|
2000
|
|
|
Oihartzun zabala eman zieten Historia Akademiaren esanei hemengo zenbait hedabidek. Euskal ikastoletan
|
Espainiako
historia era baldarrean irakasten omen da. Matrikulazio garaia gertu dagoela, euskal irakaskuntzaren hazkundea torpedeatzeko material polita.
|
|
|
Ezta ere dogman oinarriturik inkisidore lanetan ibiltzea ere.
|
Espainiaren
historiak erakutsi digu hori.
|
|
|
AEKren ondasunen bahimendua eta erakunde honen hainbat eta hainbat kideren aurkako prozesamenduak ez du, tamalez, ia inor harritu. Aspalditiksentzuten ziren
|
Espainiako
epaileak horrelakorik egiteko gai zirela zioten zurrumurruak eta bete egin dira. AEKri egin erasoa, beraz, iragarritakoa dela esan dezakegu.
|
|
|
Egiteko geratzen den galdera, ordea, askoz ere larriagoa da, eta kezkaz betetzen du herrigintza hizkuntza eta kulturgintzatik bideratu behar dela sinesten dugunon itxaropena. Noraino iritsiko da
|
Espainiako
botere faktikoek bat eginda euskara, euskal kultura eta euskal gizartea kriminalizatzeko ahalegina. Zein izango da egingo duten hurrengo urratsa?
|
|
|
Joxemi Zumalabe Fundazioa, ABK, AEK... Helburua
|
Espainiako
alderdiek Eusko Jaurlaritza bera lortzea izanik, beste asmo askoren artean, erakutsi dutenez, euskalgintza eta, beraz, herrigintza desaktibatzeko —erakunde pribatu zein publikoetatik hasita—, noraino iritsiko dira Espainiako botere faktikoak euren ahaleginean, areago lehendakaritza iristen ez badute?
|
|
|
Joxemi Zumalabe Fundazioa, ABK, AEK... Helburua Espainiako alderdiek Eusko Jaurlaritza bera lortzea izanik, beste asmo askoren artean, erakutsi dutenez, euskalgintza eta, beraz, herrigintza desaktibatzeko —erakunde pribatu zein publikoetatik hasita—, noraino iritsiko dira
|
Espainiako
botere faktikoak euren ahaleginean, areago lehendakaritza iristen ez badute?
|
|
|
Euskal alderdi politikoek, gizarte eragileek eta norbanakoek euskalduntzea helburua duen erakundeari erakutsitako sostengua berebizikoa izan da. Horrelako batasunaren beharra sumatzen zen aspaldian eta, EAJko ordezkariek esan zuten bezala, euskal gizartean denon ahaleginez lorturiko adostasun politikoa eta gizartekoa haustea ezkutatzen da Garzonen eta
|
Espainiako
botere faktikoen jardunbidearen atzean, betiere euskalgintza eta politika nahastuz, eta euskal gizartearen edozein herrigintza edo kultur mugimendu susmopean jarriz, eta ez bakarrik Espainia mailan, bertako askoren ustean ere bai. Gaur egun dena justifikaturik egotea lortzen ari dira bide horretatik.
|
|
|
Euskal alderdi politikoek, gizarte eragileek eta norbanakoek euskalduntzea helburua duen erakundeari erakutsitako sostengua berebizikoa izan da. ...orrelako batasunaren beharra sumatzen zen aspaldian eta, EAJko ordezkariek esan zuten bezala, euskal gizartean denon ahaleginez lorturiko adostasun politikoa eta gizartekoa haustea ezkutatzen da Garzonen eta Espainiako botere faktikoen jardunbidearen atzean, betiere euskalgintza eta politika nahastuz, eta euskal gizartearen edozein herrigintza edo kultur mugimendu susmopean jarriz, eta ez bakarrik
|
Espainia
mailan, bertako askoren ustean ere bai. Gaur egun dena justifikaturik egotea lortzen ari dira bide horretatik.
|
|
|
Baina oraingoan zenbaitzuek abusu horiek xuritzeko," kultur mestizajea" moduko eufemismoak erabiltzen dituzte, dirudienetik noranzko bakarreko prozesu xelebrea berau, hor, besteek gurea hartzea aberastetzat jotzen den arren, guk, aurriritzi europozentrista zaharkituen eraginez, kanpokoengandik ezer hartu nahi ez dugun bitartean. Aski da gogoratzea, diogunaren adibide,
|
Espainiako
unibertsitateetan ez dagoela bat ere katedrarik Afrikako edo Amerikako kolonia izandako herri indigenen hizkuntzak ikasteko.
|
|
|
Urte batzuk lehenago, bere arloko kongresu baterako, aipatu irakasle hori Madrileko unibertsitate batera etorri zen. Bere alaba Salomek, orain dela urte batzuk Euskaltzaindiaren kide urgazle izendatuak, eskatua zion,
|
Espainiako
hiriburura egiten zuen bisitaz baliatuz, euskal gramatikaren bat eros ziezaiola, hark gure hizkuntza ikasteko gogoa baitzuen, tipologian haienarekin, georgierarekin alegia, antz handia du eta. Sinposioan zehar Gabunia jaunak unibertsitate hartako errektorea agurtzera hurbildu eta, paradaz baliatuz, galde egin zion ea Madrilen zein liburu dendatan eros zezakeen euskal gramatika bat.
|
|
|
Sinposioan zehar Gabunia jaunak unibertsitate hartako errektorea agurtzera hurbildu eta, paradaz baliatuz, galde egin zion ea Madrilen zein liburu dendatan eros zezakeen euskal gramatika bat.
|
Espainiako
Unibertsitatearen ordezkari goren haren hitzek —eta haren hitzak errepikatu besterik ez dut egiten—" Baina dialekto horrek ba al dauka gramatikarik ala?" aho zabalik utzi zuten georgiar irakaslea, eta aitorpen hau egin zidan: " Orduan ezin hobeki ulertu nuen euskaldunok zergatik borroka egiten zenuten".
|
|
|
Eta informazio eta ulerpenik ez horrek oraindik ere bere horretan dirau. Hirurogeita hamarren bukaeran oihartzun handia eragin zuten prentsan Adolfo Suarez
|
Espainiako
orduko lehendakariaren esanek, hots, irrigarria iruditzen zitzaiola, ezinezkoa baitzen, fisika euskaraz irakatsi nahi izatea. Horrek halako eskandalu txikia sorrarazi zuen, eta berehala erantzun zioten gure unibertsitateko irakasle batzuek, irakasgai hori euskaraz aspaldian ematen zihardutenek.
|
|
|
Ez zuen, hortaz, inoren uzkia musukatzen ibili beharrik. Bestaldetik, diplomaziarako trebetasuna ez zen On Migelen bertuterik nabarmenena, eta horrek maiz orduko botere faktiko nagusien etsaigoak erakarri zizkion, horien artean Primo de Rivera jeneralarena edo
|
Espainiako
erregearena berarena. Beraz ez zait bidezkoa iruditzen Unamunori" eguzkia nora zapiak hara" delako etiketa leporatu nahi izatea.
|
|
|
Ez dituzte pintorearen lan gehiegi zintzilikatu Bilbokoan, baina bai extremadurarraren maisutasuna nabaritzeko adina.
|
Espainiako
Urrezko Mendearen pintoreak Berpizkundean nagusitu zen estiloari zenbaterainoko mugak ipini zizkion, edo barrokoaren bidea jorratu ondoren estilo klasikora itzuli zen ala ez, orrialde askotan irakurri ahal izan dugu guztiok dagoeneko.
|
|
|
Infernuko su baxura kondenatu nahi dituztela dirudi.
|
Espainiako
Gobernuak liburuen prezioa liberalizatzeko hartutako erabakiak ondorio beldurgarriak izan bide ditzake gure liburugintzan. Euskal editoreek, ikasliburuei ezarri zaien beherapen librea gainerako liburuetara hedatuko ote den susmoa dute eta horrek liburuaren zirkuitu naturala birrintzea ekarriko duela adierazi du Jorge Gimenez, Euskal Editoreen Elkarteko lehendakariak:
|
|
|
Kasu: " Hau ez da
|
Espainia
idatzia du norbaitek ikasgelaren atariko zutabean. Zutabean beheraxeago, letra txikiagoz, beste norbaitek erantsi:
|
|
|
Nahi dutena esango dute abertzaletasuna deabrutzeko, baina Egunkaria ren kirol jarraipena nazionalista dela egia izanik, askoz nazionalistagoa da gainerako telebista eta medio ia guztiek ematen dutena. Frantziak zenbat domina eta
|
Espainiak
zenbat domina, beste konturik ez zekarten Sydneytik. Kirolen jarraipen mediatikoa baino kontu nazionalistagorik nekez aurki daiteke, eta, benetan, aire freskoa da halakoetan beste tankera bateko informazioa jasotzea:
|
|
|
Gorka Zabaleta eta Imanol Murua kazetariek antipodetatik bidalitakoa, adibidez. Bai, ikurrinarekin posatzeko esan eta argazkiak egin izan dizkiete
|
Espainiako
uniformez jantzitako euskal kirolariei, baina eskertzen ditugun ukitu nazionalista horietatik aparte, kiroltasunez eta jator jokatu dute. Eta ondo idatzi eta kontatu gauzak, gainera.
|
|
|
Estatu espainiarrean, El Temps aldizkari valentziarrak 1994 urtean jarri zuen lehen edizio digitala martxan. Urte berean sareratzen da ere
|
Espainiako
Boletn Oficial del Estado agerkaria. 1995ean Bartzelonako hiru egunkari nagusiak — La Vanguardia, El Periodico de Catalunya eta Avui— Interneten irakur zitezkeen.
|
|
|
Europa eta nazioarteko testuingurua euskal esparruaren erreferentziatzat hartu zuten nazionalismoaren doktrinak, printzipioek, xedeek eta programek. Hasiera batean politika, gizarte, antolakuntza eta hauteskunde mailan indartu behar izan zuen Euskadin nazionalismoak; bigarren plano batean, berriz, Madrilgo gobernuari aurkeztu behar izan zizkion bere eskaerak, baita
|
Espainiako
dinamika politikoan parte hartu ere; horrez gain, hirugarrenik, nazioarteko mailara bideratu behar izan zuen bere politika, nazionalitateen mugimenduak markatutako bideari jarraituz. Nire ustez, hortaz, euskal nazionalismoaren doktrinak eta haren kanpo jarduerak koherentzia erakusten dute.
|
|
|
1) Testuinguru historikoa: kanpo jarduera aztertu ahal izateko, ezinbestekoa da marko hirukoitzaren (Euskadi,
|
Espainia
eta Nazioarteko esparrua) fase bakoitzari dagozkion erreferentziak gogoan izatea.
|
|
|
Euskal Herriko Autonomia Estatutua onartu eta Eusko Jaurlaritza eratu zenean kanpo politika berri bati ekin zitzaion, Euskadi,
|
Espainia
eta nazioarte mailako egoera oso konplexu batean. Euskal politika instituzionala deitu genioke politika horri, nazioarteko harremanak ez baitziren nazionalistekin eta alderdiekin ordura arte izandako harremanetara mugatu.
|
|
|
Adibide bat besterik.
|
Espainia
ukatzen dugula esaten digute gero Espainiako Historiaren Errege Akademiakoek...
|
|
|
Adibide bat besterik. Espainia ukatzen dugula esaten digute gero
|
Espainiako
Historiaren Errege Akademiakoek...
|
|
|
Alde horretatik, Renoko Unibertsitateko William Douglass irakasle ezagunak emandako hitzaldia argigarria izan zen:
|
Espainiako
media nagusiek euskal gatazka marrazteko darabiltzaten lauzpabost topikoen errepasoa egin zuen. Topikoak gezurtiak zirela azpimarratu zuen Douglassek, baina horrekin batera indartsuak ere badirela gogoratu zigun, eta ez dutela gatazka konpontzen laguntzen, alderantziz baizik.
|
|
|
Topikoak gezurtiak zirela azpimarratu zuen Douglassek, baina horrekin batera indartsuak ere badirela gogoratu zigun, eta ez dutela gatazka konpontzen laguntzen, alderantziz baizik. Abertzaletasunaren eta euskaltzaletasunaren demonizazio etengabean dihardute Madrilen, bai komunikabideek bai
|
Espainiako
Gobernuak. Demonizazio mediatikoaren aurrean erantzun estrategia bateratu baten beharra eskatzen irakurri nion lehengoan artikulua Martxelo Otamendi Egunkari a-ko zuzendariari, Historia Akademiaren txostenaren harira.
|
|
|
|
Espainiako
presio mediatikoaz gain, komunikabideen inguruko beste gai batzuk ere aipatu ziren Londresko sinposioan. Jakin genuen, adibidez, Europako Parlamentuaren enkarguz txosten bat egin duela Galesko Aberystwyth unibertsitateko Mercator taldeak, Internetek eta teknologia berriek hizkuntza gutxiagotuen baitan izango duten eraginaren inguruan.
|
|
|
Sistema hori oso ondo moldatzen da gure liburutegiek dituzten beharrizanetara, hainbat bertsiotan dauden erregistro ezberdinak elkartrukatzeko aukera eskaintzen baitu. Era berean, ezin da ahaztuAb sys sistema oso hedatuta dagoela, bai
|
Espainian
, bai atzerrian ere eta, beraz, estatuko zein nazioarteko liburutegiekin elkarlanean aritzeko aukera ezin hobea daukagula.
|
|
|
Gai horri dagokionez, bestalde,
|
Espainiako
Liburutegi Nazionaleko arduradunek jakinarazi digute IBERMARC formatuaren bertsio berrian, USMARCen bezala, parekotasun linguistikoak adierazteko 7XX etiketak erabiliko direla.
|
|
|
Bilboko Arte Ederretako Museoan Caravaggio pintore italiarraren lanek aho zabalik utzi gintuzten. Caravaggiorenak berarenak zirela erabateko segurtasunez ezin ziurtaturik ere, lehenik Italian, gero
|
Espainian
eta ondoren Euskal Herrian zintzilikatutako koadro klasikoek niri behintzat sortzen didaten zirrara ez da —aitortzen dut— zirrara espiritual hutsa. Nahi gabe izango da, baina behin baino gehiagotan joaten zait burua preziora.
|
|
|
Gotzon Nazabal). Lourdes’ko mirariak: Andre Mari bitarteko. 7 zk. (1958), 62" Konstituzio
|
Espainako
" ren euskara negargarria (Orain eta Hemen). 9 zk.
|
|
|
eskualde gatazka (Orain eta Hemen). 33 zk. (1984), 100" Konstituzio
|
Espainako
" ren euskara negargarria (Orain eta Hemen). 9 zk. (1979), 87 Eskolak haurra irakurtzaletu?
|
|
|
ETXEBERRIA, Kepa Baionako Asteak eta UEU. 2 zk. (1977), 137
|
Espainiako
Konstituzioa eta Euskaltzaindia (Orain eta Hemen). 9 zk. (1979), Baietz urtea gaizki bukatu!
|
|
|
28 zk. (1983), 151 LA VOZ:
|
Espainiatik
Euskadira (Orain eta Hemen). 28 zk. (1983), 152 R.I.E.V.en aro berria (Orain eta Hemen).
|
|
|
ZALBIDEA, Begoña Mugimenduko egunkariak Euskadin. " Arriba
|
España
"," Hierro"," La Voz de España" eta" Unidad". 105 zk. (1998), 11
|
|
|
ZALBIDEA, Begoña Mugimenduko egunkariak Euskadin. " Arriba España"," Hierro"," La Voz de
|
España
" eta" Unidad". 105 zk. (1998), 11
|
|
|
ZALDUA, Iban Iraultza burgesa
|
Espainian
. 71 zk. (1992), 73 Joera ekonomiko berriak kultura industrializatuan. 59 zk. (1990), 107 (Itz.: Jabier Agirre). Euskal kultura 1992. 73 zk. (1992), 63 (Itz.:
|
|
|
AMURIZA, Xabier Bertsolariaren barne prozesua. 14/ 15 zk. (1980), 134 Iparragirre bertsolari. 19/ 20 zk. (1981), 149 Euskal kultura 1996. 97 zk. (1996), 11" La Voz de
|
España
"(). 40 zk. (1986), 75
|
|
|
5 zk. (1957), 86 Bertsoen metrika. 14/ 15 zk. (1980), 60" La Voz de
|
España
"(). 40 zk. (1986), 75 Rikardo, idazle. 10 zk. (1979), 117 Ipuingintza sugestioaren bidetik. 25 zk. (1982), 37 Lizardiren bide modernoak. 29 zk. (1983), 89 Ai, Marlowe, Marlowe! 29 zk. (1983), 109 XXXI eskutik?
|
|
|
EGUZKITZA, Andolin Aurreko zenbakiaz bi ohar. 3 zk. (1977), 105" Konstituzio
|
Espainako
" ren euskara negargarria (Orain eta Hemen). 9 zk. (1979), 87 Koherentziaz. 107 zk. (1998), 31 Mitxelena Elizalte Jaunari biotzez biotz. 11 zk. (1960), 77
|
|
|
ZALDUA, Iban Iraultza burgesa
|
Espainian
. 71 zk. (1992), 73
|
|
|
23 zk. (1982), 71 LA VOZ:
|
Espainiatik
Euskadira (Orain eta Hemen). 28 zk. (1983), 152 R.I.E.V.en aro berria (Orain eta Hemen).
|
|
|
33 zk. (1984), 90" La Tarde de Euskal Herria" egunkaria hil (Orain eta Hemen). 33 zk. (1984), 98 Prentsa idatziaren arazoak. 22 zk. (1982), 70" La Voz de
|
España
"(). 40 zk. (1986), 75
|
|
|
ZALBIDEA, Begoña Mugimenduko egunkariak Euskadin. " Arriba
|
España
"," Hierro"," La Voz de España" eta" Unidad". 105 zk. (1998), 11
|
|
|
ZALBIDEA, Begoña Mugimenduko egunkariak Euskadin. " Arriba España"," Hierro"," La Voz de
|
España
" eta" Unidad". 105 zk. (1998), 11
|
|
|
ETXEBERRIA, Kepa
|
Espainiako
Konstituzioa eta Euskaltzaindia (Orain eta Hemen). 9 zk. (1979), 89.
|
|
2001
|
|
|
Hori dela eta, politikari abertzaleen jokabidea, oro har, bitarikoa izan da: a) ezkerraren aldetik haiek bertokotzeko errazpide guztiak eskaintzea —" Euskal Herrian lan egiten duen guztia euskal herritarra da" —, Europa zabalean atzerrikoei bertoko naziotasuna eskuratzeko beste inon onartuko ez litzatekeenes kuzabaltasunarekin (adibidez,
|
Espainia
Frantzietan aspaldidanik lanean ari direnei, hizkuntza ofiziala ongi jakinarren ere, ez zaie" espainiar frantsestasuna" besterik gabe ematen, azken urteotan atzerritartasun legeek behin etabe rriro erakusten digutenez), edota b) gure eskuinak praktikatua, arazotik ihes egin, bera garbi planteatu gabe, denborari denbora emanez, nolabaiteko laissez faire, laissez passer hura gogoan, jator... Kasu batean zein bestean, ez zaie inoiz barkamen argirik eskatu iragan denboretan haiekin izandako jokabide desegokiagatik, ez eta behialako arrazismo horren kritikarik egin ere, guk geure bularra jotzeko darabilgun harria etsaiak gure kontra duela jaurtikiahantziz.
|
|
|
Izan ere, Estatu propioa duten nazioetara doazen etorkinek, bertan gelditzeko asmoa dutenean behintzat, hartara moldatzeko eta integratzeko joera garbia erakusten dute eta hizkuntza, ohiturak etab. berenganatzen ahalegintzen dira eskuarki. Hori normala izaten da, adibidez, Estatu Batuetara, Erresuma Batura, Frantzia,
|
Espainia
edo Alemaniara joaten direnekin; baina estatu propiorik ez duten nazioetara doazen etorkinek, eta areago metropolitik helduak direnean, maiz bizileku berrietan beren jatorrizko hizkuntzak eta ohiturak mantentzen dituzte, eta sarritan estatuak berak erabiltzen dituzte bertako jendeen homogeneotasun nazionala desegiteko (Frantziak Aljerian eta Kaledonia Berrian, Errusiak estatu baltikoetan, Txinak ... Toki horietako hizkuntzak eta kulturak babesik gabe egon direnean, gainera, anitzetan etorkinen kolono funtzioa sendoagoa izaten da, guztiok dakizkigun ondorioekin.
|
|
|
Aldaketak, gainera, guk nahi baino astiroago hel litezke. PPk
|
Espainian
gehiengo absolutua mantentzen duenbita rtean, begien bistan da egoera horretan PSOEk espainol nazionalismo handiaren karta jokatzen segituko duela, ez baitu, gainera, sentitzen ez duena antzezteko gogo ezpremia handirik. Hitz gutxitan, lehengo lepotik burua.°
|
|
|
Hemen egiten den antzerkigintzaren kalitatea EuskalHe rritik kanpo ateratzen ari diren taldeek lortzen dutenarrakastak bermatzen du. Beraz, aurten
|
Espainiako
Max Antzerki Sariak Bilbon banatu izana kalitate horren aitorle da.
|
|
|
Kritikagarria da, hein berean, edo gutxienez penagarria, euskara hutsean jarduten zuten taldeek ere hemendik aurrera proposamen elebidunak egitea, bai euskal merkatua txikia delako, bai enpresa moduan bizirauteko eta bai laguntzak emateko baldintzen artean kanpora(
|
Espainiara
) eramateko modukoak izateko. Okerrena, talde horietakoren baten adierazpenak, horrela beren jardueran euskararen normalizazioa iritsi dela esanez.
|
|
|
AEK ren kasuan, berriz, Garzonen helburua AEKrenjardueran terrorismo zantzuak topatzea izaki, iazko udazken aldera, 19/ 98 sumarioaren barnean, ETAren finantza sarearen barruan egotea leporatu zion
|
Espainiako
Entzutegi Nazionalak AEKri, Garzonen beraren aginduz. Diru kontu guztiak blokeatu, irakasleak soldatarik gabe utzi, euskalduntzea eta alfabetatzea helburu dituen erakunde bat susmopean jarri... baina emaitza:
|
|
|
Kanpainan bertan hasi zen joera eta, emaitzak ikusita, areagotu egin da kanpainan hautemandakoa. Gero eta zabalagoa da euskal nazionalisten eta bestelako nazionalisten (espainiarren, edo
|
Espainiako
bidezidorretik joandako" internazionalisten") arteko amildegia. Biztanle guztiei heldu zaie definitzeko garaia eta nork bere hautua egin du.
|
|
|
Esaldi guztiak dira Petainen aldeko karra sustatzera bideratuak. Liburuak, Akizeko apezpiku Clement Mathieu jaunak bere eskuz idatzi aitzinsolasa du —Mathieu apezpikuak Ve rdier kardinalaren laguntzaz
|
Espainiako
GerraZibileko euskal iheslarientzat laguntza batzordea antolatu zuen; Gure Herria eta Eusko Ikaskuntza ko lehendakari izan zen, besteak beste— Bertan dio, uste ez zutela, Frantzia eri zela, urteak zituela eri, ustez sendo zelakoan, ttipitzen ari zela ustez handitzen ari zelakoan, eta atsekabean:
|
|
|
sinetsita nago emaitzak aberatsagoak eta dinamikoagoak izango liratekeela, oro har, eta euskal kulturari erakargarriago, seduzigarriago izaten lagunduko liokeela horrek —biziraupenerako eta garapenerako aukerak biderkatuz, bide batez— (Halere, egia da kulturano rmal etahandibat izateak ez dituela gauzak berez konpontzen: gogora dezagun Juan Goytisolok
|
Espainiako
prentsa arloko literatur kritikari buruz argitara eman zituen hitz gogorrak, El Pas, I, eta, orobat, ondorengo polemika guztia). Gainera, azken hamabost edo hogei urteetan zehar euskal kulturan gertatutako aldaketek, eta ekoizpenaren hazkundeak berak, horretarako tartea lagatzen dutela uste dut (hutsuneak eta arriskuak asko direla ahaztu gabe, jakina).
|
|
|
Itunaren arabera, cree en lur historiko gehien gehienak —310.000 km2 (konparaziorako,
|
Espainiak
504.000 km2 ditu eta Frantziak 544.000) — Quebecen eskuetan gelditu ziren (Niezen 1998: 71).
|
|
|
Bertsio bat baino gehiago baldin bazuen, bertsiorik osoena itzultzen nuen. Horiegitearekin, liburu horrek izan du oihartzuna bai
|
Espainian
eta bai kanpoan ere. Beste liburuek izan ez dutena.
|
|
|
esandako eguna Europako Batasunak eta Europako Kontseiluak antolatua izan arren, hizkuntza horien aldeko politikak estatuen eskuetan daude. Eta Frantzia nahiz
|
Espainiako
estatuek orain arte izan duten euskararekiko praxia sobera ezagutzen dugu.
|
|
|
Egia da bi estatu horien gobernuek Hizkuntza Gutxituen Europako Ituna onartu zutela, eta baita
|
Espainiakoak
—Frantziakoak ez bezala— berretsi duela ere; horrezaz gain, Europako Kontseiluko Asanblada Parlamentarioak bere kideei hizkuntza gutxituak babesteko eta sustatzeko eskatu zien, hau da, Europako herrialde guztietako kideei; baina hala eta guztiz ere aldarrikapen eta gomendio horiek errealitatean gauzatzetik oso urrun daude.
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko baliagarriak izan daitezkeen hainbat planteamendu mahaigaineratu zirenHiz kuntzenEu ropako Egunean; nagusiki, Europak eta
|
Espainia
nahiz Frantziako estatuek araudi eraginkorra hizkuntza gutxituen alde sor dezatela eta euskararen ofizialtasun osoa ezar dadila. Duda izpirik gabe, egin beharreko planteamenduak dira horiek, baina ez nahikoak; ezta egokiak ere euskararekiko interesik adierazten ez dutenak erakartzeko.
|
|
|
Idazlan hau argitaratu orduko kalean izango da telefonica ren eraginez prestatu den La Sociedad de la Informacion en
|
España
. Perspectiva.
|
|
|
Batetik, azken hamar urteotan euskal Barne Produktu Gordina (BPG) urtero hazi izan dela Estatu espainiarrean eta Europar Batasunean baino gehiago. Bestetik, azken hogei urteotan, Estatu espainiarrean I+Gko inbertsioak hogei bider gehitu direnbitartean,
|
Espainian
hiru aldiz baino ez direla biderkatu. Gauzak honela, galdera zera litzateke, ba al dago lotura zuzenik eraberrikuntza eta hazkuntza ekonomikoaren artean?
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoak bere BPGren %1, 37 gastatzen du I+G+ I delakoan, Europar Batasunak %1, 8 eta
|
Espainiak
%0, 89 xahutzen duten bitartean. Helburua 2004 urterako Europarekiko konbergentzia lortzea da baina erronka ez da batere erraza.
|
|
|
Ondoren, aurrerapausoak eman dira, eta, adibidez, joan zen abuztuaren 1ean Herrialdeetako eta gutxiengoen hizkuntzen Europako gutuna (www. euskadi. net/ euskara araubidea/ Legedia/ texjueus.pdf) indarrean jarri da
|
Espainian
; baina, halakoak gehiengo sozialarentzat txikikeria eta ezerezkeria izanik, gertakizun horrek ez du gizarteaninolako oihartzunik izan. Aipagarriak dira gutun horrenbigarren partean aintzakotzat hartzen diren hainbat funts; besteak beste, herrialdeetako eta gutxiengoen hizkuntzen onarpen eta errespetua; halako hizkuntzak bultzatzeko eginkizunen premia; berauek ikasteko eta irakasteko erraztasunak; bazterketa errotik kendu...
|
|
|
Tajadurarentzat testuliburuetako edukien zioa Dekretuan dago, Euskal Herria eta
|
Espainia
errealitate desberdindu gisa ulertzen dituelako. Eta gainera, testu horiek, gero, Nafarroan zabaltzen dira.
|
|
|
Iazko uztailean Arabako PPk Kongresua ospatu zuen, eta bertan izan zen
|
Espainiako
Hezkuntza Ministroa, Pilar del Castillo. Okasioa baliatuz EAEko testuliburuak kritikatu eta zera aldarrikatu zuten, Madrilgo Gobernuak onartu behar lituzkeela testuliburuak eta ikastetxeko klaustroak ez duela testulibururik hautatu behar, horrela ikastetxeari bere autonomia pedagogikoa murriztuz.
|
|
|
Ikusi bestela: " Paramactualmente en
|
España
luchar por la libertad consiste fundamentalmente en luchar contra la ‘normalizacion’". Espiritu bera agertzen da bere liburutik jaso ditugun ondoko pasarteetan.
|
|
|
Askatasun osoa, nahi den hizkuntza aukeratzeko. ArcadiEspada kexu da
|
Espainiako
Konstituzioak gaztelaniaren" beharra" jartzen duelako. Ea zer pentsatu behar duen ingeles edo frantses batek, dio.
|
|
|
Tajadura re ntzat hizkuntzaren ulerkera identitarioa pentsaera tradizionalistaren isla da. Azken hogei urteotan
|
Espainiak
sekulako aitzinamenduak egin omen ditu, salbu hizkuntzarentratamenduan. Legeak berak du harra.
|
|
|
Esplikazioa ren hegaldi berean sartzen da intelektual eta irakasle emigratuen kasua. " Cientos de profesores con largos años de servicios han sido desplazadosose han visto obligadosaemigraraotras comunidades autonomas de
|
España
", esan zuen Foro de Ermuak Estrasburgon. Beste kopuru magiko bat dabil dantzan komunikabidez komunikabide:
|
|
|
Zentsuraburuek" hitz egin" eta" pentsatu" ez zuten parekatzen, baina gainerakoan berdin, euskararenerabilera abertzalea debekatzen zutela; euskal izenak ez, baina bai Arana Goirik sorturikoak, antiespainolak zirelako. Horretaz landa, Francoren
|
Espainia
, paradisu poliglota.
|
|
|
Jakina da gaur egun historiaren ikerkuntza ez dela Akademia horretan mamitzen, Unibertsitatean baizik. Akademiako kide diren Gonzalo Anes eta Alcala Zamora y Queipo de Llanoren geroko jarrerak ezagututa eta atera zuten liburua ikusita(
|
España
como nacion), bistan da ikerkuntza ideologiak zapaltzen duela.
|
|
|
Irakaskuntza, ez gurea bakarrik, komunitate autonomikoetakoa, susmagarri bihurtua dago.
|
Espainia
desegiten ari dira.
|
|
|
Beste batzuek Madrilgo Gobernua ren esku hartzea eskatzen dute, gauzak bere onera ekartzeko,
|
Espainiako
batasuna babesteko. Zera gertatzeko arriskuan omen gaude, dio Pedro Muñozek, komunitate autonomo bakoitzak bere historia, bere bandera eta bere ereserkia edukitzea, eta Espainiak batere ez.
|
|
|
Beste batzuek Madrilgo Gobernua ren esku hartzea eskatzen dute, gauzak bere onera ekartzeko, Espainiako batasuna babesteko. Zera gertatzeko arriskuan omen gaude, dio Pedro Muñozek, komunitate autonomo bakoitzak bere historia, bere bandera eta bere ereserkia edukitzea, eta
|
Espainiak
batere ez.
|
|
|
hizkuntza plan baten legitimitateaz galdezka. Hizkuntz politika justifika daitekeen kasuren bat edo beste aipatzen du, baina jarraian garbi utziz
|
Espainian
aplikatzen diren hizkuntz politika nazionalistek ez dutela zerikusirik kasu horiekin. Legezkoa izateak ez omen du esan nahi legitimoa denik.
|
|
|
Oker geunden nonbait uste genuenean
|
Espainiako
gerraostean bazegoela exilioan euskara abertzaletasunaren muin muinean jartzen zuen korronte inportante bat. Euz ko Gogoa ren inguruan, esate baterako.
|
|
|
katalanek hizkuntz eskubideak izan ahal ditzaten beren burua" gutxiengo" gisa planteatu behar dute.
|
Espainiako
gutxiengo izanik, gutxiengoei dagozkien diskriminazio positibo guztiak izango lituzkete. Katalunian izan duen harrera eskasarekin ez dut uste eskola egingo duenik.
|
|
|
hezkuntzatik datoz gorrotoa, fanatismoa, pistolak, kale borroka. Horrelaxe mintzo dira PSOEko Alfonso Guerra, EAEn
|
Espainiako
Gobernu Delegatua den Enrique Villar, Mayor Oreja Barne Ministro ohia, Juan Cotino Poliziburua, PSEko Javier Rojo:
|
|
|
Pedro Muñoz jaunak iaz liburu bat idatzi zuen, titulu honekintxe:
|
España
en horas bajas. La guerra de los nacionalismos.
|
|
|
Iparraldeko lurrak agertzeak istilu diplomatikoa sor zekiokeela Estatuari gogoratzen zuen zentsoreak. Estatistiketan ere ez zuten onartzen Euskal Herria eta
|
Espainia
bereiztea. Separatismo usaina zerion.
|
|
|
Hitzaldiak antolatu zituzten eta liburu bat atera gero:
|
España
como nacion.
|
|
|
Pedro Muñoz ez dabil oso aparte bere liburuan.
|
Espainiaren
batasuna eta nortasuna daude jokoan:
|
|
|
Ematen du, Franco hil zenetik 25 urte pasatu eta gero, irekitze prozesuak, autonomien garaiak jo duela gailurra.
|
Espainia
zatikatzea proie ktu txar bat izan dela aitortzen dute agerian gero eta gehiagok gero eta maizago. Kohesioaren orduak jo du, elementu bateratzaileak indartu behar dira.
|
|
|
Kohesioaren orduak jo du, elementu bateratzaileak indartu behar dira. Juan Carlos I.a
|
Espainiako
erregeak iazko azaroan esan zuena zentzu horretan interpreta daitekeela iruditzen zait:
|
|
|
1. Euskararen eta euskal kulturaren aurkako erasoen atzean uniformismo kultural eta politikoa dago.
|
Espainiaren
kontzeptutik, edo zabalago esanda, metropoliaren kontzeptutik hizkuntz eta kultur dibertsitatea arriskua dira. Espainia, kasu honetan, nazio bakartzat duenak, nekez onar dezake bere kontzeptu unionista hori kolokan jar dezakeen ezer.
|
|
|
Espainiaren kontzeptutik, edo zabalago esanda, metropoliaren kontzeptutik hizkuntz eta kultur dibertsitatea arriskua dira.
|
Espainia
, kasu honetan, nazio bakartzat duenak, nekez onar dezake bere kontzeptu unionista hori kolokan jar dezakeen ezer. Ikuspegi horretatik, kultura eta hizkuntza periferikoak irautea eta indartzea arriskua da.
|
|
|
Ikuspegi horretatik, kultura eta hizkuntza periferikoak irautea eta indartzea arriskua da. Izan ere, kultur engaiamendu hori erraz bihur daiteke politiko eta
|
Espainia
bat eta batu horren pitzadura ekarri.
|
|
|
Euskara ez da jadanik baserritar eta arrantzale ezjakin batzuen hizkuntza, gizarte moderno baten erreminta komunikatibo bihurtzeko bidean ari da. Euskal gizartea zenbat eta euskaldunagoa izan, orduan eta euskal nortasun handiagoa eta
|
Espainia
bat, batu eta librea urrunago.
|
|
|
Franco hil osteko urteetan, bestetik,
|
Espainiako
eskuinak diktaduran eginikoen ordainak kitatu behar izan ditu hainbat alorretan, eta hizkuntza periferikoena da horietako bat. Euskara, gailego eta katalanaren ofizialtasun partzialak eta berpizkundea onartu ditu, ideologikoki guztiz kontra egonik ere, eten politikoa ez eta trantsizioa gerta zedin.
|
|
|
1. Ajuria Eneko itunetik Lizarrako adierazpenera egin den jauzia da edozein interpretaziorako gakoa. Ez dakit behar adina aztertu den, baina nire ustez
|
Espainiako
trantsizioak Estatutua eta Amejoramendua utzi zizkigunez geroztik, jauzi hau da gurean gertatu den gauzarik erabakigarriena, eta aldi berean ari da izaten itxaropen iturri eta arazo eragile.
|
|
|
konstituzionalistak eta soberanistak. Kasu honetan,
|
Espainiako
alderdi nagusiak daude lehen multzoan, eta bertako alderdiak bigarrenean. Ezker Batuak, bere txikian, badu nahikoa lan une bakoitzean ondo kokatzeko.
|
|
|
Kopurutan, Eusko Legebiltzarrean adibidez, %43 dira konstituzionalistak eta %57 soberanistak. Noski, egoera hau lehengoaren aldean oso ezberdina da, konstituzionalistentzat banaketa honek arriskuan jartzen du
|
Espainiaren
batasuna eta jarrera aldatu egin dute. Konstituzioaren defentsan, erasorako garaia iritsi zaie.
|
|
|
Abagune politikoaren aldaketak, frankismoaren amaieratik 2000 urte bitarte, ziklo oso bat itxi du;
|
Espainiako
eskuin espainiarzaleak, ezkerraren kamuskeria eta handinahiari esker, jendartea ren alderdirik atzerakoienairatza rri du. Gaur egungo egoera, ikuspegi soziologikotik, askoz" errealagoa" da aurrekoa baino.
|
|
|
|
Espainiako
estatuak, Euskal Herria herri bezala ez onartzeko eta hala egituratzen ez uzteko hartu duen erabaki irmoaren bidean, oinarrizko diren elementu guztien jakn 204 kontrako estrategia indartu du, eta horren barruan euskara lehentasunezko elementua da. Euskara da Euskal Herriaren izaera propioaren adierazle nagusia eta, horrenbestez, jomuga inportantea.
|
|
|
Baina hala ere nahiko kontzientzia sortzen da oraindik, fitxak xake baterako posizioan ipintzerainoko indarrez (Lizarra Garazi). Euskaldunen gehiengoak behingoz
|
Espainiaren
proiektuan harri izan den Euskal Herria murru bihurtzeko bidean paratzen dira. Irtenbidea irudikatzen hasten da eta espainol mandatari jauntxoek argi dakusate zer aldatu den, azken 20 urteetan autodeterminazioa, independentzia hitzak aldarrikatzeko ezzi renak badirela, gainera lehenago ari zirenekin batera.
|
|
|
Lizarra Garazi prozesua praktikan atzo gertatu da, eta indarrean daude sasoi horretako zenbait iniziatiba. Berriro abia ez dadin bilatzen dute espainolek, EAJ EA berriroho rra ez hurbiltzea, era horretan batasun hori ezinezko eginez, nazio izateko bidea oztopatu eta
|
Españarena
gauzatzekoa zabalduz.
|
|
|
1. Oro har, eta horrelako juzku orokorrek daukaten arriskuarekin jakitun egon arren, esan behar dut nire ustez azkenengo astinaldiaren iturburua espainiar demokraten nazionalismo erabatekoan dagoela, hau da, hain direla beraien nazionalismoaren sustraiak sakon eta sendoak, hain daude beren herria asmatzen lagundu dien sistema ideologikoarekin seguru, ezen beraien mitoetako
|
Espainia
eta Frantzia horiek zalantzatan ere ezin jar ditzaketela, eta lehenengo aldiz sumatzen hasi direla euskaldunon arazoa ez dela ikurrinaren baimentzearekin konponduko (behinolako" pecero" batek esan zuen legez), eta hain irenskaitz, zoro eta irudimenean ere onartezin egiten zaien Euskal Herriaren independentzia teorikoa bera ere guztiz eta errotik ukatzen dutela. Beste berba batzuez esanda, astinaldi horren jatorria Euskal Herrian hain urri den benetako nazionalismoaren eragin bortitzean dauka erroa.
|
|
|
Ikastolak sortu eta garatu direneange rtatu diren mila trabak ahantzi al zaizkigu? Ikastolen normalizazioaz Frantzia eta
|
Espainiako
gobernu buruek (sozialistek, bereziki) eta hauek Euskal Herrian dituzten laguntzaileek (irratiek, egunkariek...) ezarri dituzten oztopoak. Nafarroako Gobernuak ikastoletan eginikoak, edota Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailburu Fernando Buesa zenak ikastolen artean egindako txikizioa amnesiaz zokoratuta al ditugu?
|
|
|
Erantzuna sinplea bezain gordina da: Partido Popular delakoa, hauteskundeetan lorturiko gehiengo erabatekoa baliatuz,
|
Espainiaren
berdefinitzea egiten ari da. Literatura zientifikoan autore gehienek deskribatzen duten uztarketa (hizkuntza, hezkuntza, identitatea, kultura, abertzaletasuna) Estatu espainoleko administrari berriek Hego Euskal Herrian ez dutela kontrolatzen ikusten hasiak dira, eta hori berbideratu egin nahi dute, Nafarroa eta Euskal Autonomi Erkidegoko instituzioetatik gizarteerakundeak eta administrazio publikoarenak kontrolatuz.
|