|
2000
|
|
|
Ondoren lasaitu, Eider barreka erakusten zuen argazkiari begiratu," Goian bego. Eider Bengoa Erzilla, 1965eko otsailak 8 1994ko apirilak 21", eta sentitzen zuen guztia esatea, hala
|
nola
ez zuela eskubiderik berari horrelakorik egiteko, eta ea nork maite zuen gehien mundu honetan, eta gezurretan ibiltzea baino nahiago zuela dena bertan behera utzi izan balute, eta ea ez zen ulerkorra izan udalekuko kontua aitortu zionean, bai ezta. Ba zergatik ez zenidan hau ere esan?
|
|
|
Zer iduritzen zaizu, jaun André?
|
Nola
ez zituen libertatea amesten zuèn osaba Joanikot bezalako gizon batek aintzakotzat hartuko hitz haiek, hiru anaien arteko anaitasuna erlijione diferentzia guztien gainetik jartzen zutenak. Nola ez zitzaizkion, osaba Joanikot bezalako gizon bati, hitz haiek buru buruan sartuko, eta nola ez zituen, bada, bere bizitzaren ardatz bihurtuko?
|
|
|
Nola ez zituen libertatea amesten zuèn osaba Joanikot bezalako gizon batek aintzakotzat hartuko hitz haiek, hiru anaien arteko anaitasuna erlijione diferentzia guztien gainetik jartzen zutenak? Nola ez zitzaizkion, osaba Joanikot bezalako gizon bati, hitz haiek buru buruan sartuko, eta
|
nola
ez zituen, bada, bere bizitzaren ardatz bihurtuko. Eta nola ez zuen amets eginen kartari zerion spiritu franko eta liberal harekin, baita hiru anaiek sinboliza zezaketèn Nafarroa harekin eta aro harekin ere, halako moldez, non azkenean idealizatu eta Nafarroako historiaren urrezko arotzat hartu baitzuen, bere baitarako bai behintzat...?
|
|
|
Eta, batzuetan, aitari beha geratzen nintzen, ea enetzat hitzik ba ote zuen, eta,
|
nola
ez baitzuen, nihaurk galdetzen nion hondarrean:
|
|
|
neurria eta distira, distira eta neurria. " Eta bietan bat hautatu behar baduzue, hautatu neurria, zeren, gehiegizko neurriak bere distira ere izan dezakeen bezala —neurriaren distira—, aldiz, gehiegizko distirak,
|
nola
ez baitu neurririk, ez du distirarik, zeren eta neurririk gabe ez baitago distirarik", erraiten zigun. Eta nola apuntatzen nituen nik gisa hartako sententziak eta erranak, ene spirituak harri preziatu haien ederretik hats hartuko balu bezala...!
|
|
|
—Lagun gaixtoak dira festa eta erreuma, eta, beraz,
|
nola
ez bainuke egun horietan karga bat izan nahi, apez don Frantziskoren etxerat joanen naiz...
|
|
|
Eta nik gauza haiek imajinatzen nituen, eta aita kaputxinoak, ene pentsuen berri balu bezala, neure erlikiontzi iduriko hartan pausatu zuen behakoa berriro... eta,
|
nola
ez baitzuen begia gainetik kentzen, erran nion:
|
|
|
Eta ulertzekoa zen: izan ere, nola gauak luzeak izaiten diren eta bakardadeak are luzeagoak egiten dituen, honelatan bada,
|
nola
ez zituen amorioaren atseginak eta amorioaren xamurrak, modu batean edo bertzean, amaren buru bihotzak ukituko!, nahiz eta amorio haren aitzinean kulpant eta hobenduri senti zitekeen, bertzalde, amorio suerte hura bere printzipioen kontra xuxen zihoalako, baita amak hain estimu handian zuen ordenaren kontra ere, ondorez.
|
|
|
hitz handi hark, ordea, haragiaren bakardaderat eraman ninduen eta haragiaren gauerat... eta gau argigabearen gatibu izaiterat, ororen buruan. Eta
|
nola
ez ninduen eramanen, bada, libertate ustezko hark, ez bakarrik haragiaren kontu haietan, baina bizitzaren bertze kontu guztietan ere, gaurik gautsuenerat, baldin, kontzientziak" kontuz!" erraiten zidanean, baita asmo onenarekin ere, debeku baten aitzinean bezala sentitzen banintzen, eta baldin debekuaren haustea bihurtzen bazen orduan ene lehen nahia eta gutizia, hartan ene libertate pa...
|
|
|
Eta, liburu bat zuelako edo, gizon hark erakarri egin ninduen hatsarretik. Eta,
|
nola
ez ninduen, bada, erakarriko, baldin, batetik, liburuzale amorratua banintzen... neure bizitzaren azkeneko bortz sei urteetan deus guti irakurri nuen arren, Piarres Oihar tza bal kapitainaren kontseiluak gidari, eta baldin, bertzetik, ez banuen bortz sei urteko epe hartan ikusi marinelik, eskuan edo besapean libururik zuenik! Eta, horrela, joan nintzen xuxen harenganat, mintzatu nintzaion lehenik frantsesez, gaztelaniaz gero, eta, jakinarazi zidanean ezen gipuzkoarra zela, erran nion, irri bat ezpainetan:
|
|
|
Eta bide haietan barrena imajinatzen nituèn joan jinak eta itzul-inguruak hain ziren tentagarriak eta gozoz beteak, bertzalde, non desiratzen bainengoen jada noiz bihurtuko ote nintzen Axularrek aipagai zituen inurri gimnosophista haietarik bat, neke eta trabailu guztien hartzeko prest, ez nagi, baina dilijent, bide haien guztien ibiltze alderat.
|
Nola
ez nituen, bada, urrezko dukat bi ordainduko —baita hiru eta lau ere, jaun André! —, baldin Mignonek eskaini zidan lehen zerua hain atsegin izan banuen, eta baldin Mignonek bere gorputz biluz ezin ederrago harekin zazpigarren zerua eskaintzen bazidan, norat igan bainuen plazerrez plazer eta zeruz zeru...!
|
|
|
Ate horretatik sartu orduko, Smart.
|
Nola
ez zintudan, bada, ezagutuko! Smart handia!
|
|
2002
|
|
|
Gonbitaren egun hartan eguraldi zoragarria egiten zuen, eta,
|
nola
ez baitzuen inongo presarik, bizikleta utzi eta oinez egin zuen Sarak Dioni eta Soniaren etxerako bost kilometroko bidea. Eta hara iritsi bezain laster, ustekabekoa:
|
|
2003
|
|
|
Autoreek orain frogatu dute ezen, konpainian nahiz bakardadean, gidari bati bere gaitasuna kentzen zaiola arrazoibide konplexuetan okupatuta badago, ez baitira mota berekoak norbanako bakoitzarentzat. “Erraza da ulertzea
|
nola
ez duen inork ikusten, ez baitu begiratzen; baina ez da hain nabaria nola begiratzen duen azaltzea, baina ez du ikusten”, dio Nunes Gonzálezek. Jende askok bakarrik gidatu du, bere gauzei aurre egin die, eta errepidean gertatzen denaz minutu askoan ez kontziente izan.
|
|
2004
|
|
|
Ulertzen ez dudana da Madrilgo Gobernuari ETArekin hitz egiteko gomendatzen dion alderdi batek, EAJk kasu,
|
nola
ez duen Ezker Abertzalearekin joan etorri emankor bat lantzen, jakinik Ibarretxe lehendakariaren egitasmoaren inguruan, gainera, adostasunak lortzeko aukerak egon daitezkeela.
|
|
|
Aise esaten duk hik.
|
Nola
ez nauk ba kezkatuko, nire erruz gurea ia ia pikutara joan duk eta. Ez diat mailarik eman, eta sentitzen diat, Aitor.
|
|
|
"
|
Nola
ez huela lekurik. Hura hire herria duk!".
|
|
2005
|
|
|
Amona Kontxik, izan ere, nahi zituenak eta nahi ez zituenak irentsarazi zizkion hari hogeita hiru urte haietan, gaur langileei buruzko hamaika istorio kontatzen zizkiola eta bihar komunismoaren inguruko hamaika ideiaren berri ematen, Leninen eta Fidelen bizarrak gora, Leninen eta Fidelen bizarrak behera. Eta
|
nola
ez zuen, bada, alabak, halako batean, hogeita hiru urte bete zituenean, bere kasuan?, oka egingo, amarengandik berarengandik jasotako ideia guztiak ahotik kolpetik jaurtiz. Ez, biloba Inesekin diferentea izango zen, eta ttanttaka hubilaraziko zion informazioa, kontuz eta tentuz:
|
|
|
batetik, alabaren eskola lantegirako bidean geratzen zitzaiolako, eroso baino erosoago, eta bestetik, ordu bertsuan sartzen zirelako, bata lanera eta bestea eskolara: irteteko orduetan, aldiz,
|
nola
ez baitzuten elkarrengana egokitzeko moduko ordutegirik, bakoitza bere kasa itzultzen zen: ama automobilean, eta eskolako autobusean Ines.
|
|
|
Putin, gerra zikinaz baliatzen bada errusiar patriota sukartuen botoak irabazteko, funtsean, hauteskundeetan nagusitu denaz gero, demokrata bat da eta mundu politikoaren aurrean politiko garbia; Milosevic, aldiz, nola hau ez zen NBEkoen aginduetara jarri eta
|
nola
ez duen hauteskundeetarako deirik egiten, ez da demokrata eta, beraz, gerra kriminala izateagatik zigortu beharrekoa.
|
|
|
Beste guztiek bezala.
|
Nola
ez zuten, bada, sinetsiko halako gauza bat, zu bezalako gizon jakintsuaren ahotik etorrita. Eurentzat aholku lanetan dabilen zientzia gizona izanda?
|
|
2006
|
|
|
|
nola
ez duten, iraina baizik,
|
|
2007
|
|
|
|
Nola
ez ditugu, bada, atsegin handiz hartuko baratzea duen bizilagunak, lagunak, osabak edo dena delakoak ematen dizkigun fruitu eta barazkiak! Edo guk geuk mendian goazela hartzen ditugunak!
|
|
|
–
|
Nola
ez zaitut ba ezagutuko –esan zion Pedrok, nahiz eta Donostian zinegotzia izan zela besterik ez zekien berari buruz, segundo batzuk lehenago bere idazkariak jakinarazita.
|
|
|
Oraino ez zuen konpondu, baina automobila abian paratzeko gauza baldin bazen,
|
nola
ez zuen, bada, gandu hondar bat barreiatzen asmatuko. Automobilaren giltzari eraginez arrankatzen saiatu zen mila bider, baina ito egiten zitzaion; berriz ahoz goiti etzanik, herrestan gibeleratu eta Chevroletaren azpian galdu zen.
|
|
|
Euskal Herriak zazpi probintzia zituela azaldu zion, eta hortik goiti aitzakia pare bat, hala
|
nola
ez zuela hainbateko ohorea merezi, eta neurriz kanpoko erantzukizuna zela berarendako. Azken batean, atzerritar ezezagun hutsa bertzerik ez zen haren aitzinean, eta ez zuen konprenitzen nola paratzen ahal zuen horrelako konfiantza berarengan.
|
|
2008
|
|
|
Hazparnen, aita zapataria zen, eta bi sos gehiago irabazteko gauez zapatak egiten eta konpontzen oroitzen dut. Harrigarria da
|
nola
ez dudan Parisera heldu gineneko gomuta zehatzik, euskara elebakarrean mintzo nintzela baizik ez. Fite hasi ziren autoritateak gurasoei hola ezin zela, horrekin bukatu behar zela, eta ez zidatela gehiago euskaraz hitz egin behar esaten.
|
|
|
Edan zuen gero edan beharrekoa eta
|
nola
ez baitzuen nora joan, tabernan bertan egin zuen lo, aulki batean eserita eta burua mahaian bermatuta. Biharamunean, baina, ardoak bezperan deskorapilatutako korapiloa korapilatu zitzaion berriro, antza, eta beste pinta bat ardo eskatu zuen, beste bat eta beste bat.
|
|
|
Gero, ikazkina bilaka eta bilaka hasi zen: joan zen galeria batera, joan zen bestera, joan zen gordeleku batera, bestera, iritsi zen amildegia ezkutatzen zuèn gordelekura, begiratu zuen han eta hemen, eta
|
nola
ez baitzuen neska ikusten?. Halako batean eskua koskan sartu, eta ia ia ukitu zinan: ziur ziur nagon ukituko zuela, lamina orduantxe makurtu ez balitz!?
|
|
|
Sendagile batek erabakitzen du zein kasutan den egokia marihuana erabiltzea; eta hartu beharreko kopurua eta modua zehazteaz gain, gaixoaren jarraipena egiten du.
|
Nola
ez dute argi esaten, baina eriak behar duen botika lortzen du. «Agian zortea du, eta medikutatik ateratzean poltsatxo bat aurkitzen du lurrean».
|
|
|
Edan zuen gero edan beharrekoa eta
|
nola
ez baitzuen nora joan, tabernan bertan egin zuen lo, aulki batean eserita eta burua mahaian bermatuta. Biharamunean, baina, ardoak bezperan deskorapilatutako korapiloa korapilatu zitzaion berriro, antza, eta beste pinta bat ardo eskatu zuen, beste bat eta beste bat.
|
|
|
Gero, ikazkina bilaka eta bilaka hasi zen: joan zen galeria batera, joan zen bestera, joan zen gordeleku batera, bestera, iritsi zen amildegia ezkutatzen zuèn gordelekura, begiratu zuen han eta hemen, eta
|
nola
ez baitzuen neska ikusten –" Halako batean eskua koskan sartu, eta ia ia ukitu zinan: ziur ziur nagon ukituko zuela, lamina orduantxe makurtu ez balitz!" kontatzen zuen izeba Eugenik tonu ezin dramatikoagoan–, etsita, eraztunari oihu egin:
|
|
|
" Ez zekiat, ba", erantzun omen zion agureak. Gaztea harrituta gelditu zen zeharo, eta"
|
nola
ez duzu, ba, zenbat urte dituzun jakingo?!" galde egin zion berriz. " Ez zekiat, ba, bost edo sei izango ditiat, nik zer zekiat!" esan zion agureak jada ernegatzen hasita.
|
|
2009
|
|
|
eskatzen duenean. Joan egin behar dut dio letrak, joan egin behar, semeak aitari eta
|
nola
ez dut ba programa hasten dudan moduan hasiko.
|
|
|
|
Nola
ez dut ba, astelehenera arte aguantatuko. Hogeita hamar urtetik gora ditut, jainkoarren, duela hamabost arima saldu nion Bilbotik hogei kilometrora ezezagun bati beti nahi izan dudan gauza bakarra agindu zidalako, ipuin inposibleak agindu zizkidalako.
|
|
|
|
Nola
ez dut, ba, gau bat irratira deitu gabe aguantatuko, nola ez.
|
|
|
markatzen zuèn segundo orratz apetatsua iduri; espazioa eta denbora, edo espazioaren eta denboraren burdin hariak, bilbea eta irazkia?, jantzi ezin estuago bat osatzen zutenak, langilea estutzeko eta itotzeko; hura ez zen fabrikako lanik gogorrena, baina bai adierazgarrienetakoa, artean estreinatu gabeko Charles Chaplinen Garai modernoak filmak ederki laburbilduko zuen langilearen egoera?, Domingori buruan grabatuta geratu zitzaiona, hain utzi zuen deprimitua:
|
nola
ez zuen, bada, mutilak hegan egin nahi izango, espazioaren eta denboraren muga haiek guztiak, fabrikarenak ere bazirenak, maila batean, hausteko besterik ez bazen ere!; bai, egia zen bera. Domingo?
|
|
|
bihurgunea, atzera egiteko aukera zabaltzen ziona, berak bai baitzekien zer izan zitekeen ona erredura haientzat; jakingo ez zuen, bada, baldin eta berari ere hamaika aldiz erre bazitzaion esku besoetako azala, baita oinetakoa ere, batean ur irakina erori zitzaiolako eta bestean olio errea! Reginak bazuen, bai, intsusarekin egindako ukendu oliotsu bat, berak egiten zuena, amak irakatsitako errezeta bitarteko, nahiz eta azken aldi hartan don Zoilok errezetatutako ukendu bat ere erabili izan zuen, halibut arrainaren gantza lehengai zuena eta emaitza ezin hobeak eman zizkiona; gauza haiek behar zituen amak buruan, bihurgune hura begien aurrean, beraz?, baina
|
nola
ez baitzuen artean lezioa amaitu, aurrera egin zuen, bihurgunea alde batera utzita:
|
|
|
1917ko maiatzeko egun bat zen, eta Teofilo Maria ikastetxetik iritsi berria zen etxera, anaietatik bera bakarrik ari zen une hartan debozionisten ikastetxean?, noiz eta, etxeko lan bat egiten ari zela, luma, halako batean, mahai ertzean utzi, besoaren oharkabeko mugimendu batean bultzatu, hura lurrera erori eta punta hondatu baitzitzaion. Etxeko lana bukatu gabea zuen, eta,
|
nola
ez baitzuen ordezkorik, beste luma bat erostera abiatu zen, ohiko liburu dendara, non, liburuez gain, koaderno normalak eta marraztekoak, arkatzak eta lumak baitzituzten salgai.
|
|
|
Eman dezala pauso bat aurrera! , eta
|
nola
ez baitzuen inork eman, jarraitu zuen?: Orain, lagunok, aldarera hurbilduko zarete, eta banan banan egingo dugu zina, Liburu Santuaren aurrean, eta, zazpiek zin eginda gero, esan zuen?:
|
|
|
Ada, mutu; eta,
|
nola
ez baitzuen alabaren laguntzarik ikusten, amak koruko izen batzuk bota zizkion:
|
|
|
Entzun al duzu? , eta,
|
nola
ez baitzuen Domingoren erantzunik jaso, oina bularretik lepora aurreratu, eta honela esan zion?: Erantzun!
|
|
|
Maria Bibiana itolarrian sentitu zen, baina itolarriak eman zion, halaber, egoerari erantzuteko ahala; Ada, aldiz, itota sentitu eta itoaldiak blokeatu zuen, haren erantzuteko ahala ezabatuta: ...bere ahalaren gaineko indarren aurka aritu zen heinean, beraz, Ada ez zen, ausaz, errudun, errudun sentitzen zen arren, paradoxikoki; erruduntasun sentimendu hark, baina, baita Maria Bibianaren jokabide duin bezain ausartak ere, zerbait egitera bultza zezaketen Ada, hura baitzuen, bestalde, arestian egindako hutsa konpontzeko modu bakarra; eta hala, itoaldiaren ondotik arnasa berreskuratzen zuela?
|
nola
ez zuen, bada, arnasa bereganatuko, baldin eta bere beharrean ikusten bazuen Domingo, anaien artean kuttun zuena!?, halaxe galdetu zion, anaiaren hizkera bere eginez:
|
|
|
–Zu? , eta
|
nola
ez baitzuen hitzik aurkitu esan nahi zuena adierazteko, hatz erakuslea lokira eraman, eta hantxe ibili zuen Damasok, jira batera eta jira bestera.
|
|
|
Behekoak goian eta goikoak behean ikusiko ditugula, ni hire maseratian, eta hi, Primo Carnera, oinez, kar kar kar? , eta,
|
nola
ez baitzuen isiltzeko asmorik erakusten, erantsi zuen?: Zer uste zenuten, bada?
|
|
|
Ezinbertzeko ez den peoia, horra, nire irudipenean, zer bilakatua nintzen harendako. Zenbaitetan, damuturik oroitzen nintzen nola, urtebete lehenago, atsoa kalitzeko parada izan nuen eta
|
nola
ez nuen profi tatu.
|
|
|
Hiria, beraz, lehengo giderretik ari zen, lehen lerroan borrokan.
|
Nola
ez ninduen, bada, Miossensek ekarritako albisteak bihotza jauzika emanen. Hitzak parrastan etorri zitzaizkidan ahora, hilabeteetako isiltasunaren ordain:
|
|
|
Mutilek ez dute negarrik egiten!?.
|
Nola
ez du negarrik egingo, burua ireki du eta!
|
|
|
–Zu... –eta
|
nola
ez baitzuen hitzik aurkitu esan nahi zuena adierazteko, hatz erakuslea lokira eraman, eta hantxe ibili zuen Damasok, jira batera eta jira bestera.
|
|
|
Ada, mutu; eta,
|
nola
ez baitzuen alabaren laguntzarik ikusten, amak koruko izen batzuk bota zizkion:
|
|
|
hots haiek, belarri entzumenak inarrosten zituztenak, gabiaren mugimendua beti bat, dinbi danba eta dinbi danba, fabrikako denbora –monotonoa bezain astuna– markatzen zuèn segundo orratz apetatsua iduri; espazioa eta denbora, edo espazioaren eta denboraren burdin hariak –bilbea eta irazkia–, jantzi ezin estuago bat osatzen zutenak, langilea estutzeko eta itotzeko; hura ez zen fabrikako lanik gogorrena, baina bai adierazgarrienetakoa –artean estreinatu gabeko Charles Chaplinen Garai modernoak filmak ederki laburbilduko zuen langilearen egoera–, Domingori buruan grabatuta geratu zitzaiona, hain utzi zuen deprimitua:
|
nola
ez zuen, bada, mutilak hegan egin nahi izango, espazioaren eta denboraren muga haiek guztiak –fabrikarenak ere bazirenak, maila batean– hausteko besterik ez bazen ere!; bai, egia zen bera –Domingo– bulego lanei ekiteko asmotan zebilela, baina egia zen, halaber, bere zalantzak zituela: fakturek eta kontuek, sarrerek eta irteerek, zorrek eta hartzekoek... atseginegiak ere ez zitzaizkiòn kontzeptu haiek, alegia, harrapatuko ez ote zuten beste sare batean, armiarmak eulia harrapatzen duen bezala, berak ez baitzuen hegaldi motzeko eulia izan nahi eta, are gutxiago, euliak bezala bukatu nahi.
|
|
|
1917ko maiatzeko egun bat zen, eta Teofilo Maria ikastetxetik iritsi berria zen etxera –anaietatik bera bakarrik ari zen une hartan debozionisten ikastetxean–, noiz eta, etxeko lan bat egiten ari zela, luma, halako batean, mahai ertzean utzi, besoaren oharkabeko mugimendu batean bultzatu, hura lurrera erori eta punta hondatu baitzitzaion. Etxeko lana bukatu gabea zuen, eta,
|
nola
ez baitzuen ordezkorik, beste luma bat erostera abiatu zen, ohiko liburu dendara, non, liburuez gain, koaderno normalak eta marraztekoak, arkatzak eta lumak baitzituzten salgai.
|
|
|
Bidetik oztopoak banan banan kenduta, hantxe aurkitu zuen amak –amaren amatasunak– bihurgunea, atzera egiteko aukera zabaltzen ziona, berak bai baitzekien zer izan zitekeen ona erredura haientzat; jakingo ez zuen, bada, baldin eta berari ere hamaika aldiz erre bazitzaion esku besoetako azala, baita oinetakoa ere, batean ur irakina erori zitzaiolako eta bestean olio errea! Reginak bazuen, bai, intsusarekin egindako ukendu oliotsu bat, berak egiten zuena, amak irakatsitako errezeta bitarteko, nahiz eta azken aldi hartan don Zoilok errezetatutako ukendu bat ere erabili izan zuen, halibut arrainaren gantza lehengai zuena eta emaitza ezin hobeak eman zizkiona; gauza haiek behar zituen amak buruan –bihurgune hura begien aurrean, beraz–, baina
|
nola
ez baitzuen artean lezioa amaitu, aurrera egin zuen, bihurgunea alde batera utzita:
|
|
|
Espero nuen beharbada berak nik erran gabe konprendituko zuela. Baino
|
nola
ez dugun egundaino hortaz aipatu ez nuke harritu behar haren galderaz.
|
|
|
Ni karrikan bertan bizi naiz. Hau nere burasoaren etxea zen eta
|
nola
ez duten senirerik orain neria da. Esposatu nintzen urtian il ziren nere burasoak, biek batean, autoko akzidenta batez.
|
|
|
Den bezala gustatzen nau nere etxeak, sinplia eta konfortablia. Ez ditut bisitari asko erezibitzen hemen,
|
zenta
nola ez duten familirik ez dut asko kunplitu beharrik.
|
|
|
Eta nik,
|
nola
ez nuen bertze bizitzeko manerik izagutzen, uste nuen haren gisa gizon txar bat hartzen banuen, infernuko su guziek izagutuko nintuela hogei eta hamar urtetarat alleratu baino lehenago. Beldur hori aitz urrun sartua nuen barrenean.
|
|
|
Nere buruarekin bakar bakarrik usarioa hartua dut aspalditik, eta badut uste bakartasun horrek piska bat itsutzen nauen arrazoina.
|
Nola
ez duten nik bertze konpanirik, ez abantail bakar horren estimoa galtzeko, beharbada nahiago ditut nere kalidatiak diren baino haundiagoak ikusi, falloak ttikituz. Bertzeala, nola ongi bizi nere buruarekin?
|
|
2010
|
|
|
–Egongo ziren, bai, tango bat edo fox trot bat dantzatzen!?? ...initako hilabetea Elizaren egutegian, eta badirudi herriko neska bat elizan sartu zela, baita doluz jantzitako emakume bat ikusi ere, naturaz gaindiko itxura zuena, belaunaulki batean, Jesusen Bihotzaren aurrean; izututa, elizatik atera eta bere lagunei jakinarazi zien; sartu ziren hauetako batzuk eta, emakumea hantxe ikusi zutenean, atera egin ziren besteei abisu emateko; sartu ziren guztiak, eta
|
nola
ez baitzuten orduan ezer ikusi, arrosarioa errezatzen hasi ziren, lagunetako batek halaxe iradokita, maistrak esana baitzion Espainia bide okerretik zihoala eta Espainiaren alde otoitz egin behar zutela; baina orduan gertatu zen miraria, antza, arrosarioa zuzentzen zuèn neskak ikusi ez zuen, bada, Ama Birjinaren irudia, irudia edo argi itsugarri bat, auskalo?, letanietako Mater amabilis era irit...
|
|
|
–Dostoievskik argazki bikainak egiten ditu, eromenaren ertzean mugitzen diren gizon emakumeenak:
|
nola
ez ditu, bada, gizarte basati honek eroak ekoiztuko, sistema produktiboa injustiziarik handienetan oinarritua badago. Eta, hala ere, badakit zer esango didazun:
|
|
|
Nire ohearen aurrean ispilu handi bat zegoen, eta absurdoa ikusi nuen neure burua: absurdoa sudurraren piramidea, absurdoa kopetako frontispizioa, absurdoak nire bixigu begiak, absurdoak nire ezpain zurbilak; absurdoa bekainen marra beltz apetatsuak, betzuloen teilatu ziruditenak, eta absurdoa mihia?
|
nola
ez nuen, bada, mihia aterako, ispilu aurrean nuenari iseka egiteko besterik ez bazen ere??, itsusi baino itsusiago azaldu zitzaidana, absurdoa egunero jan beharra, hortzak gero eta gehiago iruditzen zitzaizkidan soldadutxo ilara enigmatikoak, oilasko hegal bati edo zerri mutur bati erasotzeko gertu?, absurdoa egunero lo egin beharra?
|
|
|
Nola, baina, zutik, istripuak gerritik behera ezinduta utzi bazuen! Baldintza haietan,
|
nola
ez zuen, bada, aitak birao egingo! Ohartuki edo ohartu gabe egin ote zuen?
|
|
|
Zaldi simaurra!
|
Nola
ez zuen, ba, uko egingo?.
|
|
|
Amak gogoan behar zituen Mendigorriakoak; izan ere, hara joan ez zen arren, hango agerketei buruzko informazio guztia zuen, aldizkariren bat ere bai, eta bazekien, beraz, Ama Birjina neska batzuei agertu zitzaiela... edo, zehatzago esanda, Ama Birjinak neskak saritu zituela, plazako musika eta dantzak alde batera utzi —halakoak irakurtzen zituenean, amak bere iruzkina egiten zuen beti, zulo bakoitzari bere adabakia: ...initako hilabetea Elizaren egutegian, eta badirudi herriko neska bat elizan sartu zela, baita doluz jantzitako emakume bat ikusi ere, naturaz gaindiko itxura zuena, belaunaulki batean, Jesusen Bihotzaren aurrean; izututa, elizatik atera eta bere lagunei jakinarazi zien; sartu ziren hauetako batzuk eta, emakumea hantxe ikusi zutenean, atera egin ziren besteei abisu emateko; sartu ziren guztiak, eta
|
nola
ez baitzuten orduan ezer ikusi, arrosarioa errezatzen hasi ziren, lagunetako batek halaxe iradokita, maistrak esana baitzion Espainia bide okerretik zihoala eta Espainiaren alde otoitz egin behar zutela; baina orduan gertatu zen miraria, antza, arrosarioa zuzentzen zuèn neskak ikusi ez zuen, bada, Ama Birjinaren irudia —irudia edo argi itsugarri bat, auskalo—, letanietako Mater amabili...
|
|
|
Nola, baina, zutik, istripuak gerritik behera ezinduta utzi bazuen! Baldintza haietan,
|
nola
ez zuen, bada, aitak birao egingo! Ohartuki edo ohartu gabe egin ote zuen... horixe ez dakit.
|
|
|
‘Dostoievskik argazki bikainak egiten ditu, eromenaren ertzean mugitzen diren gizon emakumeenak:
|
nola
ez ditu, bada, gizarte basati honek eroak ekoiztuko, sistema produktiboa injustiziarik handienetan oinarritua badago. Eta, hala ere, badakit zer esango didazun:
|
|
|
" Nik uste nuen ez zenuela gordelekuaren berri", esan nion. "
|
Nola
ez nuen ba jakingo, nire aita hementxe egon zen eta!" Eskua eman eta eskailera igotzen lagundu zidan. " Ondo disimulatzen duzu", esan nion.
|
|
2011
|
|
|
Nire aurkako espetxe zigorraz ere hitz egin zuten, baina, azkenean, horretan atzera egin zuten. Harrigarria da udaleko alderdi guztiak, PSC salbu, kereila kentzearen alde badaude,
|
nola
ez duten ikerketa batzorde bat sortu jakiteko Vilaro gau horretan non zegoen.Sententzia zuen aldekoa izango balitz ere, Vilaro auziak zer kalte egin dio Vilaweb i. Jazarpena eta tentsioa hor egon dira, eta epaiketarako gure baliabide ekonomikoak utzi behar izan ditugu. Orain, pozik nago egon den erreakzioarengatik, bai alderdi, bai sindikatu, bai kazetari guztiengatik.
|
|
|
egin ez zion, bada, aitari ere iruzur seinalaturen bat behin edo behin! Eta aita,
|
nola
ez baitzuen semea galdu nahi, errietan eta mehatxuz mehatxu ibiltzen zitzaion: hurrengoan neuk salatuko haut, eta urte batzuk egin dituk itzalean, heuk erabaki?!
|
|
|
Kontua da munduak, handik aitzina, ez zuela Terencianoren berri izan, eta kontua da, gerra akabatuta gero, Efren eta bere familia Iruñera bizitzera joan zirela; are gehiago: nola osaba Terenciano ez baitzegoen ezkonduta eta
|
nola
ez baitzuen ondorengo legalik, Efrenek heredatu zuen, hondarrean, osabaren denda: kartelean, hori bai, aldaketa tipi bat egin zuen,. Terencianoren zapatak?
|
|
|
Ez da deus gertatzen? , eta,
|
nola
ez baitzuen Leonek artean erreakzionatzen, harengana makurtu eta boz isilaz erantsi zuen?: Amaren falta sentitzen du aitak, eta urduri dago, baina pasako zaio?
|
|
|
Beti leitzen ari da, eta kalean ere liburu bat hartuta ibiltzen da askotan, irakurtzen. Ez dakit
|
nola
ez dituen muturrak hausten poste bat edo argiaren farola horietako bat jota. Gainera, zuk liburu bat baldin baduzu esku artean, liburua eskuetatik kendu eta zein den begiratzen du.
|
|
|
Bietakoren batek edo bi biek bizirik segitzen badute, nireak egin du. Honezkero kantatu dute,
|
nola
ez zuten ba esango totel batek eraman dituela tiroketaren lekuraino. Hori entzundakoan, barre egin dute.
|
|
|
Mundua gainera erori zitzaion Lazkanori: bere aitaz akordatu zen, hainbeste gorrotatzen zuen gizonaz, inpostore hartaz, bere krudeltasun neurri ikaragarriaz, hari Casa Morelen eman zion sudurrekoaz," nonbaitetik datorkizu idazle bokazioa, ala?",
|
nola
ez zuen ordura arte ikusi, nola egon zen hain itsu, zergatik ari zen bera, bere modura, aitaren portaera errepikatzen, usurpatzen, hari leporatu zion jarrera berbera, okerragoa ez bazen, bereganatzen. Hotzikara ikaragarri batek zeharkatu zion bizkarrezurra, aitak bere benetako istorioa ezagutu izan balu egingo lukeen barre algara irudikatze hutsarekin.
|
|
2012
|
|
|
–
|
Nola
ez zuten ba itxiko Gilen hona etorri bazen! –barre algara ozena egin zuen, lagunari ere kutsatu zitzaiona.
|
|
|
Kapitainak esan zidanez, afaldu bitartean gauza guztiei harriturik bezala begiratzen niela ohartu omen zen, sarritan barreari nekez eusten niola ematen zuelarik, eta ez zekiela garbi nola hartu hura, baina nire buruko asalduraren bati egotzi ziola errua. Egia egia zela erantzun nion, eta neu ere harriturik nengoela
|
nola
ez nuen barrerik egin hiru penikeko zilarrezko txanpon baten tamainako plater haiek, edo ozta ozta mokadu batekoa zen txerri izterra, edo intxaur azala bezain handia ez zen kikara bat ikusi nituenean; eta era berean jarraitu nuen gainerako mahai tresnak eta jakiak aipatzen. Zeren eta Erreginak, beraren zerbitzura nengoen bitartean beharrezko izango zitzaizkidan gauza guztien ekipo txiki bat niri emateko agindu zuen arren, halere nire ideiak bat eginda baitzeuden inguru guztian ikusten nuenarekin, eta ezikusiarena egiten nion neure txikitasunari, jendeak bere akatsei egin ohi dien bezalaxe.
|
|
|
Coudrayren aurretik pasatu ginen (Colettek begirada triste eta jeloskor bat zuzendu zuen hango leiho irekietara), basoa zeharkatu eta errotaren ondoko zubiraino iritsi ginen. Etxeko jendeak ikusi gintuen zubia zeharkatzen, baina
|
nola
ez gintuen inork agurtzen, Coletteri galdetu nion ea nik ezagutzen nituen betiko maizterrak al ziren, istripua gertatu zen gauean mutiko hura Coudrayra bidali zutenak.
|
|
|
Kognizioari buruzko ikerketa horiek publizisten artean eta goi mailako enpresaren munduan ezagunak dira eta erabiltzen dituzte, noski.
|
Nola
ez dituzte, bada, ezagutuko ikerketa horiek: beren produktuak saltzeko eta gizarteari haien mezuak egoki helarazteko bultzatu eta finantzatu dute haiek ikerketa horien kopuru handiena.
|
|
|
Lana eta lana egoera okerrenetan, hotza, gosea, gaixotasuna eta zigorra noiznahi. Jateko ia ezer ere ez, zopa modukoa barruan zerbaitekin, ura besterik ez("
|
nola
ez dute ba jatekorik izango, ibaia hemen alboan edukita?" esaten zuten agintariek burla eginez). Patata azalak elkarri lapurtzen aritzen ziren preso haiek zerbait jango bazuten, edota txerriei kendutako aza zuztarrak.
|
|
|
Baina, bestalde, nola izan ahots propioa, nire ahots propioa nire aita pontekoa den Julio Cortazar handiak eraiki zuena baldin bada? Edo, arrazoiketa irauliz,
|
nola
ez dut bada ahots propioa izango, nire ahots propioa Julio Cortazarrek berak zeukana baldin bada, ahots propio bakarra osatu baldin badugu Juliok eta biok. Argi dago ikuspegiaren abiapuntua non kokatzen den, halaxe aldatzen dela ikuspuntua bera ere.
|
|
2013
|
|
|
lapurrek gauez nahiz egunez lapurtu ohi dutela:
|
nola
ez zuen, bada, Allah justiziazaleak tripako min harekin zigortuko Abdul Alim! Tayyeb, gainera, erran behar ez zuena errateko joeraz zebilen bolada hartan:
|
|
|
maiteminduta zeudela, alegia. Horregatik, Abdul Alimek, bertze pauso bat ematen zuela?
|
nola
ez zuen, bada, aukera hura aprobetxatuko, bere esku zeudèn hariak teinkatuz eta egoera bera ere behartuz, baldin eta Abdel Haqq hiriburuko familia aberats bateko semea bazen: mutil jatorra eta ezin egokiagoa bere alaba bakarrarekin taxuzko ezkontza egiteko?!?, zera eskatu zion Abdel Haqqi, festaren momentu batean:
|
|
|
eta berriro eginen zutela aitzina zailtasun eta deskalabru ororen gainetik, Afganistango lurraz nagusitzeko bidean, hiru, zazpi edo hogei urteren buruan erdietsiko ote zuten helburua??, hortxe zuten duda?:
|
nola
ez zuten, bada, helburu hura erdietsiko, baldin eta gerra hartan munduko aliaturik boteretsuena bazuten alde: Allah guztiahalduna bera, lege garbien konplimenduan bizi zirenei, beraiei, alegia!?
|
|
|
antipiretikoak, antiinflamatorioak?
|
Nola
ez zuen, bada, Raissak Omar idealizatuko, baita hark erabiltzen zituèn sendagaiak eta sendatzeko moduak ere, mirariaren ertzean kokatzen zutenak!
|
|
|
|
Nola
ez dut ba gogoratuko 2012ko apirilaren 2an idatzi nuen hura? –Ez dakit zergatik, baina lorik egin ezinda nengoela, halako batean, sms-a nire mobilean.
|
|
|
jende hark, izan ere, ez zuen dudan jartzen pittinka armada indartsu bat osatu –lana ere gogotik egin zuten, jakina, talibanak talde aski autonomotan sakabanatuta bizi baitziren, hogeita bortz mujahidin inguru talde bakoitzeko, komander edo komandante baten agindupean– eta berriro eginen zutela aitzina zailtasun eta deskalabru ororen gainetik, Afganistango lurraz nagusitzeko bidean –hiru, zazpi edo hogei urteren buruan erdietsiko ote zuten helburua...?, hortxe zuten duda–:
|
nola
ez zuten, bada, helburu hura erdietsiko, baldin eta gerra hartan munduko aliaturik boteretsuena bazuten alde: Allah guztiahalduna bera, lege garbien konplimenduan bizi zirenei –beraiei, alegia! – ezin huts egin ziezaiekeena inondik ere!
|
|
|
Ongitxo zekien berak –Abdul Alimek– lapurrek gauez nahiz egunez lapurtu ohi dutela:
|
nola
ez zuen, bada, Allah justiziazaleak tripako min harekin zigortuko Abdul Alim! Tayyeb, gainera, erran behar ez zuena errateko joeraz zebilen bolada hartan:
|
|
|
afasia, alopezia... daltonismoa, diabetea... ekzema, edema... antipiretikoak, antiinflamatorioak...
|
Nola
ez zuen, bada, Raissak Omar idealizatuko, baita hark erabiltzen zituèn sendagaiak eta sendatzeko moduak ere, mirariaren ertzean kokatzen zutenak!
|
|
|
Hiltzaile. Kazetariek ez zioten galdetu, eta hori da ikaragarriena,
|
nola
ez zuen, informea ezagutu eta berehala, salaketa jarri hiltzaile horiek guztiak atxilotzeko; nola onar zezakeen horrelako gaizkile multzoa bere funtzionarioen artean; ez zioten galdetu non zeuden ezkutatuta; ea bera, arduradun gisa, zer egiten ari zen; ez ote zuen dimisioa berehalakoan aurkeztuko funtzionarioen artean horrelako giza multzo arriskutsua edukitzeagatik....
|
|
|
|
Nola
ez duela zentzurik?
|
|
2014
|
|
|
Baina erregeak ba al du benetako boterea Espainian?
|
Nola
ez du, ba, boterea izango, armadaren burua bada. Egunero egunero eramaten dizkiote zerbitzu sekretuen azken berriak.
|
|
|
Ongi entzun zuten Anbroxiok eta Felisak entzun beharrekoa, nahiz eta, zeuden bezala egonda, nekez uler zezaketen:
|
nola
ez zituen maitasunak, bada, betiko lotuko, maiteminak halaxe adierazten bazien istant hartan?
|
|
|
inesek lagundu dit miaketa lanetan, urtebetez aitaren zaintzaile aritu den emakumeak. dio inesek sentimentalegia naizela, itsa tsi egiten zaizkidala zerak eskuetan(
|
nola
ez du hori pentsatuko, orain dela zazpi urte familia txilen utzi bazuen hona etortzeko). Kontatu dit garbitzen hasi ginen egunean, nik alde egin eta gero, gauza xelebrea jazo zitzaiola.
|
|
|
Orain nahi izan dugu edo guri baimena galde egin gabe pizina handia egin da putzuen arteko mugak hautsiz. Handiago batean gaude, baina
|
nola
ez baitugu euskara gehiago ezarri ez da igerika aritzen ahal barne horretan. Ura goitiarazi behar da eta lenguaia ura ariz da handitzen, ez artifizialki zangoak joz hagunaren egiteko, omenaldia euskaraz egin eta diru laguntza zerbait ez baitakigu zerendako...
|
|
|
Atera ere atera zituen gorpuzkiak, hezurrak batez ere, oihal zati batzuk. Ikusi egin zuten auzokoek,
|
nola
ez zuten ikusiko, beti dago begiren bat, eta kartzelara sartu zuten. Kartzela barruan plastikozko poltsa batean ibiltzen zuen zulotik ateratako burezurra, batera eta bestera, sekula ez zuen eskutik askatzen, ezta bazkaltzeko ere, sexu bakarrekoan ere ez, oso hurbil uzten zuen lotan zegoela.
|
|
|
Mercedes Benz autoa dut atean eta ez dut pizza bat eskatzeko adina diru. Beraz,
|
nola
ez dut...?
|
|
2015
|
|
|
Saizarbitoria ipintzen zuen adibidetzat, zeinaren literaturak bide itsu batean geratzeko arriskua zuen bere ustez. Ikusi dugu
|
nola
ez zuen berria Azurmendik joera abangoardista muturrenekoei kritika egitea, eta kasu honetan ere ildo berari heldu zion, Saizarbitoriaren adibidea erabiliz. Bere orduko hiru nobeletan geroz eta teknika erradikalagoetarako joera zegoela adierazten zuen, bide hark izan zezakeen garapena zalantzan ipiniz.
|
|
|
Horregatik,
|
nola
ez baitu,
|
|
|
eta
|
nola
ez baitzuen,
|
|
|
Baserritar haiek sinesgogor samarrak suertatu edo, itauntzen zioten ea
|
nola
ez zuen hartza bazkaltzera gonbidatu, edo gutxienez izena galdetu, gauza jakina baita inguruko hartzek izen nabarmenak dituztela. Damiano koitaduak nahiko lan bazuen artean sustoa irensten, eta eskerrak kasu gehiegirik egiten ez ziela.
|