|
2000
|
|
|
Hor daude, aipatu bezala ODACE batasuna, Zuberoako Sindikata PCD proiektuen eramaile eta laster Herrien Arteko Elkargoa. Honen betebeharra
|
herrien
eta kantonamenduen arteko elkarlana indartzea izango da. Gaur egun, zapatagintzaren sailak mila lagunetik gora enplegatzen ditu, baina bideragarritasun txikikoa da, kanpoko herrialdetako konpetentzia dela medio.
|
|
|
Felix Linaresen" Euskal grafitti" n astelehenetan, Gorka Andrada aritzen da hirugarren munduko auziak plazaratuz. Asteazkenean, Alberto Letonak Europako estaturik gabeko
|
herrien
berri ematen du. Ostegunetan emakumeek dituzten erronken inguruan arizen dira.
|
|
|
Ez diot aurpegiratzen bere alderdikide batek, Didier Borotrak, ABko Jakes Abeberrirekin itun bat duela; ez dut hemengo alderdi estatalek darabilten manikeismoa erabiltzen. Hau da, udal politikak eta
|
herrien
bizitzak ñabardura anitzak eta ugariak dituzte. Guk herrietatik jasotako iritzien arabera, argi ikusten duguna hauxe da:
|
|
|
Lehen tendentzia, Estatu Nazioaren kontrako
|
herrien
matxinada da. Bera mundu osora zabaldu da eta Estatua Hizkuntza Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan askapen mugimendu zahar berriak sortu dira.
|
|
|
Bera mundu osora zabaldu da eta Estatua Hizkuntza Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan askapen mugimendu zahar berriak sortu dira. Nazio berrien askapenerako borroka sozialismo errealaren jausi aldiaren oinarrian dugu; Jugoslabiako herrietan gauzatutako gerrak, Txetxeniako lehen eta bigarren guda, Irlanda, Euskal Herria, Eskozia, Belgika, Korsika eta abar Europan; Palestina, Kurdistan, Berberia eta Sahararen azpian iraultzen dituen egungo 30 gerra inguru Afrikan; dozena
|
herrien
matxinada Asia osoan zehar eta Amerikako indigenen esnatze prozesuak argi erakusten digu munduko protesta sozial eta politikoan fenomeno honek duen garran tzia.
|
|
|
BEREZIKI Estatu Nazioetan, demokrazia dominazio tresna ia soilik bihurtzen da; hauteskunde sistema, ordezkapen sistema eta ebazpen sistema
|
herrien
eta gizabanakoen borondatea ito egiten dutena, sistema osoa enbutu handia bihurtuz. Demokrazia ona da, demokratizazio prozesua eragozten badu eta hemen ere, Espainiako kasua paradigmatikoa da, Perukoa edo Turkiakoa bezalatsu.
|
|
|
Erdi Aroa, itsasoari buruzko erreferentziak, mende honen hasierako gertaerak biltzen dira, eta denetan azaltzen da itsasoa, nola edo hala, guztietan.(...) Are, oso gune konkretua errepikatzen da behin eta berriro: Bermeo eta Mundaka
|
herrien
parean dagoen Izaro irla. (Egunkaria III)
|
|
|
batetik, Udarben hasten dena (Jaxinto gazteak On Ernestoren jauntxokeriari aurre egitea erabakitzen duenean), eta, bestetik, Urtuellan hasiera ematen zaiona (Jaxinto, Juxto anaiaren eraginagatik eta On Ernestorengandik ihes egitearren Urtuellara lan bila joaten denean). Jaxinto eta Juxto anaia udarbetarrak izango dira irakurleari bi
|
herrien
elkar topatzea ahalbideratuko diotenak. (Egan 48)
|
|
|
Euskaldunklasikohonenjatorriazduda mudabatzukizandirabaihartazidatzidutenidazleugarienganetabaihartaziritsizaizkiguneskuzidatzitakoagirietan66 ere.Harenjaioterrietahaurtzarokobizilekuazizandiraduda mudahoriek,
|
herrien
izenakbeharluketenzehaztasunikgabeerabiliizandirelako, nahasketaeraginik. Etxebarrikoadela, Markinakoadela, Markin Etxebarrikoadela. Guztitarikirakurri izandugu.Halaereezdagohonetazinolakozalantzarik.
|
|
|
birgaitu egin da bereziki lurraldearen antolaketa eta garapenerako 1995ekootsailaren 4ko orientazio legeaz geroztik: ?
|
herrien
(pays direlakoen) existentzia kontuanizateko konpromisoa hartzen duena, Estatuaren zerbitzuen antolaketa eta barrutienzehaztapenerako? (24 Art.) 36 Ildo honetan, Euskal Herriko Hautetsien Kontseiluakaurkeztu eta udalen arteko Departamenduko Lankidetza Batzordeak 1996ko ekainaren3an azterturiko kandidaturaren ondorioz,. Euskal Herria?
|
|
|
Bainahonek ez du esan nahi Euskal Herriaren osotasuna islatzen dutenik, probintziareneta Euskal Herriaren arteko mailan geratzen baitira (gehienbat, geroago ikusikodugunez, Euskal Autonomia Erkidegoan eta, zenbait kasutan, Hegoaldeko EuskalHerrian). Bestalde, SUD OUEST
|
herrien
mailako informazioan fokatzen da, etahiriburuaz harantzagoko albisteak oso urriak dira bertan2.
|
|
|
Mapak, atlasetan, entziklopedietan eta eskola liburuetan agertzen diren lurralde mapak, errepresentazio grafikoak dira. Mapa horiek
|
herrien
eredu ideala osatzen dutegure begien aurrean. Eta euskaldunak, non dira?
|
|
|
Hedabideek, errealitatearen eraikuntza orokortzailearen barruan, besteak beste, lurralde mapak eskaintzen dituzte imajinario kolektiboetan, nazioen,
|
herrien
eta estatuen kokapena eta hedadura sozializatuz. Hedabideek eskainitako mapa geografiko, administratibo eta politikoei esker, herritarrak munduaren kontzeptualizazioan egitendu aurrera, eta tokia bilatzen du unibertsoan, nola bere buruarentzat hala bere ingurukoentzat.
|
|
|
Inperialismo, atsegina? dei genezakeen egoera soziopolitiko horretan, ordea, norbanakoaren eta
|
herrien
burujabetza aldarrikapenak indarra eta gaurkotasuna irabazten dute, Abascal-en iritziz. Ondorioz, heziketa aintzat hartzea eta, batezere, erakunde nazional zein internazionalen eraginkortasuna eskatzen ditu, norbanakoaren gaineko kontrola ekidin eta herrien burujabetasuna babesteko.
|
|
|
dei genezakeen egoera soziopolitiko horretan, ordea, norbanakoaren eta herrien burujabetza aldarrikapenak indarra eta gaurkotasuna irabazten dute, Abascal-en iritziz. Ondorioz, heziketa aintzat hartzea eta, batezere, erakunde nazional zein internazionalen eraginkortasuna eskatzen ditu, norbanakoaren gaineko kontrola ekidin
|
eta
herrien burujabetasuna babesteko.
|
|
|
Halaber, kulturaren merkantilizazioak kapitalaren erreprodukzio hedatuarenadierazpen politiko kulturala islatzen du, zeinak munduko
|
herrien
identitate kultural eta nazional guztiak ezabatzeko joera duen (munduan dauden 8.000 hizkuntzadesagertzeko arriskuan ezarriz).
|
|
|
iragartzen zituen arrisku gehienek hor diraute. Dirudienez, estatu aberatsek ez dute ikusi informatikan eta telematikan berenindependentziarako arriskurik; agian, kontrakoa bai, hots, beste
|
herrien
gaineanduten kontrola bermatzen dutela.
|
|
|
Teknozientziaren hedapenak eredu kapitalistarekin zerikusi handia izan dueta konputagailuen hedapena ere marko horretan gertatu da4 Beraz, ezin gara harritu, informatika eta telematika sortzen duten gizartearen antolaketa modua kapitalista baldin bada. Beste ondorio garrantzitsuen artean, herri garatuen eta ez garatuenzerrendan, eta
|
herrien
burujabetasunean, eragin handia izango du azken iraultzahonek.
|
|
|
Gaur egun gutxiengo egoeran dauden
|
herrien
–arazoak?, ezagutzen ditugun moduan, jatorri berrikoak dira historikoki. Esate baterako, Durkheim ek (1925) nazio estatubatek bere barnean bizi ziren komunitate eta herrialdeen leialtasunak erakartzekobete behar ziren ezaugarriak azpimarratu zituen.
|
|
|
Esate baterako, HansburgotarrenInperioaren desagerpenarekin, Europako erdiguneko mapa osoa aldatu zen, nazio estatu berrien agerpena ekarriz. Hala ere, gutxiengo egoeran zeuden
|
herrien
arazoaskok bere hartan jarraitu zuten, horietariko batzuk Bigarren Mundu Gerrarensorrera aitzakia eta beste batzuk gerra horren biktima izan zirelarik.
|
|
|
II. Mundu Gerraren ostean, Nazio Batuen Karta izenpetu zen 1945ean SanFrantziskon, bertan gizakien eta
|
herrien
eskubideak agertu eta onartu zirelarik. Hainzuzen ere, 55 artikuluak, eskubide berdinen eta herrien autodeterminazioarenerrespetua?
|
|
|
II. Mundu Gerraren ostean, Nazio Batuen Karta izenpetu zen 1945ean SanFrantziskon, bertan gizakien eta herrien eskubideak agertu eta onartu zirelarik. Hainzuzen ere, 55 artikuluak, eskubide berdinen eta
|
herrien
autodeterminazioarenerrespetua, eta, giza eskubideak, funtsezko askatasuna eta denentzako errespetuunibertsala, arraza, sexu, hizkuntza edo erlijioagatiko bereizkuntzarik gabe?
|
|
|
Hain zuzenere, kolonialismoaren aurkako borrokak eta ohiko nazioarteko praxiak nahasi egindituzte elkarren arteko bi eskubide desberdin hauek: estatu gabeko
|
herrien
autodeterminazio eskubidea eta estatuetan dauden herrien autodeterminazio eskubidea.
|
|
|
Hain zuzenere, kolonialismoaren aurkako borrokak eta ohiko nazioarteko praxiak nahasi egindituzte elkarren arteko bi eskubide desberdin hauek: estatu gabeko herrien autodeterminazio eskubidea eta estatuetan dauden
|
herrien
autodeterminazio eskubidea.
|
|
|
Berez, azken urteotan, bai NBEren jarduerak, eta baita nazioarteko praxiak ereazpimarratu izan dituztenak, ez dira izan estatuek eraikitzeko
|
herrien
eskubideak, estatua eraiki izan duten autodeterminazio eskubideak baizik. Azken finean, bieskubideen gatazka eman izan da:
|
|
|
Sen berezia dugu euskaldunok musikarako. Gure musika zertan den berezia ez dutorain zehaztu behar, gurea eta beste
|
herrien
musikak dastatzeko eta bizitzeko gaitasunberezia dugula, Victor Hugo-k adierazi zuen gisan.
|
|
|
Subjektu ustiatzailea, ustiaketa nazionalaren subjektueragile edo antolatzailea, Estatua da. Historian mila aldiz ikusi ahal izan dugunez, Estatu ustiatzailearen herritar orok onar dezakete beste
|
herrien
konkista eta zapalketa, burgesiak bezala langileriak. Ustiaketa edo zapalketa nazionalaren objektua, berriz, esparru guztietako herri zapalketa da:
|
|
|
Antropologoek diotenez, gerraren fenomenoa betikoa izan da; baina gerraegiteko moduek aldaketa handiak ezagutu dituzte. Esaterako,
|
herrien
suntsiketarakogudek Neolitikoaz gerokoak dirudite. Bestalde, konkistako gerra etnozidioarekin etaherrien ustiaketarekin loturik joan izan da gehienetan.
|
|
|
—Hori baino aitzinagoko kontuak daudelako, Joanes... —ihardetsi zidan osabak— Eta
|
herrien
eskubideak herrien eskubide dituk, eta ez zagok herritarren lurrak horrela kentzerik. Zeren horrek izen bakarra dik:
|
|
|
—Hori baino aitzinagoko kontuak daudelako, Joanes... —ihardetsi zidan osabak— Eta herrien eskubideak
|
herrien
eskubide dituk, eta ez zagok herritarren lurrak horrela kentzerik. Zeren horrek izen bakarra dik:
|
|
|
zen ezetz; eta begi bistan zegoen, bada, arrazoia: kondenatua izan nintzen, hain zuzen, umila, duina, zintzoa, alaia, esanekoa, motela izateagatik; gizakiarengan eta haren ontasunean sinesteagatik; inozentzia existitzen zela eta adiskidetasuna zer ordainezin bat zela pentsatzeagatik;
|
herrien
elkartasunaren alde borrokatzeagatik eta maitasunaren xalotasuna goraipatzeagatik; hitz batean, nire ideia etikoen eta estetikoen araberako izan, eta nire araberakotasun hori liburuetan erakusteagatik. Edo agian zen ikaratu nintzen nire ipuinak gusta  tzen ez zitzaizkiolako, edo zitzaizkielako?
|
|
|
Izan ere, hauek, Asiako, Amerikako eta Afrikako herri jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta hizkuntzaz ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz. Ezjakin bezain harro, mendebaldeko pentsalari horiek gizateria osoaren epaile bihurtzen zuten beren burua, beren kultura industrialetik beren hizkuntza propioak gehiegi goretsiz, munduko gainerako
|
herrien
kultur emaitza nabarmenak eta hizkuntz aberastasunak itsuki gutxiesten zituzten bitartean, zaku ilun horretan txinera, japoniera, arabiera, persiera, hindia, swahilia, kitxua, nawatla, tagaloga, suomiera, bretoiera, galesera, katalana, galegoa8, eta zer esanik ez, gure euskara ere sarturik.
|
|
|
Jendeen arteko zuzenbide naturalaz eta Jendeen arteko zuzenbide positiboaz hitz egiten bada, xedea, beti beti, hauxe da: herriek eurek moldatu ez eta nazioek —den norbanakorik txikienak bezalaxe— aginduzko dituzten justiziaren oinarri betierekoak itun, tratatu eta ohituretatik bereiztu, azken horiek
|
herrien
emaitzak baitira.
|
|
|
Ikusitako lekuen argazkia oroimenean gordetzea ezinbestekoa izango du haien izenak gogoratzeko. Venezuelako maparen kopia eskatu dugu liburutegian, eta Antxonek esan bezala agertzen dira
|
herrien
eta ibaien deiturak. Bila asko saiatu beharrik gabe erakutsi dit non dauden halako edo holako.
|
|
|
Zelatunera bakoitza alde banatatik heldu izana ez zen kasualitatea. Zarauztik bide zetorren Txiki, Nuarbetik Otaegi, eta Zelatun, azken batean, bi
|
herrien
erdi-bidean zegoen gutxi gorabehera.
|
|
2001
|
|
|
EHk, bestalde," benetako izaera alternatiboa" izango duen energia eolikoaren alde egonik, Plan horren aurkako jarrera erakutsi du, ez delako energia kutsatzailearen ordezko energia gisa aurkezten, baizik eta haren gehigarri gisa. Horregatik, gizarte mugimenduen eta eragindako
|
herrien
partaidetza eskatu du, eta, aldi berean, Euskal Herrirako Plan Energetiko Nazionalaren premia aldarrikatzen du.
|
|
|
Merkataritza eta itsasoari loturiko enpresek aberastuta, Bilbok garapen garaiak ezagutu zituen, baina nekazal herriekiko tentsioak ere bizi zituen, hauek Bilbo beren kontura aberasten ari zela pentsatzen zutelako. Izan ere, hiria bere interesak gordetzeko aginte zentralarekin aliatzen zen, askotan
|
herrien
interesen aurka. Horregatik, 1631, 1718 eta 1804an matxinadak izan ziren.
|
|
|
Horien aldarrikapenak honako dekalogoan bildu ditugu: gizarte eta garapen zuzen eta jasangarria; duintasunean eta zoriontasunean bizitzeko eskubidea; bidezko merkataritza, zuhurtasunezko kontsumoa, eta bizi kalitatea hobetzea
|
herrien
integraziorako oinarri gisa; nazioarteko esparruan egitura ekonomiko eta ekologiko berri batera igarotzeko plana; teknologiaren berdintasunezko trukea, eta teknologia berrien aldeko ikerkuntza; nazioez gaindiko enpresen kontrol demokratikorako plana; aukeren berdintasunerako planak; mugitzeko askatasuna pertsona guztientzat; Parisko Klubeko kide diren Gobernuak hartzaile diren zor ofizialak %80ti...
|
|
|
Gernika, Durango, Markina eta Lekeitio herriek mapan sortzen duten erronboaren bihotzean, Bizkairik eta Euskal Herririk euskaldunenean, Lea ibaiaren urek bizitza sortzen jarraitzen dute. Jaiotzen den Oiz mendiko magaletik Kantauri itsasoraino, iparrerako bidean igarotzen dituen nekazal kutsuko
|
herrien
nortasun komuna eraikitzen jarraitzen du. Ezaugarri geografiko eta sozio-ekonomiko komunak dituzte, bai, eta euren harreman estuaren emaitza nagusietako bat Lea Ibarreko Udal Mankomunitatea dugu, Munitibar, Aulesti, Gizaburuaga, Amoroto eta Mendexa herritxoak biltzen dituena; berez, Leak Lekeitio eta Ipazter ere ukitzen ditu, baina bertako errealitateak ezberdinak direnez ez dira mankomunitatearen partaide.
|
|
|
Munduko bazter guztietan, ondorio samingarriak dituzten gatazka politikoak soluziobide politikoak aurkitzen ari dira, herriek beren kabuz inongo mugarik gabe erabakitzeko duten eskubidean oinarrituta. Horrela jaso tzen dute nazioarteko oinarrizko itunek; giza eskubideen eta
|
herrien
eskubideen inguruko itunak, elkar ulertzea eta elkarren errespetuaren oinarri direnak, nahiz eta estatu moderno askok ez dituzten berretsi. Ez da Estatu espainiar zein frantsesaren kasua; batak zein besteak sinatu dituzte gizabanakoen eskubideak zein eskubide kolektiboekiko errespetua, oinarrizko eskaera baita nazioarteko komunitatearen aurrean homologazio demokratikoa lortu ahal izateko.
|
|
|
Espainiako Konstituzioak berak armadari ematen dio enkargua bere 8 artikuluan. Horrek
|
herrien
eskubideen kontrako eraso zuzena izateaz gain, gizabanakoen eskubideen kontrako eraso garbia suposatzen du, hain zuzen, Euskal Herriak libre izateko duen eskubideen aldekoak fisikoki meha txatzen dituelako. Egungo marko juridiko politikoak gureak ez diren hizkuntzak, kulturak, kirol selekzioak, justizia administrazioak, nortasun agiriak, zerga ordainketa eta hemengoak ez diren polizien inposaketa bermatzen ditu.
|
|
|
Donostiara moral handiz etorriko dira edonola ere: «Bermeo herri arrantzalea izanagatik ez du tradiziorik arraun munduan. Ez da beste
|
herrien
mailan izan sekula, aurten sekulako denboraldia egiten ari gara eta jendea pozik dago. Arrantzale mundua berpiztu da zelanbait».
|
|
|
Estatutua betearazteko gai izan ez diren EA eta EAJ alderdiek, nola adierazi dezakete lotsagorritu gabe marko politiko honetan estatuek onartu dutela euskaldunon edozein erabakia? Jakin badakite Frantziak eta Espainiak ez dutela gogo onez hartuko euren barruko
|
herrien
autodeterminazioa. Haien tresneria guztia horren aurka erabiliko dutela.
|
|
|
OFF Laponian, jantziek, artisauen lanek eta apaingarriek bikingoen, ekialdeko
|
herrien
eta samien ezaugarriak dituzte.
|
|
|
Uraren galera ez da, beraz, klima aldaketen ondorioz bakarrik gertatzen, lursail bat basamortu bihurtzeko erarik zaharrena
|
herrien
biziraupenari loturik baitago eta gizakiak berak sortzen du.
|
|
|
Neurri horiekin erakunde ekologisten betiko eskaera bati erantzuten zaio: basogintza edo landaretza berreskuratzeko plan bat egitearekin batera, arazoa eskualde lehorretan edo laster herrialde lehor izan daitezkeenetan bizi diren
|
herrien
interesak ere kontuan har daitezela.
|
|
|
Gune geografiko desberdinen eta euskaltegi desberdinen arteansumatzen diren desberdintasun handiak. Nahiz eta euskalduntzeariburuzko joerak homogeneo samarrak izan, desberdintasun nabarmenaksumatzen dira
|
herrien
eta hiriburuen artean, eta baita erakundeen etaeuskaltegien artean ere. Beraz, euskaltegiek, duten ikasleria nolakoaden ezagutu, eta ahalik eta egokien erantzun diote ikasle motabakoitzak planteatzen dituen esakune eta ahalmenei.
|
|
|
«Egoera zailetan dauden zorpeko
|
herrien
balantza korronteek 1983tik 1987ra, 82 miliardo dolarreko defizit globala lortu dute, baina honek ez du inplikatzen gainerako munduari baliabide errealak maileguz hartu dizkiotenik. Beraien defizit korrontea dela-eta haien zor nominala efektiboki gehitu bada ere, zor horren balio errealak inflazioaren erosioa jasan du.
|
|
|
Betidanik izan da
|
herrien
elikadurarako oinarrizko elikagaietako bat. Xumetasunaren, balio nutritiboaren eta prezio baxuaren aldetik nabarmendu behar da.
|
|
|
Campionek, ordea, Nafarroaz mintzatzen zelarik, bazuen eskuartean Etxaidek aurkitu ez duen tresnarik. Dokumentu eta nolanahiko  lekukotasun ugari dugu Nafarroan aldi hartarako, beste euskal
|
herrien
 aldean. Eta argirik ez izate horrek, irudimena askatzen baldin badu ere, ez du gehiegi laguntzen orduko irudiei pisua eta bizia ematen.
|
|
|
Bortxa itsua, Â gainera, hutsala eta ilauna iruditzen zait. Ez, jakina, gizaki bakoitzaren bizitze neurriz neurtzen badugu; bai,
|
herrien
bizia astiro aldatzen duen erlojuari bagagozkio. Eta nik ez dut ezeren eta inoren buruzagi izateko gogorik.
|
|
|
Humboldtentzat Baskenland zelakoa hemen zegoen dagoeneko 1800en aldamenean, ez Iparraldean, eta maizago ikusten ditugu ordutik hangoak hona begira hemengoak hara baino. Gure alderdiko Euskal
|
herrien
gehientasuna, sarritan esan denez, gauza aski nabarmena zen XVIII. mendearen lehen urteetan, eta pixkaren bat lehentxeago ere bai, segur aski. Lurraren hedadurak, jendetzaren ugariak, ekonomiak eta bestek honantz makurtzen zuten pisua, eta ez dut uste Utrecht ko erabakiak izan zirenik eragile soil urrutiko arran  tzaren erorikoarekin, bai baitirudi Luis XIV.ak lur joarazi ziola, ehunen bat urtez lehenago gure aldekoa Felipe II.ak desegin zuen antzera.
|
|
|
Orain dela hogei bat urte Zuberoako abertzale zenbaitek gogoan hartu zuten Paristik edo Pauetik gure hizkuntza ren alde zerbait igurikatzea alferrikakoa zela eta euskararen alderat tokiko hautetsien herabea astindu beharra zela. Baikorki jokatu zuten, nahikoa lan eskatu zieten zurezko pankarta politak ezarrita Atharratzeko kantonamenduko
|
herrien
euskarazko izenekin. Ez zen ekintza gaiztoa, zikina, bortitza, bortxatzailea izan, beraz.
|
|
|
Ez zen ekintza gaiztoa, zikina, bortitza, bortxatzailea izan, beraz. Haatik, lehen gauean bertan, Basaburuko
|
herrien
euskarazko izenak zeramatzaten seinale xume haiek suntsituak izan ziren. Balentria txar honen egileak gutxi izango ziren, euren euskal izaerari, batere jakin gabe zergatik, arbuio zioten haietatik taldetxo bat.
|
|
|
Animalien populazioa jaitsi egin da. Ibaiak desbideratuak izan dira eta batzuk —Eastmain eta Opinaca ibaiak, adibidez— erdi hutsik geratu diren bitartean, beste batzuk —Fort Georgeeta Chisasibi herrietatik igarotzen den La Grande Riviere, esaterako— handituta eta urez gainezka datoz gaur egun. Ondorioz,
|
herrien
birkokapen behartuak gertatu dira.
|
|
|
Quebec bitan zatituko litzateke: Quebec independente berria eta jatorrizko
|
herrien
lurrak. Gu ez gaude prest geure lu rrei uko egiteko", azaldu zidan John Pashagameskumek.
|
|
|
Zalantzarik gabe, eredu erakargarria da, baina, geuk sumatu ahal izan dugunez, hutsune nabaria du: jatorrizko
|
herrien
tratamendua (Lehen Nazioak, First Nations, Kanadan deitzen zaien bezala), historikoa zein gaur egungoa. Arazoa, noski, ez da bakarrik Quebecera mugatzen, orokorragoa da:
|
|
|
Horren trukean, cree ei 5.589 km2 ko erreserbak (I kategoriako lurrak) aitortu zizkieten euren
|
herrien
inguru hurbileko lurretan eta, halaber, beste eskubide mugatu batzuk aldameneko eremuetan —II kategoriako lurrak: 65.086 km2— Orobat, eskolak, osasun zainketa eta beste zerbitzu batzuk emango zizkien gobernuak cree ei aurrerantzean.
|
|
|
9 Itxurakeria handiz atzerrian EEBBetako armen salmenta sustatzen dute eta, aldi berean, beste
|
herrien
armen salmenta eragozten dute.
|
|
2002
|
|
|
Gure autopista, trenbide eta hirigintzan, mendiurraketa, lur xahutze erraldoi, itsusikeria monumental eta arrisku tranpak dira nagusi. Jadanik hondatua geneukan paisaia erabat suntsitu eta gure
|
herrien
urteetako memoria apurra birrintzeko lanean sutsu lehiatzen da buldozerra edonon. Txikizioan, berdin hondazale ikusten ditut erabakitzaile gehienak, izan daitezen ezkerreko edo eskuineko, politikari edo tekniko, unionista, autonomista zein independentzizale.
|
|
|
Udazkenerako antolatzen ari diren Estaturik gabeko
|
herrien
Konferentzia izango da Udalbiltza honen ardatzetako bat, Xiberoa Garatzen kanpainarekin batera. Horren ingurura biltzen dira Euskal Herriko Eskubideen Karta osatzeko lanak eta Bake Proposamena burutzekoak.
|
|
|
Aipatu lekuez gain, bada Kilometroak 2002 honetan jende ugari erakarriko duen beste gune bat, 5.a, alegia. Urretxuko Gernikako Arbola eta Urretxu eta Zumarraga batzen dituen Areizaga Kalebarren plazetan dago kokaturik, eta bi
|
herrien
erdigunean egotean, egun osoan zehar jendez lepo izango da. Urretxuko Iparragirre plazaren eta Zumarragako Euskadi enparantzaren artean dago aipatu gunea, eta bere azpitik Urola ibaia pasatzen da.
|
|
|
Eta formulak ezagunak dira: pobrezia gainditzeko, Iparraldeko
|
herrien
inbertsioetara are gehiago ireki behar dute Hegoaldeko herriek, Nazioarteko Moneta Funtsaren aholku neoliberalei jarraikiz. Eta hauen eraginak larriagotzen ikusten direnean, orduan Hegoaldeko herri horietako elite ustelei egozten zaie errua.
|
|
|
Herrien eta hirien arteko borrokaren zantzuak ere aurki daitezke etsaigo horietan. Baina independentziaren ondoren Marokoko erregeak ulertu zuen laborari herrialdeak kontrolatzeko zein garrantzizkoa izan zitekeen, eta amazigh
|
herrien
antzinako ohiturek bere horretan jarrai zezaten laga zuen. Neurri batean, noski, eta beti ere Jauregiko funtzionarioen kontrol estuaren pean.
|
|
|
Ebazpenean datorrenez, baliabide naturalen, prestazio sozialen, zerbitzu publikoen,
|
herrien
burujabetasunaren eta langileen bizimoduaren eta lanaren kontrako eraso etengabe horixe ari da planeta gero eta ezegonkorrago bihurtzen, zeren herrialdeak eta kontinenteak pobretzen ari baitira, eta gosea, epidemiak eta mugimendu migratzaileak sortzen. Eta horrek guztiak, azken batean, milaka pertsonen bizia arriskuan jartzeaz gainera, iraunik gabeko ereduak oinarritzen ditu, zeinetan, Europaren eta Japoniaren laguntzarekin, Estatu Batuen erabakiak baitira lege bakar, BM, NDF eta MME bezalako tresnak edo ALCAren gisako estrategia anexionistak eta Estatu Batuek kontrolatutako aliantza militar zigorgabeak tarteko.
|
|
|
Beste mundu posible horren nolakotasuna, berriz, honelatsu deskribatzen dute: giza eskubideetan eta
|
herrien
burujabetasunean oinarritutako mundua izan behar du, harreman internazional solidarioa erdiestera joko duena, biodibertsitatea errespetatuko duena, irauneko modeloa sortuko duena, aberastasuna banatuko duena eta langileak" esplotatzeari eta gizartetik baztertzeari" utziko diona.
|
|
|
Historiak, jazoriko gorabeherak batu eta agertu behar ditu. Gauzen,
|
herrien
, jente taldeen eta gizakien gertakariak.
|
|
|
Bikingoen nagusitasunaren amaiera hainbat gertakarirekin bateratsu iritsi zen: kristautasuna hedatu, Erdi Aroa iritsi eta beste
|
herrien
merkataritza alorreko interesek eragina izan zuten. Haugesund hirian, historiak eta kondairak bat egiten dute.
|
|
|
Utzidazu galdera bat egiten: nola konponduko dugu gizartea, eman dezaketen
|
herrien
erreakzio masiborik ez badago?
|
|
|
Giza Eskubideen Aldarrikapenaz geroztik, bi ildo nagusitan sailka genitzake oinarrizko printzipioak:
|
herrien
eta gizabanakoen fakultate zibil eta politikoen gaitasunei buruzkoak, batetik; eta bestetik, eskubide zibil, sozial eta kulturalak ematen dizkigutenak.
|
|
|
Bi hamarkada hauetan fenomeno berri bat gertatzen ari da barnealdean:, zentro
|
herrien
–1 erakarpena. Fenomeno hau ez da Euskal Herriko berezitasun bat: mendebaldeko herri aberatsetako baserri eskualde frankotan gertatzen ari baita.
|
|
|
euskal esportazioak gehien hartzen dituzten hamar herrietatik zortziEuropako Batasunekoak dira, eta beste biak Estatu Batuak eta Brasil; alegia, Europako Batasuneko merkatua giltzarri bihurtu da euskal enpresentzat. Bigarrena: esportazioen kontzentrazio espazialaren lehen lagina eskaintzen digu 13.5 irudiak; hots, 2000 urteko euskal esportazio guztien hiru laurdenak hamar herrialdehorietara bideratu dira, gainerako laurdena
|
herrien
multzo zabal batera bideratuz.Gainera, 1990eko hamarkada hasierarekin alderatuz, kontzentrazio maila aldatu ezdela baieztatu ahal da, orduan ere indize horrek antzeko zifra erakusten baitzuen8.
|
|
|
Gerran izandako gastuei aurre egiteko,
|
herrien
ondasunak jarri behar izan zituzten salgai, edota bahitu, zorrak ordaintzeko: lur komunalak, herri basoak, ostatuak, errotak, zergak pribatizatu...
|
|
|
Esan bezala, Txolarre Irratia Andoaindik Legorretara bitartean dauden hogeita hamar
|
herrien
ahotsa da. Beraz, era guztietako herrietara heltzen da, 100 biztanle eskas dituzten herrietara eta ia 20.000 biztanle dituztenetara.
|
|
|
Gutxitutako
|
herrien
, generoen, hizkuntzen, gizarte klaseen eta arrazen irudi publikoak estereotipoen bidez ikusten du argia hedabideetan. Historiari begiraturik, talde gutxituak hedabideetan agertzean, gehienetan, horien irudi publikoa, oso ezkorra izaten da, eta, gainera, euren interesen aurkakoa.
|
|
|
Horien aburuz, gizarte komunikazioak, handika egiten denak?
|
herrien
eta pertsonen gaineko kontrola areagotzen du. Kritiko gorriek hedabideen bidez munduan inposatzen ari den domeinu ideologikoa salatzen dute.
|
|
|
Aurreko guztiak ekarri du herrien arteko itxurazko hurbilketa fisiko intelektuala gero eta handiagoa izatea;
|
herrien
eta pertsonen arteko desberdintasunak ezin dira jada urruntasunaren balkoitik kontenplatu. Ez dago, jada, film bati begira legez egoterik, bizitza ez baita zine pelikula.
|
|
|
Aurreko bi monografietan hasitako bidea bikaintasunera daramala Salustiok dirudi. Hitzaldi eta gutunen garrantzia ikusi ondoren, pertsonaien erretratu sakonak antzematen direla ere esan behar da, edo urruneko leku eta
|
herrien
deskripzio koloretsuen azterrenak ere jarrai daitezkeela. Badakigu antzinakoek azken liburu horri esker ezagutzen zutela gehienbat Salustio, maisutasuna lan horretan garatu zuelako seinale.
|
|
|
Eta geroztik ez ziren aborigenak troiarrak baino gutxiago izan Eneas erregearenganako estimua eta fideltasunari dagokionean. Eta horrela egunean baino egunean adiskideago ziren bi
|
herrien
atxikimenduaren uste onarekin. Etruriak bere izenaren entzutea Italia osoan zehar Alpeetatik Siziliako itsasarteraino lurrez bakarrik ez ezik itsasoz ere hedatzeko adina indar zuen arren, halere gerra harresiaren arrimutik atzera bota ahal izanda ere, gudazelaira atera zituen erasotzeko moduan bere tropak.
|
|
|
Hezkuntza
|
herrien
garapenerako funtsezko elementua da, eta Europar Batasuneko kideek helburu bateratuak ezarri behar dituzte gizarte ireki eta lehiakorra sortzeko. Ondorio horixe atera dute Europar Batasuneko Hezkuntzako ministroek, Pilar del Castillo titular espainiarraren lehendakaritzapean Granadan bildu direnek, EBko Espainiaren lehendakaritzaren jardueren barruan.
|
|
|
Hamabosten gobernuei Europako ezagutza eremu libre bat eratzea proposatu behar zaie, lehen hezkuntzaren, Lanbide Heziketaren, goi mailako irakaskuntzaren, ikerketaren eta, azken batean, bizitza osoko ikaskuntzaren inguruko jarduerak bilduko dituena. Pilar del Castillok adierazi du hezkuntza funtsezko elementua dela
|
herrien
garapenerako, eta ardatz erabakigarria dela gizarte ireki eta lehiakorra sortzeko helburuak lortzeko. Alde horretatik, esan zuen ikasleen nahiz irakasleen zirkulazio librea beharrezkoa dela Europar Batasuneko estatuetan.
|
|
|
SECeko arduradunak adierazi zuen ehizan arriskurik gabe egin dezakeen espezie bakarra zere txikia dela, baina azpimarratu zuen ehizatzen uzten bada ez dela kontrolik egongo espezie hori ala bestea kontsumitzen den jakiteko. Ehizari ozeanoetako kutsaduraren arazoa gehitzen zaio,
|
herrien
bideragarritasunaren kalterako. Gainera, ale horien heriotzak elikadura kateari eragiten dio, zetazeoek zefalopodoak erregulatzen baitituzte, eta zefalopodoak ugaritzen badira, beste espezie batzuk arriskuan jartzen dituzte.
|
|
|
Txekiar Errepublikaren ondoren, Eslovakiako, Hungariako eta, batez ere, Alemaniako hiri eta
|
herrien
mehatxu biziak ordu kritikoak izan ziren atzo. Elba eta Danubio ibaien arroen alde banatan dauden eremu zabalak urez bete dira edo mehatxupean daude, itsasorantz doazen ur emariak direla eta.
|
|
|
Gure herriko kale, plaza eta eraikinetan oztopo arkitektonikoak kentzea agintariek gogor hasitako borroka da. Azken urteotan, Espainiako
|
herrien
eta hirien fisonomia minusbaliotasun fisikoren bat duten pertsonen beharretara egokitu da. Hala ere, Elizaren eraikinek oraindik bide luzea dute egiteko.
|
|
|
Iraurgi Lantzeneko arduradunek azaldu zuten bertan, turismoa indartzeko ahalegin berezi bat egiten ari direla," turimoa gaur eguneko gizarte fenomenoa da, ez da kostaldeko
|
herrien
kontua bakarrik, honetan herri txiki eta handi, denak ari dira lanean". Turismoa etorkizuneko sektore ekonomiko garrantzitsu bat dela esan zuen Jesus Agirre Iraurgi Lantzeneko zuzendariak.
|
|
|
|
herrien
etika sonanbuluz:
|
|
|
Lehen esan dudan bezala, azken urteotako ibilbideaazte rtzen badugu, argi dago gaur erabiltzen diren baliabideak askoz ere handiagoak direla hogei urte lehenago erabiltzen zirenak baino. Baina hori horrela izanik, garbi esan behar da oraindik ez gaudela beste esparru batzuetan gure garapen maila berbera duten
|
herrien
parean. Arrazoi bat baino gehiago daude, eta kontu honen analisi egokia egiteko, Euskadin ikerkuntza eta garapenean erabiltzen direnbaliabideen tamaina aztertu behar da bere osotasunean.
|
|
2003
|
|
|
Trebiñuko eta Argantzongo udalen ekimenez, Euskaltzaindiako Onomastika Batzordeak Trebiñuko Herri Izendegia osatu du. Lanean
|
herrien
euskal izenak eta gaur egun ofizialak direnak biltzen ditu, baita kontzeju, auzo, baseliza eta kuadrillenak ere. Akademiako kide Henrike Knorrek adierazi duenez, barrendegiko toponimiak euskara berandu samar galdu zela erakusten du.
|
|
|
Estatu Batuek erasorako harturik duten erabakiari buruz iritzia eman aurretik, demokrazia eta askatasunaren ikuspegitik erabat osasungarria da erregimen eta buruzagi hari buruz bi gogoeta labur egitea. Lehenik esan behar da Sadam Husein tirano bat dela eta bere erregimenak Irakeko Estatuaren lurraldearen baitan bizi diren pertsonen eta
|
herrien
eskubide eta libertateak ukatzen dituela. Urrutira joan gabe hor dugu kurduen kontra egindako erasoa.
|
|
|
Batetik, munduan bizirik dauden hizkuntzen aniztasuna nabarmendu nahi nuen, eta bide batez, hizkuntza aniztasuna eta giza dibertsitatea gauza bera direla agerian jarri. Bestetik, komunitate baten eta bere ama hizkuntzaren arteko berberatasuna azpimarratu nahi izan dut, alegia
|
herrien
historia eta haien hizkuntzen historia berbera direla. Horregatik, hain zuzen, bat egin genuke guztiok hizkuntzak iraunarazteko zereginean, hizkuntza horiek jakin ala ez haiek bizirik jarraitzea guztiontzat delako garrantzitsu, guztion ondarea direlako eta haiek galtzen uztea eromena litzatekeelako.
|
|
|
Ubarrundia eta Harhazua izenak agertzen dira dagoeneko 934 urteko Arabako
|
herrien
katalogoan. Dura herriari dagokionez, 1076an zenbait jaunek San Millaneko monasterioari Duran kokaturiko ondasunak eman izana aipatzen da, Iruñako Sancho Ramirezen erregealdian zehar.
|
|
|
Hiria eta inguruko
|
herrien
monumentuak
|
|
|
Ühaitzaren ezker aldetik ere, sartalderuntz, badago toki" eijer" eta politik: urruperako
|
herrien
goiak eta basabazterrak, Sarrikotapean hasirik Lextarre gaineraino; bistan dena Oihergi eta Ainharbe tontor gorenetan goaitari; Lanbarako aska bukoliko, nasai, ospetsua mendi biribilen artean...
|
|
|
Historia, zuzenbidea eta antropologian adituak diren hiru lagunekin bildu gara kari horretara. Ideologia ezberdinekoak izan arren, historia, estatua eta
|
herrien
bilakabidea ulertzeko eta aitzina egiteko, hitza funtsezkoa dela erakutsi digute. Honatx, beren hitzen lekukotasuna eta bilduma.
|
|
|
Frantziako errealitatea herrien arteko harremanetan gauzatzen ari da. Inkesten arabera, jendeak ez daki arras zein diren deszentralizazioaren onurak; alta, neurri batean, kontseilu nagusiak zertan diren badaki, eta, batez ere, beren
|
herrien
errealitatea ezagutzen du. Herritarrek badakite kantonamenduetan herrien arteko partzuergo edo komunitateak antola daitezkeela, «Communaute de Communes» delakoak, alegia.
|
|
|
Betiko baserri mundu hura desagertzen ari zaigu, eta harekin batera, bere kultura. Eta antzinako
|
herrien
, eta zehazki euskaldunen, kolorearen mundua behar bezala ulertzeko, iraganean murgildu beharra dago eta aurreiritziak baztertu.
|
|
|
F. G. Subiranotasuna ez dut gogoko, ez gizabanakoak definitzeko, ezta
|
herrien
edo klaseen edo nazioen izaera adierazteko ere. Subiranotasuna harrotzen denean, absolutismoaren haizeak jo ohi du, gehiagotan gutxi batzuen mesederako, denen askatasunerako eta elkarkidetzarako baino.
|
|
|
Eta harreman horietako zenbaiten norabidea markatzerakoan erabili izan da indar bidegabea, baina harreman horietako asko bidezko bezala ere onartu izan dira herrien baitan eta herrien artean. Pertsonen eta
|
herrien
egoera hauei gizabidetik erantzuteko, elkar ulertzetik hasi behar da eta ditugun behar anitzei dagozkien aginte forma egokiak asmatu eta aplikatzetik.
|
|
|
Lur eremu hori definitzen zuen elementu garrantzitsuena harresia zen. Harresia garai horietako
|
herrien
ezaugarri orokorra izan zen Europan eta Gipuzkoako aztarnategi guztietan ere harresien arrastoak aurkitu dituzte. Leku batzuetan ingurunearen elementu naturalez baliatu ziren defentsarako eta harresiek eremuaren zati bat bakarrik babesten zuten, baina badira perimetro osoa harresiz inguraturik zuten herriak ere.
|
|
|
Ordubete edo zan, herri hura lehenbiziko aldiz igaro zala, eta gero herri berbera berriz, eta gero berriz, eta ostera ere, alde biko erloju berbera, burdina eta kristalezko txabola berbera, betiko elektrizidade tresnekin mukurru. Etziran ikusten ondo
|
herrien
izenak eta pentsa ziteken lehengoxeak zirala.
|