|
2006
|
|
|
Don Quixote Espainiako historiaren intepretaziorako klabe bihurtu da; gero, Espainiako historiaren intepretazioa bera, arima espainolaren historia baten klabean burubidetzen da. Azkenik,
|
Espainiaren
arima hori gaztelaua da (hobe, Gaztela da): Espainia Gaztela da, eta Gaztela Don Quixote.
|
|
|
Oroz gain,
|
Espainia
arima bat da.
|
|
|
Eta hor, eta hor bakarrik, bilatu behar dizu Espainiak bere osasuna, doktrina arrotzen zornez herbalarazi nahi duten intelektual erroi eta beletzarrei entzungor eginez. " Y mira[" mi amado Quijotiz"] si al son de tu pastoril caramillo puede hacerse amorosa filosofía española, aunque graznen, para ahogar sus melódicos sones, los grandísimos cuervos y grajos que anidan en la boca de la cueva de Montesinos" 389 Gorde diezagula fedea, ez edozein Jainkok, ez zure edo nireak, baina" Dios de mi España" jaunak390(
|
Espainiaren
arimak definitzen baitu Unamuno-ren Jainkoa bera).
|
|
|
Bakarrik, Ortega-k ere –" en mi mocedad un delirante lector de Barrès", aitortza propioaren arabera– Quixote ren Meditazioetan Espainiaren esentzia bilatzen dizu; bere kasuan, Cervantes-en filosofian, h. d.," estiloan". Eta bakarrik, Ortega-rentzat ere arazoa
|
Espainiaren
arimaren salbazioa da; bere kasuan, arima hori europartzea: " Europa.
|
|
|
Baina punturik irtenen, labankorrenean zentratuko gara: nola herri arimaren kontzeptua haren luman arrazarena bilakatu den, eta hala berari eskerrak
|
Espainian
arima/ arrazak justifikazio" zientifiko" bat aurkitu duen jendaurre kultuan eta literaturan. H. d., Volksgeistaren ideiaren historiari, Italia eta Frantzian hasi, Alemanian jarraitu eta Espainian amaitu, esesten ari gatzaizkiola, antzaldaketa bikoitz esentziala, hastapenetatik amaiera espainolera, beste inon baino hobeto Ortega-ren luman erreparatzen dugu:
|
|
|
Dagoena, Volksgeistaren pentsamendu kadukatuaren probetxamendu espainol bat itzelezko itzela eta ustela da, nazionalista eta gudakoia, erreakzionarioa, baina beti bere buruaren moderno eta aurrerakoi ustezko harrokeriaz puztua:
|
Espainiaren
arimaren mitologia. Alemanian, bere garaian (eta garai hori XVIII. mendearen hondarretik XIX.aren lehen herenera doa), Volksgeist kontzeptua teoria konkretu batzuetan erabiltzeko tresna pragmatikoa izan da:
|
|
|
|
ESPAINIAREN
ARIMAZ
|
|
2007
|
|
|
Autore espainol batzuk irakurriz (Unamuno, etab.) irakurleak pentsatuko luke, Volksgeista ordukoxe kontzeptu bizi bizia zela Alemanian. Eta autoreok(
|
Espainiaren
arimaren ikertzaileak jeneralean) egun eguneko informazioarekin zebiltzala euren gogoetetan. Autore espainol horiek Herder ez dute batere ezagutu.
|
|
|
Beste liburuki bat sortu zen ondotik (baina aurretik kaleratu) Volksgeist espainolari buruz:
|
Espainiaren
arimaz; hor hobeto ikusten ahal da, oharrok nondik sortu diren. Denak nota mordo bat bakarra.
|
|
|
inolako eskrupulurik gabe mintzo ohi da. Espainiak ere bere bere arima du, eta
|
Espainiaren
arimaren meditazio bat da aipatu testu hori. Espainiaren arima ezaugarritzen duena oldarra duzu, sugarra, mistizismoa, nahikundearen gehiegizkoa eta zoroa, zertarakogabea(, kixotekeria?).
|
|
|
Espainiak ere bere bere arima du, eta Espainiaren arimaren meditazio bat da aipatu testu hori.
|
Espainiaren
arima ezaugarritzen duena oldarra duzu, sugarra, mistizismoa, nahikundearen gehiegizkoa eta zoroa, zertarakogabea(, kixotekeria?). Hori topiko bat da, nahi baduzu.
|
|
|
Benetan, pauso asko ezin duzu ibili harekin topo egin gabe: Donostian bertan hortxe daukazu Alderdi Ederren Don Quixote ren monumentutxoa(?
|
Espainiaren
arima?). Burgosen El Cid, Espainiaren beste arima hori (Menéndez Pidal).
|
|
|
Zuloagak, hala ikusten zuen Ortega-k, Volksgeist espainola pintatu du:
|
Espainiaren
arima.
|
|
|
Autore völkischek legez intelektual espainol handiek (Unamuno, Ortega)
|
Espainiaren
arimaz hitz egiten dute, ez Espainiaren izpirituaz. Zergatik?
|
|
|
hizkuntza eta pentsamendua), alde batetik autonomoa eta bere baitan osoa da, eta bestetik oinarria eta sarrera hurrengo beste bi azterketarentzat: Volksgeist Herri Gogoa, kontzeptu horren jatorria eta traiektoria aztertzeko, bereziki Alemanian, eta
|
Espainiaren
arimaz, XIX. eta XX. mendeetan Herri Gogoaren tradizioak Espainian izan duen harrera modua ikusteko.
|
|
2010
|
|
|
Hitz berdeak (poesia), Hizkuntza eta talde nortasuna, Euskal Herria krisian, Espainolak eta euskaldunak, Ernazimentuko hizkuntz ideologiak, Humboldt: hizkuntza eta pentsamendua, Volksgeist Herri Gogoa,
|
Espainiaren
arimaz, Azken egunak Gandiagarekin.Olerti, Anaitasuna, Egan, Anaitasuna, Larrun, Argia, Egunkaria, Ostiela! eta Egin aldizkari eta egunkarietan argitaratu ditu bere artikuluak, besteak beste.
|
|
2011
|
|
|
(2.006).
|
Espainiaren
arimaz. Donostia:
|
|
|
Alkateak berak askotan ekartzen du gogora don Miguel25, eta horrela, gaur egun hirian Unamunoren eskulturen gaindosia dugula ere esan liteke (gutxienez 5 oroigarri/ eskultura). Joxe Azurmendik"
|
Espainiaren
arimaz" liburuan26 xehe xehe aztertzen ditu Unamunok euskarekiko izandako posizioak, konplexuak baina agian esaldi honek laburbildu ditzakeenak: " el vascuence se extingue sin que haya fuerza humana que pueda impedir su extinción; muere por ley de vida.
|
|
|
–Zu espainola zara ala ez?? euskaldun bati egindako galdera deseroso horrekin hasten du Joxe Azurmendik bere liburua
|
Espainiaren
arimaz (Hitzaurre mailegatua, 7). Ziur, ondo erantzuteko lehendabizi gauza batzuk argitu behar dira.
|
|
2012
|
|
|
Azurmendi, J. (2006): . Aitzinsolasa?,
|
Espainiaren
Arimaz, Elkar.
|
|
|
Azurmendi, J. (2006):
|
Espainiaren
arimaz, Elkar, Donostia.
|
|
|
–
|
Espainiaren
arimaz (2006, Elkar)
|
|
|
Hizkuntza eta pentsamendua (2007, UEU), Volksgeist. Herri gogoa (2008, Elkar) eta
|
Espainiaren
arimaz (2006, Elkar).
|
|
|
Trilogiako azken liburuan,
|
Espainiaren
arimaz, «Espainiaren gaia, Espainiaarazo gisa, Espainiaren gaitza...» haren metafisika aztertzen du. XIX. mende osoaneta XX.eko gehienean bertako intelektualen problema izan da.
|
|
|
Hizkuntza eta pentsamendua (2007, UEU), Volksgeist. Herri gogoa (2008, Elkar) eta
|
Espainiaren
arimaz (2006, Elkar).
|
|
|
Trilogiako azken liburuan,
|
Espainiaren
arimaz, «Espainiaren gaia, Espainiaarazo gisa, Espainiaren gaitza...» haren metafisika aztertzen du. XIX. mende osoaneta XX.eko gehienean bertako intelektualen problema izan da.
|
|
|
–
|
Espainiaren
arimaz (2006, Elkar)
|
|
2014
|
|
|
zer den (Estatu Nazioa). Ik. AZURMENDI, J.,
|
Espainiaren
arimaz, Donostia 2006, 157 eta hurr.
|
|
|
Alma y no espíritu, psique y no pneuma, alma animal, ánima(?), este paisaje, que es a su vez alma, psique, ánima, no espíritu, me coge el ánima?? Unamunorentzat ere arima lurrarekin egiten da,
|
Espainiaren
arima Gaztelako lurrarekin; eta arimarekin egiten da historia, kultura. –El espíritu, el pneuma, el alma histórica no se hace sino sobre el ánima, la psique, el alma natural, geográfica y geológica si se quiere?
|
|
|
Gizona abere hutsa da, Gizaberearen bakeak eta gerrak, Espainolak eta euskaldunak, Demokratak eta biolentoak, Oraingo gazte eroak, Teknikaren meditazioa, Euskal Herria krisian, Etienne Salaberry: bere pentsamenduaz,
|
Espainiaren
arimaz, Volksgeist Herri gogoa: Ilustraziotik Nazismora, Humboldt:
|
|
2017
|
|
|
Bere produkzio oparotik, aipa ditzagun azken aldiko liburuak: Gizona abere hutsa da, Gizaberearen bakeak eta gerrak, Espainolak eta euskaldunak, Demokratak eta biolentoak, Oraingo gazte eroak, Teknikaren meditazioa, Euskal Herria krisian,
|
Espainiaren
arimaz, Volksgeist Herri Gogoa, Humboldt: hizkuntza eta pentsamendua, Barkamena, kondena, tortura, Historia, arraza, nazioa.
|
|
2018
|
|
|
–Espainola izateaz?, berez, Jose Mari Esparzak idatzitako 100 razones por las que dejé de ser español liburuaren hitzaurre izateko idatzi zen, baina, luzera arazoak zirela-eta, ez zen han atera. Azurmendik berak idatzitako
|
Espainiaren
arimaz saiakeraren atarian argitaratu zen azkenik (Elkar, 2006).
|
|
2020
|
|
|
Mende berriarekin batera Azurmendik ekarritako uzta dateke, ene aburuz, emankorrena, bai darabilen estiloan eta baita aurretik plazaratutako polemiken atzean egon daitezkeen oinarrietan sakontzeko mo duetan ere. Alde batetik, Volksgeist Herri Gogoan, Ilustrazioak Herria nola ulertu zuen ikertuz nazismorako bideak nola ireki ziren azaltzen zaigu, eta bestetik,
|
Espainiaren
arimaz horretan euskal abertzaletasunari buruzko ohiko espainiar topikoak aztertzen ditu, hau da, euskal nazionalismoa ildo alemaniarrean fundatzen omen dela, beraz, erromantikoa bezain gainditua izan dela eta hori guztia... Aldiz, frantziar ikuspegiak ezarritako gizarte antolamendua dugula egun mendebaldar zibilizazio garatu osoan onartuena, euskal abertzaletasunak, ustez, deitoratzen omen duena.
|
|
|
Euskal kulturan erreferente handienetarik den Joxe Azurmendiri dagokionez, haren lanari etekina atera nahian, hark euskal historiaz Espainolak eta euskaldunak liburuan egindako irakurketa kritikoa jasotzen dut laburkiro; espainolena
|
Espainiaren
arimaz liburuan oin harturik, intelektual espainiarren esentzialismoa aberriaz hausnartzean, eta etorkizunari begira Hizkuntza, nazioa, estatua liburuan agertutako ikuspegia, burujabetza eta askatasun beharraren aldarriarekin bururaturik. Halaber, zegamar idazlearen azken liburu Pentsamenduaren Historia Euskal Herrian liburuan, espainiar liberalismoaz adierazitakoak laburbiltzen eta iruzkintzen ditut.
|
|
|
Oso ondo azaldu zigun Joxe Azurmendik
|
Espainiaren
arimaz en (2006) Cervantesen obra famatuenak nolako interpretazioak eragin dituen Espainiaren historiaren bidegurutze garrantzizkoetan, eta horietako bat 1898ko deskalabruaren ondotik, azken koloniak galtzean (Kuba, Filipinak eta Puerto Rico). Eta hor, besteak beste, Unamuno bilbotarra eta Ortega Gasset madrildarra gailendu ziren.
|
|
|
Ortega Gasset i Unamunoren Kixoteren interpretazioa burugabekeria alimalekoa iruditzen zitzaion; fedea ez, zientzia behar zuen Espainiak; Erdi Aroko fede itsua ez baizik eta Europaren iparraldetik zetorren zientzia. Ortega Unamunoren antitesia zen puntu gehienetan baina batean ez, bere Meditaciones del Quijote (1914) liburuan,
|
Espainiaren
arimaren esentzia eta salbazioa bilatzen zituen, eta Hori Europa zen, eta Europa zientzia zen eta ez fedea. Eta hori Don Quijote eta Sancho Panza nobelan ez baizik eta Cervantesen estiloan aurkitzen zuen Ortegak.
|
|
|
Aipatu ditugun bi saiakerak eta Donostiako eskultura garai bertsukoak dira, eta espirituz ere bai. Cervantes eta On Kixote
|
Espainiaren
arima, esentzia, betetasuna, gogoeta iturri amaiezina dira, eta Espainiaren harrotasun eta harrokeriaren ikur, sinbolo eta enblema. Eta monumentu bat izatea non eta Donostian, non eta Alderdi Ederren, urtero hainbat euskaldun eta hainbat europar eta mundutar ibiltzen den lekuan, Espainari egindako gorazarre monumentala da.
|
|
|
Honen aurrekoan, Alderdi Ederreko On Kixote eta Santxo Panzaren eskulturaz aritu nintzen, nola hark brastakoan Madrilekin eta
|
Espainiaren
arima esentzialarekin lotzen gintuen, eta oraingoan, berriz, Donostiaren beste ikono batetaz arituko natzaizue: Eduardo Txillidaz, eta haren Haizearen Orraziaz.
|
|
|
Gero etorri ziren Demokratak eta biolentoak, 1997an, eta Euskal Herria krisian, 1999an, moralismo politikoaren meditazioak izan daitezkeenak, baina, haien oinarrian, aipatu Gizona Abere hutsa da testua daukagu. Hau da, bortxari buruzko Etikaz(
|
Espainiaren
arimaz liburuan Elkar 2006an, Mikel Azurmendiri argitaratutako kritikak, esaterako, lehenendik Gizaberearen Bakeak eta gerrak liburuaren 80.eta 81eko orrietan agertzen dira) nahiz Antropologiaz (Joseba Zulaikaren Violencia vasca: metáfora y sacramento delako Tesian) haragoko pentsamendu filosofikoa etologian oinarrituta.
|
|
|
Baina, horien oinarrian, aipatutako Gizona abere hutsa da testua daukagu. Hau da, bortxari buruzko etikaz(
|
Espainiaren
arimaz liburuan Elkar 2006anMikel Azurmendiri argitaratutako kritikak, esaterako, lehendik Gizaberearen bakeak eta gerrak liburuaren 80 eta 81 orrialdeetan agertzen dira) nahiz antropologiaz (Joseba Zulaikaren Violencia vasca. Mettfora y sacramento tesian) haragoko pentsamendu filosofikoa etologian oinarrituta.
|
|
|
— (2006):
|
Espainiaren
arimaz, Donostia, Elkarlanean.
|
|
|
Euskaldunon miseriekin batean, espainolen harrokeriak eta ameskeriak ere ederki jorratu dizkigu, gorago esan bezala. Azurmendi harritu egiten zen gurean bizi diren eusko espainolek zer nolako loriak eta gorazarreak egiten zizkioten Ilustrazioari, xix. mende liberalari, eta hedabideetan arras zabalduriko ideia horien aurka idatzi zuen
|
Espainiaren
arimaz.
|
|
|
Hiru liburu hauetan oin harturik: Espainolak eta euskaldunak (1992),
|
Espainiaren
arimaz (2006) eta Hizkuntza, nazioa, estatua (2017). Iraganari begira eta etorkizunera begira ere bai.
|
|
|
Espainolak eta euskaldunak deritzan liburua ezin hobea da euskaldunok geure historiaz harrokeriarik izan ez dezagun, eta
|
Espainiaren
arimaz espainolek irakurriko balute, beren historiaz harrokeriarik izan ez dezaten.
|
|
|
Liburu batzuk baino ez ditut aipatuko: ...onalismo/ Internazionalismo Euskadin (1979), PSOE eta euskal abertzaletasuna() (1979), Schopenhauer, Nietzsche, Spengler Miranderen pentsamenduan (1989), Gizaberearen bakeak eta gerrak (1991), Espainolak eta euskaldunak (1992), Demokratak eta biolentoak (1997), Oraingo gazte eroak (1998), Teknikaren meditazioa (1998), Euskal Herria krisian (1999), Etienne Salaberry II. Bere pentsamenduaz() (2003),
|
Espainiaren
arimaz (2006), Humboldt: hizkuntza eta pentsamendua (2007), Volksgeist Herri gogoa.
|
|
|
— (2006):
|
Espainiaren
arimaz, Donostia, Elkarlanean.
|
|
|
|
Espainiaren
arimaz liburuaren hitzaurrea ekarri dugu hona, ohar eta gogoeta zenbait erantsirik, eta hitzaurregileak bere testuari amaiera emateko liburuaren ustezko irakurleari interpelatzen dio eta irtenbide posible bat zirriborratzen, diagnostiko partekatutik abiaturik:
|
|
|
, (2006):
|
Espainiaren
arimaz, Elkar.
|
|
|
...es por las que deje de ser español (2006) liburuaren hitzaurrea izateko idatzi zuela idatzi honetan ardatz izango dugun" Hitzaurre mailegatua" deritzan testua —Esparzaren liburu horretan Azurmendiren hitzaurre laburrago bat argitaratu zen, Mendez Femn galegoaren eta Vctor Alexandre katalanaren hitzaurreekin batean—, eta lehenago aipatu dugun trilogiaren lehen liburu argitaratu
|
Espainiaren
arimaz deritzanean agertu zela.
|
|
|
1 Hemendik aurrera,
|
Espainiaren
arimaz liburua aipatzeko EA erabiliko dut, eta orrialdea.
|
|
2021
|
|
|
(Xarriton); Baina niri, ororen buruan, Amandinen presentzia aski zitzaidan, nahikoa (Landart); Entzuten segitzen da oraindik, ororen buruan, bere tanta aleak kazkabarkatuz... (Juan Garzia); Ororen gainetik, ordea, segurtasuna balioesten nuen nik (Saizarbitoria); Oroz gain,
|
Espainia
arima bat da (Azurmendi); Gizon liberala, oroz gain euskara maite zuena (Salaburu); Hirutasun goren, oroz gaineko eta gurgarriaren festaburu beneragarrian (J. M. Lekuona); Oroz gainetik, ez nituen negarrez ikusi nahi (Aintziart).
|