|
2000
|
|
|
Lehen tendentzia, Estatu Nazioaren kontrako
|
herrien
matxinada da. Bera mundu osora zabaldu da eta Estatua Hizkuntza Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan askapen mugimendu zahar berriak sortu dira.
|
|
|
Bera mundu osora zabaldu da eta Estatua Hizkuntza Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan askapen mugimendu zahar berriak sortu dira. Nazio berrien askapenerako borroka sozialismo errealaren jausi aldiaren oinarrian dugu; Jugoslabiako herrietan gauzatutako gerrak, Txetxeniako lehen eta bigarren guda, Irlanda, Euskal Herria, Eskozia, Belgika, Korsika eta abar Europan; Palestina, Kurdistan, Berberia eta Sahararen azpian iraultzen dituen egungo 30 gerra inguru Afrikan; dozena
|
herrien
matxinada Asia osoan zehar eta Amerikako indigenen esnatze prozesuak argi erakusten digu munduko protesta sozial eta politikoan fenomeno honek duen garran tzia.
|
|
|
Laugarren globalizazioarekin batera, ezagutzaren gizarteak, kapital ukiezinaren aldeko diskurtsoak, mundu mailako eredu neoliberalaren inposizioak, komunikabideen garrantzi estrategikoak, Internet ek, produkziorako sistema berriek etaabarrek, geure egunerokotasuna, geure aurreikuspena eta geure etorkizunerako begirada eraldatu dizkigute. Halaber, laugarren globalizazio honetan, mundu mailakoamerican way of life, homogeneizazioa eta inperialismo kulturala ditugularik, maremoto berria izango balitz bezala, intentsitate ezberdineko gerratan islatuz, zazpi milakultura eta
|
herriren
matxinaden bultzakadak ditugu agerian.
|
|
|
ESTATU NAZIOAREN KONTRAKO MUNDUKO
|
HERRIEN
MATXINADA
|
|
|
Estatu Nazioaren kontrako borroka mundu osora zabaldu da, eta Estatua Hizkuntza Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan, askapen mugimendu zahar berriaksortu dira. Nazio berrien askapenerako borroka sozialismo errealaren jausialdiarenoinarrian dugu; Jugoslaviako herrietan gauzatutako gerrak; Txetxeniako lehen etabigarren gerra; Irlanda, Euskal Herria, Eskozia, Belgika, Korsika, eta abar Europan; Palestina, Kurdistan, Berberia; Saharatik hegoaldera kontinente osoa iraultzenduten 30 gerra inguru daude Afrikan; dozenaka
|
herriren
matxinada Asia osoanzehar; Amerikako indigenen esnatze prozesua. Horiek guztiek argi erakusten digute munduko protesta sozial eta politikoan fenomeno honek duen garrantzia.
|
|
2002
|
|
|
kausaren alde jartzea. Norberaren
|
herriko
matxinadetan eta iraultza kasuetan errazago ulertzen dugu hori. Norberaren herritik urrun dauden herrietako gerretan esku hartzea ulergaitzago egiten zaigu.
|
|
2003
|
|
|
Konkistaren lehenengo unean ezusteko handia dago Nafarroan, baina herritarrak konturatzen direnean okupazioak zer dakarren, benetako erreakzioa dator. 1521eko altxamendua
|
herri
matxinada izan zen, eta hori armez zapaldu zen. Hortik aurrera ia isiltasuna nagusitzen da erresistentziaren jarreran egon direnekiko; gauza gutxi agertzen da eta, gainera, besteek kontatua da.
|
|
2004
|
|
|
Aldi berean, 1766an,
|
herri
matxinada gogorra bizi izan zuela euskal gi
|
|
2008
|
|
|
Izan ere, euskal probintzietan, altxamendu karlistaren zergatia gizarte mugimendu desberdinen arteko elkarketaren bidez adieraz daiteke (zeinak bere balio eta motibazio bereziekin). Funtsez, nekazariek osaturiko
|
herri
matxinadari lotu zitzaizkion hiriko biztanleriaren behe mailako sektoreak; horrekin batera, beren boterearen tradiziozko oinarriak arriskutan jartzen zituen erregimen liberalaren aurka, nekazal buruzagi edo aitzindariak eta apezeria orobat, altxa egin ziren. Hauek bat eginik, Espainiako tronora D. Carlos eraman nahi izan zuten absolutista konspiratzaileekin.
|
|
|
Talde ezberdinen aldarrikapenak askotarikoak direla nabarmentzen dute. Nusrat Yaved kazetariaren esanetan, «ez dago talibanen talde egituraturik bertan, islamaren hizkera estatuaren eta eliteen utzikeriaren aurka protesta egiteko erabiltzen duten
|
herri
matxinadak daude».
|
|
2009
|
|
|
Boxeoan arrakastarik lortu aurretik, bere joera bortitza ezagutarazi zuen armada britainiar kolonialaren eskumakila gisa gogor jardutean. Hala, 1946 urtean sartu zelarik indar armatu kolonialisten zerbitzuan, Kenyan piztu zen Mau Mau
|
herriaren
matxinada odolean itotzen lagundu zuen, 1952 eta 1956 urteen bitartean.
|
|
|
Alvaro Novoak, berriz, %11, 6ko babesa izan du. Gutierrez Ekuadorko presidente izan zen(), baina bera ere, aurreko bi presidenteen moduan,
|
herri
matxinada baten ostean utzi behar izan zuen agintea. Agintaldi osoari eustea ezohikoa da Ekuadorren:
|
|
|
Erantzuna oso sinplea da. Finantza kapitalistak Estatuaz jabetzen ez diren bitartean,
|
herri
matxinadak eta erreboltak iraultza gisa hartu dira, iraganeko erregimen zaharraren oztopoak eta mugak apurtzeko baliagarriak diren neurrian. Baina kapitalismoak bankarien demokrazia ezarri ondoren, herriaren matxinadak eta erreboltak terrorismo bihurtzen dira.
|
|
|
Finantza kapitalistak Estatuaz jabetzen ez diren bitartean, herri matxinadak eta erreboltak iraultza gisa hartu dira, iraganeko erregimen zaharraren oztopoak eta mugak apurtzeko baliagarriak diren neurrian. Baina kapitalismoak bankarien demokrazia ezarri ondoren,
|
herriaren
matxinadak eta erreboltak terrorismo bihurtzen dira. Horrela, bankariek boterea eskuratu ondoren, demokraziak bere jarrera iraultzailea erabat galdu du.
|
|
|
Bizkaian eta Gipuzkoan, ordea, azkarra eta erabatekoa izan zen aldaketa. Beste edozein nazionalismok bezala, euskal nazionalismoak garapen eta porrot militarretan, erakunde historikoetan,
|
herri
matxinadetan eta abarretan oinarrituta eraiki zuen euskal herriaren epika. Hori guztia testuinguru jakin batean kokatu zen berriro, iraganeko lurralde batasuna islatzeko asmoz, etorkizunean segida izan zezan.
|
|
2011
|
|
|
Begiak pizten zaizkio hizketagaia ia zernahi delarik ere. Egipton gertatzen ari den
|
herri
matxinada, tabernan entzuten den musika, lagunarteko ohiturak, laneko gorabeherak edota saskibaloi kontuak. Baina poesiak dauka zauriturik Jon Benito (Zarautz, 1981).
|
|
|
Begiak pizten zaizkio hizketagaia ia zernahi delarik ere. Egipton gertatzen ari den
|
herri
matxinada, tabernan entzuten den musika, lagunarteko ohiturak, laneko gorabeherak edota saskibaloi kontuak. Baina poesiak dauka zauriturik Jon Benito (Zarautz, 1981).
|
|
|
alkate banintz, oraintxe sartuko zintuzket giltzapean bolada baterako, baina alkate jauna ni baino eskuzabalagoa da, eta zuri bertze aukera bat ematea erabaki du: kontuz ibili, baina, hurrengoan, hogei urte giltzapean egin nahi ez badituzu bederen, masoi alu bat izateagatik eta
|
herria
matxinadara deitzeagatik, jakin baitzenuke zuk, farmazialari jaun horrek, don Rufinori esker salbatu zenuela bizia, erreketeek Urgain hartu zutenean, horretaz deus ez badakizu ere:
|
|
|
Accor Hotels, Sol Meliá, Vincci Hoteles, Riu, Partnet Hotels eta Barceló Hoteles, besteak beste. Burtsan duen eragina Mundu osoko burtsak eboluzionatu egin litezke, gertaeren garapenaren arabera Herrialde arabiarretan, batez ere Egipton, garatzen diren
|
herri
matxinaden areagotzeak gehien eragiten dien sektoreetako bat inbertsioa da, zehazki burtsa. Merkatu Jarraituan kotizatzen duten enpresek ezegonkortasun geopolitikoaren nazioarteko agertoki berri hori onar lezakete.
|
|
|
Espainiako Burtsan kotizatzen duen beste airelinea batek, Vueling ek, berriz, lotura bakarra du Marokoko Marrakech hiriarekin, eta oso txikia da haren erakusketa. Energia enpresei dagokienez, inguruan interes estrategikoak dituzten konpainiak dira
|
herri
matxinaden aurrean ahulenak, hala nola Gas Natural eta Repsol. Eraikuntza enpresa batzuek ere akordioak egin dituzte mundu osoan eragina duen krisi horrek kaltetutako herrialdeetako batean azpiegiturak garatzeko.
|
|
|
Zuzeneko eta zeharkako ondorioak Herrialde arabiarretan, bereziki Libian, garatzen diren
|
herri
matxinadak finantza merkatu nagusietan eragiten hasi dira. Hori ez da Libiaren eginkizun estrategikoagatik, baizik eta efektua beste nazio batzuetan ere gerta daitekeelako; izan ere, herrialde horiek petrolio ekoizle handien rola dutelako (Saudi Arabia) edo kokapen geoestrategikoa dutelako (Maroko eta Aljeria), eragina izan dezakete mendebaldeko ekonomietan.
|
|
|
Une horiek inbertitzaile posizioetatik aprobetxatzeko estrategia da. Petrolioa garestitzea Libiako eta Ipar Afrikako beste herrialde batzuetako
|
herri
matxinadek eragin zuzena izan dute petrolioa garestitu delako. Petrolioaren prezioak izugarri igo dira, eta 120 dolarrera iritsi dira upel bakoitzeko.
|
|
2012
|
|
|
Beraz, jakintza teologikoan jantzia, Frantziskotarren buruzagia eta Bilboko San Frantzisko komentuko nagusia ere izan zen. 1808ko abuztuaren hasierako egunetan, Bilbon
|
herri
matxinada antolatu zen Bonaparte errege berriaren aurka eta Fernando vii erregearen alde, baina herritarrak tokiko agintari guztien kontra altxatu ziren. Matxinadak ildo herritarra hartu zuen (Enriquez, 1990).
|
|
2015
|
|
|
utzi zituzten Ebro ibarreko
|
herrien
matxinadaren ondoren, Kristo aurreko II. mendearen
|
|
|
Lehen esan bezala, lehenengo entsegu neoliberala Latinoamerikan Txilen izan zen hirurogeita hamarreko hamarkadan eta larogeiko hamarkadan beste herrialde batzuetan (Mexiko, Bolivia, Venezuela?) lehenengo nerri neoliberalak pairatzen hasi ziren. Egitasmo horren aurkako lehenengo
|
herri
matxinada Venezuelan gertatu zen 1989an, hain zuzen ere, Berlingo harresia erori zen garai berean eta kapitalismo neoliberalaren garaipena aldarrikatzen zen unean. Urte hartako otsailaren bukaeran «Caracazo» izeneko herri altxamendua gertatu zen, Carlos Andrés Pérez presidentearen murrizketa sozialen aurka (Viciano eta Martínez Dalmau, 2001:
|
|
|
Ziklo matxinoaren azken une historikoa «Gasaren gerra» izan zen 2003an. Gasaren pribatizazio saiakeraren aurrean
|
herri
matxinada lehertu zen, natura baliabideen subiranotasuna aldarrikatzeko. Herri mugimenduak erakutsitako indarrak bertako presidentearen (Gonzalo Sánchez de Lozada) dimisioa lortu zuen (Uharte, 2013b).
|
|
|
pobreziaren hazkunde nabarmena, klase ertainen pobretzea? Bankuen itxierak eta jende askoren diruaren lapurretak «corralito» eztanda ekarri zuen eta
|
herri
matxinadaren ondorioz gobernuak dimisioa eman behar izan zuen. Testuinguru horretan, borrokaren subjektu historiko berria lehenengo lerroan agertu zen:
|
|
2016
|
|
|
Erotzat jo zituen garaiko egunkari batek, baina horrek ez zituen nafarren animoak hoztu.
|
Herri
matxinada zabal baten lehen sintoma baino ez zen. Egun batzuk geroago, 17.000 herritar inguruk, Iruñean, ordura arteko manifestaziorik jendetsuenean parte hartu zuten, foruen defentsan.
|
|
|
baskoiek ez zietela aurka egin erromatarrei, haiekin aliantzak ezarri baitzituzten. Dirudienez, hasiera batean baskoienak ez ziren lurralde batzuk, Jakerria, Aragoiko Bost Hiriak eta Errioxaren parte bat haien esku utzi zituzten Ebro ibarreko
|
herrien
matxinadaren ondoren, Kristo aurreko II. mendearen hasieran. Erromatarren kantabriarrekiko jarrera alderantzizkoa izan zen, erromatarrei aurka egin baitzieten eta horiek ia ia akabatu egin baitzituzten.
|
|
2017
|
|
|
Hilabete bat iraun zuen
|
herri
matxinadak, eta 78 hildako utzi zituen, baina ezinezkoa zirudiena lortu zuen. Diktadorea, etsita, herriari mintzatu zitzaion.
|
|
|
Yusrik Apirilaren 6ko mugimendua besarkatu zuen 2011ko
|
herri
matxinadaren atarian. Unibertsitate garaian, bolbora bezala zabaldu zen Niloko deltan hezurmamituriko talde erradikala.
|
|
|
agintarien eta segurtasun indarren inpunitatea?. Mubarak boteretik kendu zuen
|
herri
matxinadatik, aldapan behera joan da Egipto. Iraultza hura desagertuz joan da herritarren memoria kolektibotik.
|
|
|
Hain zuzen, emakumeen kontrako sexu jazarpenak errutinazkoak dira protestak eta manifestazioak dauden bakoitzean. 2011ko Tahrirko
|
herri
matxinadan ehunka bortxaketa izan ziren. Mubaraken kontrako manifestazioetan parte hartzen ari ziren emakumeei plazaren erdian eraso zieten.
|
|
2018
|
|
|
bat argi eta garbi. Historialariek maiz esaten dute gertakari hau edo bestea mugarri bat edo hasiera bat izan zela (izan bataila bat, izan parlamentuko lege bat, izan
|
herri
matxinada bat edo izan hondamendi natural bat), baina halakoen aurretik beti gertatu izan dira hainbat gauza: beti aipa daitezke beste gertakari batzuk, eta, beraz, jatorri horiek etengabe berrinterpreta daitezke.
|
|
2020
|
|
|
" Borroka armatua geure egiten dugu bitarteko ezinbestekoa delako klase borrokaren garapenean; eta ez dugu uste elite batek egin beharrekoa denik, baizik eta zabaldu behar dela eta euskal langileriak bere egin behar duela, bai teorian eta bai praktikan, bakoitzaren aukeren eta kontzientzia mailaren arabera. Hau da,
|
herri
matxinadako nukleoak sortu nahi ditugu...".
|
|
|
Autonomoek egiaztatzen dute ezberdintasunak daudela puntu guztietan. Lehen puntuari dagokionez, miliek esaten dute ez dutela sinesten
|
herriaren
matxinada armatuan(" insurrección popular"), eta bai aldiz erakunde armatu hierarkizatu batean. Autonomoek, ordea, aurkako ikuspuntua daukate:
|
|
|
Jeffersonen idazkiak, norbanako eskubideak jaso ez ezik, iraultza egiteko eskubidea ere aldarrikatzen zuen. Euskarri ugaritan zabaldutako testu horrek ondoko Frantziako Iraultzan eragin handia izan zuen, baita horien aurrekariak izan ziren Diderotengan, Rousseaurengan edota La Boetieren Discours de la servitude volontaire izkribuetan ere, non
|
herri
matxinadaren aldeko deiadarra nabarmena zen.
|
|
2021
|
|
|
Gu garai berrietara egokitzen garen bezala, egokitzen da boterea ere. Ikuspegi ekonomikotik egurra ematea beraientzat oso errentagarria da eta ez die suposatzen
|
herri
matxinadarik oraingoz. Hausnarketa interesgarria egiten dute horri buruz presoen aldeko Giraldillen elkarrizketan.
|
|
|
Han ikusi zuen Erromako lehenbiziko enperadoreak ere, Augustok, eta sarkofagoaren kristalezko estalkiaren gainean girlanda bat utzi, eta gorputza ukitzeko baimena eskatu zuen. Mihi gaiztoen arabera, musu bat ematean, ustekabezean sudurra hautsi zion —momia bati musu emateak arrisku zenbait dakartza berekin— Sarkofagoa, nonbait, Alexandria astindu zuten
|
herri
matxinada handietako batean suntsitu zuten, eta, zurrumurruak zurrumurru, arkeologoek ez dute lortu hilobiaren arrastorik aurkitzea. Batzuek uste dute hilotzak Alexandro kosmopolitaren dinako amaiera bat izan zuela agian (puskatua, eta berak lehenago konkistatutako mundu zabalean barreiatutako milaka kutun bihurtua).
|
|
|
Nolanahi ere, insurrekzio tesiak koherentzia zerbait ukan lezake iraultza estatu osoan egin nahi izanez gero; izan ere, horrela bakarrik lortzen ahal da armada burgesaren eta espainiar estatuko
|
herrien
matxinada armatuaren arteko indarkorrelazioak zapalduei laguntzea, armada burgesaren eta euskal herriaren artean
|
|
|
Ez dakit
|
herri
matxinadari luzaroan eutsi ahal izango diodan.
|
|
|
|
Herri
matxinada!
|
|
2022
|
|
|
Aldi honetan Frantziako errege armadaren laguntza gotorra lortu zuen. Nafar, bearnes eta frantsesen lur armada Gaztelako
|
herrien
matxinadaz baliatu zen Nafarroa osoaren eskuratzeko, Iruñea barne, hor Gaztelako erregearen
|
|
|
Hirugarren iraultza batek zabaldu behar izan zion bidea Hirugarren Errepublikari, kasu honetan Komuna deitutako
|
herri
matxinada indartsua izan zen. Hortik sortu zen hirugarrenez errepublika.
|
|
|
Aldi honetan Frantziako erret armadaren laguntza gotorra lortu du. Nafar, bearnes eta frantsesen lur armada Gaztelako
|
herrien
matxinadaz baliatzen da Nafarroa osoaren eskuratzeko, Iruñea barne, hor Gaztelako erregearen zerbitzuko den Iñigo Loiolakoa handizki zaurituz. Frantses/ Frantzisko Xabierren bi anaia aurkarietan ditu, Nafarroako erregearen armadan.
|