|
2000
|
|
|
JOANA Albret Bibliotekonomia Mintegiak sortu berri
|
du
euskarazko posta zerrenda. Imanol Trebiño mintegikideak kudeatuko duen posta zerrendak bibliotekari eta dokumentalista euskaldunak bildu nahi ditu.
|
|
|
EUSKO Jaurlaritzak 45 milioi pezetako dirulaguntza (1,8 milioi libera) erabiliko
|
du
euskarazko prentsa «on line» jar dadin. Kopuru horretatik, 35 milioi pezeta «Euskaldunon Egunkaria»ko on line zerbitzua finantzatzeko izango dira.
|
|
|
«Gure hizkuntzaren normalkuntzari buruzkoak, hain zuzen ere. `Bai euskarari' kanpainan ikusi ahal izan dugunez, gizarteak kezka handia
|
du
euskararen biziraupenaren inguruan. Guk ere gaiari taxuz heldu nahi izan diogu, egiari zor zaion errespetuz, ideiaren alde tragikoa azalduz, etorkizun itxaropentsua iradokiz, baina»
|
|
|
Egun, legeri ezberdinak daude eta bakoitzak bere ezaugarriak ditu. Egoera latzena Iparraldekoa da, Frantziako Konstituzioak ez
|
du
euskararen inolako aitorpenik egiten, eta beraz, hor eskubide guztiak ukatuta daude. Nafarroan zonifikazioarekin egoera berezi bat dugu, eskualde euskaldun eta mistoan eskubide batzuk onartzen dira, baina ez euskaldunean ez da inolako eskubiderik onartzen.
|
|
|
Hemen egon arren, nahiago izaten dute beste edozein hizkuntza erabili, osagaiak eta argibideak euskaraz adieraztea baino. Produktuen salmenta mugatzen omen
|
du
euskarak sarritan.
|
|
|
Esaterako, Andoainen dagoen Krafft enpresaren produktu guztien ontzi eta etiketek gaztelania soilik erabiltzen dute. Zahor txokolateak Oñatin du sorlekua, baina ez
|
du
euskara baliatzen," Lore" txokolate motari izena emateko ez bada.
|
|
|
batetik, etxetresna elektrikoena. Fagor enpresak, adibidez, ez
|
du
euskara erabiltzen bere produktuen argibideetan. Bai ordea, gaztelania, frantsesa, ingelesa, alemaniera...
|
|
|
Iñaki Etxeberria, Donostiako Garbera merkatal zentruko Eroskiko gerentearen iritziz, egun etiketetan euskara erabiltzea produktuaren salmenta mugatzea da: " %60 egiten
|
du
euskaraz Gipuzkoan; etiketa gaztelaniaz idazten bada, %100era iristen da. Euskaraz baldin badago, %40 inguruk ez du ulertzen eta ez du erosiko".
|
|
|
Ibilaldia 2000 antolatu duen Zubi Zaharra Ikastolak 28 urtez lan garrantzitsua egin
|
du
euskara Enkarterrin barrena zabaltzeko. Izan ere, Zubi Zaharra da Enkartazioetako ikastola bakarra.
|
|
|
Lehen premisa hauxe dukegu: Zuberoa euskaldun biziko bada zirt edo zart egin behar
|
du
euskarak.
|
|
|
Batetik, askotan oso multzo garbiak egiten ditugu abertzale eta espainolisten artean... eta hori baino askoz ere harreman konplexuagoak daude, badira abertzale izanik euskaldunak ez direnak eta topikoak bazkatzen dituztenak. Esaterako, jende askok uste
|
du
euskaraz oraindik ere literatura kostunbrista egiten ari garela. Zergatik?
|
|
|
Jolas orduetan erabilera datuak biltzen jardun dute eta gustura eskaini dizkigute emaitza positiboak. Lehen eta bigarren mailan %78ak egiten
|
du
euskaraz, hirugarrenean %71k eta laugarrenean %64ak. Handik gora portzentajeek nabarmen egiten dute behera, bosgarren eta seigarren mailan, hurrenez hurren, soilik %16 eta %50ak egiten baitu euskaraz.
|
|
|
bere ekarpena egingo
|
du
euskarazko apostolutzaren arloan, euskal prosa aberatsa, ezpal eta hari ederrekoa erabiliz, bestalde. Gainera Bartolome, gero ikusiko dugunez, aipaturiko gehienak baino originalagoa da bere lanean, haien lanak, kasurik gehienetan, gaztelaniazko edo frantsesezko lanen itzulpenak edo moldaketak baitira; benetako predikari eta hizlariak, ordea, bere beretik ematen daki eta horrek askoz ere handiagoa eskatzen du?
|
|
|
Euskararen ezagutza, nola ez, altuagoa da ETB1en jarraitzaileen artean, eta %15, 4soil batek ez
|
du
euskara ulertzeko gaitasunik.
|
|
|
ezagutzen
|
du
euskarak erakunde pribatuetan (bankuak, alderdi politikoak, hedabideaketa abar): miraria da ia, euskarazko informazioa aurkitzea enpresetan, auto kontzesionarioetan eta abarretan; miraria Iparraldeko erakunde administratiboak euskarazentzutea.
|
|
|
– GARAk bere orrialdeen %17, 10 argitaratzen
|
du
euskaraz.
|
|
|
f) Lehen orrialdeetan euskarazko testu gutxi agertzen da. Tratamendu tamalgarria etamingarria
|
du
euskarak gure hedabide ez erabat euskaldunetan.
|
|
|
Halan eta guztiz ere, egindakojarraipenean, egunez egun aldaketa nabarmenak aurkitu ditugu: egun batzuetan Deiakia %5 argitaratzen
|
du
euskaraz, eta beste batzuetan, ostera, %2ra ere ez da heltzen.Beraz, euskara gutxi eta gorabehera handiekin Deian.
|
|
|
El Correoren enpresa talde bereko kidea izan arren, egunkari donostiarrak bestelako sentsibilitatea agertzen
|
du
euskararekiko. Diario Vascok ia bere orrialdeetako %3argitaratzen du euskaraz; hau da, Deiaren mailara heltzen da, gutxi gorabehera.
|
|
|
El Correoren enpresa talde bereko kidea izan arren, egunkari donostiarrak bestelako sentsibilitatea agertzen du euskararekiko. Diario Vascok ia bere orrialdeetako %3argitaratzen
|
du
euskaraz; hau da, Deiaren mailara heltzen da, gutxi gorabehera. DiarioVascok euskaraz, asteburuan dihardu batez ere.
|
|
|
Ikusitakoak ikusita, euskararen aldekoa baino areago, erdararen aldeko politika linguistikoa praktikatzen dute gure inguruko hedabideek. Gizartean bertan pairatzen duenegoera diglosiko bera bizi
|
du
euskarak hedabide idatzi nagusienetan.
|
|
|
Egunez egun gorabehera handiak dituen arren, ostegunetan argitaratzen
|
du
batezere euskaraz Diario de Noticias egunkari nafarrak, gutxi gutxi hala ere (ia ia balioestatistikorik ez duen kopurua).
|
|
|
Halaber, maila pertsonal eta profesionalean egin dizkioten presio politikoen aurrean amore ez ematearren, zerrikeria etabazterkeriak larrutik ordaindu ditu, duintasunez, Txillardegik, horrek bere mailapertsonala erakutsi digularik. Zeren, ene ustez, azkenean, Txillardegik, nahiz etaegitura zale amorratua izan, ez
|
du
euskara komunikazio tresna huts edo hizkuntza zeinu huts bihurtu. Euskara askapen politikaren funtsezko elementu modura intuitudu.
|
|
|
Normatiboaz landa beste eredu, onargarririk? izan behar al
|
du
euskarak. Zeri erantzun behar dio eredu honek, idatzizkoarauari ala solaskideen arteko komunikazioari?
|
|
|
Ezinbestean, eguraldia du hizpide jarraian. Eta, horretan ari dela, trumoitsu dagoela adierazi nahian edo, zeru berundua esamoldea erabiltzen
|
du
euskara gazteleratuz. Zeru berundua, ahoan dastatzen dut metafora.
|
|
|
Ordena jartzera iritsi omen da. Ez
|
du
euskara maite. Ez daki euskaraz, ezta jakin nahi ere.
|
|
2001
|
|
|
Txostenaren arabera, goi mailako irakaskuntzan euskararen egoerak 15 urteko atzerapena dauka. Euskal Herriko unibertsitatetako irakasleen %21ek irakasten
|
du
euskaraz eta euskarazko kredituen eskaintza %20koa da. Sei unibertsitateetatik Mondragon Unibertsitatea da euskaldunena.
|
|
|
Horiek izan ziren beren burua idazletzat hartu zutenak, luzaroko obra bat egiteko asmoa agertu zutenak. (...) Euskal literaturak autonomia hartzen du, idazleak ez
|
du
euskara salbatzeko idazten, baizik eta mundu idealak sortzeko, literatura sortzeko. (...) Ezagutzen ditugun berrogeita hamar urtetik gorako euskaldunak, zenbat dira euskal irakurle?
|
|
|
Uztaritzen egindako bileran, euskara bizi publikora hedatzeko ekimen berriak abiatzea erabaki du. Azaroaren 5a eta 11 bitartean euskararen astea antolatuko
|
du
euskarak toki publikoetan bere lekua izan dezan eta publiko zabalari hurbil dakion helburu izanik. Halaber, Herriko Etxeetan euskararen presentzia areagotzeko neurriak hartzea eskatuko dute.
|
|
|
Jon D. Patrick psikologoa duela zortzi urte hasi zen euskara ikasten. Gaur egun, ongi egiten
|
du
euskaraz eta areago, berau aztertzen ari da. Ingelesa euskara hiztegi berezi bat burutzen ere ari da CD ROM formatuan.
|
|
|
Bi, hiru, lau edo bost hilabeteko egonaldiak egin izan ditu Euskal Herrian. HABEren Donostiako euskaltegian, Lazkaoko Maizpiden, Foruako AEKren barnetegian, Zornotzako Aurten Bai euskaltegian, adiskideekin eta kalean ikasi
|
du
euskara.
|
|
|
Donostiako EHUrekin kolaboratu du datu base hiztegiaren garapenean, hiztegi elektronikoen federazioaren sorreran, eta euskararen ordenagailu bidezko tratamenduaren ikerketan. CD ROM ean atera nahi
|
du
euskara inglesa eta ingelesa euskara hiztegia eta baita hiru liburutan ere. Halaber, ahozko euskara jasotzen duen bideo bat plazaratuko du, 4.500 euskal esaldi grabatu ditu eginkizun horretarako.
|
|
|
Ez al zera oraindik jabetu, euskal alorrean, klerikalen plazan izan ezik, Diogenesen farola ziri gabe, zeu be eibartarra naiz da biar izan dala iñor langillerik arkitzeko? Oraindik ere Detxepare batzuen bearra izango
|
du
euskerak, burua jasoko badu. Eibarren bertan, aldi bateko erririk euskaldunen ontan, zenbat" bestela.kutsu emalle" izan dira, Mogel Apaizak, berea utzi ta joan zanetik onera?
|
|
|
Badihardugu elkarteak, ez
|
du
euskara batuaren kontra egin nahi, euskara batuak bere funtzioak eta esparrua baitauzka elkartearen ustetan. Euren ustez, garrantzitsua da euskara batua eta euskalkia uztartzea; izan ere, azkena menperatzeak batua menperatzea baitakarki.
|
|
|
Ingurune hurbilak garrantzi handia du, ikaslea bertan bizi baita; eta hizkuntzak ez dio aldatuko ingurunea osatzen dutenekin duen harremana. Ingurune horretarako behar
|
du
euskara, eta bertan erabiliko du; edo bertan eragingo du, erabiliahal izateko.
|
|
|
c) Familia. Nork osatzen
|
du
euskaraz familia. Aita amak eta seme alabak. Badirudi gure kulturan familia hori baino gehiago dela.
|
|
|
...a, %75ek 30 urte baino gutxiago dituzte, euskaldunen presentzia oso txikia den herrietan jaio eta bizidira, ia hiru laurdenak bi gurasoak edo bietako bat Euskal Herrian jaioakditu, unibertsitarioak dira ia erdiak, laurdena langabezian dago, %20 ikasleak dira eta beste %21 langileak, gehiengo handi batek gurasoak erdaldunak ditu, beren lehen hizkuntza gaztelania izan da %85ean, %90 bainogehiagok ez
|
du
euskararik ikasi eskolan, eta batez beste zazpigarren urratsadute.
|
|
|
Konstruktu teoriko horien arteko erlazio kausalak aztertuaz, hau ikusten da: euskararen erabilera bi aldagaiek baldintzatzen dutela; alde batetik, aldagai soziodemografikoak, hau da, subjektuen testuingurua (jaoiterria eta bizilekuaren euskaldun proportzioa); eta, bestetik, aldagai psikosozialak, hau da, subjektuen euskararen ezagutza maila eta euskal identitatea. Bi aldagai horien artean, psikosozialakpisu handiagoa
|
du
euskararen erabilera azaltzeko.
|
|
|
euskararen erabilera bi aldagaik baldintzatzen dutela, batetik, subjektuaren testuinguruan euskaldunen presentziak (aldagai estari soziodemografikoa) eta, bestetik, subjektuek duten identitate etnolinguistikoak eta euskararen ezagutza mailak (aldagai estari psikosoziala). Euskararen ezagutza altua denean, subjektueneuskararekiko jarrerak ere garrantzi handia
|
du
euskararen erabilera azaltzeko.
|
|
|
Autore honek hauxe ulertzen
|
du
euskarazko alfabetatze kontzeptuaz: lehenune batean, bigarren hizkuntza batean eskolatua izan den euskal hiztun orok bereideiak idatziz nahiz ahoz zuzen azaltzeko daukan gaitasuna; bigarren une batean, gai akademikoak nahiz sozialak erabiltzeko erakusten duen gaitasuna edota, bestelaesanda, hizkuntzaren erabilera modernoa (Iztueta, 1992, 70 or.). Hala ere, autorehonen ustez gertatzen dena hau da, euskal hiztun gehienak, bigarren hizkuntzabatean alfabetatuak izanik ere, analfabetoak direla beren ama hizkuntzan, euskaraez delako hizkuntza dominatzailea ez sozialki eta ezta kulturalki ere.
|
|
|
Hori dena ahantzi gabe, ez dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa erabili nahi badugu. ...itakoak direla, euskaldunon baitakoak alegia. Â Euskaldun askoren hizkuntz gaitasun maila apala, egoera formal gehienetan erdaraz aritzeko joera edo errazkeria, euskaraz jasotako prestakuntza profesional urria, euskararen eragin indar sozial mugatua, gure hizkuntz jarrera eta jokabideen arteko desoreka begi bistakoa (Bernardo Atxagak ederki gogorarazi digunez, jendeak berealdiko gauza pila egiten
|
du
euskararen alde, salbu eta beharrezkoa den bakarra: hitz egitea), euskararen ideologizazio maila handiegia edo indarkeriari gehiegitan loturik agertzea, besteak beste, denak dira gure gizartearen barru barrutik euskararen erabilera sozialaren normalizazioa zango trabatzen duten faktoreak.
|
|
|
Otxandiarra izan zitekeen, bere ustez, hil aginean zegoen euskarak behar zuen sostenguetarik bat, poesiaren arnasaz biziberrituko zuena. Campionek, eta ez genuke hau sekula ahaztu behar, Nafarroako zenbait eskualdetako hizkuntza erian ikusten
|
du
euskararen egoera, ahaleginean eta epetan ibili gabe sendotu behar den hilzorikoa. Eta berak ezin euskaraz adieraz zezakeen deitorea besteren ahotik, santugile baten ahotik, entzuten zuen bizkaieraz.
|
|
|
Puntu honetan arlotekeriarik larriena aski hurbil dugu. Halaz guztiz ere euskal liburuak ez dira egin Euskal Herri osorako (eta hemen Euskal Herri osoak esan nahi
|
du
euskaraz egiten ziren eskualdeak), baizik zati edo herrialde baterako. Eta alde batean gauzak goraka zebiltzanean, beste aldean beheraka zebiltzan.
|
|
|
Diglosia, da ahoa bete belarrietaratzen diguten deiadarra, eta nik ere diglosia diot. Dena den, menderen mende iraun
|
du
euskarak, diglosia hori gorabehera eta iraun du jendearen ahoan, izkribuz ez bazen ere, hori izan delako lehen hizkuntza, beste guztien parean" gurea", ez" gureena". Hain beharrezko ez ziren gauzetarako, idazteko, adibidez?
|
|
|
Guztiok, ezjakinean edo jakinaren gainean? irakasle genuena galdu dugu guk eta zeukan haberik sendoenetariko bat galdu
|
du
euskarak. Euskal literaturaren oroitzapenak lurrean diraueino ez da noski itzaliko haren izena eta omena.
|
|
|
Biziraupena behar
|
du
euskarak. Horrek esparru desberdinen jorraketa eskatzen du.
|
|
|
Gure artean ere gauza bera gertatzen da: zonalde erdaldunetako jende askok ez
|
du
euskararen komunitatearen berririk; eta hau ez da nire uste apala, hainbat ikerketatan agertu zaigun errealitatea baizik. Euskararen agerpena, poliki poliki gero eta ugariagoa bada ere, Euskal Herriko gizartearen indar eta korronte indartsuen eta nagusienetan —botere zein kontrabotere eremuetan— sarri ahaztuta eta baztertuta gelditzen da, oraindik.
|
|
|
Aurelio Artetak kasu batean baino gehiagotan azpimarratu
|
du
euskara dela nafar gizartea ren lehen tentsio kausa, handiena. Goiz, 1992an, Sanz presidenteak neurriak hartu baino askoz goizago, honela hasi zuen artikulu bat:
|
|
|
Erasoaren bortitzak euskalduna kontraerasora bultza lezake, eta espainiar fundamentalismoak euskaltzaleena suspertu. Azken urteotan, bilakaera oso interesgarria izan
|
du
euskararen aldeko diskurtsoak gurean. Ez oraindik aspaldi, bazen gurean ia elebakartasuna aldarrikatzen zuenik, eta bazirudien euskararen mesederako hobe genukeela beste hizkuntzak ahaztea, edo ahalik eta gutxien erabiltzea.
|
|
|
Batetik astinaldiaren eragileak berak inolako eskrupulurik ez duelako euskararen kontra egiteko. Egun estatu espainiarrean boterean dagoen alderdiak ez
|
du
euskararen kontra disimuluekin aritzeko beharrik ikusten. Euskara herri baten izaeraren ikur nagusiulertzen duen momentutik, eta herri izate horri inolako lekurik ematen ez dion momentutik, euskarari ere mugak jartzea premiazko zeregintzat ulertzen du eta horren arabera ari da jokatzen.
|
|
|
2. Jakina, hizkuntz politika arloan martxan jarritako atzerapen honek eragin handia izango
|
du
euskararen normalkuntza prozesuan.
|
|
|
Baina irekiko zaizkie begiak, ikusiko dute herriak erantzungo duela eta baieztatuko da ez dela gauza bera abertzaletasuna eta euskaltzaletasuna. Horren ondorioz, Nafarroako Gobernuak, epe laburrera zein luzera, onartu
|
du
euskara ez dela euskaldunen hizkuntza bakarrik, Nafarroako hizkuntzetako bat ere badela. Europako Batasun osoan ez dago herririk bere hizkuntzapropioa ren aurka legislatzen duenik edo herritarren hizkuntz eskubideak murrizteko neurriak hartzen dituenik: Na fa rroa da kasu bakarra Europako Batasun osoan.
|
|
|
Aurreko ikuspuntuak oso egoera ahulean jartzen
|
du
euskara, zeren eta, Nafarroan esate baterako, euskararensustapena eta hedapena euskal nazionalismoaren zabalpen posible gisa interpretatzen baitute, eta, ondorioz, hizkuntzaren aurkako legeak egiten dira. Euskararen erabilerari buruzko azken Dekretua horren guztiaren isla besterik ez da.
|
|
2002
|
|
|
«Eskolak euskaldundu behar du!» eta «Euskal Herritar orok
|
du
euskaraz jakiteko eskubidea» lelopean, Euskal Herrian Euskarazek hezkuntza sistema propioa aldarrikatzeko kanpaina abiatu du. EHEko arduradunen arabera, indarrean dauden hezkuntza sistemek ez dute bermatzen ikasleek euren herriko hizkuntza jakiteko duten eskubidea.
|
|
|
Erantzuna: «Jendeak ez
|
du
euskaraz irakurtzen». Ez dakit liburuaren industriak goia jo duen edo ez, baina, memoria falta duen kultura batean ari garela iruditzen zait.
|
|
|
Ikuspegi positibo horren alboan negatiboa jarriko nuke. Euskaraz ikasten ari diren ikasle euskaldun horien artean zenbatek egiten
|
du
euskararen hautua. Unibertsitatean, euskal adarrean, ikastetxean izandako hizkuntza portaera berbera mantentzen du ikasle askok eta askok:
|
|
|
Hala eta guztiz ere, lurralde guztietan ikusten da, ezagutza tasak kontuan hartuta, erabilera handia dagoela. Horrek erakusten
|
du
euskararekiko leialtasuna oso handia dela. Hori da datu interesgarrienetakoa.
|
|
|
Txostena guztiz bukatutakoan, Hizkuntza Kontseiluak Obragintza Publikoari bidaliko dio eta urrian azken honek erabakia hartu du proposamena finkatu eta Kontseiluari hizkuntza politika gauzatzeko eskaera egiteko. Horri jarraiki, Hizkuntza Kontseiluak urtebeteko epea izango
|
du
Euskara 2015 plana atalez atal osatzeko eta dena ondo joanez gero, 2003ko udazkenerako hizkuntza politikak indarrean egon luke.
|
|
|
Euskaltzaleen Biltzarraren mendeurrena betetzen dela-eta, hilaren 27an elkartuko da Hendaian Euskaltzaindia. Goizean Hiztegi Batua aztertuko
|
du
Euskararen Akademiak eta arratsaldean eliza eta euskarak izandako harremanaren inguruan gogoeta sakona egingo dute. Arratsaldeko ekitaldia irekia izango da eta besteak beste, Andres Urrutiak, Mikel Erramuspek, Jean Louis Davantek eta Piarres Xarritonek emango dituzte hitzaldiak.
|
|
|
Garai hartan" Euskalduntzen" eta" Alfabetatzen" metodoen prestakuntzan parte hartu zuen, baita UEUren sorreran ere. Teknika Energetikoetan espezializatutako ingeniaria, lan ugari egin
|
du
euskaraz alor honetan. 1992an EHUtik kaleratua izan zen funtzionario izatea ez onartzeagatik.
|
|
|
Nazioarteko hizkuntza nagusi bihurtu denak, ingelerak, hizkuntza gutxituak ezagutzera emateko ere balio duela ikusi da behin baino gehiagotan. Bateko hiztegiak, oinarrizko gramatika liburuak… Beste behin ere ingelerak hartu
|
du
euskara zabaltzeko ardura; New Yorkeko Hippocrene Books argitaletxeak, Beginner' s bildumaren baitan, «Beginner' s Basque» liburua argitaratu baitu. Bilduma horren barruan lehenago vietnamera, persiera nahiz serbokroaziera irakasgai jarri ziren bezala, oraingoan, euskara jarri diete eskura Amerikako estatubatuarrei.
|
|
|
Gipuzkoako hegoaldean egoteak unibertsitaterik euskaldunena bilakatzen lagundu du, bai ikasleen aldetik? %70k zerbait ikasten zuteneuskaraz 2000 urtean?, baita irakasleen artean ere?% 67k klaseren bat euskarazematen zuten eta kredituen %46 eskaintzen dira euskaraz47?. Ikastetxeen aniztasunak, ordea, eragin nabarmena eduki
|
du
euskarak bertan duen tokian. Bestalde, enpresen eskaerek ere baldintzatu du euskararen garapena erakunde horretan.
|
|
|
Ikastetxeen aniztasunak, ordea, eragin nabarmena eduki du euskarak bertan duen tokian. Bestalde, enpresen eskaerek ere baldintzatu
|
du
euskararen garapena erakunde horretan. Edonola ere, unibertsitatearen beraren nahia da, eta horrela jaso da bere Estatutu etaPlan Estrategikoan?
|
|
|
Euskara planaren arabera %39, 7 izan lukete, kontuan hartuzezen plan horren proposamena Elektronika, Elektrizitatea eta Kimika espezialitateetan, euskarazko eskaintza ez zabaltzea dela, eta eskaintza zabaltzeko bide bakarra beste espezialitateetan komunak diren irakasgaiak eskaintzea dela. Topografia titulazioari dagokionez, berriz, derrigorrezko %33 kredituak euskaraz eskaintzeaproposatzen
|
du
euskara planak. Eskaintza hori 2001 ikasturtean hasiko da.
|
|
|
Elhuyar. Zientzia eta Teknika aldizkaria zientzia dibulgazioko aldizkaria da.Hilero ematen
|
du
euskaraz munduan eta Euskal Herrian zientzia eta teknika alorrean gertatzen denaren berri. Zientziak, Ingurugiroa eta Natura, Osasuna, Teknologia eta beste hainbat gairi buruzko artikulu eta erreportajeak aurkitukoditugu bertan.
|
|
|
– Unibertsitateak berebiziko garrantzia
|
du
euskararen normalizazioan: txertaturik dagoen gizartearen isla izan behar du, eta gizarte horren gorenekokultur erreferentzia bereganatu behar du.
|
|
|
Teknika eta teknologia zientzien esparruan euskarazko kredituen eskaintza%24ekoa da, batez beste. Mondragon Unibertsitateak %42 eskaintzen du euskaraz.UPV EHUren kasuan, bere erdarazko titulazioen kredituen %37 ematen
|
du
euskaraz. Beste unibertsitateetan portzentajeak ia zero dira, edo zerotik hurbil daude.
|
|
|
Horietatik 16k (%14, 3k) euskaraz ematen dituzte eskolak. Erdaldunen artean, batek irakaste arduratik askatzea eskatu
|
du
euskara ikasteko, eta beste bat eskolakeuskaraz emateko prest egongo litzateke.
|
|
|
Medikuntza Fakultatean Leioako Campusean gertatzen den bezalaxe, euskaldunak inguru diglosiko batean egoteak baldintzatzen
|
du
euskararen erabilera; halaere azken urteotan ikasle eta irakasle euskaldunen igoera nabarmendu da. Denaden, aipatzekoa da euskal lerroko ikasleen artean erdarara jotzeko joera giza harremanetako gauzetaz hitz egiterakoan.
|
|
|
1994kootsailera arte eskolak AUI zaharreko geletan eman ziren, eta ordutik aurrera eraikin berrian ematen dira Fakultateko jarduera guztiak. Fakultatearen historia laburhorrek, kokapen geografikoarekin batera, eragina izan
|
du
euskararen erabileran.Farmazia Fakultatearen sorreran, irakasle gehienak AUItik etorriak izan ziren, horietatik gehienak erdaldunak. Zentro horretan ez zen euskaraz irakasgai bat bera ereematen, eta ez zen ematen hasi Farmazia Fakultatea sortu eta urte batzuetara arte.
|
|
|
Baina, bada besterikere: bametegi giroa sortzeak berezkoa
|
du
euskararen erabilera indartzea, eta euskaraharreman hizkuntza ohiko eta naturala bihurtzea. Barnetegiak, nolabait, kideen artekoharremanetan hizkuntza erabiltzeko ohiturak aldatzen lagundu dezake.
|
|
|
Titulazio horietako batek. Industria Kimikako IITk? ez
|
du
euskaraz ikasteko aukerarik eskaintzen. Etabeste baten eskaintza lehenengo ikasmailara mugatzen da, momentuz behintzat.Elektrizitateko IITa da bigarren kasu hori.
|
|
|
UPV/EHUko errektorea den Monterok ere hori onartu du: «UnibertsitateLegearen aurreproiektuak ez
|
du
euskarazko lerroa bermatzen»1
|
|
|
Kontrara antolatuta daude euskararen egitura eta informazioaren harilketa, nolabaitesan ordena, antiinformatiboa?
|
du
euskarak [J. M. Agirre, 1994].
|
|
|
ez du negarrik egiten. Egun ordena horretan datorrenean bakarrik ezagutzen
|
du
euskararako sistemak,_ markak lotura ematen dio-eta. Sintaxiak ezagutuko ditu ordena aldatzen denean.
|
|
|
Nire ustez, euskal gobernu guztiek euskararen alde egin duten apustu garbiagatik. Eusko Jaurlaritzari esker
|
du
euskarak duen presentzia, euskal gobernu guztiek, batak bestearen ondoren, egin duten ahaleginagatik. Eusko Jaurlaritzari eta Eusko Legebiltzarrari, bistan da, parlamentuei baitagokie legeak egitea, kasu honetan hizkuntzaren inguruko legeak egitea.
|
|
|
hemen, esaldiak," eta abar luze bat" eskatzen zidan, baina ez naiz erori tentaldi horretan, jabetu zarenez, etabarrak euskaraz neurrikoak izan baitira beti. Eusko Jaurlaritza alde izan
|
du
euskarak. Eta oro har, paperean bederen, abertzaleen eskuetan egon izan diren gainerako administrazioak ere, beste alderdiek ez baitute honetan gehiegi egin, egia aitortzen baldin badugu.
|
|
|
Zertako gainera? Erregistro berriren bat beretuko
|
du
euskara landuz. Ez dut argi ikusten hori, etxetik har baitezake erregistro hori.
|
|
|
Eta nolatan orduan ez zen dena ilunpe eta hotzikara, orain ere, hizkuntza artatu eta zaindu nahi dugula eta, Buletin ofizialak euskaraz irakur ditzakegun honetan, eta Windows bera ere euskaraz erabil dezakegun garai honetan (egin ote
|
du
euskarak horiek baino aurrerapen nabarmenagorik?, azkarki aitzinatu gara, bistan denez, programa informatikoak itzuliaz) beldur naiz euskal gaietan gauzak ez diren denak xalo eta laño, bizitzaren tolesgabetasunaren eskutre. Beldur naiz euskara ez den Bartoloren iturri garbi hartako ardotxo txuria, baizik, batzuetan bederen, gure bidexketan zangopean zapaltzen dugun istil beltzaren antzera aspalditik geldirik dagoen ur uherra, Maritxuri bigarren ahapaldira iritsi aitzinetik halako higuin zerbait ez bada, bai kezka bederen, sorraraziko liokeen kalte eta gaitz iturriaren isuria.
|
|
|
Baina bere liburuetan beste arrisku berri batzuk aipatu dituzte. Zuazok bere kezka erakutsi
|
du
euskararen batasuna gertatu denetik. Ez batasuna beharrezkoa ikusten ez duelako, berarentzat aski aurrerapauso handia izan delako batasuna egitea, hori ez da ukatzen ahal.
|
|
|
Eta gainera, euskara eredu zehatz bat eraman zen, gramatika eta hiztegi berriak lagun zituela. Baina horrek kostu handia izan
|
du
euskararentzat: euskaldunak betitik izan duen sena, hizkuntza baliabideak arazorik gabe garatzeko izan duen sena, galdu egin da.
|
|
|
Gaztelaniak euskarari ekartzen dion zama salatzen zen Sarasolaren liburuan. Geroago, Koldo Zuazok ere argitaratu
|
du
Euskararen sendabelarrak (Alberdania, 2000) izeneko lana, irakurtzeko liburua hau ere: gure euskara, euskara landu hori, sarriegi ahul eta endelua da, indarrik gabea eta motela, hitsa eta zuhaila, batasunaren izenean batu behar direnak eta ez direnak batu ditugulako, euskalkien ñabardurak eta hizkera bizien zaulitasun goxoa atzenduz.
|
|
|
Beste anitzek izan baitute gai hau hizpide eta ez dirudi euskaltzaleak gehiegi diren honegatik behin eta berriz. Gotzon Garatek ere esaten
|
du
euskara" ahuldu, sorgortu eta gaixotasunak hartua" dagoela (Jakin 2000, azaroa abendua).
|
|
|
Sinboloa baita garrantzizkoa, ez azpian dagoena, eta hortaz, kuota betetzearekin aski baita. Batek erdaraz aldarrikatzen duenean euskararen garrantzia, inoiz ere ahaleginik txikiena egin gabe berak edo bere seme alabek euskara ikas dezaten, sinbolo gisa erabiltzen
|
du
euskara. Produktuek, herri honetan, elebiko azala behar dute.
|
|
|
ez gaude lehen bezala, kontura gaitezen. Koldo Zuazok uste
|
du
euskara ñabardura gabe ari dela garatzen eta geratzen, eta Jesus Rubiori iduritzen zaio euskara itolarrian dagoela, berez duen barne egiturak oztopo handiak jartzen dizkiolako komunikatzeko zereginari. Ez dira bakarrak hizkuntza kontuetan, lehenago igartzen zen optimismoaren parean, aski kezkati ageri zaizkigunak.
|
|
|
Erdarazko literaturak ez bezala, unibertsala izatea beste erremediorik ez
|
du
euskarazkoak: kapital literarioa meta  tzen jarraitu behar du, munduko literaturen artean bere lekutxoa finkatu nahi badu; auzia oso argi azaltzen du, beste literatura batzuen kasuak aztertuz, Pascale Casanovak La République mondial des Lettres duela gutxiko bere liburuan.
|
|
|
• Gizarteak ez
|
du
euskarak duen egoera larriaren kontzientziarik. Sektore batzuk, azken urteotako nola halako aurrerabidearen ondorioz, lasaitu egin dira eta beste batzuek kontrako jarrera gogortu dute.
|
|
|
• Euskal Herriaren zatiketa politiko administratibo sozialak asko zailtzen
|
du
euskararen normalizazio prozesua.
|
|
|
Hori da, adibidez, EHUn gertatzen dena. Hainbaten arabera, estatus aldaketa bat ekarriko
|
du
euskararen normalizazioak, eta beldurrez begiratzen diote aldaketa horri, galtzaile edo aterako direlakoan. Euskararenkontrako jarrerak ezagun samarrak dira Nafarroan, eta esan daitekeen bakarra honakoa da:
|
|
|
Arazoa, beraz, ez da hori. Testuliburuak dira hizkuntz baliabideak finkatzeko biderik egokienak, eta horrek berebiziko garrantzia
|
du
euskara bezalako hizkuntza baten kasuan. Gai askori buruz ez da oraindik ezer idatzi euskaraz, eta beste hainbat gairi buruz, pe rtsona bakar batek idatzi du idatzi den guztia.
|
|
|
Soilik egindako lanagatik UEUk luke administrazio publikoaren babes eta bultzada handiagoa. UEUk hautsi du K. Mitxelenak aipatzen zuen ghettoa eta erakutsi
|
du
euskaratik bertatik ere unibertsitatea egin daitekeela. Unibertsitateetako euskararen normalkuntza politiketan sakondu beharra dago, irakaskuntza telematikoaren eremu hasi berrian berezko antolakuntza posible ote den aztertu beharra dago, titulazio propioetan euskarazko eskaintza bateratua eraiki behar da, baina, batez ere, orain artean egindako lana metatu, ditugun baliabideak banatu eta bilgunea sortu.
|
|
|
Horixe da egoera, errealitate gordina. Euskal Unibertsitatea, euskaraz jardungo duen unibertsitate egitura alegia, behar
|
du
euskarak etorkizuna bermatu nahi badu. Egungo elebitasun eredua adabakia da, beharrezko adabakia segur aski, baina praka zaharrak bota eta berriak nola lortu planifikatu behar dugu.
|
|
|
Bigarren baldintzari helduta, borondate politikoari, alegia, azken aldi honetan, hitz politak entzuten ditugu EAEko administrazio autonomoaren aldetik, baina, momentuz, hitzak baino ez; Nafarroako administrazioak, aldiz, kolpez eta atxiloketez erantzuten ditu unibertsitate euskaldunaren aldeko aldarrikapenak; Frantziako estatuak, bere aldetik, ez
|
du
euskararen inolako eskubiderik onartzen, eta gorrarena egiten du euskal irakaskuntzaren eskaerei dagokienean.
|
|
|
Baina 2002ko euskal unibertsitarioak hiru hizkuntzetan ikasgaiak lantzeko eta ikasteko gauza izan behar du. Euskal Herriko Unibertsitatean %21ek baino ez
|
du
euskaraz ikasgairen bat egiten eta, uste dudanez, euskal hiztunen kopurua goragokoa da. Euskal unibertsitatearenlehen helburua kopuru hori %50era igotzea litzateke, Euskal Herriko Unibertsitatea euskal unibertsitatearen ildoanbidera tzeko.
|
|
|
I rudiekin jarraituz, zergatik ez aldarrikatu euskarak bizi behar duen basamortuan euskal unibertsitatea, euskararentzat irabazitako beste eremu guztiak bezalaxe," oasi" dugula? Oasi hauei esker iraun
|
du
euskarak bizirik eta ditugunei eustea eta berriak sortu eta hedatzea izango da biziraupenerako eta indarberritzeko bidea.
|
|
|
Bestalde, gizarteak behin baino gehiagotan adierazi
|
du
euskarak esparru guztietan bere presentzia ziurtatua izan behar duela, eta esparru unibertsitarioa ezin liteke inondik ere salbuespen izan.
|
|
2003
|
|
|
BESTE hainbat hizkuntzekin aurrez egiten zuen bezala, Madrilgo Atenea argitaletxeak bilduma berri bat osatu
|
du
euskaraz eta erdaraz argitaratuko dituen liburuekin. Bilduma honen buru izendatu dute Jon Kortazar eta dagoeneko bi liburuk osatzen dute bilduma.
|
|
|
Bere ustean, ordea, «gaurko erri xeak erdera askoz errezago konprenditzen
|
du
euskera klase ori baiño. Ta erderara dijoa abiada bizian.
|
|
|
30 urteren ostean, eta ehunka milaka ikastolakume hezi eta gero, porrota izan al da ikastola/ eskola/ uniarena? Irakasle, funtzionario edo kazetari izan ezean, inork ez
|
du
euskaraz irakurtzen, ala. Inguruan bertan ez al dugu ikusten euskaraz ikasitako helduak ere nahasturik daudela etengabeko arau aldaketekin?
|
|
|
Argazkiekin eta parte hartzaileen kontakizunekin, ekintza bakoitzean «Demo»ek bizi izan dutena helarazi nahi diete irakurleari, beraien aldarrikapenak eta argudioak, ekintza bakoitzaren prestaketa, gauzapena, tentsio uneak, atxiloketak eta beste batzuk. «Demo»en filosofia nolakoa den ezagutzeko aukera ona ematen
|
du
euskaraz eta frantsesez idatzia dagoen liburu honek.
|