|
2000
|
|
|
Hiretzat izango dituk errezeloak. Nik garbi asko
|
zekiat
.
|
|
|
Zeren eta, zalantza ororen gainetik, Kristoren Pasionean baitzuen bere sineste osoa, halako moldez, non, bere gurutze hari beha, erraiten baitzidan: " Nik ez
|
zekiat
salbatuko garen, baina Kris toren Pasioneak salbatuko gaitik", eta sineste hark eta konfiantza hark emaiten zioten bertze anitz jendek izaiten ez zuten libertatea, bide bati zein bertzeri ekiteko erabiltzen zuena. Eta, bide haietan barrena, protestantismoaren inportantziaz baino areago, zientziarenaz aritzen zitzaidan behin eta berriro.
|
|
|
Oroitzen al haiz nola erabaki nahi izan genuen, gaztetan, geure etorkizuna? Baina erabaki hura gaizki atera zitzaidaan, eta, haren ondorez edo, ez
|
zekiat
libertatea bertze ilusione bat ere ez oten den...
|
|
|
Venezian Caravaggioren koadro ikusgarri batzuen ikusteko parada izan diat. Nik ez
|
zekiat
zer sentitu huen hik Michelangelorekin, baina enea ez zuan gutiago izan, hago segur. Hango argiak eta itzalak, hango mugimenduak eta kontrastak... mundu zaharra hankaz gora!
|
|
|
" Ez ahantz, seme, ezen Martin etxerako dugula, eta heu elizarako". Eta, aitari hura aditzen nionean, nik ez
|
zekiat
zergatik, baina asaldatu egiten ninduan nahi gabe, hatsik gabe geratuko banintz bezala, hainbat elizgizoni aditurikako sermoi ezin tristeagoak gogorat etortzen zitzaizkidalako, beharbada, eta sermoi haien hitzek, eliz pareten arteko ilunean, ene arima inguratzen eta kateatzen zutelako, hegaldirako bidean jarri beharrean... Eta nik, aldiz, hegaldatu egin nahi izaiten nian, hori banekian, nahiz eta artean ez nekian norat egin...
|
|
|
Eta nik erraiten nioan: " Nik ez diat itzurbiderik, zeren eta hegaldatu egin nahi bainuke, bai, baina ez
|
zekiat
norat. Eta, nola ez baitakit, aitaren manua diat obligantza eta eginbide, zeren eta, arrazoin garbirik ezean, nola entseiatuko naiz, bada, haren iritziaren aldatzerat?
|
|
|
—Musika zinez izan daitekek ederra —ihardets ziezadakeen osabak—, baina Erromako Elizaren banitatea eta handiustea janzteko denean, ez
|
zekiat
...
|
|
|
—Hemen ez zagok mundu zaharrik ez berririk. Izan ere, bertze aita kaputxino hark erran zigun bezala, mundua bat duk, halakoa duk eta beti halakoa izanen duk, Jainkoak Adan eta Eba Paradisutik egotzi zituenetik egunen fineraino, jenderazinoz jenderazino... eta ez
|
zekiat
, beraz, zergatik eskandalizatzen zareten. Munduaren konpontzerat zatozte eta okerrago utziko duzue!
|
|
|
—Lehen ere, honako bidean gentozela, indiar haiek ikusi genitian gizon zurien oinpean, eta orain ere, ez
|
zekiat
, bada... Zeren, apezari aditzen ari nintzaiola, Bartolomé de las Casasen Brevísima historia ko hainbat pasartez oroitu nauk... eta ni ere beldur nauk paradisuaren bila etorri eta infernua aurkituko ez ote dugun azkenean...
|
|
|
Baina berdin duk. Zuek ere, anaiok, ez didazue barkatuko, beharbada, ez
|
zekiat
. Edo nigar eraginen dizuet.
|
|
|
—Ez
|
zekiat
apez don Frantziskok irakatsiko zian, baina jakin ezak ezen euskarazko eliza latineko ecclesia tik datorrela, eta ecclesia delakoa izan zela lehen giristinoen biltokia, eta hala deituko zioagu guk biltoki honi Zientziaren Gela, eta gure elizari Zientziaren Eliza... hik bertzerik ez baderitzok.
|
|
|
Nik ere guti sinesten nian. Damatxoa mintzatzen hasi zaidanean, ordea, ez
|
zekiat
nola erran, baina barren barrenean sentitu ditiat haren hitzak, eta orduan jakin diat ezen hark errana gertatu eginen zaidala. Segur nagok, segur nagok...!
|
|
|
Baina, hasteko, nik Errege magoen adorazionea eskatu nian: ordea, idia eta astoa dituk marrazki honetan zinezko errege, zeren eta lehen planoan baitaude; bertzalde, errege magoak hiru zituan, ez sei, eta ez
|
zekiat
zertarat datozen bertze hiru horiek, artzainez mozorrotuak... —eta, eskua sudurrerat nardaz zeramala, segitu zuen—:
|
|
|
Zeren, harrigarria bada ere, guztiak sinesten hasiak baitira ezen Pagabasoko deabru batek hartua duela Luthero, eta Luthero dela, hartaraz gero, Pagabason ezkutatzen diren deabru guztien lehena eta agintaria... Eta ez
|
zekiat
... Geroztik neurekin diat gau eta egun Luthero, badaezpada ere...
|
|
|
—Joanes: harro nagok, alde batetik, atzo gertatuaz, baina, bertzetik, ez
|
zekiat
neure joko hau buru gutirekin jokatu ez ote dudan. Izan ere, gure Bartolo horri Luthero eman izan banio, ez nian haren mehatxurik jasoko.
|
|
2001
|
|
|
Alferkeria ez duk munduan gauza berria. Ba
|
zekiat
eta ba dakik. Kokodriloen losusta luzeen berri duenak, nekez uka ziezakek saurioak alferrak direnik.
|
|
|
Hots, saurioak Sekundarioan bizi izan hituan! Orain dela ez
|
zekiat
zenbat milioi urte! Alferrarena egin ahal izateko erabiltzen diren aitzekiek, alderantziz, itxura" berria" hartu diate gaur.
|
|
|
–Asteburuan? –erantzun du Tasiok– Ez
|
zekiat
, mendira joango zuan beharbada. Baina ez nagok seguru, ez nauk berarekin egon aste honetan.
|
|
|
–Ez ezak ezetz esan –aholkatu dio lagunak putre begiradaz– Banekian maiteminduta hengoela, banekian. Ez
|
zekiat
seguru zein den neska, malekoiko hori edo beste bat, baina berdin dik, maiteminduta hagoela seguru, ze azken aldian joanda bezala hago, txikito, Marte parean paseatzen gutxienez.
|
|
|
–Bale, hi, baina dena dela ni afaltzera etxera joango nauk, eta gero ez
|
zekiat
irtengo naizen, nekatu samar nabilek azken egunetan eta...
|
|
|
Bare. Ba, egia esatea nahi baduk, erantzun zion azkenean, ez
|
zekiat
seguru Tasio, baina, futbolistek beti esaten duten bezala, arriskatu gabe ez zegok irabazterik.
|
|
|
Ez
|
zekiat
eskutitz hau iritsiko zaian, ze bazekiat, hire arrebak helbidea ematean propio esplikatu didalako, San Cristobal de las Casasen pasa behar dituzuen lehendabiziko bost bat egun horien ondoren Chiapaseko oihanean gordetako herrixka koxkor batera zoaztela, eta hara ez dela posta zerbitzua ailegatuko. Beraiek ere nahiko lan izango dute hara heltzen, esan zidak hire arreba Ainarak muturra okertuz.
|
|
|
Baina, izan ere, ikerketaren zer honek egiteko zerbait eman zidak, Anartz, emozionatu nauen zerbait azkenean. Ez
|
zekiat
ulertzen duan. Hik Hego Amerikara joateko heukan ilusioa bezala.
|
|
|
Ez
|
zekiat
gehiago zer esan. Ba hori, hor ondo egotea espero dudala, hagoen tokian.
|
|
|
–.. aurreneko partiduan, betikoa, ez diat kontzentratuta jolastu, ez
|
zekiat
, hotza bezala nengoan –hitzak janez hitz egiten du Anartzek, bere ideiak mihia baino bizkorrago joango balira legez– 15 tantoa arte edo ez nauk hasi pilota gozatzen, baina ordurako erremontada ezinezkoa zuan –ezintasun keinu bat egin du Anartzek, bere burua zuritzeko bezala– Baina bigarrengo partiduan bai, hor ondo jolastu diat, gustura, kontzentratuta eta...
|
|
|
–Bere neskarekin, Arantxarekin, noiz edo noiz hitz egin diat –berrekin dio leunago– Txorakeriez beti, ez
|
zekiat
, institutuan zer moduz eta horrela. Lehen konfiantza pixka bat baneukaan, baina orain... enfin –keinu etsi bat, oso berezkoa duena– Neska jatorra duk, batzuetan ez zidak kasu egiten baina bueno, badakik –irribarre bat–, lotsatia izango duk ni bezala.
|
|
|
–Nik ez
|
zekiat
, galde iezaiok nire arrebari –erantzun du Anartzek– Nik erosi bezala saldu diat komentarioa, hori besterik ez.
|
|
|
–Tipoa nahiko zerria omen zuan –azaldu dio Anartzek azkenean– Min handia egin omen zioan, hori esaten dik arrebak behintzat, ez
|
zekiat
, adar jartze bat edo, auskalo.
|
|
|
Hurrengo egunean izan zitean istripuaren berri. Ez
|
zekiat
Arantxa nola etorri zen, autobusean edo, baina jakin zuenean lur jota geratuko zuan. Bera Armendarizekin autoan joan balitz ezberdina izango zela pentsatuz.
|
|
|
–Ba, ez
|
zekiat
...! Laga nazak bakean, Arri, kabenlaletxe!
|
|
|
Tasiok, iheskor, objekzioa bukatu behar duela lehendabizi erantzun dio. Eta gero, jode, ez
|
zekiat
, ea behingoz lan ostia bat aurkitzen dudan, klase partikularrak edo Eroskiko propaganda banatzen ibiltzea baino zerbait hobea.
|
|
|
Zer, Xabi eta Axkue, galdetu du Tasiok, beti elkartzen diren beste biak ez ikustean. Xabi asteburuan mendira joan duk Nerearekin, erantzun diote, eta Axkue, ez
|
zekiat
, uste dut Maitanerekin afaltzeko geratu dela. Irribarre bat, badakik, horiek titi artean bizi dituk.
|
|
|
Zer daukak ba egiteko, oihartzun egin du lagunaren galderak bere garun alkoholez blaituan, errepidea gurutzatu eta izkina okertzen duen bitartean. Ba ez
|
zekiat
, erantzun du bere buruarekin ozen hitz eginez eta ondoko ezkaratzean eskusartzen ari den bikote bat izutuz. Zerbait, detektibeek beti izaten dute egiteko garrantzitsuren bat eskuetan, filmetan ikusten da hori.
|
|
|
–Puff... gaur gauean? Ez
|
zekiat
, Anartz.
|
|
|
Ez
|
zekiat
...
|
|
|
Ez
|
zekiat
, ba...
|
|
|
Ez
|
zekiat
ba, ez zekiat...
|
|
|
Ez zekiat ba, ez
|
zekiat
...
|
|
|
Bere izena badiat, noski, baina ziur nagok faltsua dela. Nik ez
|
zekiat
nolako loturarik dagoen zuen artean eta bost axola niri hire osaba indianoa bada ere. Ikusi nahi baduk baimena emango diat.
|
|
|
– Hara adiskide! Ez
|
zekiat
nor haizen ezta hemen zer egiten duan ere. Bost axola detektibea, giggolo edo mutur luzea haizen; baina besteren kontutan hire muturra sartu behar hori ez diat atsegin.
|
|
2002
|
|
|
Gladiadore eskas batzuk eman zizkiguan, behea jotakoak, putz eginez gero jausi egiten zirenak; bestiarioak ere ikusi ditiat nik hobeak. Kriseiluetako zaldizkoak hil zitian; ez
|
zekiat
zer ziren, galoak, galloak ala oilandak: bata asto zaharra zuan zama eraman ezinik, bestea mando herrena, hirugarrena hildakoaren ordezko gorpua, izter zainak ebakita.
|
|
|
Honek goserik ez
|
zekiat
pasatu duen, baina egarririk behintzat ez dik pasatu. Begira, bestela, honen barrikari sartu zen Fernando, Txantoi nagusiaren tripa seinalatuz.
|
|
|
Ez
|
zekiat
, ba! Lehen, Manuelena kontatzen hasi naizenean, aurpegi arraroa jartzen huela iruditu zaidak.
|
|
|
Alain Delon duk protagonista. Besterik ez
|
zekiat
. Josu R k ez zuen zinemara joatearen ardura guztia bereganatu nahi.
|
|
|
Nik ez
|
zekiat
bihar lanera joango naizenik ere. Ikusiko diagu gaua nola doan esan zion Txantoi txikiak, serio.
|
|
|
Ez
|
zekiat
. Gero, gure artean hitz egin, eta zer edo zer pentsatuko diagu.
|
|
|
Ez duk inor bizi, ez. Ez
|
zekiat
zer esan. Ustekabean harrapatu nauk.
|
|
|
Ez
|
zekiat
joango naizen. Italiarrak ez zaizkidak asko gustatzen.
|
|
|
Neuk ere ez
|
zekiat
agertuko naizen. Uste diat, ikusita daukadala.
|
|
|
Hau beraren herria duk, parajea  ondo ezagutzen dik, eta laguntasunik ez zaiok faltako. Besteak nora joko zuen ez
|
zekiat
, baina, pentsatzekoa duk, hura ere beraren herrian utziko zutela.
|
|
|
Ez nagok gogotsu. Ez
|
zekiat
zer pasatzen zaidan, baina bajatu egin nauk zeharo, bai jaten eta bai ibiltzen. Nekez hartu zuen arnasa, bero egiten zuen benetan.
|
|
|
– Hoa poliki, nahastu egingo nauk bestela. –Mentxuk berriro bete zion edalontzia, eta berea mahaian utzi– Ez
|
zekiat
ongi ulertu dudan, ez zekiat zer ulertu behar dudan ere. Zuk ulertu duzu, Santos?
|
|
|
– Hoa poliki, nahastu egingo nauk bestela. –Mentxuk berriro bete zion edalontzia, eta berea mahaian utzi– Ez zekiat ongi ulertu dudan, ez
|
zekiat
zer ulertu behar dudan ere. Zuk ulertu duzu, Santos?
|
|
|
– Ez
|
zekiat
zehazki zertaz ari haizen, baina zerbait konkreturik gura izanez gero, eska egik lasai, lasai baina azkar.
|
|
|
– Erdu hona –leiho ondoko mahaian antolatuta zeukan laborategitxo aldera seinalatu zuen, eta Joselu heldu bitartean paper mordoa hartu zuen apalategitik, aldizkariak, liburu bat eta koadernatu gabeko eskuizkribuak; bion arteko bakea sinatu asmorako ematen zuen beso tinkatzea egin zion sorbaldetan– Ikusten duk dokumentazio hau? Emaiok begiratu txiki bat –izenburuetako testuak atzamarrez azpimarratzen zituen hurrengo orrialdeak haizatu aurretik denbora neurtzen legez–, ez
|
zekiat
jakingo ote duan botikarako zelako beharrak egin behar izaten ditudan hemen goian, baina zin egiten diat honek guztiak ez daukala zerikusirik botikako negozioarekin. Portugaleten ez zagok hainbeste gaixo birika kontuetan.
|
|
2003
|
|
|
Hik, berriz, asko estudiatu duk, eta asko irakurtzen duk, baita Marxen eta Leninen liburuak ere. Nik ez
|
zekiat
, baina, deus Marxez eta Leninez. Hara:
|
|
|
Beste egun batean, azkenik, gaur bezalako egun hegohaizetsu batean Parisko zumardi baten azpian nengoela, don Anxelmoren irudia tartekatu zitzaidaan, baita hark niri buruan jotako kolpea ere. Eta orduan ez
|
zekiat
zer sentitu nuen, barru osoa jiratu zitzaidala: bai, nik ere maisutza ikasiko nian, haurrak eta umeak maitasunean eta libertatean hazteko eta hezteko, Gandhiz mintzatu zitzaidan gazte hark bezala.
|
|
|
Ondo
|
zekiat
ni izango naizela gerokoan ere
|
|
|
âNire osabak esanda
|
zekiat
hori âsegitu  du Manukâ. Bera torero ibili zuan, Castilla aldean.
|
|
|
Hasperen egin du gutxika gutxika forma hartzen ari den garabiaren aurrean. " Ez
|
zekiat
, ba...", esan du berekiko," ez zekiat, ba, ondo jokatu ote nuen orduko hartan".
|
|
|
Hasperen egin du gutxika gutxika forma hartzen ari den garabiaren aurrean. " Ez zekiat, ba...", esan du berekiko," ez
|
zekiat
, ba, ondo jokatu ote nuen orduko hartan".
|
|
2004
|
|
|
Ez
|
zekiat
, ba... Lehen bezala utzi, gutxienez.
|
|
|
Nik ez
|
zekiat
konpontzen.
|
|
|
Uste diat hitaz ahazten ere hasia dela. Bestela ez
|
zekiat
zergatik galdetu didan oraindik maite dudan. Eta bai, arrazoi duk horretan.
|
|
|
Barka ezak, Aitor. Ez
|
zekiat
zer arraio pasatu zaidan, baina arrunt jeloskor jarri nauk. Irati hire lagun hori hain ikusten diat polit eta eder, zeharo jeloskor jartzen nauk, motel.
|
|
|
Eta ez hori bakarra, tomatea baino gorriago jarri hintzen, motel. Ez
|
zekiat
zergatik. Emozioa izango zuan igual, edo bestela kalentura behetik goiti.
|
|
|
Isilik egon hadi txorrada horiekin, komentario matxista horiekin. Nik ez
|
zekiat
Beñaten arrazoiak zein diren, baina niri ez zidak lorik kentzen mutil horrek. Hirea beste kontu bat duk.
|
|
|
Niri garbi hitz egin iezadak, faborez. Ez
|
zekiat
zertan habilen nirekin, baina bilau itxura ere hartzen hasia nauk hiri.
|
|
|
–Bueno, Aitor, nik uste diat, esaten dituan guztiak hala badira... Egia esan, ez
|
zekiat
zer esan, baina azkenean...
|
|
|
–Zerbait garrantzitsua? Ez
|
zekiat
, motel. Ahaztu ere egin zaidak.
|
|
|
Baina ez al diat ba esan Beñatek dena kontatu zidala atzo, hire zain geunden bitartean? Dena
|
zekiat
, motel, dena. Ahoz ahokoa eta detaile guztiak, motel.
|
|
|
–Erokeria honek ondorio larriak izanen ditik –erraten zuen alemanak buruari eraginez, zigarreta horixkak biribilkatuz eta errez– Ez
|
zekiat
zer dela eta jarraitu diadan aldrebeskeria honetan...
|
|
|
Ezta neuri ere, arraioa! Ez
|
zekiat
zer dela eta egin nian kasu eroke...
|
|
|
–Gasteizko hire laguntxo horrekin bost egun igaro hituenean, ez
|
zekiat
non, ezkutuan. Hire artikuluak idatzi nituenean.
|
|
|
" Hara! Ez dik gezurrik esan behintzat; ex bahaiz, etarra ez
|
zekiat
".
|
|
|
" Ez, zortzi urte badituk utzi niola"; eta une batez bere baitara bildu ondoren gehitu zuen: " Ez
|
zekiat
zertarako, ordea".
|
|
|
" Izan ere... zuan; ez
|
zekiat
noizbait nirea izan zen".
|
|
|
" Ez
|
zekiat
, oso urruti nagok Euskal Herritik".
|
|
|
" Jendea hiltzen ditek gure izenean, eta jada nik ez
|
zekiat
zeren alde nagoen. Hiltzearen aurka nagoela zekiat bakarrik.
|
|
|
" Jendea hiltzen ditek gure izenean, eta jada nik ez zekiat zeren alde nagoen. Hiltzearen aurka nagoela
|
zekiat
bakarrik. Komando hura osatu nahi izandu genuenean munstro bat elikatu genian, eta horretan errua diagu.
|
|
2005
|
|
|
–Ez
|
zekiat
ulertu diadan; dena den, honekin lehenbailehen bukatu behar diagu. Itziarrek ez dik nirekin hitz egin nahi, osatu arte bakean uzteko eskatu zidak, hausnartu egin behar omen dik, eta amak ere galderez josi naik; ikaratuta zegok, eta ez duk erraza gure ama ikaratzea.
|
|
|
–Jeannettek beti frantsesez– Zoriona ezagutu dudala hirekin, eta ez dudala berriz dastatuko... Ez
|
zekiat
zergatik den. Beldur ikaragarria sartu zaidak hezurretaraino...
|
|
|
–Ez
|
zekiat
...
|
|
|
–Ez
|
zekiat
azken aldian zer duan baina... –hasi zen esaten, baina komunetik zetozen ahots batzuek hitza eten zioten.
|
|
|
– Ez
|
zekiat
.
|
|
2006
|
|
|
–Pixka bat irakurri genian hirurok, baina lotsa eman ziguan; ez
|
zekiat
nola azaldu. Oso gauza intimoak zituan, gure gurasoenak.
|
|
|
–Ez
|
zekiat
zertaz ari haizen. Gainera, ni ez nauk gidatuz nekatzen.
|
|
|
Sorterritik geroz eta urrutiago; aitarentzat eta amarentzat geroz eta garestiago; praktikotasunaren ikuspuntutik geroz eta absurdoago: ez
|
zekiat
seguru, lehenengo karrera medikuntza izan zitekean, azkenekoa arte ederrak edo halako zerbait, badakik zer esan nahi dudan. Eta orduan, matrikulatu eta desmatrikulatu den azkeneko hirian, gizon horrekin joan duk bizitzera.
|
|
|
Zein?". " Ez
|
zekiat
. Badakik nola funtzionatzen duen honek".
|
|
|
" Tira, goazeman hogeita hamarrekoarekin". " Umea izan dik; hura ala beste bat, ez
|
zekiat
; igual aborturen bat egon zuan tartean. Aita ere auskalo:
|
|
|
Galdetu nahi duana. Dena
|
zekiat
hire familiaz, hire Triesteko eta Pariseko ibilerez. Hik bota galdera bat, eta nik pozik erantzungo diat.
|
|
|
Ezagutzen diat Anghios deitzen genion bat, baina ezin diat ezer esan. Ez
|
zekiat
haren benetako izenik. Non bizi zen ere nekez esango diat, gaur hemen eta beste batean han ibiltzen duk-eta.
|
|
|
– Ez
|
zekiat
zergatik, baina ematen dik badaukaala beste zerbait buruan bueltaka...
|
|
2007
|
|
|
Hasieratik izan dudan lagunik handienetakoa. Bere hatz markak zeintzuk diren oso ongi
|
zekiat
. Kaleidoskopio bat bezala agertzen zaidak, bi zentzuetan makilatzen naik, obsesiboki begiratzen zidak, baina ondo pasatzen duen susmoa zeukaat.
|
|
|
–Aupa, makalontzi hori, laster ailegatuko gaituk eta?. . Ez
|
zekiat
zergatik ibili behar dugun beti mendi puntetan?, botako zigun iritsitakoan. Ez zen egia mendi puntetara joaten ginela, baina aldapak pasatu bai, txoko hobeak aurkitzen baitziren hartara:
|
|
|
Zenbat erretolika ez ote hituen entzun, mukizu horrek, egurrezko aulki oker horretatik. Ez
|
zekiat
zergatik baina jabearen eskuak zakurraren buruan duen eragin baltsamiko bera izaten zian aulki zaharrak hiregan. Bertan eseri eta apaiz hitz totel baten sermoia ere entzungo huen hik zirkinik egin gabe.
|
|
|
Ni ez ninduan gehiegi harritu etxeko lorategian hilda aurkitu hindugunean. Ez
|
zekiat
zergatik, hire neurrira egindako heriotza zirudielako, agian: zuri zuria.
|
|
|
Hemen ez behintzat. Ez
|
zekiat
, udazkenean dena erortzen duk: hostoak, egunak eta begiradak; eta dena duk handia eta gehiegi mugitzen duk.
|
|
|
Eta galdetuko duk, hain ondo ulertzen baldin bahaut zer egiten dudan oraindik bizirik. Ba, nik ere ez
|
zekiat
ziur, baina uste diat nagia ematen didala hiltzeak. Ez dik tristeziarekin edo zorionarekin zerikusirik, pentsatzeko dudan gogoarekin dik gehiago, eta betazalekin, badakik.
|
|
|
Kandelatxoa piztu eta joan egingo nauk. Ez
|
zekiat
zergatik baina itzalita topatu diat azken bi egunetan, arraroa duk. Tira, bihar itzuliko nauk.
|