2007
|
|
Mota horretako proteinek argiarekin erreakzionatzen dute. Gizakietan eta animalia askotan
|
ere
agertzen dira, eta haien erloju biologikoaren antolaketan parte hartzen dute. Izan ere, beste faktore batzuen artean, argiaren arabera antolatua dute erloju biologikoa.
|
|
Gizakietan eta animalia askotan ere agertzen dira, eta haien erloju biologikoaren antolaketan parte hartzen dute. Izan
|
ere
, beste faktore batzuen artean, argiaren arabera antolatua dute erloju biologikoa. Kasu honetan, koraletan aurkitutako kriptokromoak sentikorrak dira gauez ilargiak islatutako argiarekiko.
|
|
Kasu honetan, koraletan aurkitutako kriptokromoak sentikorrak dira gauez ilargiak islatutako argiarekiko. Horregatik, koralen bizi erritmoak
|
ere
argiaren araberakoak direla ondorioztatu dute.
|
|
Elektroi bakoitzaren interferentzia patroia molekulatik erauzitako beste elektroiaren presentziaren eta abiaduraren baldintzapekoa da. Hain zuzen
|
ere
, patroiak abiaduraren arabera analizatzeak aukera ematen du fisika klasikoaren eta kuantikoaren arteko trantsizio mekanismoak aztertzeko, Ricardo Díez Materialen Fisikako Zentroko errektoreordeak (CSIC EHU) eta artikuluaren egileetako batek dioenez.
|
|
Ondoren, enbrioia garatzen hastea eragin dute, blastozisto faseraino. Hain zuzen
|
ere
, lehen fase horretan, enbrioi zelulak espezializatu gabe daude, eta, beraz, edozein zelula mota bilakatzeko gaitasuna dute. Alegia, zelula amak dira.
|
|
Hori gizakietan lortuz gero, ez litzateke errefusa arazorik egongo, eta, beraz, zelula amen bidezko terapiek ez lukete arazo hori izango. Beste animalia batzuetan arrakastaz egin badute
|
ere
, primateetan ez zuten lortzen aurrera egitea. Mitalipovek, ordea, aldaketa batzuk egin ditu zelula helduaren nukleoa obuluan sartzen den pausoan, eta, dirudienez, asmatu egin du.
|
|
Mitalipovek, ordea, aldaketa batzuk egin ditu zelula helduaren nukleoa obuluan sartzen den pausoan, eta, dirudienez, asmatu egin du. Orain, metodoak gizakietan
|
ere
balio izatea espero dute.
|
|
Himalaia mendiak Lurreko altuenak dira, ez bakarrik Indiako plaka tektonikoak Eurasiakoaren kontra talka egin zuelako, baita talka horretara oso abiadura handiarekin iritsi zelako
|
ere
. Baina nolatan
|
|
Himalaia mendiak Lurreko altuenak dira, ez bakarrik Indiako plaka tektonikoak Eurasiakoaren kontra talka egin zuelako, baita talka horretara oso abiadura handiarekin iritsi zelako
|
ere
. Baina nolatan zuen Indiako plakak hainbesteko abiadura?
|
|
Eguzkiaren eta eguzki sistemaren hurbileko ikerketak nahiz urrutiko galaxien inguruko ikerketak egiten ditugu, beste batzuen artean. Gainera, espazioko zenbait misiotan
|
ere
parte hartzen dugu. Izan ere, hainbat kasutan, astrofisikaren inguruko zalantzak argitzeko espazioan egin behar izaten dira behaketak.
|
|
Gainera, espazioko zenbait misiotan ere parte hartzen dugu. Izan
|
ere
, hainbat kasutan, astrofisikaren inguruko zalantzak argitzeko espazioan egin behar izaten dira behaketak.
|
|
Bestetik, bereizmen onena bilatzen dugu; hau da, xehetasunak detektatzeko gaitasuna. Objektuen barru barruko egitura ezagutzea komeni zaigu, eta xehetasunik ñimiñoena
|
ere
ezagutu behar dugu. Hori guztia interferometriaren laguntzaz egin daiteke.
|
|
Beraz, interferometriari esker xehetasunik ñimiñoena
|
ere
beha dezakegu, ezta?
|
|
Antxon Alberdi fisikariaren esanean, Esne bideak abantaila bat eta desabantaila bat ditu edozein ikerketa egiteko orduan. Desabantaila nagusia da gu geu hor gaudela, eta, beste zientzia alorretan maiz gertatzen den bezala, barrutik ikertzeak zenbait zailtasun izan ditzakeela; izan
|
ere
, ez dugu zuzenean haren egitura osoa behatzen. Bestalde, galaxiarik hurbilena da guretzat, eta ondorioz, gehien ezagutzen duguna da.
|
|
Eragiketa matematikoak egiteko, garuna baino azkarragoa da ordenagailua; milioika kalkulu egin ditzake garuna kalkulatzen hasterako. Baina kalkulu abiadura ez da makina batean bilatzen den gauza bakarra; egin ditzakeen lan motek
|
ere
badute garrantzia. Ordenagailu batentzat, abstrakzioa eskatzen duen ia edozein lan oso zaila da.
|
|
Haietako batzuei datuak emanda, sarea abiaraz daiteke, eta, irteerako neuronen bitartez, lanaren emaitza jaso. Hain zuzen
|
ere
, informatikariek neurona sare deitzen diete modu horretan funtzionatzen duten programa informatikoei, eta adimen artifizialaren arloan sailkatzen dituzte. Neurona sareak ez dira adimen artifiziala sortzeko modu bakarra, baina bai garrantzitsuenetako bat.
|
|
Inork ez daki erantzuna, baina horrek ez du axola. Izan
|
ere
, neurona sare informatiko batek ez daki nola egiten den egin behar duen lana. Ikasi egin behar du.
|
|
Aurpegien ezagutza adibide ona da; ume jaioberriek hilabeteak ematen dituzte gurasoen aurpegiak ezagutzen ikasten, horretarako abstrakzio maila minimo bat behar baita. Izan
|
ere
, sei hilabeteko ume baten aitak edo amak itxuraz aldatzen badu (ilea moztu, adibidez), litekeena da umeak zailtasun handiak izatea haren aurpegia ezagutzeko.
|
|
Biak dira beharrezkoak. Izan
|
ere
, neurona sarearen nahitaezko osagaiak dira. Sare posible sinpleenak neurona bakarra izango luke, input sinple bat jaso, eta, eraldatuta, output sinple bat emango lukeena.
|
|
Horrelako sare batek ez luke gauza handirik ikasiko. Eragiketa logiko sinpleak egiten ikasteko
|
ere
, sare batek neurona gutxi batzuk behar ditu.
|
|
XOR izeneko eragiketan, adibidez, bi datu sartzen dira, zeroak edo batak; bi datuak batekoak direnean, eragiketaren emaitza
|
ere
bat da, eta, zeroren bat izanez gero, eragiketaren emaitza zero da. Oso eragiketa sinplea da, eta, hala ere, bost neurona behar dira sare batek hori egiten ikasteko:
|
|
XOR izeneko eragiketan, adibidez, bi datu sartzen dira, zeroak edo batak; bi datuak batekoak direnean, eragiketaren emaitza ere bat da, eta, zeroren bat izanez gero, eragiketaren emaitza zero da. Oso eragiketa sinplea da, eta, hala
|
ere
, bost neurona behar dira sare batek hori egiten ikasteko: bi neurona inputaren datuak jasotzeko, beste bat azken outputa emateko eta tarteko beste bi neurona.
|
|
Neurona sareen garapen handiena duela hogei urteko ordenagailuekin egin zuten. Orain
|
ere
aurrera egiten ari da programazio mota hori, baina mantsoago. Artxibokoa
|
|
Aurpegiak ezagutzea lan abstraktua eta zaila da, bai ordenagailuarentzat, bai eta garun biologikoarentzat
|
ere
. G. Roa
|
|
Azkenean, sarea ikasteko gai denean, prest dago mundu errealean lan egiteko. Eta orduan
|
ere
doitu da sarearen lana, ikasketa prozesua adibide jakin batzuetatik egiten baitute. Eta mundu errealak kasu ezberdin asko izaten ditu.
|
|
Neurona bakoitzak pisu bat eman behar dio jasotzen duen seinale bakoitzari (pisu hori, ingelesezko weight, irteerako seinalean izango duen eraginaren neurketa bat da). Hain zuzen
|
ere
, ikaste prozesuaren gakoetako bat pisu horiek doitzea da. Funtzio matematikoak dira neurona sareak arrakasta izan dezan informatikariek landu behar duten faktore nagusietako bat.
|
|
Input asko zituzten, baina output bakarra. Izan
|
ere
, output hori 0 edo 1 zenbakia zen, inputeko balioen eta balio horien pisuaren arabera. Gerora ikusi zuten pertzeptroiek ikasteko oso ahalmen mugatua zutela.
|
|
Horregatik, neurona sareak eta adimen artifiziala ez dituzte asko aipatzen gaurko politikari eta enpresari handiek. Hala
|
ere
, tokia hartu dute teknologian.
|
|
Proteinen datu kristalografikoak aztertzeko programa asko, adibidez, neurona sareak dira. Ingeniaritza kimikoan erabiltzen diren sistema konplexuak kontrolatzen dituzten programa asko
|
ere
bai; oro har, industriako kontrol sistema informatizatu asko.
|
|
Meteorologian eta klimatologian, adibidez, epe motzeko eta luzeko iragarpenak egiteko, hurrenez hurren. Ekonomian, inbertsio munduan
|
ere
bai. Jokoetako iragarpenetan berdin, xakean jokatzen duten programetan adibidez.
|
|
CO 2 isuriak murriztea, aldiz, beste kontu bat da. Eta hori da, hain zuzen
|
ere
, egungo erronkarik handiena. Horretarako modu bat energia bihurketaren eraginkortasuna handitzea da.
|
|
Bestalde, gasifikazio integratuko ziklo konbinatuko zentralak daude (IGCC). Ikatza berdetzeko planetan, zentral mota horren aldeko apustua egiten dute, batez
|
ere
. Zentral horietan ikatza zuzenean erre ordez, gasifikatu egiten da lehenik.
|
|
Horretarako, ikatza oxigenoarekin eta ur lurrunarekin tratatzen da, presiopean. Batez
|
ere
karbono monoxidoz eta hidrogenoz osatutako gas nahaste bat da erreakzio horren emaitza: sintesi gasa.
|
|
Dena den, eraginkortasuna handituz, CO 2 isuriak% 25 murriztea lor daiteke gehienez
|
ere
. Baina ikatza berdetu nahi bada, hori baino gehiago da.
|
|
Baina ikatza berdetu nahi bada, hori baino gehiago da. CO 2 isuriak askoz
|
ere
gehiago murriztu behar dira, deusezteraino ahal bada. Ikertzaileak, hori lortzeko, karbonoa harrapatzeko eta gordetzeko teknologiak ikertzen ari dira.
|
|
Ohiko zentralen ihes gasetatik CO 2 a harrapatzea posible da, beraz, baina bolumen handiekin lan egin litzateke, eta, garestia izateaz gain, energia asko
|
ere
litzateke. Beraz, litekeena da horrelako zentraletan errentagarria ez izatea.
|
|
CO 2 a kenduta, hidrogenoa geldituko litzateke, eta hura erabiliko litzateke erregai gisa. Kontuan izan behar da, beraz, ikatzetik hidrogenoa lortzeko modu bat
|
ere
izan daitezkeela IGCC zentralak.
|
|
Baina, hori guztia lortuz gero
|
ere
CO 2 rik eta bestelako poluitzailerik isuri gabe ikatzetik energia lortzea, ikatz berde horri geldituko litzaioke oraindik orbainik. Izan ere, ikatza ekoiztea nahiko industria suntsitzailea da.
|
|
Baina, hori guztia lortuz gero ere CO 2 rik eta bestelako poluitzailerik isuri gabe ikatzetik energia lortzea, ikatz berde horri geldituko litzaioke oraindik orbainik. Izan
|
ere
, ikatza ekoiztea nahiko industria suntsitzailea da. Batetik, gizakiarentzat jarduera arriskutsua da, eta osasun arazo ugari eragiten dituena datu ofizialen arabera, 2005ean 6.000 lagun hil ziren Txinan ikatz meategiekin zerikusia duten arrazoiengatik (gaixotasunak, istripuak...).
|
|
Batetik, gizakiarentzat jarduera arriskutsua da, eta osasun arazo ugari eragiten dituena datu ofizialen arabera, 2005ean 6.000 lagun hil ziren Txinan ikatz meategiekin zerikusia duten arrazoiengatik (gaixotasunak, istripuak...). Eta, bestetik, ingurumenean
|
ere
inpaktu handia eragiten dute ikatz meategiek: basoak eta mendiak soil eta gorri gelditzen dira, ura eta airea poluitzen dira, metanoa isurtzen da (berotegi efektua eragiten du)...
|
|
Litekeena da ikatzaren ekoizpenean
|
ere
gauzak asko hobetu ahal izatea. Baina, benetan lor ote daiteke ikatz berderik?
|
|
Berde, gorri edo beltz, badirudi iraganean hain garrantzitsua izandako ikatza indarberritzen ari dela berriz
|
ere
. Teknologiak lagun dezake ikatza kontsumoa hain zikina ez izaten.
|
|
Elektrizitatea lortzeko ez ezik, garraiorako erregai gisa
|
ere
erabil daiteke ikatza. Eta ez gara garai bateko lokomotorez ari.
|
|
Ikatzaren lehen erabilerak askoz lehenagokoak badira
|
ere
, XVIII. eta XIX. mendean berebiziko garrantzia hartu zuen. Industria iraultzako iraultzailerik garrantzitsuenetakoa izan zen ikatza.
|
|
Industria iraultzako iraultzailerik garrantzitsuenetakoa izan zen ikatza. Orduan, lurrun makinen bidez energia mekanikoa lortzeko erabiltzen zuten; eta, XIX. mendearen hasieran, baita hiriak argiztatzeko gasa ateratzeko
|
ere
. Gero, elektrizitatearen aroa etorri zen, eta ikatzaren erabilera aldatu egin zen:
|
|
Thomas Edisonek jarri zuen martxan Manhattanen ikatzez elikatutako lehen zentral termikoa, 1882an. Ordutik aurrera, ikatza elektrizitatea sortzeko erabili da batez
|
ere
. Egun, garrantzi handia du, oraindik ere, ikatzak.
|
|
Ordutik aurrera, ikatza elektrizitatea sortzeko erabili da batez ere. Egun, garrantzi handia du, oraindik
|
ere
, ikatzak. Mundu osoko elektrizitatearen% 40 ikatzaren bidez lortzen da.
|
|
Txinaren eta Indiaren hazkuntza ekonomikoa bultzatzen ari den erregaia da. Eta AEBk eta Europako Batasunak, esaterako, euren plan estrategikoetan sartu dute ikatza, etorkizunean
|
ere
kontuan hartu beharreko energia iturri gisa.
|
|
Ia herrialde guztietan dago ikatza, nahiz eta erreserba handienak AEBn, Errusian eta Txinan egon. Berriz
|
ere
petrolioarekin eta gasarekin konparatuz, horien ia% 70 Ekialde Ertainean dago.
|
|
Datu horiek kontuan izanik, ez da harritzekoa hainbat herrialde ikatzean interesaturik egotea. Izan
|
ere
, dagoen erregai fosilik ugariena da, merkea da, eta, gainera, nork bere etxean dauka.
|
|
Ikatzarekin kilowatt ordu bat elektrizitate sortzeko, kilo bat CO 2 isurtzen da (Estatu Batuetan, MITen arabera). Elektrizitate kantitate bera gas naturalarekin sortzeko, gehienez
|
ere
horren erdia isurtzen da, eta haize edo eguzki energia edo energia nuklearra erabiliz gero, berriz, ez da CO 2 rik isurtzen. Hala, ikatzak zerikusi handia du berotegi efektuarekin; hura erreta urtero 10.000 milioi tona CO 2 isurtzen da atmosferara.
|
|
Esaterako, ohikoa da nitrogenoa eta sufrea izatea. Ondorioz, ikatza erretzean nitrogeno eta sufre oxidoak (NO x eta SO x)
|
ere
isurtzen dira; eta horiek euri azidoa eragin dezakete. Beste ezpurutasun batzuk metal astunak tartean materia partikulatu gisa askatzen dira, eta smoga sor dezakete.
|
|
Dena den, azken 25 urteetan ahalegin handia egiten ari dira ikatz teknologia garbiak garatzeko. Eta bide horretatik doaz, hain zuzen
|
ere
, AEBren eta EBren planak ere. Helburua da teknologia horiek ahalik eta gehien eta azkarren garatzea, ikatza berdeagoa bihur dadin.
|
|
Dena den, azken 25 urteetan ahalegin handia egiten ari dira ikatz teknologia garbiak garatzeko. Eta bide horretatik doaz, hain zuzen ere, AEBren eta EBren planak
|
ere
. Helburua da teknologia horiek ahalik eta gehien eta azkarren garatzea, ikatza berdeagoa bihur dadin.
|
|
Bestalde, erre ondorengo ihes gasak
|
ere
trata daitezke. Iragazkien eta prezipitagailu elektrostatikoen bidez, partikulen% 99,5 bil daiteke.
|
|
Laranjak, kiwiak, melokotoiak, marrubiak, gereziak, meloia, masustak... zer gozoak diren fruituak, batez
|
ere
puntu puntuan harrapatzen baditugu! Ezagutzen ditugun fruituetan, badakigu desberdintzen noiz dauden onduta eta noiz ondu gabe, eta zein den jateko memento aproposena.
|
|
Ezagutzen ditugun fruituetan, badakigu desberdintzen noiz dauden onduta eta noiz ondu gabe, eta zein den jateko memento aproposena. Denbora
|
ere
izan dugu hori ikasteko; hain zuzen, ehiztari biltzaile ginenetik biltzen ditugu fruituak.
|
|
Fruituen industrian lan egiten dutenek
|
ere
badakite zer kondiziotan jarri behar dituzten fruituak erosleen eskuetan, zenbat denbora pasatzen den fruituak jasotzen dituztenetik saltzen dituzten arte eta nola zaindu behar dituzten fruituak ahalik eta baldintza onenetan irits daitezen saltokietara. Bide hori guztia egiteko eta eroslearenganaino jateko memento aproposenean iristeko, fruituak landarean guztiz ondu aurretik bildu behar dituzte, halabeharrez.
|
|
Gainera, fruitu batek ekoitzitako etilenoak haren ondoko fruituak
|
ere
etilenoa ekoizten hastea eragiten du; hau da, inguruko fruituak ere ontzea.
|
|
Gainera, fruitu batek ekoitzitako etilenoak haren ondoko fruituak ere etilenoa ekoizten hastea eragiten du; hau da, inguruko fruituak
|
ere
ontzea.
|
|
Lehenengo aukera ez da oso eraginkorra; izan
|
ere
, fruitu batek ekoitzi ez arren, inguruan beste fruituren batek sortutako etilenoa baldin badago, berdin berdin ontzen da, berak sortu izan balu bezalaxe. Beraz, biltegietan etilenoaren eragina saihesten duten substantziak erabiltzen dituzte gehien.
|
|
Esan beharra dago, dena den, fruitu mota bakoitzak berezko ezaugarriak dituela, eta bakoitza bildu, garraiatu eta zaintzeko ezaugarri horiek hartu behar dituztela kontuan; alegia, mota bakoitza tenperatura eta oxigenoaren kontzentrazio kondizio jakin batzuetan gorde behar da, denbora jakin bat eduki daiteke biltegiratuta eta abar. Izan
|
ere
, fruitu batzuentzat egokiak diren kondizioak kaltegarriak izan daitezke beste batzuentzat.
|
|
Ugaltzeaz gainera, beste funtzio bat
|
ere
badute landareek: sakabanatzea; alegia, lehen hazten ez ziren lekuetan haztea.
|
|
Bareak animalia baketsuak, motelak eta aspergarri samarrak direla pentsa dezake batek baino gehiagok. Hala
|
ere
, besterik iruditu arren, haien biologia eta, oro har, bizimodua frenesi hutsa da. Gutxi gorabehera urtebete bizi diren arren, ez pentsa denbora alferrik galtzen dutenik.
|
|
lehenengo arrak eta ondoren emeak dira. Sexuz aldatzeko garaia iristen denean, arrak ugaltze aparatu berria sortu behar du, emearen ugaltze aparatua, hain zuzen
|
ere
. Baita eginkizun horrekin oso bizkor amaitu ere, emeak urteko sasoi egokian arrautzak errun nahi baditu.
|
|
Sexuz aldatzeko garaia iristen denean, arrak ugaltze aparatu berria sortu behar du, emearen ugaltze aparatua, hain zuzen ere. Baita eginkizun horrekin oso bizkor amaitu
|
ere
, emeak urteko sasoi egokian arrautzak errun nahi baditu.
|
|
Azken finean, bareen hazkunde dinamika zein den ikertzen dute. Izan
|
ere
, hazkundea aldatu egiten da barea kumea, gaztea, arra edo emea izan. Hazkunde dinamika hori aztertzeko, matematika erabiltzen dute.
|
|
Ekuazio horietako batzuk bareen hazkunde dinamika azaltzeko asmatutakoak eta egokitutakoak dira. Izan
|
ere
, ekuazio horietako terminoek esangura biologikoa dute izan.
|
|
Gorputz atal guztien funtzionamendu koordinatua azaltzeko, berriz, modelo dinamikoak definitzen dituzte. Modelo dinamiko horietan gorputz atalen hazkunde dinamikak, janaritik eratorritako baliabideen menpekoak ez ezik, gorputz atalen elkarren arteko lotura eta harremanen menpekoak
|
ere
badira.
|
|
Adin horretako haurrentzat oso opari egokia izan daiteke, beraz, produktu berritzaile hau, eta probatzeko aukera
|
ere
ematen du Elhuyar Fundazioak bere web orrian (demoa eta bideoa daude). www.elhuyar. org/ armix
|
|
Gainera, gaixoek logalea izaten dute, eta sendagileek askotan frogatu dute lo egiteak infekzioak gainditzen laguntzen duela. Gaixoarentzat ez ezik, populazioarentzat
|
ere
onuragarria da gaixoa ohean geratzea; hala, gaitza kutsatzea saihesten da.
|
|
Gaixoaldian logalea sorrarazten duen proteina identifikatu dute ikertzaileek. TNF alfa du izena (tumour necrosis factor alpha), eta ezaguna da tumoreen aurka erabiltzen delako, eta baita hanturarekin lotura duelako
|
ere
. Adibidez, TNF alfarekin tratatzen diren minbizi pazienteek logura izaten dute albo ondorio gisa.
|
|
Apnea duten gaixoek egunez lo har ez dezaten, eta beste gaixotasun kroniko batzuk sortzen duten nekea gainditzeko, TNF alfa proteina blokeatzen duten botikak ematen dira batzuetan. Orain, ordea, badakite proteinak immunologia sisteman eragina duela, eta baita erritmo zirkadianoan
|
ere
, nonbait. Hortaz, halako botikak ematen jarraitu baino lehen, gehiago ikertu dela uste dute ikertzaileek.
|
|
Orain, baina, telomeroek RNAren ekoizpenarekin zerikusia dutela frogatu ondoren, RNA horrek zer funtzio duen ikertzen hasi dira. Izan
|
ere
, minbiziaren sorreran garrantzia izan dezakeela uste dute ikertzaileek.
|
|
eserlekuak, apalategiak... Izan
|
ere
, abantaila nagusi bat du: ez du mugarik diseinuaren aldetik.
|
|
Galaxietatik kanpo
|
ere
jaiotzen dira izarrak
|
|
Galaxietatik kanpo aurkitu izan dira izarrak, baina ez dute teoria zalantzan jarri, jatorrizko galaxiatik kanporatuak izan zirela pentsatu izan baita, gertaera bereziren baten eraginez. Bada, izarrak galaxietatik kanpo
|
ere
sor litezkeela pentsatzera bultzatu dituen aurkikuntza bat egin dute astronomoek: ustez izarrak jaiotzen diren hodei bat aurkitu dute, eta ez dago inongo galaxiaren barnean.
|
|
Batez
|
ere
material magnetikoak aztertzen ditugu; baita eremu magnetikoak neurtu eta horrelakoak ere. Alegia, materialen ezaugarri magnetikoen ikerketan oinarritzen da gure lana.
|
|
Batez ere material magnetikoak aztertzen ditugu; baita eremu magnetikoak neurtu eta horrelakoak
|
ere
. Alegia, materialen ezaugarri magnetikoen ikerketan oinarritzen da gure lana.
|
|
Arlo oso interesgarria da nanozientziarentzat. Izan
|
ere
, aplikazio ugari ekarriko ditu etorkizunean.
|
|
Nanopartikulen gaia arlo interesgarria da oso. Gainera, azken urteotan, zenbait teknika garatu dira, eta horiek guztiek aukera eman digute gu geuk, zientzialariok, nanometroaren eskalan lan egiteko, baita partikula horiek manipulatzeko
|
ere
, metodo fisikoen nahiz kimikoen bidez.
|
|
Informatikaren bidetik, etorkizunean aplikazio interesgarriak izan ditzaketen erdieroale magnetikoekin
|
ere
badiharduzue lanean. Zer ezaugarri dituzte?
|
|
ordenagailuak, batetik, memoria gogor bat du, memoria magnetikoa, alegia; bestetik, ram memoria edo transistoreen memoria bat du. Azken hori elektronikoa da, eta memoria azkar gisa
|
ere
ezagutzen da. Memoria azkarrak, izenak dioen bezalaxe, oso azkar lan egiten du, eta, energiarik ez dagoenean argia joaten denean, esaterako, desagertu egiten da.
|
|
Berez, denbora galtzea besterik ez da. Izan
|
ere
, erdieroale magnetikoak gai lirateke hori guztia pauso bakar batean egiteko. Gainera, azkarrak eta egonkorrak lirateke, aldi berean, eta ez genuke bi sistemen beharrik izango.
|
|
Aurkikuntza garrantzitsua da oso. Izan
|
ere
, urrea ez da oso toxikoa giza gorputzerako.
|
|
Une honetan, zientzia arlo batzuk nanoteknologiara begira daude, eta nanoteknologia inoiz baino erakargarriagoa da haientzat. Zalantzarik gabe, zeregin ugari dago oraindik
|
ere
, baina inoiz baino gehiago hazten ari da; nanoteknologiarekiko interesa gero eta nabarmenagoa da.
|
|
Besteak beste, plaka tektonikaren teoria osatzen lagundu dute itsaspeko tripulatuetan egindako espedizioek. Hain zuzen
|
ere
, munduko ozeano dortsalean urperaldi ugari egin dituzte zientzialariek, eta lurrazal berria han sortzen delako frogak behatu dituzte, bertatik bertara.
|
|
Hala
|
ere
, oraindik galdera asko daude erantzuteko itsas hondoko jarduera bolkanikoaren gainean. Adibidez, orain arte inork ez du aurrez aurre ikusi erupzio bat gertatzen ari den unean.
|
|
Itsasontzi zulatzaileari esker, lurrazal ozeanikoaren konposizioa eta egitura azter daitezke, eta baita estaltzen duten jalkinena
|
ere
. T. Juteau
|
|
Famous en ondotik, ozeano hondoa esploratzeko espedizio gehiago etorri ziren. Itsaspekoaz gain, itsasontzi zulatzailea
|
ere
erabili zuten esplorazio haietan. Itsasontzi zulatzailea oso baliagarria da geologoentzat, 6 cm-ko diametroko eta hainbat metroko luzerako zutabe zilindrikoak jasotzen baititu.
|
|
Itsasontzi zulatzailea oso baliagarria da geologoentzat, 6 cm-ko diametroko eta hainbat metroko luzerako zutabe zilindrikoak jasotzen baititu. Hartara, lurrazal ozeanikoaren konposizioa eta egitura azter daiteke, eta baita estaltzen duten jalkinena
|
ere
.
|
|
karramarroak, olagarroak, arrainak, zizareak, muskulu erraldoiak... Izan
|
ere
, fumarolek karbono dioxidoa, metanoa eta, batez ere, hidrogeno sulfuroa isurtzen dituzte ur beroan disolbatuta (ura 350 ºC an ateratzen da). Horrenbestez, ingurua aproposa da bakterio anaerobioak hazteko, eta haiekin sinbiosian ornogabe eta ornodun ugari bizi dira.
|
|
karramarroak, olagarroak, arrainak, zizareak, muskulu erraldoiak... Izan ere, fumarolek karbono dioxidoa, metanoa eta, batez
|
ere
, hidrogeno sulfuroa isurtzen dituzte ur beroan disolbatuta (ura 350 ºC an ateratzen da). Horrenbestez, ingurua aproposa da bakterio anaerobioak hazteko, eta haiekin sinbiosian ornogabe eta ornodun ugari bizi dira.
|
|
Itsas hondoaren esplorazioa ez da amaitu, baina garbi dago aurrerapen teknikoak ahalbidetu ahala gero eta hobeto ezagutuko dugula urpeko unibertsoa. Gainera, interes ekonomikoak
|
ere
ari dira bultzatzen ozeano hondoaren esplorazioa: lur gaineko meategiak agortzen ari direnez, iturri berrien bila hasi dira.
|
|
Urperatze haiek, ordea, ez zuten helburu zientifiko handirik. Izan
|
ere
, batiskafoak ez ziren batere egokiak hondoa esploratzeko; oso astunak ziren (200 tona), eta ez ziren hondoan mugitzeko gai.
|
|
Beraz, zientzialariek 4 ordu dituzte, zoruan etzanda leihoetatik ingurua behatzeko, argazkiak atera eta filmak egiteko, beso robotikoaren bidez laginak biltzeko eta lekuan bertan esperimentuak egiteko. Dena dela, hiru pertsonak 72 ordu igarotzeko adina oxigeno darama Alvin ek barruan, badaezpada
|
ere
.
|
|
Baina oinarrizko hainbat gauza ezin dituzte aldatu; beraz, haren ordezkoa egiten ari dira. Hala
|
ere
, lehen esploratzaile txikiek lan paregabea egin dute ozeano hondoaren esplorazioan.
|
|
Thierry Juteau ezaguna da geologo ona eta komunikatzaile aparta izateagatik; baina, batez
|
ere
, tximinia hidrotermalak aurrez aurre ikusteko aukera lehenengo aldiz berak izan zuelako da ezaguna. Zumaian aurkikuntza hari buruz eman zuen hitzaldi batean jarri genuen harekin hitzordua.
|
|
Orduantxe, 1960ko hamarkadan, estatubatuarrak ozeano hondoen mapa egiten hasi ziren, eta haiek ikusi zuten dortsal ozeanikoa. Eta garai hartan sortu zen plaka tektonikaren teoria (1967)
|
ere
, eta dortsalak hor funtzio garrantzitsua zuela pentsatzen hasi ziren. Hala, nire espezialitatea dortsal fosilak izanik, dortsal aktiboak ikusteko gogoa piztu zitzaidan.
|
|
Bai, zorte handia izan nuen, orduan hasi baitziren geologoak espedizioetan parte hartzen. Izan
|
ere
, itsas hondoan ikerketa geologikoak egiteko behar genituen tresnak egin zituzten: itsaspeko txikiak (Alvin eta Cyana, adibidez) eta ontzi zulatzailea.
|