|
2000
|
|
|
|
nola
kalean kuxkuxeaturiko promesek.
|
|
|
Eguraldiari buruz egin dezakegu berba, hala nahi baduzu, umearen eskola txostenaz eta pediatraren gomendioez, erosketez, bankuko agiriez, bizimoduaren mekanika aldarazi digun telebista hondatu berriaz, auzokoen hurrengo bileraz, tabakoaren prezioaren gainean, irakurtzen ari zaren artikuluaz, udako oporrei buruz, zure lankide apo horretaz eta gainerako lankide ondraduez ere, zure depresio antzeko infekzioaz. Eta berba egin ahala, ikusi
|
nola
doakidan askatzen ariman nekarren kremailera. Ikusi zein naro isurtzen zaidan izter artetik Esne Bidea.
|
|
|
|
nola
darien denboraren ironia,
|
|
|
|
nola
doazen hirotuz, ahalke,
|
|
|
loroak arranoei hegan
|
nola
egin irakasten;
|
|
|
Rantxitoetan eta kalean ezer gabe bizi zirenek
|
nola
edo hala bizimodua atera behar zutenez, zeure autoa zaintzea eskaintzen zizuten. Zainduko bazizuten, ordaindu beharra zeneukan; eta haiek zaintzerik edo haiei ordaintzerik nahi ez bazenuen, akabo zure autoa; txasisik ere ez zenuen aurkituko itzulitakoan.
|
|
|
Gorantz gindoazen heinean kontatzen zizkidan Jeremiasek haien izenak, oihanean eta ibaietan zer zegoen, inguruan ikusi edo entzuten genituen txori izenak. Yanomamien tribuak non zeuden eta haiek
|
nola
bizi ziren esaten zidan. Indigenen tribuekin topo egiten genuen batzuetan; jende oso abegitsuak.
|
|
|
Koadrila hura elkartu gineneko aldi batez, 36ko gerra kontuak ekarri genituen hizpidera. Santandertik Arroxelara joateko ontzia
|
nola
hartu genuen aipatu nuen nik. Taldean bazen adineko gizon bat nire kontakizunari adi, baina isilik, txintik atera gabe.
|
|
|
Valentziar gazteak ez du bere burua espainiarren artekotzat. Iruditzen zait,
|
nola
dabiltzan ikusita, preso espainiar horiek badutela hemengo kartzeleroekin korporatibismo moduren bat, sentimendu komunen bat. Nazionalismoa izango da beharbada, euren nazionalismo zentzu propioa, Babel honetan.
|
|
|
Detaile horiek ez dira ahazten: noiz eta
|
nola
etorri zitzaizkidan bila... Nire taldekidea atxilotuta zeukaten ordurako; txakurrek eurekin ekarri zuten gurera, eta etxeko atean deitzera behartu.
|
|
|
Gora joan ginen, galeriara, ziegetara, eta leihotik patiora begira jarri ginen. Handik ikusi genuen, taldeka zeuden presoak
|
nola
hurbiltzen zitzaizkion patio erdian bakarka zebilenari, eta nola hasi zitzaizkion denak labanak eta zorrozkiak aterata ziztaka, gorputz osoan: hanketan, sabelean, saihetsean sartzen...
|
|
|
Gora joan ginen, galeriara, ziegetara, eta leihotik patiora begira jarri ginen. Handik ikusi genuen, taldeka zeuden presoak nola hurbiltzen zitzaizkion patio erdian bakarka zebilenari, eta
|
nola
hasi zitzaizkion denak labanak eta zorrozkiak aterata ziztaka, gorputz osoan: hanketan, sabelean, saihetsean sartzen...
|
|
|
hanketan, sabelean, saihetsean sartzen... Ping ponga eta horrelakoak zeuden lekura ihes egitea lortu zuen mutilak
|
nola
edo hala, baina berehala agertu zen atzera patiora, galdu ordean, norabait ihesi beharrean. Hantxe, patio erdian errematatu zuten labankadez!
|
|
|
Bakar batzuk ikusi ditut kartzelan hiltzen, baina ez modu hartan, hain basatiki, ehizakia setiatu eta akabatzen den moduan. Gogoratzen naiz, mutil hura modu hartan ikustean,
|
nola
edo hala laguntzera jaitsi nahi izan zuela Sotero Etxandik. Baina ezinezkoa zen guztiz.
|
|
|
Egundoko sagu pila zegoen enfermeriako bazterretan. Nik ez dakit non ezkutatzen ziren eta
|
nola
konpontzen ziren, baina arratsaldetan eta iluntzetan alde guztietatik agertzen ziren saguak. Hormak ez ziren guztiz lauak, pikordunak baino, eta horman gora armairu gainera, ohe gainetara eta edozein tokitara heltzen ziren.
|
|
|
Egiptologo batzuek hilobi batean antzinako telar bat aurkitu zutela zioen. Marfilezko plaketa batzuk aurkitu zituzten, launa zulorekin, eta haiekin egindako zapi zatiak; hortik atera zuten
|
nola
egindakoak ziren, zer marrazkirekin eta abar. Hura irakurriz hasi nintzen burua astintzen, tentatuta.
|
|
|
Bizkor zuzendu nuen, eta baita asmatu ere neuk nahi nituen marrazkiekiko gerrikoak egiten. Jendeak ikasi zuen poliki poliki
|
nola
egiten nituen, eta Carabanchel gerrikoz josi zen. Polimiliak, GRAPOkoak, anarkoak eta geu izango ginen han geundenak... eta preso sozialak, jakina.
|
|
|
Antxon gaztea zenean, urruti baino urrutiago ikusten omen zuen 2000 urtea, eta milurte hasiera horretan non eta
|
nola
egongo ote zen galdetzen omen zion bere buruari, etorkizun asmaezinari begira galdetzen den moduan, ia fantasia denari begira aritzen garen bezala. Duela hemezortzi urte ere, atxilotu zutenean, artean urrun eta ia harrapaezin ikusiko zuen seguru asko 2000.aren muga hori; baina iritsi zaigu, eta hemen gaude, muga horren atarian, muga askoren atarian beharbada.
|
|
|
Nik gerrikoak egiten jarraitu nuen, Carabanchelen bezala. Haize hark hariak eta gainerakoak nahasten zizkidan, baina Txapelen laguntzarekin –Iñaki Ojeda Martinez de Butron, gero Barakaldon erail zuten gaztea–
|
nola
edo hala konpontzen nintzen hariak zuzen ipintzeko.
|
|
|
Gaixotu egin zen txapeoa hasi eta bere aginduei jaramonik ez geniela egiten ikusi zuenean. Nonbait ezin zuen ulertu
|
nola
ausartzen ginen bere manu sakratuei kasurik ez egiten, bere agintea aintzakotzat ez hartzen. Horretan oinarritua izango zuen nortasun guztia, eta hori erortzen ari zitzaiola ohartu zenean, gaixo jarri zen.
|
|
|
Batek baino gehiagok galdetuko zion bere buruari:
|
nola
demontre eginak ote dira?
|
|
|
Gure amak, senarra non eta
|
nola
ote zen arrastorik gabe, umeak ondotik bidaltzea eta agian galtzea ez zuen pentsatu ere egin nahiko. Umeak igotzen ziren itsasontzira, Errusiara joateko, baina haien gurasoak eta jende heldua ez.
|
|
|
Gironako plaza hartan Cara al sol kantarazi ziguten, besoa altxatuta. Amona bat zegoen nire ondoan, emakume adintsu bat, besoa jasotzen ez zuena, eta gogoratzen dut
|
nola
jasoarazi zioten mehatxuka.
|
|
|
Nire ziegako atearen alde banatan makurtuta, hura kanpotik eta ni barrutik, leihatilatxotik elkarri begira, berriketari ekin dio: ia hamabost egun daramatza bidaian; Picasentetik dator, Langraiztik bueltan; zer moduz gauden galdetu dit,
|
nola
dauden hemengo gorabeherak...
|
|
|
Lehen egunak bizkor doaz kartzelan. Kosta egin zait ordutegia ikastea, noiz goazen txaboloetara, noiz jaitsi,
|
nola
den bisiten kontua... Oharkabean joan dira egunak, eta oharkabean hasi naiz leku berriko trikimailuak ikasten.
|
|
|
Kartzela aldaketek amorrua, deserosotasuna eta tristura eragiten dizkigute presooi. Zauden lekura ohituta zaude
|
nola
edo hala, kartzelara egundo ohitzen ez zaren arren; espetxean egindako lagunekin sortua duzu halako harreman berezia, lotura estua, anaia edo neba bilakatzen zaituena. Beraz, bat batean eten eta zapuztu egingo dizute espazioa.
|
|
|
Norbaitek nitaz galdegin eta falta banintzen, laster pentsatzen zuten, nonbait, bizikletarekin joana izango nintzela zerbaitera. Oraindik ere izan behar du Ordizian horretaz oroitzen denik; Anza abizeneko emakume bat bai, behintzat;" Non eta
|
nola
ote dabil Antxon?" edo antzeko galderaren bat norbaitek egiten duenean," Orain ere bere bizikletarekin nonbaitera joana izango da" erantzuten omen du.
|
|
|
Ordiziako jaiak ziren, Santanak alegia, uztailean. Urtero joaten nintzen Ordiziako jaietara;
|
nola
ez nintzen ba joango. Baina urte hartakoan ezinezkoa gertatu zitzaidan, lanarengatik.
|
|
|
Traste haien artean oso berezi nabarmen zen Ama Birjinaren burdinazko irudi bat, besoak zabalik zituena; Ama Birjina haren kontra lotuta ipintzen zuten zutik galdekatu behar zuten akusatua; Ama Birjinaren atzealdetik giltza bati eragiten zion inkisidore galdetzaileak; giltzari koska bat estuago eragin ahala, besoak itxi egiten zituen Ama Birjinak, akusatu bekataria besarkatuz; eta besoak ixten eta besarkada estutzen zihoan heinean, titimuturretatik bi iltze zorrotz eta mehe irteten zitzaizkion Ama Birjinari, akusatuaren haragian sartzeko. Ama Birjinaren besarkada amoros hura amaitzean, erabat damututa geratzen zen bekatari madarikatua,
|
nola
ez!
|
|
|
Eusebio horrek, esate baterako, aldatzeko arroparik ere ez zeukan; neuk eman nizkion; oinetakorik ere ez, etxean egoteko zapatila pare bat besterik ez; baina labana handi bat bai ordea, bandoleroen tankerakoa, beti aldean erabiltzen zuena. Egun batez, lanera bidean, autobusera igo eta, ez dakit
|
nola
, nahi gabe inondik ere, oina zapaldu nion han zihoan arabiar bati. Nik ez nion jaramonik egin hala ere, eta esertzera joan nintzen.
|
|
|
Hara heldu ondorengo lehen asteburuan bazterrik bazter ibili nintzen. Dena ikusi nahi nuen, dena ezagutu,
|
nola
edo hala irentsi.
|
|
|
Beti izan ginen bata bestearen osakin; ondo konpontzen ginen. Ezin nuen ulertu
|
nola
bizi izan nintzen ordura arte bera gabe. Iruditzen zitzaidan berarekin hasi nintzela bizi izaten, bizitzen.
|
|
|
Hauxe, hain zuzen ere: ...k gobernatzea aitonaren zeregina edo nirea izango zen seguru asko; behin batean bururatu zitzaidan, estazio ondoko akazia haien hostoez egingo niela untxiei egun bateko gobernua, eta baita joan ere, zakua hartuta; akazia buruxketara igo eta soildu nizkien neguan inausi ondoren uda bitartean botatako kimu edo adaska guztiak, zotzak bertan tente utzirik, batere hostorik gabe, nire zakua ongi beteta;
|
nola
edo hala, Patxi Handik jakin zuen nork egin zuen egiteko modu hura, eta Inspekziora eraman ninduen.
|
|
|
Aita Ondarretan bi urte inguru preso egonda, gaixo samarrik etxeratu zen. Esango dizut
|
nola
.
|
|
|
Hori amaitu nahian joan da tailerrera. Beste preso batzuei hariekin gerrikoak
|
nola
egin erakusten ere badabil. Beti dauka egitekoren bat.
|
|
|
|
nola
aurre egin.
|
|
|
auzokoek badakite
|
nola
balkoian paratu
|
|
|
Kezkatuta, zaku barruan konpondu beharrekoak
|
nola
edo hala –ez oso txukun– konpondu, zakutik irten eta Lauaxeta iratzarri nuen.
|
|
|
Gainerakoan, mortu zegoen errepidea, ez zen auto bakar bat ere ageri. Gizon etzanarengana inguraturik, bekokian zulo bat zuela ikusi genuen, eta odola zeriola hala zulo hartatik
|
nola
ezkerreko ezpain ertzetik. Eskumuturretik heldu eta pultsua hartzen saiatu nintzen, baina ez nuen ezer sentitu.
|
|
|
Ez zegoen meteorologian aditu handia izan beharrik aurki euriaren eskuek igurtziko gintuztela igartzeko. Euria hasi baino lehentxeago, Loitzate mendiaren hego mendebaldeko mazela batean, Zumarresta errekaren ondoan, borda zaharkitu batean babestu ginen Lauaxeta eta biok, eta luzaz egon ginen hantxe, paraje guztiz bakarti hartan, geldirik eta isilik, atetik zehar euriaren zirri zarra etengabeak baso lehendik ere guztiz hezea
|
nola
mela mela eginda uzten zuen begira. Mundutik urrun, oso urrun, guztiz aparte.
|
|
|
– Harrigarria! –esan zuen Mikelek– Ez dakit
|
nola
ez naizen orain artean konturatu!
|
|
|
Bezperako ibili aldrebesen berri eman zidan Lauaxetak. Hernanitik Donostiara
|
nola
heldu ginen azaldu zidan.
|
|
|
Erakusleihoko beiratik zehar ikusten genuen gizon hura nor zen adierazi nionean, niri aurrea harturik, irten eta harengana zuzendu zen berehala Lauaxeta, bostekoa eman eta bere burua aurkezteko prest, baina Martxelok ez zion jaramonik egin. Lauaxetak Martxeloren gorputza
|
nola
zeharkatzen zuen ikusi ahal izan nuen neure begiekin. Orduan neuk egin nion diosal Martxelori, atetik.
|
|
|
– Bai, ez dakit
|
nola
, ez dakit noz arte, ez dakit zertarako, baina orain bizien artean nago barriro. Saiatu naz nitaz idatzi daben beste gizon argi batzuekaz berba egiten baina ez nabe ikusten, ez nabe aditzen, ez nabe sentitzen.
|
|
|
Ausarta zen, berrizalea... Eta sutsua, epikoa batzuetan, eta sekulako zirrara eragiten dute haren poema batzuek, batez ere gero
|
nola
hil zen aintzat hartuz gero... " Jauna, eriotz au arren emostazu,/ koldarrentzat itxi larrosen usaña..."
|
|
|
Ohe ondora etorri eta ea zeren zain nengoen esaten zidan behin eta berriz, hiltzeko behingoz, hil egin behar nuela derrigor, dena prest zegoela eta ni hiltzea baino ez zela falta. Ni hiltzeko prestatu nintzen, amak esaten zidan bezala, eskuak bular gainean gurutzatuta, baina ez nekien
|
nola
hil.
|
|
|
" J.L.L. 40 urteko aizarnazabaldar gizasemearen gorpua aurkitu zuen atzo goizean inguruko nekazari batek Angiozarko hilerriaren atarian", zioten gutxi gorabehera, gaztelaniaz. " Oraindik argitu gabe dago noiz eta
|
nola
hil zen J.L.L., baina uste da herenegun ilunabarretik edo arratsaldetik egongo zela gorpua nekazariak aurkitu zuen lekuan, inor han zegoenik ohartu ere egin gabe, paraje bakartia baita." Baina Egunkaria ko artikuluan osorik zetorren nire izena, Julen Lamarain Lizaur, nire biografia laburbiltzen zuen laudoriozko paragrafo koxkor batekin eta zutabe bakarreko argazki batekin batera;" euska...
|
|
|
Zeanurira heldu baino lehen, Burt Lancaster agertzen zen film zahar hartaz oroitu nintzen, luzaz etxetik kanpo izan ondoren Burt Lancaster, lagunen etxeetatik pasatuz, piszinaz piszina, etxera
|
nola
itzultzen zen kontatzen zuen filmaz. Amaieran, etxea hutsik eta abandonatua aurkitu zuen, sasiak eta huntzak guztiz janda.
|
|
|
Ez dakit zergatik. Ez dakit Martxelok
|
nola
bizi izan zuen une hura eta nola oroituko zuen geroragoan. Misterio bat da hori guztia niretzat.
|
|
|
Ez dakit zergatik. Ez dakit Martxelok nola bizi izan zuen une hura eta
|
nola
oroituko zuen geroragoan. Misterio bat da hori guztia niretzat.
|
|
|
Ez zuen 1936ko uztailean piztutako gerra aipatzen zuen inongo taularik aurkitu Juntetxean. Ezin zuen, horrenbestez, gerra hura
|
nola
amaitu zen jakin, baina, han emandako ordubetean ikusitakoak ikusita, gerra hura bere burkideek irabazi zutelakoan zegoen, Errepublikaren indarrek faxisten erasoari azkenean ere aurre egiten asmatu zutelakoan. Nekez uler zitekeen bestela Euzkadiko hiru herrialdek autonomia izatea, Legebiltzarra, Jaurlaritza, lehendakaria...
|
|
|
Deus ez zen inprobableagoa une hartan. Agian, seguru aski Lazarok bazekien, ez bazen non zen, bai behintzat
|
nola
harengana heldu, hartaz zeini galde egin. Ez zion, ordea, berehalakoan esango.
|
|
|
Esnatu zenean, bakarrik zegoen. Horrek harritu zuen, bera, lo arinekoa izanda,
|
nola
ez zuten besteen jaiki hotsek iratzarri. Hain aspaldi zen ez baitzuen bizkarpean halako ohatze gozorik izan.
|
|
|
Halako batean, burua jaso gabe: " Qué va a ser de nosotros", esan zuen amatxik; ez zedin hala tormentatu, Xanek hari eskua heltzekoa egin zuen; ordea, amatxiren esku bihurrikatuek goaitean zeuden piztiak begitandu zitzaizkion eta, atzera egin zuen; bere besoaz amatxirena apur bat loxinkatu zuen; agian lagun erakuspen sinple hartaz lortuko zuen, ez zedin ez une hartan amatxi bera ere zurrundu,
|
nola
baitzen aparientzia noiznahi gerta zitekeela; bitartean, aitatxi sofatik jaiki zen, xarraka xarraka koarto ilun batera joan, handik kojin bat hartuta poliki poliki etorri, berriz sofaratu zen;" zer egin du?", galdetu zuen, begiratu nahi ezik, kezkatuta amatxik. " Kojin bat hartu du", esan zuen Xanek.
|
|
|
hartu geroko. Banekien-eta
|
nola
zebilen. Orduan hartu egiten zuen".
|
|
|
" Beldur zen", esan zuen amatxi zaharrak. " Esan zuten", esan zuen Mariak," zera biltzen ibiltzen zela...
|
nola
esaten da. Informazioa.
|
|
|
" Bai, ni...". " Ile nahasi horiekin...
|
nola
joango zara?", esan zion amatxi zaharrak maitagunez; gaizki ezin hartu eta, Xan aztoratuta zegoen; amatxi zaharrak Eliri: " zergatik ez dion berari mozten, momentu batean?".
|
|
|
" Esaten du", esan zuen," horma gainetik erori zela. Gaixoa, horma gainetik
|
nola
eroriko zen. Eta handik erorita ere, nola burua hautsiko zuen?
|
|
|
Gaixoa, horma gainetik nola eroriko zen. Eta handik erorita ere,
|
nola
burua hautsiko zuen. Geuk ikusi genuen:
|
|
|
Noiz ikusi da?". " Eta zuk", esan zuen Elik,"
|
nola
uste duzu ba hil zela katua?". " Bistan da", esan zuen Mariak," norbaitek hil zuen, eta gero ezkaratzera bota".
|
|
|
Hainbesterekin garbi zegoen jarraitu egiten ziola; edo, atertu bitartean, aterkiaren babesean segitu nahi zuen. Xan apuratuta zegoen; jakin zuen, baiki, une batez ñarroari kontra egiten; ez zekien, ordea, orain
|
nola
harengandik aldendu. Bat batean, airoski:
|
|
|
" uholde izugarria zatorrek!". Raissak neskatila Xanen ondoan jarrarazi, botak erantzi, bera atera zelarik, hala neskatila, lotsagabe,
|
nola
zaharra, disimulo gehiagoz, Xani begira gelditu ziren. Zaharra betosko zegoen; noski Xanek jantzita zeuzkan arropak ikusi zituen, harrituta zegoen.
|
|
|
Zaharrari buru soila pixka bat gorritu zitzaion. Agian lotsa, agian haserre; seguru aski ozpinduta zegoen, Xanek hain denbora gutxian, etxean halako posizioa hartu zuelako; eta Raissari, galde keinu bat eginez, hala
|
nola
: hau nondik atera duzu?
|
|
|
" Zera!". " Txiki makal hura,
|
nola
zen...?". " Ahmed?
|
|
|
" A, Garijo izango da, mantenimendukoa. Pasa, pasa... hotza sartu gabe"; atzean atea itxi eta;" abisua pasatuko diot;
|
nola
zara zu?". " Ez", esan zuen Xanek," berak ez nau ezagutzen".
|
|
|
zer duzu hori? ’; Henrik gerrian pipa zekarrean eta, amak hura ikusi zuenean hitza galdu zian; ito larrian jarri zuan; osasunez makal samar zebilean eta, susto hark ez zioan on handirik egingo; boz apal apalarekin: ‘zertarako daramazu hori? ’, galdetu zioan; Henrik hari buruan maite maite eginez,
|
nola
hala kontsolatu zian; ‘ze, orain ere joango zara ala? ’, galdetu zioan amak, esperantza poxi batekin. ‘Bai ama, oraingoz... hauxe da nire tokia’ Garbi esan zioan.
|
|
|
Eta gainera: inspektorea
|
nola
etorriko da, ba! Eta, batez ere:
|
|
|
Neskak bostekoa eman zion Xani: hala
|
nola
, ofizio lagunak izanik, negozioren bat arrañatu berri balute bezala; Iharrak berriz, jaiki gabe, eskua jasoz baina kontaktua, menturaz, ebitatuz: " Ez adiorik", despeditu zuen.
|
|
|
Aldi batez, larunbatero irteten gintuan elkarrekin. Bazuan beste bat, Lakartekoa, batzuetan hona etortzen zena, mutil sendo bat, ile gutxi zuena,
|
nola
zuen izena...?". " Pitita?", galdetu zuen sudurmakoak.
|
|
|
Izen bat, zifra bat aipatu zituen; oso segidan, beste izen bat, beste zifra bat... Xanek
|
nola
hala apuntatu zuen; izen haiek, ordea, hain arraroak ziren; baiki, Xanek batzuk adituta zeuzkan: edari izenak ziren, noski, kaja kopuruak, agian, aldean; alabaina, ezagutzen zituen haiek ere ez zekien xuxen idazten.
|
|
|
Gero Lazarok, eskua tinki zarraturik Xan beraiengana hurbilarazi zuen; hurrean zituen bi lagun haiek
|
nola
hala presentatu, zerbait galdetu zion. " Orain heldu haiz, ezta?", izan zitekeen galdera hura; hargatixe Xanek:
|
|
|
Hitz haiek Xan apur bat deskolokatu zuten. " Ez bainuen ezagutzen;
|
nola
izena du?". " Ostatu berria, esaten diote", esan zuen neskak.
|
|
|
Bestera berriz, nahiz hiru lagunengandik hurbilxko egonik haien hitz gehienak aditu, doi doia zertatik zertara ari ziren ezin zuen asmatu. Ari ziren eta oso gauza konkretuez, bai denboran bai espazioan biziki gertukoak, hainbat izen aipatuz, hala toki izenak (haietarik bat edo beste hala ere Xani ezaguna zitzaion)
|
nola
lagun izenak, Xani gogora inoren bisaia edo arrasto zehatzik ekartzen ez ziotenak. Haien solasaldia, bestalde, geroz eta etenagoa zen, elkarri hitza kenduz eta farfailaka mintzo ziren eta.
|
|
|
" denbora batean...", berriz hasi zen; ordea, fit fat: "
|
nola
duk izena?", galdetu zion. " Xan".
|
|
|
" Nire kontu". Gari bazihoala, Xan teilatura igo, teilak
|
nola
hala paratzen hasi zen. Teila zaharrak, zanpatutakoan bat apurtu zuen.
|
|
|
Raissa jaiki, salako atean besarkatu zuen. " O la la!", esan zuen,"
|
nola
zatozen...!": urez blai blai eginda zetorren.
|
|
2001
|
|
|
Argiak piztu ziren eta aitzineko ikusleek, karga erotikoaz arinduak, taula gainera jauzi egin zuten, artzain olerkarien zoriontzeko, autografoak eta xehetasunak galdegiteko:
|
nola
bada, poesiaren jakitate zientifikorik gabe, horrelako pieza ederrak moldatzen ahal dituzue. Euskarak ba al du gauzen errateko manera berezirik?
|
|
|
Baina bego! Ez gaitezen politikoekin gaiztoegiak izan, ene kolega batek errepikatzen duen eran, ez baitakigu bihar edo etzi
|
nola
itzulikatzen ahal garen. Ororen buru ondorioak argi dira:
|
|
|
artean:
|
nola
jar honen edo haren alde?
|
|
|
Menturaz, bidaiaren aspertzerainoko zabaltasunak zituen unean uneko konfidente moldatzen? Ez zuten ahots isilez mintzatzeko indarrik egiten eta emazteak, ezpainak sentsualki plegatuz, senarra beste batekilan
|
nola
harrapatu zuen erraten zion, ttattit beha zegokion pareko gizonari.
|
|
|
Bide osoan itxuratu treneko istorioaz hanpatua nintzen oraino: ez nuen ulertzen jendeen hitzez deskargatzeko premia, hauen bata bestearenganako irudizko konfiantza erraldoia, amodio beharra, ulertzen ez nuen bezalaxe karrikan
|
nola
ibil zitekeen, Nike pareen ordez, larruzko zapata normalekin. Ordena berdineko ez konprenitzea pairatzen nuela ohartzean, gasna xerra bat jan nuen laguntza eske.
|
|
|
Ikusten nuen orduan koloreak gorri, sudur punta luzea ubel, tripa kanpoan, zilkoa agerian, aitzin gibel balantzaka, kikara eskuetan, kafeari lau sukre mokor aurtikitzen, espantuz, hilezkorra bailitzan, emazteari zanpa eta tunakoka ordenak istantean betetzen ez baldin bazituen, haurrak erasiaz eta azotez hezten, eta auzoak noski errespetuan atxikitzen; kontatzen zen
|
nola
behin eroturik, Kakuteiko ardiak bere funtsetan ase zirela mendekatzeko, artoz landatu etxe hartako bost hektareak, alta ez ziren transgenikoak, dailuz moztu zituen. Ez dut erratearen beharrik Kakuteiek ardiak bordaren inguruetan zaindu zituela hortik hara.
|
|
|
Bigarren gerla denboran, Alemanian gatibu egon zen, gune librean bazebilen okupazio armadako buruzagiekin aitak akort eta apart egiten zuela, premian gasnak, ogi zakuak eta oilasko panpoxak Fritz anitzei oparituz. Balantsunek aitaren tratuez ez zuen nehoiz ezer jakin eta Stalag IV B hartan
|
nola
, hala erresistente fama erdietsi zuen Liberazio biharamunean. Ez zuten segur Balantsunen etxean mendekuz biloak mozteko emazterik, eta aita aspaldian kasko pelatua zen.
|
|
|
Germaine ostatu batean gurutzatu zuen eta hutsik kometitu gabe, harekin ezkondu zen Balantsun Jainkoaren fedean,
|
nola
ez, lau apez familian ukanki. Biek bost haur altxatu zituzten, enfin biek, Balantsun, arrakasta handia zeukalako ez zen usu etxean, lana Germaineren gomendioan egon zela erratea egokiago litzateke naski.
|
|
|
–Jaun Agurgarria,
|
nola
omendu horrelako gizon bat. Ez zien bere haurrei euskara irakatsi!
|
|
|
Eta gasnatzeko hartzen zuten esnea, merkatuaren legearen arabera ordaintzea tokatzen zitzaien enpresei:
|
nola
egin bestela. Aterabide bakuna zen, pentsamenduaren irudikoa.
|
|
|
jadanik bietan deitua zion senarrak noiz etxeratzen zen eskatzeko, nardaturik ihardesten ziola bazuela jendea oraino. Ene aldetik, nazkatua eta errabiatua nintzen, bilkuretarik landa
|
nola
, hala debaldeko tentsioz betea, moltsa erabat arindua, haur mukuzuari ardikirik ez niola sekula gehiago eskainiko fermuki zin egina.
|
|
|
Harrigarria zen zinez. Ez nuen nehoiz zehatz konprenitu, gizon zalea nintzela bizkitartean, arrunta hots, zergatik eta
|
nola
aurkitu ginen Lili eta biok, ohean, bata bestearen besoetan gatibu, elkarri musuka. Halako raid urbano batetik berant etxeratu ginen eta lanera lehiatu aitzineko bi orduak larruak larruari pasatu genituen.
|
|
|
–Ageriko
|
nola
naizen.
|
|
|
Prediku latzaren ondotik, meza bide lohitsuan zehar etxeratzen ginen ilunpean, gaurkoan
|
nola
, hala den mendreneko kahaka uhuluak edo baten aztalak lehertzen zuen abar idorraren kraskakoak lotsa gorriz itotzen gintuela. Mendi muinoaren bizkarrean agertzen zen azeria gure desbideratzeko jauzi egin zezakeen deabrua zena?
|
|
|
Ustekeria hori askotan gogoaren irazkitik iragaten nuen, baina gogo hazkatzeak ez zidan sendatzerik bideratzen. Larru arraseko ihardukiak
|
nola
ekidin asmatzen hasi nintzen: erabat atipikoa eta apatikoa, beti sinpatikoa egonez noski, sozietatean agertzearren zergatik ez nuen nik ere temesta hartuko?
|
|
|
Egun iheslarien itzalak haztatzean, negarra jaitsi zitzaidan matelan behera. Gero, gasna
|
nola
ontzen zen irakatsiz, beltzez beztitu emazte zahar gotorrak hitz egin zuen. Esne jadanik bilduan eskuak deblauki sartuz, amoroski eta xeheki, andere ezezagunak azalpenak eskaintzen zizkidan:
|
|
|
–ebaki zuen elkor erdiak– Ba asuna aski badugu gure etxalde inguruetan eta dailua erabili nahi duen jende gutxi! Haugi mutikoa eta ikusiko duk
|
nola
den.
|
|
|
Barkatu Joanes... –eta bat batean oroitu nintzen, irakasleak
|
nola
hormetan edo eskola gelaren minean zegoen berogailuaren inguruan, gehiengoaren irri egingarri, hitz bat edo beste trebes ahoskatzen zutelako, auzoko lagunak dekalkatzen zituen. Alta guztiak, galaraztea helburu zuten mintza eremu hartako edozein etxetako premu edo andregai hitz emanak ginen:
|
|
|
Ohorea itxuraren mundua dun. Ohorearen zaintzeko kolpeak bildu dizkinat emazte frankoren antzera eta halaber gezurra erran zienat lankideei, medikuei, auzoei, amari eta hiri,
|
nola
ez, hain haiz inoxenta!
|
|
|
Ondorioz, gure sendiko zenduen elea, beren alderdien arteko borroken zedarritzeko erabiltzen zuten Andere eta Jaunek: ezkerrak diruztatzea proposatzen baldin bazuen, eskuina heiagora ozenez aurka agertuko zen, erdikoa ahotsez eskas, zetazko atorra horailaren papoko sakelatik Visa txartela atereaz eta euskaldunak puntuak, pilota partidetan
|
nola
, kontatzen ageri ziren. Sekula alderdi orok sostatzea baieztatzen baldin bazuten, orduan ez zen gehiago arditik.
|
|
|
–Angustiak narama –marmaratzen diot, negar hegian, kideak irudiz sobera zeukan segurtasun hura gutiziatuz– Ordez, mugaz muga nabil, erdira hurbiltzeko beldurrez bezala arraposki, lehen
|
nola
hesiz hesi ardiak pasa zitezkeen balizko sasi zuloak begiztatzean, gaur hala salbamendua menturatik etorriko bailitzaidan. Eta gerla bukaezina da noski, ekin molde bakarrean jadanik irabaztea edo galtzea jokoz kanpo daukadanean.
|
|
|
|
nola
dasta Batasuna?
|
|
|
Egia zen urdetegi erraldoiek eta autobideek, bidea izan arren euskararen deklinabideak baino segurkiago aberasten zutela patrimonioa. Aski zen, bargo zahar muturreko zerri egile batekin hitz egitea, zehazki esplikatzen entzuteko adibidez Baionako xingarrak munduan zehar
|
nola
balioztatzen zuen etorki ezezagunetik zetorkigun kultura hau, etorkia norantza haina ilun zuela noski. Kultura mota honek, zentzu guztietara asetzen bederen gintuen eta horretarako agian hautetsien indarrak txalotzekoak ziren.
|
|
|
Auzoek, errientak eta apezak
|
nola
ez, txiki txikitandik ezagutzen zuten Balantsunen dohaina. Apezak partikulazki, horrelako botzak Jainkoaren laudatzeko balio zuela iritzirik, Balantsunen etxekoak balakatu zituen, mutiko koxkorraren Larresoroko seminariora igorrarazteko.
|