eskuratzeko estalpea jartzea onartua du Udalak. Honako hau argazki muntaia bat da.
|
|
|
Xabier Estebanen (GBLHI) hitzetan, Orexa
|
herri
txikia da, eta horrek esperientzia berriak abiaraztea errazten du, proiektuaren dimentsioari dagokionez; jendeak elkar ezagutzen du, eta, oro har, harremana ona da, eta ideiak eta esperientziak trukatzeko aukera dago; politikoki egonkorra da, eta, beraz, udalaren konpromisoa epe luzekoa izan daiteke, eta ez unean uneko egoera politikoen araberakoa; eta, gainera, Orexakoa eredu moduan erabili da b...
|
|
|
...kia da, eta horrek esperientzia berriak abiaraztea errazten du, proiektuaren dimentsioari dagokionez; jendeak elkar ezagutzen du, eta, oro har, harremana ona da, eta ideiak eta esperientziak trukatzeko aukera dago; politikoki egonkorra da, eta, beraz, udalaren konpromisoa epe luzekoa izan daiteke, eta ez unean uneko egoera politikoen araberakoa; eta, gainera, Orexakoa eredu moduan erabili da beste
|
herrietara
zabaltzeko, bereziki Gipuzkoan antzeko ezaugarriak dituen herri asko baitago, baina baita beste lurraldeetara ere, eta, zergatik ez, herri handiagoetara. Aipatutako erakundeek hitzarmena sinatu zuten 2007an.
|
|
|
...ktuaren dimentsioari dagokionez; jendeak elkar ezagutzen du, eta, oro har, harremana ona da, eta ideiak eta esperientziak trukatzeko aukera dago; politikoki egonkorra da, eta, beraz, udalaren konpromisoa epe luzekoa izan daiteke, eta ez unean uneko egoera politikoen araberakoa; eta, gainera, Orexakoa eredu moduan erabili da beste herrietara zabaltzeko, bereziki Gipuzkoan antzeko ezaugarriak dituen
|
herri
asko baitago, baina baita beste lurraldeetara ere, eta, zergatik ez, herri handiagoetara. Aipatutako erakundeek hitzarmena sinatu zuten 2007an.
|
|
|
...harremana ona da, eta ideiak eta esperientziak trukatzeko aukera dago; politikoki egonkorra da, eta, beraz, udalaren konpromisoa epe luzekoa izan daiteke, eta ez unean uneko egoera politikoen araberakoa; eta, gainera, Orexakoa eredu moduan erabili da beste herrietara zabaltzeko, bereziki Gipuzkoan antzeko ezaugarriak dituen herri asko baitago, baina baita beste lurraldeetara ere, eta, zergatik ez,
|
herri
handiagoetara. Aipatutako erakundeek hitzarmena sinatu zuten 2007an.
|
|
|
Proiektuaren azken helburua da energia eraginkortasuna bultzatzea. Hau da, ahalik eta energia gutxien kontsumitzea, eta, era berean, kontsumitzen den hori
|
herrian
bertan ekoiztea, ahal den neurrian. Horretarako, energiaren inguruko diagnostikoa egingo dute, eta, ondoren, hainbat neurri proposatuko dira, batzuk dezenteko inbertsioa eskatzen dutenak, eta beste batzuk, oso diru gutxikoak.
|
|
|
Kasu honetan, espezie ezagun hori zezen igela zen (Rana catesbeiana), Europako hainbat
|
herritan
sartu den Ipar Amerikako igel inbaditzaile bat. Besteak beste, Frantzian sartu da, toki jakin batzuetan, eta horrek aukera eman die metodoa fidagarria dela baieztatzeko.
|
|
|
Esaterako, koralek, errudistek eta haien antzeko beste izaki batzuek karbono dioxidoa finkatu dute, eta, hala, kareharriak eta antzeko arrokak eman dituzte, eta mendiak eta itsas plataformak sortu... Hortxe daude, besteak beste, Aizkorri, Anboto, Gorbeia, Ernio, Izarraitz eta Euskal
|
Herriko
beste hainbat mendi, Kretazeoaren erdialdean gure itsasoetan paisaia tropikalak agintzen zuela erakusten duten lekukoak. Itsas hondoak sakonera txikikoak izateaz gain klimatologia samurra eta uren kalitatea oso ona zirenez, koralak ugaltzeko txoko ekologiko egokia garatu zen.
|
|
|
Hil honen erdialdean kalean izango da zero zenbakia, Euskal
|
Herriko
Unibertsitatearen ekimenez sortutako proiektuaren lehen fruitua. Edukiak lantzeko ardura Elhuyar Fundazioarena da, eta, horrez gain, Gipuzkoa, Bizkai eta Arabako foru aldundien eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailaren laguntza du.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
zenbait errekatan 300dik gora m 3 egur topatzen da ibilguko hektareako; alegia, baso gehienetako zuhaitzetan baino gehiago. L. Aristegi
|
|
|
Egur pilaketek karbonoa gordetzen dute denbora luzean, eta, beraz, klima aldaketaren eraginak arintzen dituzte. Hain zuzen, Euskal
|
Herriko
zenbait errekatan 300dik gora m 3 egur topatzen da ibilguko hektareako; alegia, baso gehienetako zuhaitzetan baino gehiago.
|
|
|
Egur hila Euskal
|
Herriko
erreketan
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Unibertsitateko ikertzaileek urteak daramatzate egurrak erreketan betetzen duen funtzioa ikertzen. Emaitzek erakusten dute gure erreketako egur kantitatea eskasa dela gizakiaren jardueren ondorioz (ubideen garbiketa, ibar basoaren aldaketak), eta, ondorioz, ubide askoren konplexutasun eta atxikimendua urria dela.
|
|
|
Aiako Harria parke naturala balio naturalistiko handiko aldea da, eta hango errekak eta ibaiak Euskal
|
Herriko
onentsuenetakoak dira. Parkearen barruan, Añarbeko urtegia dago, gipuzkoarren erdiei kalitate goreneko ura ematen diena.
|
|
|
Horrela, gerorako ekintza posibleetarako informazio garrantzitsua eskuratuko da. Proiektuan, Euskal
|
Herriko
Unibertsitateko ikertzaileak ari dira lanean, udal batzuetako, Jaurlaritzako eta Foru Aldundiko teknikarien laguntzarekin. Proiektu honen bitartez, beraz, erreka basatiagoak berreskuratzeko teknikak aztertu nahi dira, uren kalitatea bermatu, eta Aiako Harria parke naturalak duen balioa handitu, bertako zein kanpoko bisitarien gozamenerako.
|
|
|
2007ko martxoaren bukaera aldera, Jupiterren horrelako zorrotada bat gertatu zen, eta inoiz lortutako irudi zehatzenak egin zizkion nazioarteko talde batek; taldea Agustín Sánchez Lavega Euskal
|
Herriko
Unibertsitateko irakasleak koordinatzen du.
|
|
|
Aranzadiko Behatoki Herpetologikoak Euskal
|
Herriko
apo lasterkariaren populazio mehatxatuen jarraipena egin du (Gipuzkoako Txingudin eta Bizkaiko Azkorrin). Jarraipenak eta ikerketa genetikoak
|
|
|
Aranzadiko Behatoki Herpetologikoak Euskal
|
Herriko
apo lasterkariaren populazio mehatxatuen jarraipena egin du (Gipuzkoako Txingudin eta Bizkaiko Azkorrin). Jarraipenak eta ikerketa genetikoak adierazten dute guztiz beharrezkoa dela espeziearen eta haren habitataren inguruko kudeaketa plan bat egitea.
|
|
|
Gaur egungo antidepresiboek dituzten gabeziak hobetzen dituen estrategia berri bat proposatu du Jorge Emilio Ortega Calvo farmakologo eta biokimikariak Euskal
|
Herriko
Unibertsitatean aurkeztutako
|
|
|
Gaur egungo antidepresiboek dituzten gabeziak hobetzen dituen estrategia berri bat proposatu du Jorge Emilio Ortega Calvo farmakologo eta biokimikariak Euskal
|
Herriko
Unibertsitatean aurkeztutako doktore tesian.
|
|
|
Karreran, kimika organikoaren bidetik jo zuen, molekulen sintesiak erakarrita. Doktore tesia egin zuen Euskal
|
Herriko
Unibertsitatean, eta, azkenean, sintesiaren mundua aplikazio farmakologikoetara bideratu du. Orain, Ikerchem enpresan ikertzen ari da.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Unibertsitatearen sail batetik sortu da. Spin off bat da.
|
|
|
IKTen (Informazio eta Komunikazio Teknologien) eta Interneten eskuragarritasun eta hedapen maila txikia, eta, horren ondorioz, gizartearen alfabetizazio teknologiko apala.
|
Herri
garatuen eta azpigaratuen arteko ezberdintasun berri horri haustura digital deritzo.
|
|
|
Tano arroa eta Keta arroa. Tano arroa Boli Kostako Fresco kostaldeko
|
herritik
Ghanako Axim herriraino hedatzen da; eta akuifero sistemak Boli Kostako lurren% 2,5 estaltzen ditu. Hiru akuifero mota daude Tano arroan.
|
|
|
Tano arroa eta Keta arroa. Tano arroa Boli Kostako Fresco kostaldeko herritik Ghanako Axim
|
herriraino
hedatzen da; eta akuifero sistemak Boli Kostako lurren% 2,5 estaltzen ditu. Hiru akuifero mota daude Tano arroan.
|
|
|
Abidjaneko ur eskaera handia dela medio, hiriaren beharra lurpeko hornidura baino handiagoa izango da laster. Bonoua
|
herriaren
ingurumariak hornitzen dituen lurpeko urak erabiltzen hasteko aukera aurreikusten da, baina hori ere behar baino gehiago erabiltzen has liteke bizkor. Gainera, Bonouako iturritik hartutako ur kantitatea bikoiztu baino gehiago egin da dagoeneko:
|
|
|
Hain zuzen, gizakietatik ateratako hogeita bi Treponema laginen geneak konparatu zituzten. Horietako bi yaws gaixotasunaren agerraldi baten eraginpean dagoen Guyanako
|
herri
batean bildu zituzten. Zoritxarrez, bero tropikalaren eraginez, nahiko kaltetuta zeuden bi lagin horiek, eta genomaren zati batzuk baino ezin izan zituzten lortu.
|
|
|
Ematen du ezaugarri guztiak kontra dituela Durangok teleskopio batetik espazioa behatzeko garaian: bailara batean sartuta dago, ez du klima ona eta
|
herriko
argiek ez dute askorik laguntzen. Hala ere, behatoki bat dago han, oinarrizko behaketak egiteko eta, batez ere, helburu didaktikoa betetzeko.
|
|
|
Kanpotik ikusita ikusgarriena behatokia da, teilatu batean zilindro bat eta goian kupula bat ikustea ez baita ohikoa Durangoren tamainako
|
herrietan
. Herriaren hegoaldean dago, garai batean herriaren muturra zen tokian orain, etxe asko eraiki direnez, Durango barruan dago.
|
|
|
Kanpotik ikusita ikusgarriena behatokia da, teilatu batean zilindro bat eta goian kupula bat ikustea ez baita ohikoa Durangoren tamainako herrietan. Herriaren hegoaldean dago, garai batean
|
herriaren
muturra zen tokian orain, etxe asko eraiki direnez, Durango barruan dago.
|
|
|
Haziak ernetzeko lur onenak harea asko, ura eta itzala dutenak dira, baina askoz lur desegokietan ere ernetzeko gai dira. Tenperatura epelek mesede egiten diotenez, ibarren behealdean ugariagoa da, eta, hain justu, hortxe daude
|
herri
eta hiri gehienak, eta hortik igarotzen dira garraiobideak.
|
|
|
Erdi Aroan, elizak eta katedralak
|
herri
eta hirietako eraikin garrantzitsuenak ziren. Katedralak hiriaren baliabideak, aberastasuna eta sona adierazten zituen bertako biztanleen eta kanpotarren aurrean.
|
|
|
Sovillac
|
herriko
eliza erromanikoa. Mardula eta trinkoa da.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Unibertsitateko bi astronomo, Agustín Sánchez Lavega eta Ricardo Hueso, zurrunbiloen ikerketa horretan ari dira parte hartzen. Nature k argitaratutako bederatzi artikuluetatik, bitan azaltzen dira haien ikerketaren emaitzak.
|
|
|
Uretako landareek gaitasun handia dute inguruko uretatik haientzako elikagai diren osagaiak (mantenugaiak) hartzeko, eta, beraz, uretatik kentzeko.
|
Herri
eta hirietan sortzen diren ur zikinak osagai horietan aberatsak izaten dira. Zergatik ez erabili, bada, landareak ur horiek garbitzeko?
|
|
|
Abantailak eta ahulguneak alde batera utzita, kontuan izan behar da sistema horiek sistema biziak direla, eta neurri batean, behintzat, zaindu egin behar direla. Alde batetik, ez da komeni
|
herri
edo hirietatik ateratzen den ura zuzenean erabiltzea. Ur horietan, aipatutako hondakinez gainera, solido handiak, hareak, flotatzen duten materialak eta gantzak egoten dira, eta hezeguneetako komunitateek ezin dituzte uretatik kendu.
|
|
|
Hirigune handietan ohikoa izaten da lur azalera erabilgarri handirik ez egotea. Beraz, fitoarazketa sistemak bereziki aproposak dira bizilagun gutxi dituzten herriguneetako hondakin urak arazteko, bai sortzen den ur bolumena fitoarazketa sistema batek garbitu ahal izateko egokia delako, bai
|
herri
txikietan arazo handirik egoten ez delako lur-sailak horretara bideratzeko.
|
|
|
Urtebeterako hasi ziren Stijn eta Gudrun kartografia mugikorrerako ibilgailua gidatzen, baina dagoeneko bi urte eta erditik gora daramatzate lan horretan. Joan den urrian Euskal
|
Herritik
igaro ziren. (Argazkia:
|
|
|
Snowen obra hau klasiko bat da zientziaren eta gizartearen harremanez diharduten lanen artean. Denboraren eta distantziaren iragazkia aplikatuta, kezka hori egungo Euskal
|
Herrira
ekar daiteke. Atariko mamitsu batean, Inaki Irazabalbeitiak, Snowen ideiak estakurutzat hartuta, XXI. mendearen hasiera honetan zientziak euskal gizartean jokatzen duen rolla z hausnarketa egiten du.
|
|
2009
|
|
|
Etorkizun hurbilean, beraz, ez harritu zure
|
herriko
kaleetan beste kontainer berde batekin topo egiten baduzu.
|
|
|
Izan ere, arriskuan daude: Tolar Grande
|
herritik
gertu dagoen putzu bat dagoeneko kutsatuta dago, seguru asko herritik iristen diren ur beltzekin, eta hango estromatolitoak hilda daude; Socompa lakuko ura, berriz, Txilera bideratzen da, meatzaritzarako.
|