|
2010
|
|
|
"... baina, gure filologoak hizkuntzaren anatomia egiten ari diren bitartean, esku artetik joaten ari zaigula ikusten dut eta, ez bagara ohartzen, ipuineko belea bezala geldituko gara, harrokeriaz puzturik eta gaztarik gabe. Zer munta
|
du
euskara oso egokia izateak bere hitzen esanahian, galanta bere esamolde eta lokuzioetan, zuzena arauetan, lotua, logikoa egituretan, orekatu pare gabea; aberatsa eta oparoa hitzetan, Espainiako mintzairik zaharrena, Penintsulako orokorra denbora batean nahi bada eta, horrela, Jaungoiko berak gure lehen arbasoei emana. Zer garrantzi du, diot, horrek guztiak, suntsitzeko abiadura gero eta handiagoa bada egunero, eta osoki desagertuko bazaigu?
|
|
|
Ez da euskar itzik irakurtzen. Inork ez
|
du
euskaraz idazten.
|
|
|
Z-koak propagandan ari direlarik, ez dira ohartzen ere profesional hitza gutxieslea dela. Espantu eta orojakile erran nahi
|
du
euskara herritarrean. Euskara baitakite, Z n, artetan eskapatzen zaie senaz edo ofizioko hitza profesional errateko, esanahiaren hobeki tinkatzeko:
|
|
|
Xamarrek bere azken liburuan agerian uzten
|
du
euskara asmatu zuen jendeak jakin ukan zuela neolitikoko iraultzaren pasatzen, teknika eta ekaiak mailegatuz, baina hizkuntza atxikiz. XX. mendeko Amikuzeko adibidea arras kontrakoa da.
|
|
2011
|
|
|
" Ekintzarik eza" erabiltzen dute Mendebaldeko zenbait hizkuntzatan (wu wei) adierazteko baina, irakurleak ulertuko badu, ez al ditu argibide gehiegi jarri behar izaten itzultzaileak? (wu) hitzak" eza" edo" gabe" esan nahi
|
du
euskaraz, eta (wei), berriz," ari" aditza dateke" ekin" baino gehiago. Aspaldi hartako maisuek euskaraz jakin izan balute, ez al zuketen" ezarian" hobetsiko?
|
|
|
Baina Carmenek nola ikasi
|
du
euskara. Ijitoak aitortzen duenez, Etxalarko euskalduna da, eta ijitoek Sevillara eraman zuten bahituta edo; baina bere asmoa Nafarroara, ama gaixoaren ondora, itzultzea da.
|
|
|
Idazleak, ordea, ez du argitzen nola ikasi duen mintzatzen. Bakarrik iradokitzen
|
du
euskara oso hizkuntza arraroa dela, agian beste mundu batekoa: " paradisukoa ez bazen, bai behintzat Marteko hizkuntza".
|
|
|
Horrela, euskara hizkuntza arraroa da ikasleengandik ihesi doana. Idazleak oso modu deskriptiboan kontatzen
|
du
euskara ikastea zer den:
|
|
2012
|
|
|
Modu asko egon daitezke nafar honen lana behar bezala neurtzeko eta horien artean bat besterik ez nuke aipatu nahi gaurkoan. Konturatuko zineten, noski, nola eta zenbateraino baztertu duten beti Nafarroako jauntxo eta agintariek (eta ez
|
du
euskaraz idatzi!). Esan daiteke horientzat bera ez dela inoiz existitu, berak egindako lana hutsaren hurrengoa izan dela beti, bere ikerketa eta liburuak kaka zaharra izan direla agintzen egon diren eta dauden horientzako.
|
|
|
Izan ere, botere politikoa eta euskararen gainean dauden jarrerak nolabait bitan laburbiltzen baitira: a) botere nazionalak edo burujabetzak normalizatuko
|
du
euskararen egoera (beste modu batean esanda, burujabetzarik edo euskal estaturik gabe euskarak ez dauka zer eginik); b) Gaurko testuinguru soziolinguistikoan botere politikoa lortzeak ez du bermatzen inola ere Euskal Herriaren garapenik. Hori guztia lotu behar da legetasunarekin, hau da, ofizialtasunaren auziarekin.
|
|
|
Hasierak, ordea, ez ziren xamurrak izan. Ritak oso ondo ikasi
|
du
euskaraz. Ateratzen zen herriko plazara haur txikiarekin eta bertako aitonek" Ze beltxa den!" besterik ez zioten esaten.
|
|
2013
|
|
|
Hori da gure hiztun komunitateak duen ahaletako bat, erreala, egunerokoa eta potentziala. Zirkuitu handietan eta pantailen unibertsoan (hau da, norbere etxe partikularrean) leku txikia
|
du
euskaratik sortuak, askoz hobeak diren beste eskaintzen artean zati txiki bat da. Herriko eta auzoko sorkuntzan, aldiz, sorkuntzaren eta ospakuntzaren hizkuntza izan daiteke euskara.
|
|
|
Ororen gainetik, ordea, konbergentzia nagusitu da. Hori gertatu izan den arloetan, hegan egin
|
du
euskararen herriak.
|
|
|
Indibidualizazioan edo mota guztietako zapping birtual nahiz sozialean oinarritutako gizartean, input uholde baten baitako aukera soilean, gero eta zailagoa
|
du
euskarak. Hori du, baina ez dio horrek eutsiko.
|
|
|
Hedabideen eragin politikoa dela eta, eten nagusi horren inguruko xake taulak baldintzatu
|
du
euskarazko hedabide espazioan beste posibilitate batzuk lantzea. Izan da eten hori gainditzen saiatu den eredutik aritu den ahots eta proposamenik, baina ez dira gehiegi mamitu hedabide apustu nagusietan.
|
|
|
Euskararen hedabide esparrua nola egituratu pentsatu behar bada, iduri
|
du
euskararen gizarte erakundeen eta erakunde publikoen arteko gogoeta partekatua egin dela horretarako.
|
|
|
" Zuen kooperatiba hori erreformista da, iraultza sozialista atzeratu besterik ez du egiten, iraultzarekin konponduko dira gauzak"," petatxoak jartzen ari zarete, independentzia gabe jai
|
du
euskarak" eta horrelako planteamendu infantilak desagertu dira beren bertsiorik gordinenean, baina oraindik arrazoibide horren sakoneko bulkadak bizirik dirau planteamendu berriagoetan.
|
|
|
Horretan, Baztarrikaren planteamendu batzuk pisuzkoak dira. Bizikidetzaren kontzeptua jartzen
|
du
euskara eta erdaren auziaren erdian. Elebitasunerako berme ofizialak, berdintasunerantz jotzeko politika sustatzaileak, adostasuna eta progresibotasuna.
|
|
2014
|
|
|
Txirritak txapeldun izatea ez du baitezpada gozatzen, bertsolariaren herri funtzioa aldatua da, gerlak berria usatuko du libertitzeaz aparteko axolak euskal mundura ekarriz. Ironia handiz erraten
|
du
euskara berri hori latina zaiola eta latin erabiltzaileak horko liturgiaren kudeatzaileak. Ezberdintasun bakarra dugu, orain batzuk sotanaz ez baina gorbataz dabiltzala.
|
|
|
" euskaldunek ez dute sekulan deus ahanzten, preskripziorik ez da". Errekartismoa, labegerismoa, nahi den bezala deiturik ere, gerla ondoko mugimendu politiko sozial horrek zerbait egin ote
|
du
euskara eta euskal kulturaren alde. Ikastolak sortu adibidez?
|
|
|
Artxarea zer den galde egitea berriz koherente da rolean, suspenditua den pertsonaia horrek hori eskatzea, komedia batean balitz arras egia litzateke, bertsolaritzak ordea toberan ezartzen gaitu, eta gaia erabiltzen du bide arriskutsutik ene ustez, nahasten
|
du
euskara ontsa jakitea, euskalkia nahi bada, erruraltasunarekin eta hau ez da hain abila, bertsoa bera ona izanik ere, puntuazioaren arabera diot. Haiek guti ezarri badute ez da horretarako:
|
|
|
" Ari nintzen ene buruarekin, ene gogoarekin. Aski lan ukanen du bere buruarekin." Literaturan hain ezaguna den barne eztabada hori antzerki egiten
|
du
euskara lagun. Hizkuntza hutsa da, eta orrialde hutsa jokoarentzat.
|
|
|
Baina kazeta euskaraz da. Zergatik idazten
|
du
euskaraz ETAren alde ez baldin bada. Hau segurtamenaren aldetik, baina jujea den ber, orain frogatu behar du.
|
|
2015
|
|
|
Esate baterako: definitu ahal
|
du
euskarak gaztelera barne diferentzia gisa. Izan daiteke espainiera espainiar eta erdal Identitatearen hizkuntza izateaz gain, euskal munduaren barne diferentziarik?
|
|
|
Arestian, dispositibo mugikor horri zentzua deitu diot eta esan dut kolusioari dariola neurri handi batean, kolusioa hainbat jendek diskurtso eta praktika batzuetan duten sineste praktikoa den aldetik. Hitz sinpleagoetan esango nuke praktikek berezko zentzua behar dutela beste zentzurik ez dutenean; esaterako, inork ez
|
du
euskaraz egingo, inguruko hizkuntza predeterminatua erdara denean, ez badu euskaraz egiteak (berak) balio eta zentzu gehigarriren bat eramaten berekin. Eta gehien gehienetan, gehigarriak egiturazko determinazio osoari, Egiturako Identitateari, beste unibertso oso bat aurrejartzeko tamainakoa izan du.
|
|
|
Baina, aldarrikapena egiten duenetik, praktikari buruzko praktika egiten duenetik, ez al du beste artikulaziorik egiten? Ez al
|
du
euskara beste baliokide askorekin artikulatzen eta horrela konfigurazio berriak sortzen. Koldo Izagirreren berbak, berriro:
|
|
|
Arestian esan dut: euskaraz hitz egiteak erreal egiten
|
du
euskara, ikusgarri eta agerikoa, baina bere buruari euste aldera, metapraktika asko behar du, eta bere baitako zentzua izan dezan ondoko konfigurazio askorekin bildu eta lotu.
|
|
|
Euskarak jasan izan du, hamaika arrazoi historiko direla, gutxiagotasun konplexua. [.] Aldizkari honek erakutsi nahi
|
du
euskarak apaldu zuela burua Estatu arrazoiak direla kausa, hots, Kultura eta Politika aferengatik, baina gorputz osoko hizkuntza dela, eta ez direla umiltasuna eta umiliazioa nahasi behar. [.].
|
|
|
Ikastolak, alfabetatzea, euskara batua, literatura, irratia eta telebista, prentsa eta abar sortu ostean, azken berrogei urteetako berpizkundearen ondoren, ematen
|
du
euskararen aldeko mugimendua egonkortu egin dela mende honetan. Aurrerapauso handiak egin eta gero, aldakuntza baratzen ari dela ematen du, egindakoa baino gehiago dagoen arren oraindik egiteke, euskara bizitzeko hizkuntza izateko.
|
|
|
Baina, pultsio normalizatzailea onuragarria da, eta ez da. Zeren hiritar normalak ez
|
du
euskaraz zertan egin. Nik, zuen induljentziarekin, tokatzen zaizuenagatik, horren kontra egin nahi dut
|
|
|
Hautu bat egiten dugu euskaraz egiteko, eta motibazio bat behar dugu horretarako. Zer balio erantsi ematen
|
du
euskarak. Euskarak zer ematen dit beste hizkuntzek ematen ez didatena?
|
|
2017
|
|
|
Ikusmoldea ez da berria. Izan ere, aspaldi baten esan zen —frantsesez— fanatismoak euskaraz egiten duela, eta harrezkero ematen
|
du
euskarak duela fanatismoaren monopolioa. Ideia zaharkitua da, baina bizirik dirau.
|
|
|
Alde horretatik, eta besteak beste, aipagarria da Daniel Lizarraldek berak sinaturiko Nuestro idioma artikulua, zati bitan argitaratua (1906). Bertan, behin eta berriro azpimarratzen
|
du
euskararen garrantzia eta zentralitatea herriaren identitate eta iraupenerako, baina oraingo honetan soilik ideia bi ekarriko ditut. Artikuluaren une batean, Lizarralde gure gurutzada erredentoreaz mintzo da —" nuestra cruzada redentora" — eta, geroago, erregenerazio elementutzat jotzen du euskara —" nuestro idioma, que es, d la vez, un poderoso elemento de regeneracion de nuestra raza" — Nik uste, horko espiritu erregenerazionistan giltzarri bat dugu egiatan, orduko Argentinako euskaldun batzuen kolkoan egosten ari zena ulertzeko, eta, bestelako iruzkin batzuk bazter utzita, bakarrik nabarmenduko dut espiritu berberaz gutxi aski zipriztinduta agertu zaizkigula aipatu ditugun Euskal Herriko protoeliteko autoreen pasarteak.
|
|
|
Bertan, behin eta berriro azpimarratzen du euskararen garrantzia eta zentralitatea herriaren identitate eta iraupenerako, baina oraingo honetan soilik ideia bi ekarriko ditut. Artikuluaren une batean, Lizarralde gure gurutzada erredentoreaz mintzo da —" nuestra cruzada redentora" — eta, geroago, erregenerazio elementutzat jotzen
|
du
euskara —" nuestro idioma, que es, d la vez, un poderoso elemento de regeneracion de nuestra raza" — Nik uste, horko espiritu erregenerazionistan giltzarri bat dugu egiatan, orduko Argentinako euskaldun batzuen kolkoan egosten ari zena ulertzeko, eta, bestelako iruzkin batzuk bazter utzita, bakarrik nabarmenduko dut espiritu berberaz gutxi aski zipriztinduta agertu zaizkigula ...
|
|
|
Nire ustez, Mediterraneo inguruko hizkuntza zahar guztiekiko ikerketak egin lirake". [...]" Horiekin guztiekin erkatu beharra
|
du
euskerak, baita besteekin ere: sumeriera, Urartukoa, Egiptoko koptoa, semitak, minoikoa (ezer badago behintzat), grekoa, albaniera, etab. Orain arte hau guztia pekatu astuna izan da, aipatu ere ezinezkoa, gure jaunttoak gustora jolasten baitzuten euskera latinarekin erkatzen, hori bai, beti latina eredutzat ezarriz" (2014, 279).
|
|
|
‘Barrankoa, errekarroa, amildegia’ Fonnin eta Barbagiako beste leku batzuetan. Esanahi berdina
|
du
euskarazko hitzak. Top. EH.
|
|
|
(Juncus effusus). Goian ikusi dugunez, Wagnerrek hitz indigenatzat du zinniga baina ez
|
du
euskararekin lotzen. Vidalek* zini protoforma proposatzen du ihi rentzat.
|
|
|
Baina izen honekin erabateko adostasuna dago" mundu zientifikoan"; Aresti-k sardinieraz ‘agreste’, ‘basatia’ esan nahi du eta latineko agrestis etik dator. Blascok berak ere ez
|
du
euskarazko hitzen artean aipatzen. Arrazoia dute ziurrenik.
|
|
|
Badirudi hizkuntza batzuk gutxiago aldatzen direla beste batzuk baino. Datuak urriak diren arren, ematen
|
du
euskara egonkorragoa dela inguruko hizkuntzak baino. Eta horren froga gisa jartzen da erromatarren garaiko epigrafeetan azaltzen diren euskal izen asko eta asko berdinak edo berdintsuak izaten jarraitzen dutela egun:
|
|
|
‘Barrankoa, amildegia’ Fonnin eta Barbagiako beste leku batzuetan. Esanahi berdintsua omen
|
du
euskarazko troka k. ur. Bertoldik Urpes izeneko iturri bat euskaratikotzat jotzen duela eta, ez du hain garbi ikusten Wagnerrek, eta vulpes (‘azeria’) ikusi uste du.
|
|
|
Hala ere, aurrekoek euskaratikotzat jotako pare bat hitzen (golostiu, kostighe) etimologia" eztabaidatzen" du, galdera ikur soil bat besterik ez baitie ipintzen. Oso gutxitan aipatzen
|
du
euskara.
|
|
|
Sardinia Iparraldean, Korsika hegoaldean eta Italiako penintsulan agertzen den ena atzizki toponimikoaz ere badihardu. Ez
|
du
euskararekin edo Iberiarekin lotzen, baina substratukotzat du. Korsikan, Lupena, Scupamena, Sartene, Aullene.
|
|
|
Hizkuntza aglutinatzailea, hots, eranskaria, zen paleosardiniera, iberiera, etruskoa edo euskara bezala eta hizkuntza indoeuroparrak ez bezala, hauek flexiboak baitira. Fonetika aldetik oso hurbil ikusten
|
du
euskaratik egungo sardiniera: bokal berdinak; soinu frikari eta afrikatu berdintsuak (z, tz) hitz hasieran bokala R aurretik; betazismoa (V fonemarik ez), eta abar.
|
|
|
Gure lagun Roz Frank hizkuntzalari estatu batuarrak esan ohi
|
du
euskara ondo ezagutu gabe ezin dela pausorik eman antzinako hizkuntzen ikerketan. Euskararen kriseilurik gabe galduta dabilela ikerlari on usteko asko.
|
|
|
Gero, hegotik iparrerantz jo ondoren, Penintsula Iberiarrean jarri ziren bizitzen, Frantzia igarota. Sizilian, Italia hego eta erdialdean eta Ligurian aurkitzen
|
du
euskararen arrasto gehien.
|
|
|
1) esan dugu islan ugari agertzen den mene, mini (Arramene, Barumini) gure mehe ren aurrekoa dirudiela, gurean ere arrastoak utzi dituena (Urmeneta, Garatemenea) eta ‘txikia’ zentzua izango zuela jatorrian, semantikoki egungo esanahitik hurbil dagoena; ondorioz, latineko minimus ez litzateke emalea baizik eta hartzailea. 2) soro/ solo usu agertzen da islako toponimian; horrek oso gaitza egiten
|
du
euskarazkoa latinetiko solum etik etortzea. Gainera solum ek ez du laborantza lurra esan nahi.
|
|
|
Bertsoak berezko eta ezinbesteko
|
du
euskara; rockak erabat hautazko. Hitza da bertsoaz gozatzeko bide bakarra; rockaz gogotik goza daiteke hitzik ulertu gabe.
|
|
|
Rockaren kasuan ez bezala, bertsoak ez zuen euskararen espazioa irabazi beharrik, horretan behintzat ezin zuen inoren atzetik geratu. Izan ere, bertsoak hain barrurainokoa
|
du
euskara, ezen bertsolaritzaren jarduna bera ez ezik, jardun horretaz aritzeko argot teknikoa ere euskara hutsez baita; argot horrek lurralde bat markatzen du: euskaraz mintzo direnen ariketa ludikoa da bertsoa.
|
|
|
Arabiera, Espainol, Frantses edo Ingelesetik hartu (eta hartzen) diren maileguak ugari izanik ere, berezko barne egiturak mantentzen ditu Euskarak. Honek guztiak erakusten
|
du
Euskararena ez dela inolaz ere herri isolatu bat izan, baizik eta beti jakin izan duela aro berriei egokitzen nortasuna galdu gabe.
|
|
2018
|
|
|
Eta testuinguru horretan gogor argudiatuko
|
du
euskararen perfekzioa kuestionatzen zuten filologo darwindarren kontra philologues darwiniens, contraries dans leurs theories evolutionnistes par la pefection... — Antzeko ideiak aurkituko dituzu Duvoisin kapitainaren gutunetan, zeinak, esate baterako, hauxe idatzi baitzion Arana josulagun azkoitiarrari 1874ko urrian:
|
|
|
Klaudio Otaegik itzulitako kontakizun bi" Ispastergo larrosa", 1881, eta" Aberedari miragarria", 1882irakurri ditut Ines Pagolaren edizioan Klasikoak, 71, eta testu horietako prosan ezin da igarri Bonaparte printzearen ezelako eragin dialektologikorik, kontrara baino. Testu bi horietan Klaudio Otaegik ahalegin nabarmena egin
|
du
euskaraz emateko Vicente de Aranak jatorrizkoan darabilen gaztelania jaso eta katramilatua. Zoritxarrez, Larramendiren hiztegira jo du horretarako, eta haren neologismo ininteligibleez josi du itzulpena goitik behera ehunka darabiltza, halako gigliko bat itxuratuz, sano nekagarria.
|
|
|
" Berak sortu
|
du
euskera berri bat, nik euskera aristokratikoa deituko nukeena, Abbadie-rena bezain ausarta eta are aberatsagoa...; euskera bat, alegia, sentimenaren edo pentsakeraren ñabardura guztiak egoki eta nobleki itzultzeko gai dena".
|
|
|
Doktrina kristiana egin zuana erdaraz aita Gaspar Astetek jesuitak. Ipini
|
du
euskeraz Don Juan de Irazusta, erretore Hernialdekoak, zeña dan Probintzia Gipuzkoakoan bere feligresiako aurrari doktrina erakusteko eta añaditzen dio enkarnazioko eta eukaristiako misterioen esplikazioa baita ere konfesio on baten kondizioak eta akto fedekoa, esperantzakoa eta karidadekoak, Iruñea, 1742 (2 edizioa: Iruñea:
|
|
|
Gende guzientzat txit modu egokian eta klaro paratua, zeñean ipintzen da eakinde edo exortu labur bat, Españia onetako dezakeen guziakpara ditzaten erlategiakgende komunaren etapartikularrenprobetxurako. Aita fr. Joakin de Santa Barbara karmelitak zazpi parte edo zatian gaztelaniaz argitara emana, ipiñi
|
du
euskeraz probinzia Gipuzkoako euskaldun batek, Iruñea: Frantzisko Rada, 1827 (itzultzailearen nortasuna ezezaguna zaigu).
|
|
|
Zuazok (2010, 2014) egungo euskalkien sorreran eragin izan duten gune geografikoak eta faktore historiko politikoak aipatu izan ditu: argudioen artean Nafarroako Erresuma zaharraren gainbehera eta zatiketa aipatu izan du, eta nafar hiriburua ere behin baino gehiagotan aipatu
|
du
euskararen eremu osora edo gehienera hedatu ziren ezaugarri batzuen iturburutzat. Zuazoren ustez, Iruñea izan zen inoiz euskararen zenbait ezaugarriren sortzaile, eta ezaugarri horiek gerora hedatu bide ziren beste eremu batzuetara; edonola ere, ez dago hori justifikatzen duen argudio linguistiko askorik.
|
|
|
Anales liburuan, gehienetan izen erromantzea erabiliz mintzo da nafar hiriburuaz, eta batzuetan, euskarazkoa, eta uste
|
du
euskarazkoa zaharragoa dela. Dena den, liburu horretan, aipatu zuen Leobigildok penintsularen iparraldean eginiko kanpaina militarraren ondorioz, Vitoriaco sortu zela, baina ez da Gasteiz, zeren arabar hiriburua Antso Jakitunak sortu baitzuen" en el sitio de la pequeña aldea llamada antes Gasteiz".
|
|
|
Horra zergatik lurraldetasuna eta identitate nazionala lotzea ezinbestekoak diren Euskal Herriarentzat, hori delako bidea euskarari eta euskal nortasunari zinezko izaera nazionala aitortzeko. Lurraldeak behar
|
du
euskara, nazioari zentzua emateko, eta hizkuntzak behar du lurraldetasun ikuspegia, nazio hizkuntza gisa tratatua izateko. Aitzitik, lurraldearen zatiketa onartzea eta eskualde soil izatea, etengabe azpi garatua izatera eta epe luzera desagertzera kondenatzea da.
|
|
|
Hazten ere ez. Frantziak behar
|
du
euskara pixka bat, dosi txikian, komunikaziorako gaitasun biziki mugatuarekin: balio dio" kolore anitzeko herrialdearen" itxura saltzeko.
|
|
|
Lapurtarren artean gero eta erdarakada gehiago entzuten da, ez euskarak naturalki hartu dituelako frantsesaren hitzak edo esaerak, baizik eta euskara gutxi erabiltzearen ondorioz. " Gitarra jokatu" dioenean norbaitek, salatzen
|
du
euskara ez dela bere ohiko mintzaira. Salatzen du frantsesez pentsatzen duela eguneroko bizitzan eta nola hala egiten duela itzulpena.
|
|
|
Zoritxarrez, euskaldun guztiak ez dabiltza bide horretatik. Mende erdia beteko
|
du
euskara batuak 2018an, baina beldurtzekoa da euskaldunek oraino ez ote duten franko gutxietsia. Badago halako erresistentzia bat batuaren kontra.
|
|
|
Zientzia euskaraz ikertu eta zabaldu daitekeela erakusten du UEUk, kideak nazio proiektu baten parte sentiarazten ditu. Berriz ere, erakusten
|
du
euskarak batzen duela nazio proiektua.
|
|
|
Gutxik aipatzen duen gaia da, minbera delako: 25 000 frantses Lapurdira etortzeak zuzeneko eragina izanen
|
du
euskararen egoeran. Biziki erdaldundua den herrialdera hainbeste frantses etortzeak euskara azkarki ahulduko du.
|
|
|
—Elkarrengandik askorik jakin gabe bizi daitezkeen munduak behintzat bai. Martak ez
|
du
euskaraz tutik ere ulertzen. Ni ezagutu arte, ez zekien abizen euskalduna zuenik ere, Arambelza.
|
|
2019
|
|
|
egin bedi, hain zuzen, non b hizkia, 1 eta 2 pertsona izenordainen markak agertzen diren leku berean, laguntzaile berrian, agertzen zaigun. Bertzalde, eta hau garrantzi handiko argudioa da, hizki honek ez
|
du
euskararen historian zaharragoak diren estratuetan sartzerik izan; bakarrik inperatibozko 3 pertsona paradigmetan. Jakinaren gainean gaude jada, 3 pertsonako adizkiekin ezin dela benetako agindurik eman eta esaldi mota hauek oso berriak direla.
|
|
|
bertze behin garrantzia ematen diogu gainerako hizkuntzetan horrelakorik ez izateari. Barrideko hizkuntzen eragina euskararengan ez dugu ukatuko, baina, objektu zuzenarekiko komunztadurak garbi uzten
|
du
euskararen berezitasuna eta euskararen jatorria indartuta agertzen zaizkigula.
|
|
|
Eskema honek ederki uzten
|
du
euskararen historiak bat egiten duela giza historiari buruz dugun ezagutzarekin:
|
|
|
adizki bat asmatu, eta denbora eta belaunaldiak joaten direla eratorriko bertze bat asmatu zuten arte. da asmatu zutenetik dira asmatu zuten arte. Horrek agerian uzten
|
du
euskararen historian, plurala asmatu baino lehen, singularra asmatu zutela eta, horrenbertzez, historia horretan badagoela garai bat non singularraz baino ez baitzuten hitz egiten. Eta hauxe da biziki azpimarratu behar duguna:
|
|
|
" Duela urte batzuk baino jende gehiagok menperatzen
|
du
euskara".
|
|
|
" Iraunen othe
|
du
eskuarak luzaz oraino, ala hilen da, eta noiz. Eztakigu; bainan eztugu zeren lokhar, beharriz burukitari:
|
|
|
XVI. mendeko errefrau ingeles baten antza
|
du
euskarazkoaren itzulpenak: " Nigth brings counsel"; gauak aholkuak dakartza.
|
|
2021
|
|
|
Gaur egun behintzat, euskaratzat identifikatuko lukete hizkuntza ulertezin hori... uste dut. " Presentzia" edo irabazi
|
du
euskarak Bilbon. Bilbon, zeren eta, kasurako, Lapurdiko itsas hegian gero eta maizago gertatzen baita, ostatuetan eta, bikote, lagun talde edo familia euskaraz aritu eta zerbitzariek automatikoki espainolez ihardesten dutela, nahiz eta lapurtarrak izan kurka bat hartzera joan direnak.
|
|
|
Kawabata() da lehen idazle japoniarra Literaturako Nobel saria jaso duena. Nik dakidala, liburu bakarra
|
du
euskaraz, Loti ederrak (1960), Ibon Uribarrik itzulia (2006). Nik neuk gustura irakurri nituen Egutxi agurearen gogoetak" amets amaitugabeen oroiminaz" eta" alferrik galdutako egunen damuaz", baina halako batean, liburuaren 87 orrialdean, topo egin nuen cattleya lore proustiarrekin eta niri ere begitandu zitzaidan" igarotako bizitzaren pozei atxikitzea kontsolagarri iheskorra zela".
|
|
|
Azken batean, ematen
|
du
euskarak hil behar zuela, arrazoi bategatik edo besteagatik. Iparraldeko eskoletan frantsesa bihurtu zen, estatu osoan zehar bezala, ahoz eta idatziz, hizkuntz ofizial bakarra, 1850 eta 1851eko legeek aginduta.
|
|
|
Eta, azkenik, Euskal Autonomi Erkideagoari dagokionez, orain lau hamarkada ezarri zen gaurdaino heldu zaigun hiru ereduen araberako antolakuntza absurdu eta antzua (A, B eta D). Laburbilduz, ikastoletako ikasleak salbu, inork ere ez
|
du
euskaraz ikasten Iparraldeko eskoletan; Hegoaldean ere, NFEko eremu ez euskaldunean (ikastolak salbu) zein EAEko A ereduan ez da euskaraz irakasten, euskara irakasten den arren. Haatik, ikerketa ezberdinek agerian utzi duten bezala, A eta ereduetako ikasleek ez dute euskara maila onik lortzen, inondik inora.
|
|
2022
|
|
|
Nagusia euskaldun petoa izaki, ez ohi
|
du
euskarazko kartarik eta daukana ez ohi daki euskaraz adierazten. Bada erretegi onik ere:
|
|
|
nuptials. Eztei(" ezti+ jai"," ezti+ gai", agian?), ezkondu, eztialdi eta antzekoek ezkoa edo eztia (argitasuna, gozotasuna) iradokitzen
|
du
euskaraz ere: bizitzako etapa gozoaren adierazle, aparteko oturuntzekin ospatu izan ohi dena.
|
|
|
Baina, uste denaz kontrara, sokatira gogorra jokatu zen Bonaparte printzearen eta Duvoisin kapitainaren artean, gure itzultzaileak argi ikusten baitzuen ezinbestekoa zela prosa supradialektala, euskarari proiekzio kulturala txertatzekotan. Printzeak orratzez entomologikoki fixatu nahi
|
du
euskararen aniztasun dialektala, eta, horrenbestez, derrigortu egin zuen Duvoisin kapitaina lapurterarik aratz eta pribatiboena destilatzera Bibliaren euskal bertsiorako.51
|