|
2000
|
|
|
Idatzizkoei buruz ari zarete eta behar bada, gaur egun euskalkietan gehien idazten dutenak herri aldizkariak dira. Edozein modutan, ez dago araurik, batuan bezala, aipatzen ari zareten berbak
|
nola
idatzi behar diren zehazteko. Nola egin behar da hori?
|
|
|
Eredu horiek eginak daude, duela 300 urte gainera. Lehenagoko literaturara jo besterik ez dugu euskalkiak
|
nola
idazten ziren ikusteko.
|
|
|
Alfonso Irigoien zenak prestatu zuen aditzerako eredu batua hezkuntza sailak eskatuta. Lexikoan bakoitzak berea du, hor egon daitezke azpieuskalkietan dauden hitz bereziak, baina horiek erakustea besterik ez da, eta arazo bakarra da forma hori justu
|
nola
idazten den. Jakina, bizkaieraz ari garen honek, berdin balio du gainerako euskalkiendako.
|
|
|
Eta nola eta nork bideratu behar ditu euskalki horiek
|
nola
idatzi, esate baterako?
|
|
|
Berez helduentzako aproposago ez ote den esaten du, edo hauei gaztetxoei baino gehiago ez ote zaien gustatuko. Bereziki azpimarratzen du" Ereduak" izeneko ataltxoa, didaktikoegia baderitzo ere,
|
nola
idatzi behar den eredu ezin hobea eskaintzen duela esanez.
|
|
|
Zazpi emakume haiek ez ziren haragizkoak, Parnasoko zazpi musak baizik, idazleon aingerutxo salbagarriak.
|
Nola
idatzi haiek ematen diguten ibaian busti ezean. Emakumea da gizonak duen zerarik onena, idatzi zuen Lope de Vega handiak, eta arrazoi zuen.
|
|
|
Jarraian ere, kontratu horiek
|
nola
idatzi behar diren azaldu dugu, euren formalitateak barne.
|
|
2001
|
|
|
Saiakera horrek torturaren izaeraz eta poesiaren izaeraz hausnartzen du, testu ederra sortu arte. Torturaz
|
nola
idatz dezakegun pentsatuz hasten du lana Berger ek. Ez da soilik samina azaltzea zaila dela, baizik eta torturak hitz egiteko elkar ulertzeko ahalmena kendu egiten digu, beraz, poesiaren sena eta bihotza jotzen du eta bertan hil.
|
|
|
Hortik XX. mendekoeuskal eleberrigintzaren arazo nagusia:
|
nola
idatzi euskaraz euskara bera euskalerrealitatearen zati gutxitu bat baizik ez denean?
|
|
|
Eta imajinatzen zuen, aldi berean, olinpiadetako historia idazten ari zen kazetari bat beste bati galdetzen: " Zu,
|
nola
idazten da Bilosertxef?"
|
|
|
Arana Goiriren eragina, hizkuntzari buruz ere bai, ez dut nik batere gutietsiko. Damurik," sasoi hartako jelkideek"
|
nola
idazten zuten ongi ez badakit ere, Kintanak baino hobeki dakit, halabeharrez eta merezimendurik gabe. Lehen burutik hasten bagara," jelkide" horiek ez ziren" jelkideak"," jeltzaileak" baino, eta nork bere buruarentzat begiz jo duen izena zor diogu gainerakoek.
|
|
|
Berlusgoñik hasperen egin zuen. Hemen trabatu naiz, aitortu zuen; ez dakit hurrengo eszena
|
nola
idatzi. Zeren, honaino azaldu dizudan kasu literario honetan, originaltasuna ezinezkoa iruditzen zait.
|
|
2002
|
|
|
|
Nola
idazten du Anjel Lertxundik, errito gisara, apika?
|
|
|
|
NOLA
IDAZTEN ZEN?
|
|
|
Euskal hitzak
|
nola
idatzi behar diren eta, ez dakizu zuk zer nolako goiti beheitiak izan ditugun gure hizkuntzarekin, eta ez bakarrik euskalkiak eta mintzairak direla eta, molde desberdinak erabiltzen genituelako, batzuetan elkarren artean ulertzea eragozten zutenak. Hori zen arrazoietako bat, nahiz ez bakarra, eta ez menturaz garrantzizkoena, aspaldiko kontua baldin bada ere.
|
|
|
Beraz, hoberena norbera izatea da, norberaren buruarekin zintzo jokatzea; hau da, beste jendilaje horri jaramonik ez egitea, alegia, modaren eta merkatuaren orakuluei; ustez jendeari gustatzen edo komeni zaionaren eta ez zaionaren jakitun, zer eta
|
nola
idatzi behar genukeen aholkatzeko muturra dutenei.
|
|
|
Sekuentzia Zenbakien tau/ a Kanikarrek eta Dedek bezala jokoarekin hasten da (fitxategia ikus) ahoz" hirurogei..." ekin hasten diren zenbakien ezagutzeko. Laukitxo horietan fagoratua den deskonposaketa zenbaki horien adierazgarritasuna da(" hirurogeita hamahiru", 60+ 13 da)," hirurogei" ekin hasten den zenbaki bat zifraz
|
nola
idazten den jakiteko, zenbat hamarreko daukan jakin behar da (6 ala 7?). Beraz.
|
|
|
zenbakiak desordenan diktatuak dira. lkasleek orrialde behereko zenbakien lerroa erreferentzia gisa erabiltzen dute. Adibidez," lau"
|
nola
idazten den jakiteko, ikasleak laukitxoak konta ditzake" lau,, entzun arte...
|
|
|
Erakasle honek
|
nola
idazten dü, eskü ezkerrez ala eskü esküinez, ldazteko baliatzen düzün esküa Üngüra ezazü eta hitzak irakur.
|
|
2003
|
|
|
zahar horren berri izatea interesgarria gerta dakiguke, eta ez ikergai gisa bakarrik, baita maila praktikoagoan ere: tradiziotxo bat eskura izateak, apala izanik ere, erreferentzia bat eskaintzen digu iraganaren gainean euskaraz
|
nola
idatzi erabakitzen laguntzeko. Zentzu horretan, badira tradiziotxo hori ikertuz egungo euskaldun historialariontzat baliagarri zaizkigun oharrak egin dituzten artikulu pare bat102 Espero dezagun gure artikuluan aipatu ditugun, historia?
|
|
|
–Apaltasun gisa ere uler daiteke –atera zitzaidan–
|
Nola
idatz daiteke bestela horrelako obra bat inolako ordainik gabe, aurpegirik erakutsi edo izena ezagutzera eman gabe?
|
|
2004
|
|
|
Izan edo ez izan, poemek izenbururik ere ez dute.
|
Nola
idatzi zenuen liburua?
|
|
|
Amaren maixu mina, berriz, aita Patxi Etxeberria izan zen. Gogoratzen naiz nola etortzen zen misioetatik,
|
nola
idazten zion gure amari Txinatik eta Japoniatik… hori dena bizi izan genuen. Rudolf de Rijk ere gure etxera iritsi zen, on Migel Mujikaren enkarguz.
|
|
|
|
Nola
idazten da nobela bat biren artean?
|
|
|
Honelako arrazoi neurologikoetan euskailu sendoa izaki, mintzairaren ardura ezker hemisferiokoa dela frogatu izan da ikerlan batzuetan; hortik abiatuta, teoria ugarik diote bertan dautzala beste hainbat funtzio, hala
|
nola
idaztea, ahozko mintzamena, logika eta pentsaera abstraktua.
|
|
|
Sabindiar euskara horri bihurtzeko joan den mendeko hirurogeita hamargarren urteetan idazle berriek, sabinismoak baztertu nahiz, euskaniolera jo zuten. Ustez eta Sabinok asmatu zituen hitz batzuen baztertzen hasi, hala
|
nola
idatzi izkribatu erabiliz guk generabilan jakintza hitzaren ordez, zientzia espainolkeria. Ulergarriago izateko, omen?
|
|
|
Ahalegin handiak egin behar ditut aitak idatzirikoa ulertzeko. Lubakietan
|
nola
idatziko zuen pentsatzen jarri naiz. Egoera ez zen batere xamurra izango.Jada data gehiago dauzkat:
|
|
|
Baña bada besterik.
|
Nola
idatzi bear da? " Euskaldunak joan dira", eta" euskaldunek jan dute" bereizten dute danak, gipuzkoarrak eta bizkaitarrak kenduta.
|
|
2005
|
|
|
Bertze edizio etxeek galdeginen zidaten Ahardikeriaken antzeko bertze liburu batzuk idazteko, Ahardikeriak 2, Ahardikeriak 3 Baina ezin dut nik hori berriz egin, sobera aspertuko nintzateke. Aldi oro hasten naiz
|
nola
idatzi ez dakidan liburu bat idazten, nola sartu ez dakidana, ez dakidana zein forma atzeman... Horrek motibatzen nau.
|
|
|
|
Nola
idazten duzu zuk zure abizena?
|
|
|
Kazetaria naiz ni, baina batzutan, grabagailua jartzen dudanean, harritu egiten naiz jendeak erantzuteko duen prestutasun horrekin, benetan zaila delako hainbeste jarri duzun liburu baten berri ematea. Dena den, uste dut interesgarria dela azaltzea, ez zergatik idatzi ditudan lan hauek hori galdera potoloegia litzateke, baizik
|
nola
idatzi ditudan.
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
|
Nola
idatzi eta irakurri albisteak ikus entzuleari
|
|
|
Eta orduan azaldu zion Kafkak arotzari aulki hura lanerako behar zuela, idazteko premiazkoa zuela ezinegona bere onena emango bazuen, eta erabat eroso bazegoen ezin zuela ondo idatzi. Eta ea
|
nola
idatziko zituen, Amerika, Metamorfosia, Gaztelua eta buruan zeuzkan istorio kafkiar haiek guztiak, baldin eta aulkiak bizkarrean minik egiten ez bazion.
|
|
2006
|
|
|
Horregatik, nik kantuen hitzekin zalantza eta gorabehera asko izan nuen hasieratik: nola ahoskatu,
|
nola
idatzi. Beraz, irakurleak bitxikeriak eta kontraesanak aurkitzen baditu nere abestitzetan, ez bedi, mesedez, gehiegi haserretu.
|
|
|
Hoteleko sarreran bertan postal bat idatzi zuen etxera –dirua eskuratzeko planean izan zuen porrotari garrantzia kenduz, seguru asko–, prototipoa erabiliz horretarako. Hirurogei bat urteko gizon dotore batek ikusi zuen postal hura
|
nola
idatzi zuen, eta liluratuta geratu zen. Gizon dotorearen galderei erantzunez, luma bitxi haren funtzionatzeko era agertu zion Lászlók:
|
|
|
Kontatu nizun institutuan Rakel nintzela, eta
|
nola
idazten nion Nabukodonosorri, papertxoa txintxetarekin pupitre azpian erantsita. Barre suelto egin zenuen egun hartan, eta gehiago Nabukodonosor nor zen ez nekiela esan nizunean.
|
|
|
Batuan idazten duenak ez du gauza askorik erabaki behar, nolabaiteko tradizioa eta hainbat arau eskura dauzkalako. Baina bere herriko edo eskualdeko hizkeran idatzi nahi duenak, esaldi bakoitzeko, aspertzerainoko eta beldurtzerainoko erabaki mordoa hartu du; ia hitz bakoitzeko erabaki du
|
nola
idatzi. Hasieran behintzat, irizpide finkatu samar bat izan arte.
|
|
|
Baina badira partitura bat bizi guztian ikusi ez dutenak ere. Barregura sanoa ematen dit notak pentagraman
|
nola
idazten dituzten ikustea. Oso inportantea sentitzen naiz koru horretan, maite nautelako, eskertzen didatelako egiten dudan lana.
|
|
|
– Eta
|
nola
idatzi litzateke, zure ustez?
|
|
2007
|
|
|
Euskaraz ikasi, erdaraz bizi:
|
nola
idatzi?
|
|
|
Hiru:
|
nola
idatzi gai polemiko bat, polemikari ihes egin gabe, ezta polemikan nahastuta ere. Saio bat entseatuko dugu, ikusiko da zer ateratzen den.
|
|
|
Gizakiak berak sortutako objektuei ezarriz gero sailkapen hori, ikusten dugu ezen, adibidez, mahai bat zurez egina dela (kausa materiala), laukizuzenezko serieegitura bat duela (kausa formala), arotzak egina dela (kausa efizientea), eta haren helburua azal bat eskaintzea dela, han askotariko ekintzak egin daitezen, hala
|
nola
idaztea edo jatea (kausa finala).
|
|
|
agian diskurtso horrek folklore abertzalearen parte egiten bazuen ere praxiarena baino gehiago. Begira
|
nola
idazten zuen Pedro Mourlane Michelena k, «abertzalea» orduan, euskararen alde ama lurraren eta toponimiaren arrazoi kuriosoarekin argudiatuz:
|
|
|
Lehen bilera honetan hainbat arau erabaki da:
|
nola
idatzi aldizkarian" ba"," bait"," ez" aditz aurrean (enuke, etzegoen); izen propio arrotzen grafia (Voltaire); hitz tekniko arrunten grafia (Filosofia, Fisika, gabe); izen nagusia eta atzizkia apostrofoz bereiztea (Donostia’ko, Jesus’en), etab., etab. Arau hauek Jakin en barruan agintzen zuten. Baina, gainera:
|
|
2008
|
|
|
Oihartzabalen berbetan: " Udaletan euskaraz egitea posible da eta badira euskara teknikariak, baina edozein gauza egin behar dutelarik galdetzen dute ea
|
nola
idatzi behar duten euskaraz. Euskara batua Iparraldeko terminologiari egokitu beharra dago, ezberdina baita administrazioaren antolaketa osoa".
|
|
|
Bortizkeria politikoaren gaia ere maiz agertu da hizketaldietan Nerea Arruti, Anabel Martin. Hartaz idatzi behar ote den,
|
nola
idatzi litzatekeen... Memoria izan zen beste batzuetan nagusi, Alfredo J. Velasco Sosaren hitzaldian, adibidez, eta lokala eta unibertsalaren ezkontza Xavier Plarenean, Josep Pla idazle kataluniarra adibide hartuz.
|
|
|
Euskaldunak bere hizkuntzaz idatzi gura duenean zalantza ugari aurkitzen ditu. Batetik, eskolak toki guztietan oraindik idazteko gaitasuna bermatzen ez duelako, edo bestetik, belaunaldi zaharragoek euskaraz ikasteko aukerarik izan ez dutelako, sarritan euskaldunak badaki esaten hitz bat baina ez daki
|
nola
idatzi behar den batuaz; esate baterako, ondoko hitzen artean zein da batuaz erabili behar dudana arbola adierazteko, zuhaitz?
|
|
|
Elementu horiekin gehiegi kezkatzen ez den batek, eta hiztunak nola esan nahi duen jakin nahiko ez lukeen norbaitek, ziur asko nahiago luke errepikapen horiek kentzea (goiko adibidean, eskuineko zutabea, alegia), hau da, ezkerreko zutabea eskuineko moduko batera itzuliko luke, beti ere testuaren edukia, zer esan nahi izan duen edo eduki semantikoa, errazago uler eta aztertu ahal izateko. Eta arrazoi bat baino gehiago du horretarako, besteak beste, mezua antolatzeko modu propioa duela ahozko hizkuntzak
|
nola
idatzizkoak.
|
|
|
Hastapenetik,, zeren eta badu 25 urte badela ikastola Zuberoan?, andereñoek deitu gintuzten galdetzeko:
|
nola
idatzi behar dugu, zer egin behar dugu?
|
|
|
1903an Sabino Arana hilik, EAJren kazetetan ez zegoen euskaraz arituko zen idazle jeltzale nabarmenik. Euskarazko artikuluei leku egiten segitu zieten, baina oso modu marjinalean, Sabino Arana bizi zela baino gutxiago474 Euskalerria Elkartetik zetozen jeltzaleek ere ez zeukaten euskaldun idazle askorik, baina hizkuntza arloko euren eredua, Azkue, arras bizirik eta aktibo zegoen, eta haren Institutuko katedran ikas zezaketen
|
nola
idatzi.
|
|
|
euskara normatibizitzeko eredua jada egina zen: Sabino Aranak finkatu zuen eta hari segituz, Akademien beharrik gabe, euskal idazle abertzaleek bazekiten
|
nola
idatzi. Euskal Akademia onartzeak inplizituki Arana Goiriren eredua hobetu zitekeela esan nahiko zuen, eta Bustintzarentzat, goiko pasartetik ondorioztatzen denez, argi zegoen ez Azkue, ez Eleizalde
|
|
|
NAIA.
|
Nola
idazten da, pollo?, bi elerekin edo I grekoz?
|
|
|
Ortografia arbitrarioa duten hitzen buruko irudikapena (bide lexikoa) ongi dagoen, eta haien ortografia ezagutzen duen ebaluatzeko, hitz arbitrarioen diktaketa egiten da (hadi adi, arroa harroa, haur ahur, hegia egia). Horien ortografia ezin da ondorioztatu arau ortografikoetatik, eta hitz horiek
|
nola
idazten diren buruz badakite bakarrik idatz daitezke ongi.
|
|
|
Zeinu berezi batzuk erabili behar dira idazteko: gauza bakoitza
|
nola
idatzi behar den ikasten hasten dira.
|
|
|
1) Plangintza: zer, norentzat eta
|
nola
idatzi. 2) Sintaxia:
|
|
|
–
|
Nola
idatziko duen idatzi behar duena.
|
|
2009
|
|
|
Inoiz ezer idazteari utzi zion galdetu nionean, ez zekiela erantzun zidan: " Ez dakit zer eta
|
nola
idatziko nukeen ondoan inor izango ez banu. dut inoiz jakin".
|
|
|
Artikulu baten egiteko jakin behar duzu ondo idazten, eta hori enetako izugarria da, nik ezin dut hori aise egin. Ideiak baditut, baina
|
nola
idatziko dudan deliberatzea ez da aise. Kantuetan berdin gertatzen zait, kantua jin behar zait.
|
|
|
Ikasleentzat idazmena da trebetasunik nekoso eta desatseginena. Zer idatzi eta
|
nola
idatzi behar duten oso ongi ez dakitelako eta beldur direlako. Idazteak beldurra eragiten du?
|
|
|
Poliziategira eraman zuten. Han izena
|
nola
idazten zuen galdetu zioten, ingelesez maiz egiten duten bezala.
|
|
|
Betiko arazoa. Izenak, oso arruntak ez baziren bederen, hizkiz hizki bereizi beharrak izaten ziren, alfabetoa erabiliz, spelling eginez,
|
nola
idazten ziren jakiteko. Hala egin zuen Josebak, eta atezainak, papertxoa izenarekin eskuetan, Catherineren apartamentura deitu zuen barne telefonotik.
|
|
|
Barruko guztiak nahastu zaizkit eta Carmenen idazkera gogoratu dut,
|
nola
idazten zituen koadernoan Isabel maistrak egiten zizkigun diktaketak: Haré un hoyo en la arena?
|
|
|
Baldintza hobeak eta irizpide hobeak zeuden orduan. Guk, esaterako, estilo liburua genuen, eta El País en idazten hasten ginenean, ikastaroak egiten genituen jakiteko
|
nola
idatzi behar genuen. Bonba bat lehertzen bazen, nik banekien nola kontatu behar nuen hori.
|
|
|
Kontakizunak egiaren zati bat bakarrik azaleratzen duela esaten zaigu (57 or), eta egia horiek antzemateko, literaturak ñabardunak jaso behar dituela. Horregatik dute hainbesteko pisua eleberri honetan autofikzioak eta metaliteraturak (155 or.), eleberria
|
nola
idazten duen etengabe aipatuz, familia bateko hiru belaunaldiei buruz idazten baitu narratzaileak. Artisten, autofikzionalizatutako egilearen?
|
|
|
Duela bederatzi urte Euskaltzaindiak Hiztegi Batua argitaratu zuen. Hiztegi hori, batez ere, hiztegi ortografikoa zen, hots, euskal hitz usuenak
|
nola
idatzi behar diren adierazten zuen. Orain, Euskaltzaindiaren Hiztegia
|
|
|
Beste hizkuntza guztietan bezala, euskaraz ere errusierazko edo ukrainerazko hitzak
|
nola
idatzi jakin behar da, eta horretarako proposamena aurkeztu dio Akademiaren Exonomastika batzordeak Euskaltzaindiari, eta Akademiak onartu.
|
|
|
Galdera horiei erantzuteko, errusierazko edo ukrainerazko hitzak euskaraz
|
nola
idatzi jakin behar da. Izan ere, ezin dugu pentsatu:
|
|
|
Oinarrizko patroiak eraiki eta erabiliz hasiko gara, eta pausoz pauso ezaugarri berriak gehitu eta patroi konplexuagoak
|
nola
idatzi ikusiko dugu kapituluan zehar.
|
|
|
|
Nola
idatzi adierazpen erregularrak 161
|
|
|
Programa honek erabilera ugari ditu, besteak beste hiztegi edo kontsultarako corpus gisa erabil genezake sarea. Adibidez,
|
nola
idatzi behar da: handi edo haundi?
|
|
|
Neure buruari galdera bat egiten nion:
|
Nola
idatzi behar da gaur egun, eta zertaz idatzi behar da gaur egun?. Edo, nik nola eta zertaz idatzi nahi dut?.
|
|
|
Dena dela, istorio originalak dira guztiak, eta jaso zituen bezalaxe argitaratu dituzte liburuan, zuzendu gabe. Hamabi urte dituzten gaztetxoek
|
nola
idazten duten jaso nahi nuen, eta uste dut nahiko ondo egiten dutela.
|