|
2009
|
|
|
Hiru bider hitz egin ere: lehenengoan, urtezahar ona opatzeko hots egin zidan; bigarrenean, bere telefono zelularra konpondu ziotela
|
esateko
; eta hirugarrena, ondo konpondu ote zioten jakiteko neuk egindako deia. Eta egia esan, ondo aurkitu nuen, alai samar, hurrengo urte honetan lan asko egin behar genuela esanez.
|
|
|
lehenengoan, urtezahar ona opatzeko hots egin zidan; bigarrenean, bere telefono zelularra konpondu ziotela esateko; eta hirugarrena, ondo konpondu ote zioten jakiteko neuk egindako deia. Eta egia
|
esan
, ondo aurkitu nuen, alai samar, hurrengo urte honetan lan asko egin behar genuela esanez. Itxaropena argitaletxetik Koldo Mitxelenera heldu den Joxe Manuel Arriola Mondragoeko kalezainaren liburua zertan zen, Euskaltzaindiak argitara emango duen Antonio Arruerena zertan ote den...
|
|
|
lehenengoan, urtezahar ona opatzeko hots egin zidan; bigarrenean, bere telefono zelularra konpondu ziotela esateko; eta hirugarrena, ondo konpondu ote zioten jakiteko neuk egindako deia. Eta egia esan, ondo aurkitu nuen, alai samar, hurrengo urte honetan lan asko egin behar genuela
|
esanez
. Itxaropena argitaletxetik Koldo Mitxelenera heldu den Joxe Manuel Arriola Mondragoeko kalezainaren liburua zertan zen, Euskaltzaindiak argitara emango duen Antonio Arruerena zertan ote den...
|
|
|
Baina ostiral goizean bere koinata Izaskunek izututa dei egin zidan, Antonio oso gaizki eraman zutela eta Iruñeko San Migel gaixoetxera. Klinikoki hilda dagoela
|
esan
du medikuak, esan zidan. Gero, eguerdian eta arratsaldean dozena erdi bat aldiz hitz egin genuen; eta, azkenean, arratseko zortzi eta erdiak pasatxo zirela, Antonio hil da!, esan zidan.
|
|
|
Baina ostiral goizean bere koinata Izaskunek izututa dei egin zidan, Antonio oso gaizki eraman zutela eta Iruñeko San Migel gaixoetxera. Klinikoki hilda dagoela esan du medikuak,
|
esan
zidan. Gero, eguerdian eta arratsaldean dozena erdi bat aldiz hitz egin genuen; eta, azkenean, arratseko zortzi eta erdiak pasatxo zirela, Antonio hil da!, esan zidan.
|
|
|
Klinikoki hilda dagoela esan du medikuak, esan zidan. Gero, eguerdian eta arratsaldean dozena erdi bat aldiz hitz egin genuen; eta, azkenean, arratseko zortzi eta erdiak pasatxo zirela, Antonio hil da!,
|
esan
zidan. Badakigu horrelakoak etorri egiten direla, baina hankaz gora bota ninduen, ez nekien zer esan eta zer egin.
|
|
|
Gero, eguerdian eta arratsaldean dozena erdi bat aldiz hitz egin genuen; eta, azkenean, arratseko zortzi eta erdiak pasatxo zirela, Antonio hil da!, esan zidan. Badakigu horrelakoak etorri egiten direla, baina hankaz gora bota ninduen, ez nekien zer
|
esan
eta zer egin. Bakar bakarrik, Andres Urrutia euskaltzainburuari, KM ko Landatxe jaunari, Joakin Berasategi, Felix Maraña eta Antonioren beste lagun minei hots egiten besterik ez nuen asmatu, nire samina norbaitekin banatu beharrez.
|
|
|
Historia eta literatura erruz maite zituen, baina ez hala matematikak, kimika eta horiek. Mendiarekin zoramena zuen; eta mendiko artzain eta nekazariekin topo egitean hau galdetu eta beste hura
|
esan
ibili ohi zen. Jende orrekin izketalditxo bat egin gabe ezin utzi, eta izketaldi oiek bultza ninduten ontan sartzera.
|
|
|
Eta bai hitz egin ere hark. Hace ya dos años que no hago sino leer y copiar bertso berriyas,
|
esan
zuen. Berrogeita hamar mila bertso edo gehiago bilduta omen zituen ordurako.
|
|
|
Ez berehala, baina bietan baietz agindu zigun, baina bera ez sartzeko digitalizazio kontu eta holakoetan, bestela ere gaindituta zebilela eta. Izan ere, Antoniok bazekien ez zegoela ondo (egunez erdi lotan eta gauez erdi esna, berak
|
esan
ohi zuen bezala), eta presa zeukan bere lanak argitaratzeko, behar bada bere azkena geroz eta hurbilago ikusten zuelako.
|
|
|
Bego hori
|
dioena
. Nago, ostera, ez ote dugun herri literaturaren altxorra ere barneratu behar euskarak aspalditik premiazko duen corpus esanguratsu horretan.
|
|
|
Ahoz aho eta bururik buru ibili da mende askotan euskara; hitz gutxitan
|
esateko
, herri hizkera izan dugu luzaroan gure berbeta. Eta herri hizkera horrek sortu du herri literatura, edo, berba zabalagoetan esanda, herri kultura bera.
|
|
|
Ahoz aho eta bururik buru ibili da mende askotan euskara; hitz gutxitan esateko, herri hizkera izan dugu luzaroan gure berbeta. Eta herri hizkera horrek sortu du herri literatura, edo, berba zabalagoetan
|
esanda
, herri kultura bera.
|
|
|
Zavalaren lana lekuko batena izan dela
|
esan
ohi da sarritan, lekukotza hutsak ikerkuntzaren hariak kolokan jarriko balitu bezala. Ukaezina da, bestalde, Zavalaren zereginetan, ikertzaile sena; eta emaitza, berriz, luze, sakon eta zabala, euskaraz eta gaztelaniaz, bizitza oso baten erakustaldi eta irakasbide.
|
|
|
Antonio Zavalak, Xabierrera bisitan joaten ginen bakoitzean, gazteluaren aurreko plaza hartan,
|
esaten
zigun:
|
|
|
Nortasunez ondo jantzitako lurraldeak oiek ere. Erriaren aotik erromantze ederrik entzun nuan; zer
|
esanik
ez jota bizi ta indartsurik.
|
|
|
Aiek ziran bai nik Tolosako Zerkausian saltzen ikusten nituanak. Besterik gabe, erderaz regla de tres
|
esaten
dana egin nuan: baserri batean au baldin bada, Euskal Erri guzian zer izango ote da?
|
|
|
Bi urte daramatza lanean. Hace ya dos años que no hago sino leer y copiar bertso berriyas,
|
dio
hitzez hitz. Eta: Nunca me he detenido a enumerarlas, pero calculo que los materiales recogidos sumarán unas cincuenta mil estrofas [bertsoak, alegia].
|
|
|
Edozein lekutako euskaldunok konturatu ginateke zer garrantzitsua den Euskal Autonomia Erkidegoko hiriburuaren toponimiaren ikerketaren uzta aberatsaren argitalpena prestatzea, hiritarren gozamenerako eta administrazio desberdinen erabilerako. Gozamenerako,
|
diot
, zeren eta ikerketaren emaitzetatik argi eta garbi ikusten baita gure hiriburuaren toponomastikaren gehiengo nabarmena euskarazkoa edo euskal jatorrizkoa dela, horrek duen balio kulturala eransten duelarik.
|
|
|
Euskaltzaindiaren eta BBK ren izenean, guztiei eskerrak eman zizkien Euskaltzainburuak bai euren presentziagatik, bai eta idazle gazteei literaturara hurbiltzeko egiten duten ahaleginagatik ere; berariaz eskertu zuen Euskaltzainburuak epaimahaikoen lana. Sari honetan BBK k duen partaidetza ere nabarmendu zuen Andres Urrutiak, eta hala
|
esan
zion Gorka Martinez BBK Fundazioko buruari, hain zuzen ere BBK ri esker antolatzen baitira literatur sari hauek.
|
|
|
Euskaldun zaharrek
|
dio
Txomin Peillenek biziaren hiztegitik abiatuz, munduaz zeukaten irudi bereziaren berpizten saiatuko naiz. Horretarako, lehenik hiztegi horren lekukotasun zaharrenak bildu eta bilketa II. mendetik, XV. menderarte hedatuko da.
|
|
|
lan egin dezagun guztiok elkarrekin, euskararen eta euskal kulturaren alde, Araban, Euskal Herrian eta mundu osoan.Bai Batzar Nagusietako lehendakariak, bai eta ahaldun nagusiak ere, Akademiaren lana gorpaipatu dute eta euren instituzioak euskararen alde egiten ari diren lana nabarmendu nahi izan dute, baina baita hiritar guztiena ere. Eskerrak
|
esan
du Agirrek euskara ikasi eta irakatsi duten guztiei, eta eskerrak euskara eguneroko tresna bihurtzen duten arabar guztiei.Ekitaldi honetan,
|
|
|
Adituen Komiteak Europako Gutunaren aplikazioa kontrolatzea du betekizun. Gutuna berretsi duten estatuek hiru urtean behin txosten bat igorri behar
|
diote
Europako Kontseiluari eta argibide zehaztak eman behar dizkio Estatu horrek haren barnean egiten duen Gutunaren aplikazioaz.
|
|
|
Hurrengo hiru kapituluetan txekieraren historia sozial bat marrazten digu, biziki interesgarria euskaldunontzat; ez dezagun ahantz nazionalismo kulturala, Euskal Herrian edo Katalunia bezalako lekuetan gaur egun praktikatzen den gisan, funtsean txekiarren asmakizun bat izan zela (eta ez alemanena, normalki
|
esaten
den bezala) eta nazionalismo mota horretan hizkuntza elementu nagusia izateaz gain, politika asmo horiek, gainera, eragin erabakigarria izan dutela eta dutela hizkuntzaren historian, besteak beste batasunaren eta honek dakarren kodifikazioaren (normatibizazioaren) afera gatazkatsuan. Ondoren, bosgarren kapituluan krisia bera aztertzen du, gertakarien segimendu zehatza eginez.
|
|
|
...aren erorketaren izandako harreman bihurria; halaber, bitxia eta jakingarria da ikustea erregimenaren ideologia ofizialak izan zuen eragina unibertsitarien artean, bereziki hizkuntzalaritzaren esparruko zenbait teoria (Pragako Eskolako Funtzionalismoa) sustatzeko orduan, eta horien gainbehera komunismoa erori zenean; edo hizkuntza purismoak txekiar gizartean lortu duen arrakasta izugarria, non eta
|
esan
daitekeen ia ia bi estandar desberdin direla gizartean naturaltasun osoz erabiltzen direnak: bata informala, ahozkoa, aski zabarra; baina bestea, idaztekoa eta testuinguru formaletan erabiltzekoa, izugarri garbizalea; bien arteko aldea hain da handia ezen txekiar umeek ordu asko ematen omen duten eskolan ikasten eguneroko bizitzan esaten dituzten hainbat hitz gero ez direla idazten, haien kideko garbiak baizik (horretara goaz geu ere?).
|
|
|
Bada gai biziki zirraragarririk, adibidez, erregimen komunistarekin eta haren erorketaren izandako harreman bihurria; halaber, bitxia eta jakingarria da ikustea erregimenaren ideologia ofizialak izan zuen eragina unibertsitarien artean, bereziki hizkuntzalaritzaren esparruko zenbait teoria (Pragako Eskolako Funtzionalismoa) sustatzeko orduan, eta horien gainbehera komunismoa erori zenean; edo hizkuntza purismoak txekiar gizartean lortu duen arrakasta izugarria, non eta esan daitekeen ia ia bi estandar desberdin direla gizartean naturaltasun osoz erabiltzen direnak: bata informala, ahozkoa, aski zabarra; baina bestea, idaztekoa eta testuinguru formaletan erabiltzekoa, izugarri garbizalea; bien arteko aldea hain da handia ezen txekiar umeek ordu asko ematen omen duten eskolan ikasten eguneroko bizitzan
|
esaten
dituzten hainbat hitz gero ez direla idazten, haien kideko garbiak baizik (horretara goaz geu ere?). Bada kontu aipagarri gehiagorik, baina bego hemen.
|
|
|
Horrek
|
esan
nahi du euskarak lotura estua izan duela naturarekin. Uste dut beste hizkuntzetan zertxobait berdin egin zutela dio Peillenek baina mendebaldeko gure auzo mintzairetan etimologia galdu duten hitzak hizkuntza klasiko batetik (grekoa, latina) gehiago hartu dituztela.
|
|
|
Horrek esan nahi du euskarak lotura estua izan duela naturarekin? Uste dut beste hizkuntzetan zertxobait berdin egin zutela
|
dio
Peillenek baina mendebaldeko gure auzo mintzairetan etimologia galdu duten hitzak hizkuntza klasiko batetik (grekoa, latina) gehiago hartu dituztela. Adibidez, euskaldun zaharrek ez zuten gogo hitza arnas hitzarekin lotu; hizkuntza erromanikoetan spiritus eta anima arnas hartzearekin lotuak dira eta Elizako latinak gure hizkuntzan sartu ditu.
|
|
|
Hiztegia osatzeko ibilbidea luzea izan da, 1970 urtean hasi baitzen Txomin Peillen lanean, zehatz mehatz, biologiaren hiztegia biltzen. Gero
|
dio
Sorbonan, Mitxelena Parisen zegoenean, semantikazko klaseak hartu nituen. Lehenik tropoen sailean sarturik A letratik Z letraraino hitz bakoitzaren hedadura aztertu eta hori lanaren erdia baizik ez zen izan.
|
|
|
Euskaldun zaharrek, biziaren hiztegitik abiatuz, munduaz zeukaten irudi berezia berpizten saiatu dela aitortzen du Peillenek. Bai,
|
dio
, hiztegi horren osagai asko animista giro batean sortuak dira, horregatik lurbiraz eta kosmosaz antzinako artzain eta menditar ikuspegia ematen digute hala nola ura, lurra, sua, haizea eta zurra, baita eguzkia eta ilargia ere.
|
|
|
Sinesteek eta tabuek ere, hiztegian aztarnak utzi dituztela
|
dio
Txomin Peillenek, eta honela azaldu: Azkueren Euskal Erriaren Yakintzan eta neronek egin euskaraz etnografia lanetan aurkitu nituen sinesteak eta tabuak.
|
|
|
Geografia, Matematika, Psikologia, Zuzenbidea... horiek guztiek zerbait zor
|
diote
biziaren hiztegiari: Ez luzatzeko, hiztegi orokorrean beso, buru, erro, oin sailekoak, Matematiketan agertzen dira.
|
|
|
Orotara, 43 pertsonen idazleak, gehienak zertzelada biografikoak sartu ditu liburuan. Denek
|
esan
du lan egin zuten euskararen alde.
|
|
|
Lexikoaren Behatokiari dagokionez,
|
esan
behar da egitasmo honek ikerketarako testu corpus etiketatu eta linguistikoki antolatu bat prestatzea du oinarrizko lana. Egitasmoa UZEI, Elhuyar eta EHUko Ixa taldearekin garatuko du Akademiak.
|
|
|
Hona ekartzen ditugu Lourdes Otaegik ikastaroari hasiera emateko
|
esan
zituen sarrera hitzak. Otaegik eman zuen mintzaldi horretan, Gerra Zibila eta euskal literatura gaiari heldu dioten beste ponentzia batzuk aipatzen zituen.
|
|
|
1975eko ekainaren 27an Euskaltzandiak erabaki zuen komunikabide alorreko jendea hartu behar zuela bere baitan eta hala izendatu zituen zenbait euskaltzain urgazle berri, tartean, Mikel Atxaga.
|
Esan
dezadan, bidenabar, Euskararen Akademiaren eginkizun, ekitaldi eta lanetan laguntzaile eta jarraitzaile aparta zela.
|
|
|
n bertan, nire izena aipatu gabe, kargu garrantzitsu baterako egokia nintzela gomendatu ere. Ez
|
zioten
, nonbait, aintzakotzat hartu. Eskerrak eman nizkion Mikeli.
|
|
|
Atxaga sekula itzuliko ez diren garaien lekuko dugu. Berak
|
esan
ohi zuenez errepublikanoa jaiotzez, Errepublikan jaioan alegia, baserritarren sindikatuaren biltegian aritutako apaiz langilea izan zen 1960eko hamarkadan, Francok Elizari eman ohi zion soldata jaso nahi ez zuelako. Apaiz izateari utzi eta
|
|
|
Mikel Atxaga orain 40 urte arnasberritu zen euskal kazetaritzaren larre motzeko bidegile apal izan genuen. Jaioko dira bai berriak, baina Xabier Letek
|
esan
bezala, izan zirelako gara. Mikel bezalakoak izan direlako.
|
|
|
Aurtengo egitaraua, larunbat arratsean hasi zen,
|
esan
bezala, lagunarteko afaria eta Gipuzkoako Goierriko gazte talde batek Xalbadorri buruz egindako errezitala eta Xendarineko ahizpen eta Erramun Martikorenaren kantuak lagun. Bazen egunsentira arte erretiratu nahi izan ez zuenik, eta, hala ere, igande goizean 9: 30etarako jendea prest zegoen herriko plazan mendi ibilaldia hasteko, Xalbadorren etxola eta inguruak ezagutu edo bisitatzeko irrika biziz perretxikoak eta gaztainak biltzeko saskia eraman zuenik ere bazen tartean.
|
|
|
liburua Akademiaren argazki bat da, Torrealdaik
|
esan
duen arabera, argazki bilduma bat, sekuentzia luze bat. Ez da ikerketa bat, ezta Euskaltzaindiaren historia ofiziala ere.
|
|
|
Ez dago
|
esan
beharrik zein interesgarria litzatekeen mota honetako ekimenen ugaritzea.
|
|
|
Halakoa sentitu dut larunbat arratsalde honetan, telefonoz bestaldeko ahots adixkide batek
|
esan
didanean:
|
|
|
Ziur aski gainera, hilberri hori ere bere gain hartuko zuen bera zelakoan Charenceyri buruz gehien zekiena euskaltzaleen artean, berau izan baitzen urte batzuk lehenago, RIEVen bertan, konte jaun honek Bonaparte printzearekin izan zuen gutuneria argitaratu zuena. Areago, Villasantek berak ez du Charencey aipatu ere egiten bere Historia n (1979), eta horrek oraindik itxura misteriosoagoa konferitzen
|
dio
, topikoa izan baita gure artean pentsatzea Villasantek aipatzen ez zuena ez zela existitu ere egiten.
|
|
|
Aipagai dugun liburua, Chrestomathie maya,
|
esandakoaren
erakusgarria izan daiteke: buruzagi maia batek, Nakuk Pech, 1562 inguruan maiaz idatzitako eskuizkribu baten edizioa da, latinera itzulia eta luze iruzkindua.
|
|
|
Azaroaren 20an, ostiralean, Euskaltzaindiaren Bilboko egoitzan, Etorkinak eta euskara gaiaz hausnartuko da, Akademiaren XIV. Jagon Jardunaldietan. Izenburuak
|
esan
bezala, etorkinen gaia euskararen perspektibatik jorratu nahi duten Jardunaldi horietan Unesco Etxeak eta Deustuko Unibertsitatearen Euskal Gaien Institutuak ere hartu dute parte.
|
|
|
Xabier Azanzak, bestalde, Edu Zelaietak dialektologia kontrastatzailea erabili duela
|
esan
du, aipatu ditugun eskualdeetako hizkerak alderatu ditu eta, horretaz gainera, haien arteko konbergentziak eta dibergentziak aurkitu.
|
|
|
Gaur ere, bere heriotzaren lehenengo urteurren honetan, gure omena aitormena egin nahi
|
diogu
Antoniori, bere lanari jarraipena ematen saiatzen garela esanez eta argi gaitzala eskatuz, dagoen tokitik.
|
|
|
Gaur ere, bere heriotzaren lehenengo urteurren honetan, gure omena aitormena egin nahi diogu Antoniori, bere lanari jarraipena ematen saiatzen garela
|
esanez
eta argi gaitzala eskatuz, dagoen tokitik.
|
|
|
2005eko azaroaren sinatutako tratuaren arabera 2008ko azaro abenduan hasi eta 2009ko urtarrilean azkenengo hondarrak bilduz Gipuzkoako Aldundira (Koldo Mitxelena) ekarri zen kaxa multzo handi hura, orain eta handiago eta ederrago iruditzen zaigu, egia
|
esateko
. Antoniok berak ezetz esaten bazuen ere, ondo genekien bilduma harrigarria zela hark urteen buruan maisukiro eginikoa.
|
|
|
2005eko azaroaren sinatutako tratuaren arabera 2008ko azaro abenduan hasi eta 2009ko urtarrilean azkenengo hondarrak bilduz Gipuzkoako Aldundira (Koldo Mitxelena) ekarri zen kaxa multzo handi hura, orain eta handiago eta ederrago iruditzen zaigu, egia esateko. Antoniok berak ezetz
|
esaten
bazuen ere, ondo genekien bilduma harrigarria zela hark urteen buruan maisukiro eginikoa. Alegia, ez zela hura ahuntzaren gauerdiko eztula, ez zela dozena bat karpetetan bil zitekeen paper zahar multzoa.Hala ere, pazientzia eta begirune handiz orain karpetaz karpeta ordenatzen eta katalogatzen ari direnean, harik eta handiagoa, ederrago eta tantaiagoa iruditzen zaigu gure kultura arduradunen eta erakundeen aitorpen eta saririk merezi izan ez duen artxiboa.
|
|
|
Alegia, ez zela hura ahuntzaren gauerdiko eztula, ez zela dozena bat karpetetan bil zitekeen paper zahar multzoa.Hala ere, pazientzia eta begirune handiz orain karpetaz karpeta ordenatzen eta katalogatzen ari direnean, harik eta handiagoa, ederrago eta tantaiagoa iruditzen zaigu gure kultura arduradunen eta erakundeen aitorpen eta saririk merezi izan ez duen artxiboa. Gero izango da dirua, gero izango dira famak,
|
esaten
zuen tolosarrak disimulatu ezineko penaz. Baina, auskalo noiz izango den gero hori.
|
|
|
Baina, auskalo noiz izango den gero hori. Lehenean jarraitzen baitu orain ere Auspoa bilduma erraldoiaren patuak bai, bai, Antonio, zuk nahiago izaten zenuen destinoa
|
esan
eta ez patua. Lehen ere badira lan bikainak eginak gurean, baina gure ahozkotasunaren alorrean sekula inoiz egin den lan eta proposamenik sakonena eta harrigarriena Auspoa saila da, ezbairik gabe.
|
|
|
Honek
|
esan
nahi du Auspoak jarraipena izan dezan bere oinordeko izateko proposamena onartu genuenok Zavalaren lanbideari jarraitzen ahalegindu garela, nahiz eta maisu zuhurraren babesa falta dugun.
|
|
2010
|
|
|
lehena jatorrizko hizkuntzetatik (hebraiera eta grekera) itzulia eta lehena ere nagusiki asmo pastoralez egina, hau da, Euskal Herriko parrokia, ikastetxe eta enparauetan erabiltzeko pentsatua, aurreko bi itzulpen osoak, Duvoisinena eta Uriarterena (1978ra arte argitaratu ez zena) Bonaparte printzearen aginduz eta nagusiki asmo filologikoz egin baitziren. Prefosta, Olabideren itzulpen honek ere ageriko asmo filologikoak zituen, baina
|
esango
nuke jatorrizko asmoa erlijiosoa zela, huts hutsean erlijiosoa ez bazen ere. Baina bego horretan alderdi hori eta jo dezagun beste batzuetara.
|
|
|
Euskaltzaindiak erabakitzen du Aita Santuari Olabideren Bibliaren ale bat oparitzea eta horretarako gutun bat idazten dio, zuzenean. Kontura gaitezen, 1936tik aurrerako historia ezagutzen duen edonorentzat ezin liteke
|
esan
erabaki ausarta ez zenik; bizirik izango ziren, oraindik, eta guztien gomutan, 1936 urteetan eta ondorengoetan euskaldun abertzaleek Vatikanoan egindako urratsak bakebide bat erdieste aldera, eta ondo gogoan izango zuten, adibidez, Muxika apezpiku ezagunaren kasua, beste askoren artean. Eta, hala ere, Aita Santuari zuzenean idaztea erabakitzen da.
|
|
|
Argi
|
esanda
: Euskaltzaindia Aita Santuaren babesa eskatzen ari da, babesa euskararentzat, babesa itzultzaileentzat eta babesa itzulpen hori erabili nahi dutenentzat.
|
|
|
Eta ez hori bakarrik, jakin du, nonbait, Aita Santuak berak gutun bat igorri diola Euskaltzaindiari, Bilboko apezpikuaren bidez, hots, kasu honetan prozedura arruntari segituz. Zer ote
|
dio
Aita Santuak gutun horretan. Hain adoretsu eta apal eskatutako babes haren aztarnaren bat, akaso?
|
|
|
Kardenal Tardinik sinatua da eta 1959ko urriaren 29ko data du. Beraz, ez da zuzena
|
esatea
«orain arte ez da agertu eta[...] ez da inoiz aipatua izan», haren kopia Euskaltzaindiak berak argitaratu baitzuen. Barkazioa eskatzen dizuegu nahigabeko hutsagatik.
|
|
|
Izan ote zuen keinu horrek garrantzirik euskararen historia sozialean? Neuk
|
esango
nuke baietz, pisu benetan handia izango zuela. Beharbada kontu hauek guztiz arrotzak egingo zaizkio adin batetik beherakoak direnei edo frankismoaren garaiko historiaz ezer gutxi dakitenei, baina neu ziur nago orduko euskaltzaleentzat ez zela izango, ez, ahuntzaren gauerdiko eztula, 1960 aldean, Aita Santuaren bedeinkapena izatea bere lanaren babesgarri, sobera ezaguna baitzen Espainiako Elizaren hierarkiak euskarari buruz zeukan iritzia (gobernuaren jarrera errazago imajinatzen dugu, baina aztertu litzateke bien arteko aldea noraino ailegatzen zen).
|
|
|
Artikulu guztiak ingelesez daude, lehena salbu, nederlanderaz, zeinetan Jan Paul Hinrich ek Uhlenbeck-en gaztaroaz diharduen. Egia
|
esan
, aldizkariaren izenburuari erreparatuta (Netherlandic Studies) inpresioa hartzen da derrigorrezko kuota bat betetzen ari dela, hala nola egiten duten euskararekin gure inguruko beste aldizkari asko.
|
|
|
Jean Haristchelarrek
|
esan
duenez, liburua Juan Mariren gustukoa izango zen, hor parte hartu dugunok gure ikerketaren emaitza eskaintzen diogulako berari. Pello Esnalek, azkenik, Juan Mari Lekuona ez ezik, azken urteotan hil diren beste kide batzuk ere ekarri ditu gogora:
|
|
|
Pello Esnalek, azkenik, Juan Mari Lekuona ez ezik, azken urteotan hil diren beste kide batzuk ere ekarri ditu gogora: Alfontso Irigoien, Joxe Mari Aranalde eta Antonio Zavala, horiek guztiak gurekin daude
|
esan
du euren barruko kezkak, egitasmoak eta proiektuak ere gurekin daudelako
|
|
|
Multzoaren xedea da lege proposamen bakar bat aurkeztea lege biltzarrean 2010eko ekainean. 2008an Elkarte kulturalen Plataforman adostu ziren eskualde hizkuntzen aldeko printzipioak kontuan hartuko dituztela
|
diote
.
|
|
|
Batetik, Irlandari buruzko atala ikusita, oso interesgarria delakoan dago besteak beste, Seamus Heaneyren testu batzuk ageri dira, Paddy Woodworthenak, baita Patxi Ezkiagaren itzulpenak edota Txomin Artola eta Jose Angel Irigarairen testuak ere, eta bestetik, aldizkariaren atalak finkatzen ari direlako, jende askoren konplizitatearekin gainera. Jendea
|
esan
du Atxagak laguntzen ari da, eta nik idazle guztiekin hitz egingo dut, denei idatziko diet, ahots desberdinak interesatzen zaizkidalako niri. Ahotsak nahi ditut, ez dut nahi korurik.
|
|
|
Ekitaldia Donostiako Udaletxeko Batzar Aretoan egin zen. Xabier Kintana Euskaltzaindiaren idazkariak aurkezpena egin ostean, Alkateak ongi etorria eman zien bertan ziren guztiei, eta Andres Urrutiak agur hitzak
|
esan
zituen. Ondoren, Xabier Kintana aurkezleetariko bat eta Joan Mari Torrealdai sarrera egin zuen azken euskaltzaina joan ziren Miren Lourdes Oñederraren bila eta batzar-tokira ekarri zuten.
|
|
|
Barkatu, espainolez besterik ez dute jarri, bertokoa ere, bestearekin batera, jakina, aspaldiko 30 urteotan ofiziala den arren.
|
Esan
didatenez, Katalunian honelako gauzetan behintzat, arduratsuagoak izaten omen dira.
|
|
|
Dirudienez, Kapadozian, gaurko Turkian, jaio omen zen K.ondoko 259 urtean, eta martiri moduan bertan hil, lehoien hortz erpepean. Horri, espainolez San Mamés eta galego portugesez San Mamede deitu arren, euskaraz Santi Mami edo Santi Mamine
|
esan
zaio beti.
|
|
|
Egunotan Bilbon kulturgune berria inauguratu da.
|
Diotenez
, behialako udal biltegi zaharra, sasoi batean eraitsi eta suntsitzekoa omen zena, orain eraberritu, birmoldatu eta hiritar erabilera askotarako egokitu da. Prentsak eta ikus entzunezko komunikabideek horretaz dakartena ikusita, zoragarri gelditu ei da.
|
|
|
Izenaz has gaitezke. Arabierazko al funduk hitzak gaur, ostatua, hotela
|
esan
nahi du, baina Erdi Aroan merkatariei ostatu eman eta haien zamariak (gamelu, zaldi, astoak...) babestu eta garraiatzen zituzten salgaiak gordetzeko ostatu aterpe bereziak adierazteko erabiltzen zen hitz hori, persierazko karawansar bezala. Ekialdean oraindik horrelako eraikin zahar batzuk ikus daitezke, esaterako, Israelgo iparraldeko gaurko Akko n (ar.
|
|
|
Arabierazko izenetik, bai alhódiga eta bai fonda berbak iragan dira gaztelaniara. Euskaraz, aldiz, gure jendeak hitzaren amaiera euskaraz, tokia
|
esan
gura duen tegi atzizkiarekin elkartu (harategi, biltegi, usategi, ardandegi, okindegi...) eta alondegi sorrarazi zuen, arabierazko al baitar, euskarazko ari atzizkiarekin loturik, albaitari, animalien sendagilea' eratu zuen bezala. Hitz zaharrak dira biak, arabieratik euskarara heldu zaizkigun ale gutxietakoak, eta egokitze fenomeno interesgarrien erakusle.
|
|
|
Barandiaranen jakin mina ez zen erraz asetzen eta Antropologia, Etnologia, Arkeologia, Paleontologia, Folklorea, hitz gutxitan
|
esateko
gizakiaren ibilera orokorra ezagutzea, Historiaurrean zein Historian, guztiz gustuko zuen. Horregatik eta irakasle urte oparo haietan Paris, Brusela, Leipzig eta Vienako Unibertsitateetan kurtsoak hartu zituen; horrez gain, Anberes, Kolonia, Berlin, Munich, Geneva, Berna, Zürich, Innsbruck, Budapest eta Pragako museoetan ere ikasketak egin zituen.
|
|
|
tokian tokiko izan zuela eta gizakiaren bilakaera bere hurbileko inguruan ikusi eta ikasi. Berak maiz
|
esaten
zuen bezala, mendetan zeharreko euskal gizonaren ibilera ikasgai izan zuen hemen sortu eta bizi zelako; hori izan zen bere bertute eta bekatua (kakotx artean bekatuarena). Eta, era berean, behin baino gehiagotan esaten zigun:
|
|
|
Berak maiz esaten zuen bezala, mendetan zeharreko euskal gizonaren ibilera ikasgai izan zuen hemen sortu eta bizi zelako; hori izan zen bere bertute eta bekatua (kakotx artean bekatuarena). Eta, era berean, behin baino gehiagotan
|
esaten
zigun: Euskal Herria maite zuela bere herria zelako eta euskaldunen mundua gero eta sakonago ezagutu, gero eta maiteago izaten zuela.
|
|
|
Sara urte dexentetan eta bere bizitzaren azken hamarkadetan Ataun eta Iruñea beraren gizatasun eta jakinduriaz aberastuko ziren gero. Egia
|
esan
, denok aberastu ginen bera bizi izan zen bitartean, bera bezalako pertsona zintzo eta jakintsuek ez dute mugarik izaten eta beraien ondasun orokorra toki guztietara zabaltzen da.
|
|
|
marka jartzen die, izen hori deklinatzean nola jokatu behar den jakin ahal izateko,
|
esaterako
|
|
|
Gasteizen asmatu eta egin zuten obra hura handia izan zen benetan. Foru Plaza aldatu zuten erabat, baina plaza
|
esan
genezakeen gune propioa, plazaren triangelua mugatzen duten etxeak ukitu gabe gelditu ziren noski, behin lehen zen merkatua bota ondoren, eta hiru alde horietan badago perspektiba mugatzen duen itxura diferenteetako pareta geza. Gezakeria hori sumatu zuten nonbait gure artistek eta arbolen bitartez gazitu nahi zuten era batez, plazaren bi ertz irregularrenetan behintzat.
|
|
|
1976an obraren proiektua aurkeztu zutenean, Foruei eta gure herri osoari harrizko omenaldi iraunkorra egin nahi zietela
|
esan
zuten gure artistek. Chillida eta Peña Gantxegi, ahal zen neurrian, Naturarekin bizi nahi zuten eta Natura horretatik ateratako harrizko materialak zein Naturan hazten ziren landare bizidunak ezkontza harmonikoan eratzen nahi zituzten.
|
|
|
Porriñoko granito arrosa ikusgarria da benetan eta atsegina da bera bakarrik dagoenean eta konposizio askotan ere bai. Gernikako arbola zer
|
esanik
ez; mundu osoan bere frutua eman eta zabaltzeko prest izan da beti eta kasu honetan, Arabako hiriburu erdian egoteko pozikan poz izango zen gure zuhaitza. Platanoetaz zer esango dugu ba?
|
|
|
Gernikako arbola zer esanik ez; mundu osoan bere frutua eman eta zabaltzeko prest izan da beti eta kasu honetan, Arabako hiriburu erdian egoteko pozikan poz izango zen gure zuhaitza. Platanoetaz zer
|
esango
dugu ba. Sorreraz hemengoak izan ez arren, Platonen garaietatik hona platanoen gerizapean ibiltzeko usadioa gorputz eta adimenarentzat onuragarri izan zaigu aspaldi.
|
|
|
Ematearen ekitaldian gure artisten familiakoak izan ziren eta Patxi Lazkoz Baigorri alkatearen eskutik hartu zuten urre dominak. Errekonozimendua eskertu zuten eta arrakasta osoa lortzea opa
|
zioten
haien aiten obra handiari. Hor geunden guztiek nahi berbera sentitu genuen.
|
|
|
Dabilen herria liburuaz azalpena emanez mintzatu ziren. Azken hitzak Andres Urrutia euskaltzainburuak
|
esan
zituen.
|
|
|
Hona hemen Andres Urrutia euskaltzainburuaren eta Iñaki Erroz ikastolako zuzendariaren hitzak, bai eta Pello Mirena Gurbindo Atarrabiako alkateak euskaltzainei
|
esandakoak
ere. Ondoko egunotan beste mintzaldiak argitaratuko dira hemen.
|
|
|
Bai euskaltzainburuak, bai eta Jagon sailburuak ere, Akademiaren eta Ikastolen Elkartearen arteko lankidetzaz hitz egin zuten. Hala, Euskaltzaindiaren asmoa zuekin batera jarraitzea da, euskararen babesean eta euskararen mesedetan
|
esan
zuen Urrutiak eta Iñigok bi erakundeok 2004an sinatu zuten hitzarmena aipatu zuen Hitzarmen horren markoan, ale berri batekin gatoz oraingoan, Jagon bildumaren 10 liburukia egiten duen Ikastola mugimendua. Dabilen herria lanarekin.
|
|
|
Ez dugu ezer ezkutatu Liburuaren edukiari dagokionez, bai ikastola oso azaletik ezagutzen duen irakurleak, baita adituak ere, ikastola mugimenduaren ikuspegi osoa aurkituko dutela
|
esan
zuen Tellituk: Orain arte jakinak ziren datu askorekin batera behin ere jaso gabe zeuden gertaera, adierazpen, lekukotza zuzen eta ikuspegi desberdinak begi aurrean izango ditu.
|
|
|
Amaitzeko, Ikastolak adibide dira gizarte berrikuntzan, adibide paradigmatikoa,
|
esan
zuen. Hona eman zituen bost arrazoiak:
|
|
|
Bestetik, arratsaldean egin zen ageriko ekitaldian, J. Iñaki Etxezarreta Ikastolen Elkartearen aholkulariak
|
esandakoa
irakur daiteke jarraian.
|
|
|
Liburu hau euskal olerki antologia da eta euskaraz, gaztelaniaz, frantsesez eta ingelesez eginda dago. Andres Urrutia euskaltzainburuak
|
esan
duenez, badu Euskaltzaindiak, argitalpen honen bidez, tresna berria, aldizka etortzen zaizkion aditu eta gainontzekoei gure olerkien albiste emateko eta munduan zehar gure kultura eta hizkuntzak barreiatzeko. Egungo mendeak eta egungo munduak hala eskatzen duela argi dago eta bide horretan jarraitzeko zalantzarik ez du Akademiak.
|
|
|
Ekitaldia Baionako Antzokian egin zen. Xabier Kintana Euskaltzaindiaren idazkariak aurkezpena egin ostean, alkateordeak ongietorria eman zien bertan ziren guztiei, eta Andres Urrutiak agur hitzak
|
esan
zituen. Ondoren, Jean Haritschelhar aurkezleetariko bat eta Patxi Uribarren sarrera egin zuen azken euskaltzaina joan ziren Xarles Videgainen bila eta batzar-tokira ekarri zuten.
|
|
2011
|
|
|
Datu hauek guztiak aztertu eta gero 1.139 leku izendatu dituzte. Izenak, edo hobeki
|
esanda
, kokapena zehatza dutenak, Bizkaiko Foru Aldundiaren argazkien gainean kokatu dira eta joan den abenduan ikusgai jarri zituen Udalak, herritarren parte hartzea bultzatzeaz gain, jendeari zuzenketak edo beste ekarpenak egiteko aukera emateko. Bertan bildutako datu berriak erabiliko dira azken proposamena gauzatzeko.
|
|
|
Liburuaren hitzaurrean, Jose Luis Lizundiak ere hitz egiten du honetaz: Gasteizko Ubarrundiaren toponimia aztertukeran
|
dio
ohartu gara zer toponimia aberatsa duen, zeharo euskalduna XIX mendearen erdialde arte. Zergatik jartzen dut data hau?
|
|
|
1959an, Formica Española lantegian hasi zen lanean, komertzial bezala, eta horrek Euskal Herri osoa ezagutzeko aukera eman zion. Berak
|
esaten
zuenaren arabera, egoera hau garrantzi handikoa izan zen bere bizitzan. Gero, 1963an, Astra enpresan hasi zen lanean, Gernikan.
|
|
|
Euskararen batasuna lortzeko bidea eta emandako pausoak ere hurbiletik jakin nahi izan zituzten, haiek ere esperientzia horretaz baliatzeko, guztiek, nola edo hala, beren hizkuntzetan antzeko arazoak dituzte eta. Argitzeko, euskaldunok ere lehenago, beren antzera, galdezka eta informazio bila ibili ginela
|
esan
genien, Finlandia, Israel eta Georgiako kasuak eta aztertzeko. Amaitzean, Jon Artzak, argitalpen banaketaren arduradunak, Euskaltzaindiaren liburu eta agerkari batzuk eman zizkien oparitan.
|
|
|
Orain, III. liburukia kalean dela, egitasmo honen sendotzea aipatu du Andres Urrutia euskaltzainburuak, urtez urte aldi luzeetan ondutako isilpeko lana kaleratze eta gizarteratzearen garrantzia azpimarratu duelarik. Harekin batera, Xabier Egibar Euskadiko Kutxaren Negozio Garapenaren Areako zuzendariak Atlasa asmo handiko proiektua dela
|
esan
du, besteak beste datu eta kontzeptu kopuru zabala eta esanguratsua bere gain hartzen dituelako, horretarako lan taldeak antolakuntza, jasotze, informatizazio, azterketa eta katalogazio lan eskerga jorratu duelarik.
|
|
|
Garbi dut lan honekin asmatu egin dugula edo hobeto
|
esanda
, Andres Iñigok asmatu duela. Horrela adierazi du bere poza Xabier Azanzak.
|
|
|
Horrela adierazi du bere poza Xabier Azanzak.
|
Esan
duenez, liburuak dakarren CDa bi edo hiru bider oso osorik entzun dut. Urre gorria da, gozamen hutsa.
|
|
|
1) idazleak oroimenak izendatzen dituen idatziak; 2) hurbiletik ezagutu zituen bere garaiko zenbait emakumeri buruzko aipamen eta balorazioak. Perpetuarentzat
|
esan
du Andres Iñigok merezimendu handikoak izan zirenak, bizitzea tokatu zitzaien lan ixil eta gogorrean erakutsitako indar eta kemenagatik; 3) idatzirik utzi zituen bertso batzuk.Bigarren kapituluan Perpetua Saraguetaren eskuidatzietan ageri den hiztegi hautatua eskaintzen da, Erroibarko hiztegia osatzeko eta euskal hiztegiaren corpusa aberasteko lekukotza interesgarria izanen delakoan, bai eta ono... bata, gerra aitzineko garaian Baionako Eskualduna eta Donostiako Argia aldizkarietara igortzen zituen Mezkirizko eta Arizkungo dozena erdi bat kronika.
|
|
|
Dialneten garrantziaz ohartarazteko,
|
esan
, 7.368 aldizkariren edukien berri ematen dela, guztira 3.310.832 artikulu; bestalde, 752.863 erabiltzaile ditu.
|
|
|
Henrike Knörren emaztea eta seme alabak ere bertan izan ziren. Azkenik,
|
esan
behar da. Pirinioetako hizkuntzak: oraina eta geroa?
|
|
|
Orotara, 3.000 toki izen jaso, bildu eta arautu dituzte. HItzaldian
|
esan
zuten moduan, Elgoibarko toponimia mapa abendurako prest izango da.
|