|
2007
|
|
|
— Bai, harritzeko afera bat dun, hau Xana, Isidrok ustegabean egin kausitzeak herri guzia airean ezarriko din, ez dun hoberik! Kasetak
|
dion
ere, egunetik harat, paristar arkeologo batzuek ikusterat jiteko xedea dutela. Zerk behar gaitu, orai?
|
|
|
— Baita, berriak jakin beharrez... zer
|
diote
gure aferaz, egun?
|
|
|
... are gutiago, anddere xakur ttette horietarik, ileak goiz guziz orraztaturik, usainonez(
|
diotenez
, bainan ez duk hala ez!) eta krema zerbaitez apaindurik, lepoan distirant eta girgillatsu koilarre bat, azukre mokor baten biltzeko altzoetan jautzika xanpa mehar eta xehe bat bakarrik ateratuz, lumadun izakien arrabotsa iduri baitu zakur ots bat baino gehiago, kapa eta xingolez beztiturik bere madamaren antza hartuz, gure kastakoa zitekalarik nahiago baitu bi hankadunen arrazatik agertu, ezin ba...
|
|
|
— Maddi, uste duzu aita etxean hartzen ahal dugula? Ala erran behar
|
diot
leize zulora buruz abia dadin?
|
|
|
Bitxi bada bitxi, bi hankadunen harremanen berri susmatzen dut airean limurtzen den giroaren usaina ahoratuz, dirudi, elhez ez banaiz hornitua eta ezin konprenituzko gauza batzu ulertzen ez baditut, ene zentzuan beste ulertzeko modu eta sendimendu bat dutan. Ene beharriak, beren laburtasunean, beti zai dirade eta ene zakur lagunek
|
diotenaz
, kartierreko hoberenak ditut, kanpoko ala barneko kalapita edo arrabots guziak entzuten ditut eta jakinean ala sekretuan egiten diren gauzak senditzen. Nahiz ez den beti gaitz hortaz ohartzea, ikusten badut batek edo besteak besoetan ene hartzeko desira duela, segur naiz nunbait zerbait ongi ez dagonik badela.
|
|
|
Baditeke, baina berdin da, errepikatuko dut, bietan beharrez. Biziaz aparte, eta zer bizia, zer zor
|
diot
–
|
|
|
Luzaz egon zen bakarrik eta jendekin ez sobera nahasiz, han hemenka lan ttipi zonbait eginez laborari etxetan mutil bezala, bainan ardura lekuz aldatuz, zeren eta neke baitzitzaion beti leku berean egoitea eta nagusi beraren xerbitxatzea. Bestalde, eta lekukoek
|
ziotenez
," ez zen ez hanbat elekaria, beti ixilik eta aurpegi hotzekoa, idurita zerbait gordetzekorik bazuen...". Halere, xerbitxu ainhitz egiten zuen gauza guzietaz erdi jakinean baitzen, bai kanpoko lanetaz, bai ta ere edozoin xintxuketa moldetan abila ere.
|
|
|
Bainan, gertatu beharra gertatu zen, eta handik laster" lotura azkar batek hartu zituen Maddi eta Olate, hau gizon lerden eta gaztea izanez, ez baitzuen Maddik lan handirik izan hunen enganatzeko, bera ere gazte eta asebete ez izaneko neska baitzen". Noiz eta nola deliberatu zuten geroko ekintza, nehork ez daki eta auzoek
|
diotenez
, errejistroetan ikusi dugun bezala," laster hasi ziren Lastagaren goaitatzen edo elgarri keinuka ere beraren bixtan, hunek ez baitzuen deus entzuten ez ikusten, alta hainbeste duda zuelarik Olate jin aintzin". Zalantzak ere izan zituztela erraiten ahal da, zeren eta bi sasitar amorosek, paperretan emanak diren lekukotasunen arabera," denbora eman zuten ekintzaren burutzeko, aspaldi hartan ari ziren, kasik gorde gabe, beren lanaren prestatzen".
|
|
|
Auziko txostena irakurtuz, ohartzen gira Olatek berak xehetasun gutti eman zuela, dudarik gabe beldurrez horregatik irriskuak hartzen zituela, bainan aitortu zuen, egia edo ez," ez nuen nahi nik hortaratu, Maddik nau enganatu", eta" zertako ez duzu errefusatu" galdegin ziolarik jujeak," ez nakien zertan nintzen eta nun nintzen.." errantzun omen zuen. Bainan, beherago, eiherazainaren lekukotasuna agertzen da berriz eta harek
|
dio
" Olatek du Maddi enganatu, hori ez bazuen egiten, berak ere etxe hartarik kanpoa zuken, eta norat joanen zen?". Gutienez, dudak baziren beraz jakiteko nor zen lan horren gomendazalea eta egilea, edo berdin biak batean.
|
|
|
" Presan naiz, ama. Partida hasi behar dugu ahal bezain laster, aro aldakorra izan gatik", eta urrundu zen segituz" madama jinen zauzu, errana
|
diot
hor zinela".
|
|
|
— Ez nau ni jakintsu hi bezala... eta beraz,
|
diok
kamelu bat bazuela etxean. Hemen gure eskualdean?
|
|
|
Eta ez dakit zer pentsa, zer egin. Irakur eta berriz irakur, besterik ez da, hila da, hala
|
diote
bederen ehorzketa abisuetan. Ez da tronpatzerik, hura da:
|
|
|
Etxeko gauza ttipiekin lapurtze ikasketak egin nituen eta inguruko haur lagunekin gaizkintza ezpezializazioa. Emeki emeki, eskolako bidea ahantzi ere arbasoen ez jakinean, eta han ibiltzen nintzen bakarretan, sekulako zozokeriak ene gain ziren, errientak ez baitzuen bururik ematen ahal ere, bereziki etxean ebatsi supizteko batzuekin ene aurreko mutiko pixtolet baten dabantalari su eman
|
nioenan
, baizik eta ene ama laidoztatu zuelako. Hori izan zen eltzea gainditu zuen ttorta, eskolako aitzindariak ene aitatxi amatxi galdekatu zituen" ez da posible, ez du hola segitzen ahal, ez hemen hasteko" eta ene arbasoek segidan, hain ziren despitatuak, ene balentriak kontatu ene aitari:
|
|
|
Eta orain, ez dakit zer egin, puta zaharra! Ene aita dela hil hori, ez dut burutik ateratzen ahal, alta ez
|
diot
zorrik, nitaz hainbeste axola guti izan duen batentzat ez dut gorrotorik baizik izaten ahal. Lagunari kazeta itzuli nion, eskaera bat eginez haatik:
|
|
|
... baina, azken gauza bat egiteko gelditzen zaitak, eta utzi behar nauk bakarrik, hixtu soinua jo behar diat, hitzemana
|
nioan
, zeru gorenetan airean dabilen hegazti basari agur bat egin behar diat, ene senide arraren arima berekin daramala, haren gogoa goiko hodeietan zehar aira dadin, kearen lanbroen eta lainoen artean murgil dadin... igitu behar diat... ene gorputza mugitu... eskuak gora, ileak harro... suaren itzalak egin mugimenduak jarraiki behar ditiat...
|
|
|
Ez gitin ahantzi eta nik bazkaria ez prest! Zer eman behar
|
zionat
! Ba, ez dun ez delikatu hoitarik... ahate gizen puska bat eta ensalada... hori bederen laster egina dikenat...
|
|
|
— To, beha zazie huni haurrak," journalak" zer
|
dion
atzoko berrietan: Adrien Duvillard, Frantses" skilariak", medailla bat joan dik!
|
|
|
Alta, elhurraren gainean xutik egoitea eta lerratzia ez dukek ez hain aise balinba. Zer
|
diozue
zuek, haurrak... –
|
|
|
— Pettanek
|
dio
haren bertza ebatsi diozula, iragan irailaren hogoi ta bostean, goizeko seiak eta erdiak hirian...
|
|
|
...beharrik izan, jaun kasketadun kaskoin bat ari zautalarik gorputz guzian ikerka, entzuten nian beste bati ziokala" bla bla bla deficient mental... (zigarreta buhako bat emanez)... bla bla bla debilite marquee... (beste buhako bat)... bla bla bla de plus a les pieds plats... (zer debru erran nahi zian horiekin?) eta arrunt etxerat igorri nindutean"... libre de toute incorporation..."
|
ziotela
...
|
|
2008
|
|
|
Katixak bazterretik: Jaunak, jakinen duzuenean gure Bittorren bizi hastapenaren berri, segur naiz hartaz arduratzeaz ez duzuela dudarik izanen. Aitormen honen egitea zuen aintzinean biluztea dela iduritzen zaigu, bainan zer ez genezake egin, gure mutikoari askatasuna ardietsarazteko! Ni naiza mintzatuko ala zu. Emazu, emazu,
|
dio
Gillomek.
|
|
|
Basabere horien haizatzeko gure aitak bazuen joko pollit bat pentsatua. Dupa erraiten
|
dioten
zurezko ontzia, mahats irakinarazteko egina zen bat, erosi zuen. Dupa hori gizona bezain gorakoa izanez, sahets aldera uzkailirik ezarri zuen alor buruan.
|
|
|
Jara gainean da arranoa hegalak zabal zabala Haiek ez ditu higitzen bainan beti goratuz doala Gu pentsalari, bizi borrokan, lanak setian gauzkala, Guk ere nahi bakean bizi hori airean bezala Gure mendietan,
|
dio
Katixak, emazte eta gizonen bizi moduak beherekoarena baino airosagoa behar luke izan. Izadi garbiaren soinu aberatsagoan baigara bizitzen.
|
|
|
Gillomek, doi bat kexu, nardaturik bezala erraiten
|
dio
: Zoaz Katixa, xuxen xuxena ixtoriaren emaitera, brien bisaia! Debruetan barna ibili gabe itzulikan!
|
|
|
Bi mila deabruek eskuratuak dituzkete, deabru putak, eta nik ez entzun! Xo, xo hortik zer da mixterioa?
|
dio
ama Kattalinek, bera harrituki, aitari beha dagolarik, hau ikusten baitu atalatzean sekulako puskileriaz kargatua, bat bederazka lurrera aurdikiz. Beha honi! zer hatzeman dudan alorrean ihaurri:
|
|
|
Halarik ere, artetan entzuten dira piko alderdikari batzu. Ez dakit zeren gainetik hasia zuten eztabaida hau, zenbaitek
|
ziotelarik
Balitzaneko gorrien eskualdean gizonki gehiago bazela zurien eskualdean baino. Aldiz emazteki kopurua edo gehiengo zabalagoa zurien eskualdean zegoela.
|
|
|
Bazarete gorrieria. Nahi duzuenean!
|
dio
erantzuten Zimeleneko Manezek.
|
|
|
Hoinbesteraino gogoetatuak, erabaki zuten, Jones Haritxene, herriko auzapezari dei egitea, otoi etor zeikioten etxera, arrengura gorri batez parte eman nahi
|
ziotelako
.
|
|
|
Katixak sarrarazten ditu bi gizonak sukaldera, bi kadiretan jarrarazten eta ontzitegiko taulatik gutuna eskuan hartuz,
|
dio
auzapezari: Zuhaurek ere irakur zenezake ba gutun hau, bainan nahiago dut amaren ahotik entzun ditzazun hemen izkiriatuak dituen ezin asmatuzko kakolakeriak.
|
|
|
Mutiko txar deabruak!
|
dio
Gillomek eskuaz bere kopeta torratzen duela zerbait minen kentzeko bezala.
|
|
|
Katixak ur xorta bat hurrupatu eta auzapezari behatuz erraiten
|
dio
: Orain dira orain xiliportak haste! Behazu honi:
|
|
|
Joanes Haritxeneri ez zaio iduritzen ixtorio hori egia izan ditakela ere. Erraiten ere
|
diote
aitameri ez ote duen bada aments egin. Ez, ez, dio Katixak, amentsetarik idatz ezina da holako deskribapen bat, segur iratzarririk egin gutuna da hau!
|
|
|
Joanes Haritxeneri ez zaio iduritzen ixtorio hori egia izan ditakela ere. Erraiten ere diote aitameri ez ote duen bada aments egin. Ez, ez
|
,
dio Katixak, amentsetarik idatz ezina da holako deskribapen bat, segur iratzarririk egin gutuna da hau!
|
|
|
Guhaurek baitakigu zer eskalapoinkeriaren medioz dugun kontzebitua gure mutikoa. Ez dut uste egi bat laitekela Bittor zozoa dela ageri batean baieztatzea! Ahatik mirikuekin erabaki dezakegu zer egin, bi mutikoen onetan,
|
dio
auzapezak. Baietz, baietz, badituela harro bultak! Gure horrek, dio Katixak.
|
|
|
Ahatik mirikuekin erabaki dezakegu zer egin, bi mutikoen onetan, dio auzapezak. Baietz, baietz, badituela harro bultak! Gure horrek,
|
dio
Katixak. Hain xuxen Gillomerekin erabakia dugu zuri eta mirikuari aitortzea zer maneretan egina dugun gure mutikoaren kontzebitzea.
|
|
|
Badakite deabrua bezain abila dela eta abilak zozoarena errazkiago egin dezakela zozoak abilarena baino. Auzapezak eta medikuak ere badakikete Bittor adimen zuzenekoa dela, bainan axurantari egina
|
dion
ziminokeriaren gaztigua arintzeaz arduratuko dira bi gizonak.
|
|
|
Peio eta Marie Leonak elkarretaratzeko hautatua duten arats zoragarri horretan, bi sorginak hertzain jantzietan agertuko dira eta hurbilduko Porroxkeneko itzulira aratseko hamaikak baino lehenago. Ikusiko dute Peio etortzen, zurubiak hartzen eta haieri gora iragaiten Marie Leonak esleitua
|
dion
leihotik barnera sartzeko.
|
|
|
Zizkok bere gain hartu du abere higuin hori hortik bixtatik lekuaraztea. Lau hatzkadan doakio gainera, bi ausiki onak eginez izter mazeletan, letain ukaldi batez nahi
|
dio
buztana moztu, bainan buztan litsak ditu kausitu eta, deabrukeriaren ezin bestelakoa, letainak litsetan kokatu! Hau lana!
|
|
|
Mutikoa bera harritzen du: zer ukimena
|
dioten
egin hitz horiek neskatxoari! Goazen kanpora, han mintzatuko gara. Nolaz daukazu, zuk, Peioren mezu bat. Berak erranik! Nahi izan du jakinarazi, zuri eta bere etxekoeri, ez beste nehori, zauriturik dagoela hiri nagusiko artetxe batean.
|
|
|
Peio nere ikustera etorria zen, etzuen inori ere kalterik egiten! Ongi eginzkitzu zure ikerketak, egun batez berdin jakin dezakezu nork eta zerengatik den obratua egitate hori! Iduri luke zerbait badakizula... Ni, Peio zaurituaren artetxera eremailea naiz, zuri sekretuzko mezu horren ekarlea. Hitzemana
|
diot
, sendatzen denean, berriz etxera eremaitea. Deus ez dakit besterik!
|
|
|
Izan arren ezinbestelakoa, ikustaldi bihotz altxagarria zitzaiola hala ere. Azken lerroko bihotzgabeak genituzken laguntza ez ekartzeko ene bihotzeko arrebari. Ikusiko dinagun nola hire anaia amerikano haundiari pasatuko zion, sudurrarenpetik, hain polliki begiratzen dunan etxe pollit honetaz jabetzea,
|
dio
Katixak, suharki.
|
|
|
Duela bi urte, bi miga, jaz beste biga, Maianak hazten ari ditu, behi ernaldu direnean saltzeko. Holaxet, anaiari zor
|
dion
dirua ordaintzeko gisan.
|
|
|
Hor da izanen gure mozkina. Aldiz, guk orain emaiten dizuegunaren balioak berdintzen du zure anaiak hartze duenaren saria, ekain undarra gabe ordaindu daitekena. Biziki ongi da hola,
|
dio
Maianak.
|
|
|
Helena xutitu da, Gillomeri musu bat eman eta doa Katixaren altzora, besarkada luze bat emaiten diola. Honek, nexkaren ile horiak haur bati bezala ferekatzean, erraiten
|
dio
: Hire oseba Peioren diru guziak baino indartsuago dun gure arartekotasuna.
|
|
|
Lutxiano, gizon aurpegi biribil eta kolorez gorria, gapelua, hegatz bixkar, kopeta hegira aintzinatua, mahai burutik kantuz. Joana emazteki mehatx eta behako eztikoa, zer graziarekin zeraman arats hortako sukaldaritza, etsenplu ederra emanez gazteagoeri. Bertsulari bat ere bazen,
|
dio
katixak, Lutxianok galdetu zion aldeko mendi horri, Jara mendi deituari bi bertsu emaitea. Beti gogoan dauzkat bertsulariak eman bi bertsuak, bertan kantatzen dizkizuet:
|
|
|
Nehork asmatzen etzuen tokiko eritegi horretan, Peio ongi artatatua izana da. Medikuek hitzemana
|
diote
ekain erditsuan etxeratu eta, nehork ez duela zauri markarik ikusiko. Ez da herrian ainitz, Peio Xorroxtegi zauritua zela jakin duenik.
|
|
|
Ortzegun goiz horren bezpera aratsean bi sorginek itxuraldaturik ezarria dute Mikeleren autoa. Kolore ezberdineko zingoleria baten medioz emana
|
diote
horren aintzinaldeari basurde buru baten itxura. Lan hori eginik, ortzegun goizeko argia hasi aintzin, gure bi sorginak ostatu aldeko toki zabalean dira.
|
|
|
Hor, sokorrizale zenbaitek
|
zioten
behar zela gizon hau hor berean biluzi tindu gorri hori larrura sar ez zaikion... Peiok" ezetz!
|
|
|
Nor ote duen Peiok itzalpeko etsai hori. Erraiten ere
|
baitio
: Etzira bakarrik iztildua izana, Bittor Sakelenekoak ere badu zuk bezainbat harturik, beraz ixil zaite othoi! Garrantzisua zen egun egitekoa nuen bidaia, bortxatua naiz hitzarmen berri bat hartzera! Zuk badukezu etsai bat! Ote dakizu nor den" Triuxela" horren itzaletik jokotrian ari zaitzuna eta zertako. Ez dut nehoren bildurrik!
|
|
|
Jadanik bi aldiz gibelaturik izana Leixturrearen bahitzeko ibileretan, Peio bortxatua da berriz lege gizonarekin hitzartzea, hirugarren aldikotz. Hau hasia zaio doi bat dudatzen eta telefonoz finki errana
|
dio
hitza atxikiko duen, ba ala ez eta gerokotz, ekainaren 25ean, goizeko hamarrak baino lehen etzuela astirik amerikano horren ikusteko! Har edo utz!
|
|
|
Bi sorginek, bai eta Sakeleneko ala Leixturrekoek hatsa hartzen dute jakitean Peiok ez
|
dioela
ikus bere lege gizona, 25a baino lehen. Kezka bat hala ere!
|
|
|
Bainan tratulanta ezin etor ekainaren 29eko astelehena baino lehen. Beraz, aldi bat gehiago, gure bi sorginek behar
|
diote
Peiori ekainaren 25eko hitzarmena hutseginarazi.
|
|
|
Hartza iduriko izaite bat, Petan Gorria, hortik kanporatzen eta aztapar ukaldian Peioren lepokotik lotzen. Hau xukagailu bat bezala panpalikatzen duela, erraiten
|
baitio
: Errak to! aamerikanoa!
|
|
|
Gure bi sorginek aztatzen dute berek egin lanaren ondorio okerra! Hau astokeria to!_ Zer derasazu? Utz nezazu!,
|
dio
Peiok, izitua, ez dut astirik hemen egoiteko, auto gidaria haiduru dagokit eta. Astia hartu duk, xehetasun zerbait guri eman gabe ez haiz hemendik higituko, puttikoa!
|
|
|
Marie Leona lotu da Petan Gorriaren besotik, erranez: Utzazu gizon hau, ez baita hobenduna! beste norbaiten azpijokoa da Horra puro ontzi hutsaren barnean atzeman dudan papera," Triuxela sorgina", izenpetua! Ez dut nik sorginetan sinesten!,
|
dio
Petan Gorriak. Ez nik ere, bainan azpi jokolarietan bai, dio Marie Leonak.
|
|
|
Marie Leona lotu da Petan Gorriaren besotik, erranez: Utzazu gizon hau, ez baita hobenduna! beste norbaiten azpijokoa da Horra puro ontzi hutsaren barnean atzeman dudan papera," Triuxela sorgina", izenpetua! Ez dut nik sorginetan sinesten!, dio Petan Gorriak. Ez nik ere, bainan azpi jokolarietan bai,
|
dio
Marie Leonak.
|
|
|
Zer duzu beraz hoin garrantzitsua den afera hori?
|
dio
galdetzen Marie Leonak, azkenean nardatua. Denak aitortuko dizkizut, Marie Leona, sobera maite zaitut, jakinen duzu, bainan geroxago. Orain telefonoz nahi nuke jakinarazi nere ezin etorria.
|
|
|
Behar duzu etxe hori bahitu! Ene arrebak ez du hitza atxiki eta zuhaurek idatz ontu paper izenpetuek
|
dioten
arabera lan egin behar duzu, jaun uxerra.
|
|
|
Gizon zauritu honen antzeak bihotza arrailtzen badio ere, Marie Leonaren erantzuna garbi bezain bortitza izan da: Uste nuen baino zikoitz eta bihotz gabeagoa zara, Peio! Arrebari nahi
|
diozu
etxea bahitu, sei hilabetez zorraren ordaintzea hitzemaiten dizularik denetarik maitatua den emazteki horrek. Egitate horren ondorioz galduko duzu zure arreba eta iloben estimua, herritar guziena eta oroz gainetik nerea!
|
|
|
Marie Leonak: Pairatzen duen zauridura hori ordaintza baten erakaspentzat onartzen badu bizi urosago baten bidean dela
|
esan
genezake.
|
|
|
Balitzanen, herriko besten idekitzeari emaiten
|
diote
beren gisako berezitasuna. Auzapeza edo horren ordezkariak iragartzen du abiadura.
|
|
|
Haritxenean, auzapezaren etxean, eginen dute sartze bat, musikari eta dantzariek auzapeza agurtuko dute. Hemen, auzapezak, korrikalari bakoitxari papoan ixkilimatu
|
dio
aurtengo bestalariaren ezaugarria. Zazpi kantoinetako txartel ttipia, hau papoan, balitzandarra ez da nornahi.
|
|
|
Manezek, kasu eginez esku mingila hori ez porroskatzeko esku tinka egitean, erraiten
|
dio
maltzurki: Ba, gure emazte harek nahi zizkidan berak pikatu, sail ederra bazuela hor, bainan nahiago izan dut, ileak ongi mozturik, betitik naizen hau ager nadien jenden aintzinera.
|
|
|
Hala ere!
|
Diozun
hori gezurra bazinu, Betti, Balitzandarrenganik baizik ez diokezu ardiets purrustada horren ezetztapena.
|
|
|
Zafratu ere zuten gure Mizel konkorra! Oihukatzen zutelarik nahiz eginikako urdekeria bat zela, akulu ukaldika bizkarra tunpilokatu
|
zioten
! Mizel doi doietarik eskapatu zen, traktorra zaluagoko oxkan mugiarazirik.
|
|
|
Ezetz! " Hiruak edo nehor ez!"
|
zioten
nere koinatek! Erabaki genuen, Kurutzearen seinalea eginez, hiruak zezenari bekoz beko kolpean itzultzea!
|
|
|
Piallek segi! Mil esker, gazteak!
|
dio
Piallek!
|
|
|
Nola pentsatu duk ziminokeria hori?
|
diot
galdetzen Hegoarrari. Aspaldi honetan ezagutzen dudan aho bero, ttarttala pare bat da hori! Hegoan," Kinkila" eta" Hartza" bataiatuak dituzte.
|
|
|
Peiok, bere buruaren erakusteagatik ere, galdetzen du Piarre Beltxari heian girgileria hauek oro urrezkoak dituenez, lepoko, eraztun eta beste: Segurki, urrezkoak direla,
|
dio
Piarrek, zuk hogei urte eman dituzu daukazun diru poxiaren biltzeko, ni, oren batez aberastu eta aberats egon...
|
|
|
Eremu handiko alor horrek bazituen, bazter aldetan, haltz ondo gazte eta guriak. Erakatsiko dizut, amerikano jauna, zergatik nuen hautatua gune berezi hori, ezin asmatuzko gudu latzgarria irabaztea gatik. Hauxe gezur meta!...
|
dio
Peiok, burua bi eskuen artean hartzen duela.
|
|
|
Milaka ikusliarren aurrean agertu nintzanean alor horren erdian, galtza motxetan eta gain aldea larru has, orduan zen orduan jendarteko omorea piztu, juramentu, kriola, irri eta xixtu (bidarraitarra). Zenbaitek
|
zioten
lertsona baino ere kinkilagoa nintzela, kantatzen ere zuten:
|
|
|
Gazteak aldiz Peiori xixtuka,
|
ziotelarik
nahiago zutela Piarre Beltxaren aberastasuna Peiorena baino eta oihukatuz:
|
|
|
Txaloaldi bero batez goretsiak izan dira bi bertsulariak. Peio" Xorroxtegi" auzapezari buruz, erraiten
|
dio
beharrira: Bono! koplakari" txingonak" dira nahitez!
|
|
|
Piarre Beltxak edo" Piarre Bitxia", hala erraiten
|
baitiote
zenbaitek, hitzeman bezala, mahai buruan emanik gogoratua zaion ixtoriaren kondatzera doa. Gazteak, ixil geldian emanak zaizkio behari.
|
|
|
Amintore Satorrelik: Sastakaia ahotik sartu eta ipurtik atera. Ez, bainan nihauren galtzetara kakegin! O," shiet",
|
dio
Peiok, beste guziek bezala irria nagusitua, Zezena, lehoina, beti aurkako gaixtoak aurkitu izan dituzu ezta. Nola baztertu zinduen beraz gaitz bide latzgarri hori. Segidako honetan jakinaraziko dizuet, o mirakuilu guziz espantagama!...
|
|
|
Peio amerikanoarena! Ezpeldiko Battittari mintzo zaiola, Bittor sortu baino lehenagoko ixtorioz: Oroitzen zara Battitta zer errekituak ginen gu gazte aroan. Ez ginen segurki besteak baino hobeak,
|
dio
erantzuten Battittak. Oroitzen zara Battitta, zer irriz asea egin genuen Arinlurrebordako arnontziari azpiko takeak kendu geniozkanean. Barnean ziren amorosek zer bidaia egin zuten Iturxiloko askan bainu freskoaren hartzeko. Gaitz bide handian ezarri genituen!
|
|
|
Hobe genuke egitate trixte hori ixilean utzirik! Gillome eta Katixak jakin balezate nork egina zieten lan tzar hori, ez da errana ez lezaigutela egin zerbait mendekio,
|
dio
erantzuten Battittak. Bono! Nik ez dut nehoren mendekioren beldurrik!
|
|
|
Semea da lehenik jeikiko dena. Bainu on bat harturik sukaldera agertu deneko erraiten
|
dio
amari: Ama, Arinlurrebordako Aitatxi Amatxieri helarazia dietet mezua egun eguerdiko balkaltzera joanen nitzaietela To, haurra, atsegin haundia egiten dietek. Soldadogoatik etorriz geroz ez haiz aldi bat edo biga baizik izan haien ikusten.
|
|
|
Bittorrek, alegia deus ez, aipatzen dio aitatxiri, lehen, sahetseko patarra horretan etzanik ikusia zuen arnontzi hura. Sugar, otso zakurraren tegia geroztik bilakatua zena. To,
|
dio
Aitatxik, lehenago basabere zaintzeko hautako tresna zian! Hire amak ere badik zenbait egonaldi eginik, garrasia batzu eginez basabereak ongi zaintzen zituela.
|
|
|
Amatxi, harrituki beha zegokio, durduza batean bezala, aitatxiri itaun behako bat eginez. Hau ez da harritzen, sorbaldak altxatuz eta irri karkara batean
|
dio
bere andreari: Bainan Kattaline! urte baditu gure semeatxiak, nork atxik gure mutiko ederra maiteño bat gabe. Hea, hea, erran amatxiri beharrira, nor dukan hautatua?
|
|
|
Bittorrek, begi bazterraz behatzean, ikusia zuen aitatxi halako eskarnio bat egiten, Amatxik maitearen izena emaitean, galdetzen ere
|
baitio
: Ez duzu egokia kausitzen ene hautua. Hihaurentzat duk hautua egiten, ez neretzat! Amatxik ziok aingeruño bat dela, ez zaietek orori hola iduritzen.
|
|
|
Bittorrek, begi bazterraz behatzean, ikusia zuen aitatxi halako eskarnio bat egiten, Amatxik maitearen izena emaitean, galdetzen ere baitio: Ez duzu egokia kausitzen ene hautua. Hihaurentzat duk hautua egiten, ez neretzat! Amatxik
|
ziok
aingeruño bat dela, ez zaietek orori hola iduritzen. Joan den udaberrian baditik neska horrek bereak eginak, Zizilio zikiteroarekin ezkontzekoa zian, horrek hitza jan ziokan ongi gostatu baitzizaion!
|
|
|
Gero etxera itzuli deus ere izan ez balitz bezala... Sakaxuriko Mizeli ere dolutua
|
ziok
belaunak baino goragoko hunkitze zerbait eginik, aurpegi osoa aztaparkatu omen ziok neskak. Sekulako zarramaskekin iduri omen dik orain" zebra" horietarik.
|
|
|
Paperrean idatzia da ere aurtengo urtean duela dirua ordaindu behar bere intresekin, ekainaren 30a barne. Goiz honetan!
|
dio
Helenak negarrez hurtua! Amak galdetu diolarik sei hilabete gehiago igurikatzea diruaren altxatzeko, oseba Peio hasarretu da, erranez hitza hitz dela eta ez badu dirua itzultzen hitzartua izana den eguneko, etxea diola bahituko. Lege gizonaren mintzatzera joan beharra da gehiago berandu gabe Ama gaixoa dugu urrikari, pena bat gehiago behar baitu hor pairatu!
|
|
|
Bittorrek, idazki horiek irakartu ondoren, hitzemaiten
|
dio
Helenari laguntza guziak ekarriko dizkietela, Ama eta alaberi beren etxearen saltzetik eragozteko.
|
|
|
Maiana bere alaba Graxienarekin etxeratu denean, Bittor, oraindik etxean zegoen Helenaren aldean. Irakurtu paperra eskuan baitzeukan, Maianak ikusi du eta
|
dio
, mintzo erlats batean: Horra, zertan garan, gu hemen! Ni zuen laguntzaile emaiten naiz segidan. Sorginkeria guziak eginen ditut izan dezazuen denborarik aski zor diozuenaren ordaintzeko. Eskerrak zuri, Bittor, bainan ez otoi zuhaur gaitz bideratu guregatik!
|
|
|
Irakurtu paperra eskuan baitzeukan, Maianak ikusi du eta dio, mintzo erlats batean: Horra, zertan garan, gu hemen! Ni zuen laguntzaile emaiten naiz segidan. Sorginkeria guziak eginen ditut izan dezazuen denborarik aski zor
|
diozuenaren
ordaintzeko. Eskerrak zuri, Bittor, bainan ez otoi zuhaur gaitz bideratu guregatik!
|
|
|
Ganixek, semea behako bipil batean paratuz, erraiten
|
dio
: Badakiat mutikoa, ibili haizen tokietan zuhurki bizi izana haizela. Hogei eta zenbait urtez idorki eta bakartasunean ainitz pairatuz bildu ditukala araberako mozkinak.
|
|
|
Bere logelan, jantziak zilintzo ezartzean hustu ditu hauen sakelak eta hor da oartu norbaitek ezarria
|
dion
gutun horri, zeinetan irakurtzen baitu:
|
|
|
Isil ordu batean, semeak parte emaiten diete gau honetan aments bitzi batean ukan duen harriduraz! Zer mirakulu ote zen bada hire amentsa?
|
dio
galdetzen amak. Udako arats ezti bat zaitekeen! Arinlurrebordako alor malda buruko arnontzi handi haren barnean bazeuden bi amoros.
|
|
|
Nondik daukak albiste hori?
|
dio
galdetzen Gillomek semeari. Lan hori egin duenaren ahotik! Mendekatuko nitzaio!
|
|
|
Katixa, ustegabeko harriduraz joa, brau xutitu zen, ahantzirik altzoa ilharrez betea zeukala eta hauek, bihitu eta bihitzekoak ixurtzen ditu sukalde zolara. Horretaz, axolatu gabe doa semeari buruz, eskua sorbalda hegian pausatuz, erraiten
|
dio
: Ez ahantz, haurra! Peio Helenaren oseba dela!
|
|
|
Helena eta hiri esker tinkagailu familiakorragoen hartzera goazak. Peiori barkatzea bakezko urrats bat dela iduri zaiguk! Ez dazkitzu naski azken berriak, ama. Zer berri. Peiok arrebari etxea bahitu nahi
|
dio
, Maianak sei hilabete gehiago galdetu baitizkio diruen ordaintzeko eta anaiak ez onartu!
|
|
|
Hiruak ordu batez ixil ixila egon ondoren, dolu bat pairatuz bezala, Gillomek
|
dio
semeari: Zer epe emaiten dio diruen ordaintzeko?
|
|
|
Hiruak ordu batez ixil ixila egon ondoren, dolu bat pairatuz bezala, Gillomek dio semeari: Zer epe emaiten
|
dio
diruen ordaintzeko?
|
|
|
Zer bada. Amerikano hori auzitarako hurratsetan gibelaraztea! Zerbait sorginkeriaren medioz?
|
dio
erantzuten semeak! Zendako ez. Otoi, otoi, nehori minik egin gabe, dio Katixak.
|
|
|
Zer bada. Amerikano hori auzitarako hurratsetan gibelaraztea! Zerbait sorginkeriaren medioz? dio erantzuten semeak! Zendako ez. Otoi, otoi, nehori minik egin gabe,
|
dio
Katixak.
|
|
|
Egia bat bada hor gorde ez ditakena Peioren alde: han, Peio ezagutu duten beste artzain guztiek
|
esanen
dizute hau artzain arradoa zela. Nagusietan fama ona zeukana.
|
|
|
Zeri buruz ditu Emiliok hitz hauk adierazten? Txalokada ttipi batek
|
dio
ihardetsi. Azkenean, hau harridura!
|
|
|
Honek, bere aldian xutiturik, erantzuten dio Peiori: Amerikano jauna, ikusi baninduzu duela bi urte aisez ere ttarragoa kausituko ninduzun. Nolakoa zinen bada duela bi urte. Zizari platel mintoak jaten ari ninduen! Bono, zizaritsu da hemengo ixtoria!
|
dio
Peiok zigarro puroari tirako bat eginez. Utz nazazu otoi ni hemen kondatzera, zer gisaz" tenia" hau sarturik hertzera, zidan lotu ni janez bizia kentzera, laster mundu honetarik nendaman bertzera. Hainbeste ogi zerra arraultze ta kosko, beti gosean bizi, asea nehoizko, egun bakar batean janez bi oilasko, ene molts txarrarentzat aise soberasko...
|