|
2000
|
|
|
" Klaro, noski!
|
Nola
entzungo ditu, gaur jai-eguna zuen-eta!", adierazten du arduradunak, harritzen hasirik.
|
|
|
Non dira senideak eta lagunak?
|
Nola
esaten ote diote orain amodioari. Nor ausartuko da atea igarotzera?
|
|
|
Zer abantaila dut nik, hortaz, arduragabeki aurrerantz dihoazenekiko?
|
Nola
jakin non eta zenbaterainokoak izango diren metaforaren ezuste mingarriak. Zer egin?
|
|
|
Jada ezin nion ikuskizun hari ihes egin:
|
nola
ez nin  tzen ohartu hura ez zela istripu lizun kontaezin bat izan, desestekatze xume baina izugarri bat baizik. Ez al nintzen bada ordurako konturatu agure maingua panpina gaizto bat besterik ez zela?
|
|
|
Eta ez dakiguna terrible izanen da agian, Rimbaud, edo agian ez dakiguna zoriona da.
|
Nola
edo hala, begien bistatik galdu dut doktorea. Orain badakit zer den ozeanoa.
|
|
|
Era berean, egun batez jakin zuen gauza ba  tzuk berez jakiten dira, akaso betidanik egon direlako gure baitan, gordean edo lozorroan, une jakin batean azaleratzeko ordu haiek guztiak ez zirela alferrekoak, egonean zerbait egiten ari zela, laster argituko zitzaion eginkizunen bat; eta beste egun batez, argi izpi gorrizta haien pean, whiskya lagun, Fontaine abizena heldu zitzaion belarrietara, blues sen  tsual batean bilduta;" ongi, Fontaine, ederki", eta, gorputza jiratu ere gabe, jakin zuen berarekin ari zirela, aspaldi entzun gabea zuen abizen hura berea zela, eta irribarre batez erantzun zion Fontainek agurtzera zetorkion gizaseme ezagunari: " kaixo, Rimouski,
|
nola
zu hemen, nork bidaltzen zaitu?", eta Rimouskik, era berean irribarretsu, baina Fontainen galdera erretorikoak entzun izan ez balitu bezala, maleta bat uzten dio barra gainean kontu handiz," bihar, gaueko hamarretan, 4 moilan, hitz egin bezala", eta lepoaldea estutu zion gero pixka bat, agur gisa segur aski, ez mehatxu gisa.
|
|
|
Nik: (Zelaira begira) Eta, eta
|
nola
sartzen dira golak?
|
|
|
Ez litzateke ezinezkoa izango gauzak
|
nola
gertatu ziren zehatz mehatz adieraztea, kronologia deitzen den hori eskrupulosoki errespetatuz, saihesbideak ekidinez, oroimenak eskaintzen dizkizun hutsuneak eta babesak alde batera utziz; ez litzateke, ez, batere zaila izango, eta agian horrela jokatu litza  teke, erarik zuhurrenean ez ezik ortodoxoenean ere. Baina honako istorio hau ez da kronika poliziako bat edo biografia baten kontatze soil hotza, eta narrazio honek halako intentziorik ez duenez eta benetako intentzioaz ez dugu hemen ezer esango, irakurle zolia ez iraintzearren batik bat, barkatuko zaigu xehetasun kronologikoetan ezen ez oroimenak agintzen dizkigun pasarteetan nahiz gertakarietan, edota istorioaren garapenarekin (eta egiarekin, beraz) zerikusirik izan zezakeen txikikerietan estuegi ibili ez bagara; eta ez, esan bezala, estu ibiltzea bereziki nekosoa gerta zitekeelako, baizik eta estutasun horretatik askatzeak, gure ustetan, bizitasun pixka bat ekarriko liokeelako aditzera eman nahi den kontakizunari.
|
|
|
jaur  titzaile batek, xabalina gehiegi atzeraturik... jaurtitzeko garaian besoa atzetik aurrera indarrez eraman... (ez dakit
|
nola
azaldu, gauzak adimenarentzat azkarregi gertatzen dira beti), tira, gauza da xabalina zelaira erori arteraino (ez besteak bezain urrun, bai besteak baino azkarrago eta parabolikoago) ez ginela jabetu, zera, inor ez zela jabetu (jaurtitzaileak jauzi txikiak egiten baitzituen artean, edo besoak gora eta behera altxatzen) jaurtitzaileak burua galdu zuenaz, edo, zuzenago esateko, xabalinak burua erau... Nik, nolanahi ere, ez nuen ikusleen asaldura edo izualdi edo erruki berantiar harekin bat egin; ez.
|
|
|
jaur  titzaile batek, xabalina gehiegi atzeraturik... jaurtitzeko garaian besoa atzetik aurrera indarrez eraman... ...z besteak bezain urrun, bai besteak baino azkarrago eta parabolikoago) ez ginela jabetu, zera, inor ez zela jabetu (jaurtitzaileak jauzi txikiak egiten baitzituen artean, edo besoak gora eta behera altxatzen) jaurtitzaileak burua galdu zuenaz, edo, zuzenago esateko, xabalinak burua erauzi zionaz; hain garbi, hain zorrozki erauzi ere, non propio egin zuela pentsa  tzeko bide eman baitzien adituei
|
nola
forentseei; alegia, ez zela istripu bat izan, ongi eta luzaroan saiaturiko jaurtiketa bat baizik. Nik, nolanahi ere, ez nuen ikusleen asaldura edo izualdi edo erruki berantiar harekin bat egin; ez.
|
|
|
Telefonoa hartu, eta lantegiko zenbakia markatu nuen. Bai, mesedez, Eugenio Feuerrekin hitz egin nahi nuke; oi, barka, jauna, baina Feuer jauna atzo hil zen;
|
nola
–; bai, jauna, auto batek harrapatu zuen Abenidan eta seko utzi zuen... Negar zotinka hasi zitzaidan Rosita, eta asko sentitzen dut doi doi esanik moztu nuen deia.
|
|
|
Hara badoaz, laster jakingo dute hilkutxan datzana ez naizela ni, beste bat baizik. Eta sosegu une haren baitan jabetu nintzen, gelako mahaiaren gainean, larunbat gauean Ramonek eta biok hartutako whiskyak zeudela oraindik jasotzeko, hala
|
nola
zigarrokinez betetako hautsontzia. Xehetasun txiki horrek asko harritu ninduen.
|
|
|
Xehetasun txiki horrek asko harritu ninduen.
|
Nola
zeuden haiek guztiak oraindik jasotzeko?
|
|
|
Eta
|
nola
iritsiko da guregana, guganaino?
|
|
|
Eta guduak?
|
Nola
ametitzen ditu guduak, hilkuntzak, basakeria urdinak, horrenbeste mindura?
|
|
|
Ate horretatik sartu orduko, Smart.
|
Nola
ez zintudan, bada, ezagutuko! Smart handia!
|
|
|
Sukaldeko patiotik barrena entzuten genituen eguerdi sorgoritsuetan hala
|
nola
ilunabar urdin ñabarretan zure amatxoren orro agoniko oinazetsuak, laguntza eske bezala...
|
|
|
Ikusleak ezin konta ahala bildu ziren estalpeko babes goxora, guzti guztiak mozorro ikusgarriekin jantziak, garaiko janzkiz eta soinekoz apainduak. Zazpi gonbidatuak izkina batean eseri ginen
|
nola
edo hala, geure txandaren zain. Aurretik, bertsolariak eta suziri ekologikoak eta herri kirolak izan ziren, eta trikitilariak, eta, gero, Jesus Bihotzekoaren orfeoiak zazpi ordu eta erdiko gregoriano saio zoragarria eskaini zuen, ehundaka belarrion gozamenerako.
|
|
|
Bere bizitzako beste aro batean, akaso amnesia txar batek jota, izaki ignaro bat ere izan omen zen. Baina izaera hori ere, disimuluaren bitartez, ondo eraman omen zuen, gabezia hartaz inor ez konturatzeko moduan eraman ere; hain ongi ikasi omen zuen disimulatzen, non baieztapen apodiktiko biribil eta injeniotsuak adierazten ez ezik, buruz ikas zitezkeen gauza ez ohiko guzti guztiak ikasi baitzituen, hala
|
nola
zientziari buruzko jakinkizun guztiak. Alde horretatik, gizaki bakar, pribilejiatua zen, jainkoen ezpalekoa; bere memoria eidetikoari esker, ikusten zuen oro garunetan artxiba  tzen zuen, argazki kamera baten azkartasunaz eta objetibitatez.
|
|
|
hura higuina! Eta,
|
nola
zen posible. Nola egiten zitzaion orain higuingarri ordura arte itsu itsuan irensten zuen delicatessen parerik gabea?
|
|
|
Eta, nola zen posible?
|
Nola
egiten zitzaion orain higuingarri ordura arte itsu itsuan irensten zuen delicatessen parerik gabea. Istantean otu zitzaion erantzuna, hipotesi beldurgarria:
|
|
|
Eta hutsik egin gabe joan zela esan dugu, eta bere lana txukun bete zuela ere bai, azken baieztatze hau guztiz egia ez den arren. Eta ez da guztiz egia ezta guztiz gezurra ere, Brown jaunak, nozitu zituen barne aldaketen ondorioz, batik bat, ez baitzuen azkenerako gauza bat ondo egiten, ez baitzekien
|
nola
erabiltzen zen ordenagailua, zer zen marrazki bat, zertarako balio zuen arkatz batek. Inor ez zen, ordea, azken aste hartako deskalabroez ohartu, neurri handi batean Brown jaunak aurrez eginda zeuzkan lanak mahairatu zituelako, artelan benetan dotoreak, eta haien aurrean makurtu eta plantak egiten jardun zuelako, eta estrategia hari esker libratu zen azalpen zailak eta mingarriak eman behar izatetik.
|
|
|
Eta ez al zen ostegunean inor ere harritu Brown jaunaren tenore ahots dotorearekin?
|
Nola
, bada, egun batetik bestera baritonotik tenorera. Posible ote zen, mekaguensandios, zera haiek guztiak oharkabean pasatzea?
|
|
|
ez, jakina. Eta gauzak zuzen esatearren, adieraz dezagun behingoz ez zirela oharkabean pasatu, eta lehen aipatu bezala, aitzakiak eta estrategiak zirela medio, egin zuela aurrera
|
nola
edo hala, ahal izan zuen punturaino: belarriak belarriorde ziren; begietan lentilla ilunak ipini zituen; orbaina etxeko istripu baten ondorio zen; aho  tsarena, katarro gogaikarri baten errua; denetarako bazuen erantzuna Brown jaunak, arrazoibide erraza, naturala, sofistikaziorik gabea; eta horrexegatik sinesten zion jendeak, ez zuelako atziperako gogo gaiztorik, erantzuna sano sano botatzen zuelako, zer ezkutaturik ez balu bezala.
|
|
|
sekulako zotina jarri zitzaion, aulkitik altxarazten zuen dardar bortitza, ordubetetxo iraun ziona. ...inezka egiteko zorian zeudenean, Brown jaunak pentsatu zuen ez zegoela hala jarraitzerik, nahikoa mixeria nozitu zuela eta nahikoa zorigaitz, eta irain hura guztia bakardadean eraman beharra zama astunegia zela gizaseme batentzat, are gehiago zotin bortitz harekin, eta ez zegoela gehiago sofritzeko prest; eta gehiago ez sofritzeko, lehen urratsa zotina bera akabatzea zen; ez zekien, ordea, harekin
|
nola
amaitu, eta horrexegatik zegoen etsiak jota; eta etsipen hark ekarri zion, hain zuzen ere, bakardade eta zama sentimendu mingots hura, eta hura zela-eta pentsatu zuen bazela garaia zoritxar hondorik gabea norbaitekin partekatzekoa; baina nori barrenak hustu. Nori eman bere mixerien berri?
|
|
|
Itxuraldaketa prozesua oso osorik buruturik, bada, Brown jaunak esperantza ahul bati heldu zion,
|
nola
naufragoak ohol ezgauzari. Mendi gailurra igota zeukan; orain jaistea baizik ez zitzaion gelditzen.
|
|
|
Gainerakoen burua ez zen, noski, halako hausnar sakonetan ibili; nahikoa izan zuten gehientsuenek berotasunei eta apeta gordinei
|
nola
edo hala eustearekin. Egoera bere onera ekarri zuen, beraz, azafaten jardunak, eta luzabide gehiagorik gabe heldu zioten hiru aurkezleek hienaren zigorraren auziari.
|
|
|
Nori ardura zion, egiaz, musker, ostruka, olagarro edota lehoi inurriarekin amaitu izana?
|
Nola
ulertu behar zen usapal guztien hilketa. Zer adierazi nahi ziguten moraleja horren bidez?
|
|
|
Eta beste dohain bat ere bazuelako, apartekoa eta bitxia: bere adar bakarrez gurutzearen seinalea eginez, den dena purifika zezakeelako, hala airea
|
nola
sua edota ura. Hortaz, zergatik hil zuten?
|
|
|
Eta orain galdetuko lidake buruargiren batek, oldarrean: eta eternitartea atzemanezina bada, eta eternitatea maitasuna bada, eta maitasunik gabe ezinezkoa gertatzen bada elkarren arteko komunikazioa, hau da, eguneroko harremanak eta agurrak eta poz haserreak,
|
nola
da posible bizitza. Merezi al du horrela bizi  tzeak?
|
|
|
Eta beste errezelo bat, oraindik areago zihoana:
|
nola
ez zen jabetu Ana Morena aulki haren zerez. Haren memoria eidetiko orojakileak ez al zuen oraindik aulki hura errejistratu?
|
|
|
Haren memoria eidetiko orojakileak ez al zuen oraindik aulki hura errejistratu?
|
Nola
ez zen ohartu urkamendian eseri zutela. Egia al zen, beraz, andrearen memoria eidetikoarena?
|
|
|
Erakutsi egin zituen, bai, erakutsi, titi mardulak nahiz erorixeak (denetarik zeukan), eta Deereren beste zenbait galdera ezinago bihurri ere erantzun zituen keinu bidez, zuzen erantzun ere; hain zuzen eta hain azkar, non une batez harekiko usteak berriz ere zalan  tzan jartzea lortu baitzuen nire baitan. Esperantzaren ateak beti du,
|
nola
ahanzturak zorion apurra, zirrikurik, bere txikian hain ezdeusa bada ere. Nire bihotzak halakoxe zulo txiki bat eskaini nahi zion Ana Morenaren biziari, begi txulo bat non argi zirrinta salbatzailearen hatzek bere graziaz ukitu ahal izango baitzuten...
|
|
|
" Nire nahirik handiena, nire betiko ametsa izan da idatzi zuen dohakabeak nire barrenak lepo egiten dituen jakinduria hau guztia besteon zerbitzura jartzea, ezjakinen eta drogazaleen eta marjinatu guztien zerbitzura jartzea". " Eta
|
nola
lor daiteke hori, Ana Morena maitea?", galdetu zuen Caterpilar andreak amua barruraino irentsirik. " Bada, telekinesiaren bidez".
|
|
|
Eta halaxe al zen, benetan? Adierazi al dut
|
nola
ekarri gintuzten Oinazeak orduak luze ditu saioko zortzi gonbidatuok. Ez?
|
|
|
Ez legoke bizian aurrera egiterik, ahanzturak babesik eskainiko ez baligu, eromenak gutaz beste egingo ez balu.
|
Nola
eraman hainbeste sofrikario. Nola gainditu senitartekoen heriotzak uzten duen zauri sendaezina?
|
|
|
Nola eraman hainbeste sofrikario?
|
Nola
gainditu senitartekoen heriotzak uzten duen zauri sendaezina. Ez nuke, hala ere, hemen eromenaren laudoriorik egin nahi batik bat, laudorio hori aspaldian egina zelako, idazle holandar batek eta dotore asko gainera; soil soilik eskatu nahi nizuke, irakurle maitea, adinak ematen dituen pribilejioez balia  tzeko baimena, modurik arrazoizkoenean betiere, gehiegikeriarik gabe.
|
|
|
Zer axola dio eguzki ala euri, tiraniak beti bere legea ezartzen duenean? Zer, lekuak
|
nola
duen izena, leku guztietan tiraniaren borreroek izen bera badute?
|
|
|
Hiru aurkezleak, psikiatrak balira bezala, hurbil hurbil eseri zitzaizkion Bonillari ondoan. Mandeuliak kakatan
|
nola
gozatzen diren, halaxe bazkatuko ziren gizagaixo harekin. Lehen kolpea, lehen trauma jasanezina, sarri askotan gertatzen den bezala, jaunartzean jaso zuen.
|
|
|
" Ez naiz osorik hilko". Eta sententzia irakurtzearekin batera, hankak enborretik atera zituen erro errotik, eta besoak gero, eta azkenik,
|
nola
halako soinketa ikusgarri bat eginez, burua. Alferrikakoa da esatea Horazioren sententzia gaizki interpretatu zuela Bonilla jaunak, oso modu sui generis batean.
|
|
|
Ez gustura eta ez nahi  ta, dagoeneko antzemango zenuen bezala.
|
Nola
ekarriak izan ginen, zer jukutria eta azpijoko erabili zituzten, aspaldian utzi nituen esanda. Bere kabuz, diruaren akuiluz, etorriko zenik ere izango zen apika; ez naiz ni horien artean zenbatzekoa, Jainkoak ongi daki hori edo jakingo luke, aspaldian hila ez balitz; era berean, dagoeneko ohartuta egongo da irakurlea Oinazeak orduak luze ditu programa ez zela programa arrunt bat; zerbait izatez gerotan, gehiago zela epai bat, non gonbidatuak eta irakurleak jakin behar luke gonbidatu hitz horri zein zentzu eman ez baitzuen defentsarako aukerarik txikiena ere, nire aurretik joan ziren gizagaixo guztien paraderoak ezinago argi erakusten duen moduan.
|
|
|
Berririk aurreratu ez, baina nahikoa da begien bistan degoena irakurleari azaltzearekin: argi dago programa hura ez zela epai bat, edo, hobe oraindik, ni ez nintzela kondenatua izan; zeren, bestela,
|
nola
arituko nin  tzen ni orain lekukotza idazki hau zirriborratzen. Zorte hobea izan nuela nik haiek baino?
|
|
|
Lehen lehenik, irakurle, barkamena eskatu behar dizut atzera, atal honetan neure esperientzia gordin ahaztezinari buruz aritu behar dudalarik, halabeharrez esango nuke, soil soilik aparteko traszendentzia izan zuenari atxikitzen banatzaio; ez naiz, beraz eta tamalez, seguruenera, xehetasun txiki baina betiere apaingarrietaz arituko, hala
|
nola
eguraldiaz, zinpeko zaintzaileen jardunaz, publikoaren mozorro aldaketez eta heriotzez edota programaren beraren hainbat makinazio ezkutuez; eta ez naiz horretan ahaleginduko, ez alferkeriagatik edo gogoak halaxe eskatzen didalako, ez, arrazoi sinple eta zintzo bategatik baizik: ez naizelako horietaz oroitzen.
|
|
|
Hain zen aberatsa, nire bizi  tzan, zoritxarren katalogoa! Gainera, egia esan behar badut, prest nengoen nire iragan ilunean murgildu, eta oroipen oinazetsuei aurre egiteko, eta alde horretatik lasai nengoen eta lehenbailehen hasteko irrikaz; amaierak kezkatzen ninduen, ondorioak, kondenaren zernolakotasunak; eta ez hainbeste heriori berari beldur niolako,
|
nola
hiltzeko erari berari baizik: sekulako izua nion oinaze fisikoari, gorputzaren sofrimendu lazgarriari, eta bestetik, izua nion akabera ezduin bati, desagertze komiko zantarrari.
|
|
|
harmailetan biltzen ziren ehundaka ikusleak drogatu egiten zituzten.
|
Nola
–Oso erraz:
|
|
|
Baina drogak, jakina da, hil egiten du. Bai gizakiak
|
nola
animaliak. Eta orduan ere ikusle asko eraman zuen aurrean drogak; gaindosiak, kalitate eskasa, ohitura falta, ihes egin nahia, bizkarroikeria... aukera beza irakurleak plazer duena.
|
|
|
Ez zeuden noski lo, teleikusleak pentsa bide zuen moduan, ez; hilda zeuden. Eta zendu ubelduak erretiratu ahala, hain zen nabarmena harmailetan haiek uzten zuten hutsunea egizu kontu, irakurle, berrehun bat gizaki zein animalia erretiratuak izango zirela aise, gehiago izan ez baziren, non ezuste berri hura
|
nola
edo hala konpontzearren, panpinak jarri baitzituzten hildakoen eserlekuetan, txotxongiloak, kartoi harrizko tigreak edo putreak edota salamandrak, igel  tsuzko giza irudiak, pelutxezko hartzak, granitozko edo alabastrozko giza-enborrak, marmol txuriko emakume biluzi estaliak, altzairuzko lehoi inurriak eta mantikorak, zementuzko zikoinak, zurezko neskato abstraktuak eta alanbre herdoilduz egin... Ordezkapen hark guztiak jakina, gastu erantsi bat ekarriko zion programa lehen ere sobera garestiari, esku-langile eta eskultore eta artistei eskaturiko lana ordaindu egin behar zitzaienez, eskuzabal ordaindu ere segur aski.
|
|
|
Ordezkapen hark guztiak jakina, gastu erantsi bat ekarriko zion programa lehen ere sobera garestiari, esku-langile eta eskultore eta artistei eskaturiko lana ordaindu egin behar zitzaienez, eskuzabal ordaindu ere segur aski.
|
Nola
aurre egin gastu ezusteko hari. Nola ordaindu horrenbeste artelan eta panpina eta jostailu?
|
|
|
Nola aurre egin gastu ezusteko hari?
|
Nola
ordaindu horrenbeste artelan eta panpina eta jostailu. Honatx nire erantzuna:
|
|
|
Eta zer egiten zuen Garmendia batek nire plateran?
|
Nola
iritsi zen haraino. Zer gertatzen ari zen han?
|
|
|
Orduantxe ohartu nintzen, irakurle, gainera zetorkidanaz.
|
Nola
zekiten haiek nire kastitatearen berri. Zer zekiten hil zitzaizkidan zazpi andregaiez?
|
|
|
dena. Baina aurre egin behar nion egoerari, duintasunez, gogor, etsi gabe, eta neurri horretan nire bizitzaz dena zekitela jabetu izanak eta zekiten hura
|
nola
erabilia izango zen ulertzeak, bada, asko lagundu zidan arerioei benetako neurria hartzen jakiteko. Neure onera etorri aurretik, baina, beste bi aurkezleek nire zazpi andregaien aipamen burlatia egin zuten, esanez zazpiak beren buruaz beste egin zutela, nik, atsekabeak jota, beren lore ezkutua urratu nahi izan ez nuelako.
|
|
|
Argi zegoen ez neukala horren bortitz aritzerik, handik onik irten nahi banuen, eskuratu beharra neukala nolabait ikusleen sinpatia.
|
Nola
eskuratu, ordea, seko drogatuta zeuden ikusle odol egarrituen sinpatia. Segituan ohartu nintzen langintza ezinezkoa zela hura.
|
|
|
aurreko ahapaldia mikatza egingo zitzaizun agian, baina mikaztasun hori nahitaezkoa zen orain nire kantuaren goxotasuna ahoratu nahi izatera. Zeren, irakurle maite eta ziur nago jaso duzun purrustadatxoa barkatzen jakingo didazula,
|
nola
hitz egin nezakeen neure defentsa moduaz, neure izaeraz eta jokaeraz eta aldarteaz edo niri dagokidan beste ezein alderdiz, neure ezaugarririk behinenaz, neure jatorrizko bekatuaz eta izendapenaz, neure espiritu osoa zizela  tzen duen goi arnasaren ezaguerarik ez baduzu. Esan:
|
|
|
Esan:
|
nola
–Inolaz ere noski.
|
|
|
Batek daki.
|
Nola
kalkulatu, eguna egunari, joan zitzaizkigun ordu mordo zehazgabeak, oro denbora bera ere tranpa bazen. Eta orduko neke fisikoa izugarria bazen, zer esan bestelako akidurez?
|
|
|
Eta orduko neke fisikoa izugarria bazen, zer esan bestelako akidurez?
|
Nola
adierazi hitz sotilez oinaze psikikoaren zama eramanezina. Nola ahaztu nire programakideen paradero beltza?
|
|
|
Nola adierazi hitz sotilez oinaze psikikoaren zama eramanezina?
|
Nola
ahaztu nire programakideen paradero beltza. Ezen, egia esatera, min handiena eragiten zidana oroimena hain berean atxikitzea baitzen, hain oso eta hain bertako, eta horrexegatik akordatu nintzen, programa amaiera aldi hartan, batik bat, Leteo ibaiaren urez, haiek baitute, esaten zenez, gauza iraganen memoria ahazteko dohaina.
|
|
|
Zazpi emakume haiek ez ziren haragizkoak, Parnasoko zazpi musak baizik, idazleon aingerutxo salbagarriak.
|
Nola
idatzi haiek ematen diguten ibaian busti ezean. Emakumea da gizonak duen zerarik onena, idatzi zuen Lope de Vega handiak, eta arrazoi zuen.
|
|
|
Hori esanik, beste irudi bat egin zuen habanoaren keaz, irudi triste bat; eta, jarraian, eta ni umilatzeko asmo huts hutsarekin, krokodrilo sugejalearen irudia egin zuen alegia, ke irudigintzan non plus ultra modura hartzen den artelana, bikain egin ere, aitor dut; esan beharrik ez dago keinu jostalari fribolo honekin ikusle den denak patrikaratu zituela, atzera, Otsotzarmendi jaunak, eta txaloz eskuak txikitu beharrean aritu zitzaizkiola guztiak, Deere izan ezik, ezin konta ahala minutuz. Zer egin nezakeen nik egoera
|
nola
zegoen ikusita. Zer egin nezakeen nik erantzun txandarik ere ez banuen?
|
|
|
Baina, tira, salbuespenak salbuespen, jendea ongi portatu zela esan behar, eta ez da horixe meritu eskasa ikusi ziren gordinkeriak ikusi eta gero. ...at basakeriek; eta emanaldiak iraun zuen tarte amaigabean, atzera ene haurtzaroarekin akordatu nintzen, eta talko hautsekin; eta pentsatu nuen emakume haien ezpainak ikustearekin batera, izakia makurra zela oso, ez genuela, askotan, ere merezi, eta munduaren kontra idatzitako hitzak oro alferrikakoak zirela, galdu egiten zirela egunen nekean, eta beti ematear ziren urra  tsetan; eta ezpain haiek
|
nola
irekitzen ziren, nola egiten zioten irribarre argi ilun hauskara azkengabeari ikusi behar izan nuenean, munduaren azken muga irudikatu nuen ene baitan, muga hori non ez baitago ezeren kontzientziarik, non izua eta haserrea soilik existitzen baitira. Eta, azkenik, pentsatu nuen hala ere munduak merezi zuela, ezin gintezkeela beti bizi nazkaren uretan ito ez ito nekagarri horretan, eta, munduari uko egin nahi izanez gero, baldintza bat bete behar dela ezinbestez eta aurretik; alegia beraren konkista.
|
|
|
Baina, tira, salbuespenak salbuespen, jendea ongi portatu zela esan behar, eta ez da horixe meritu eskasa ikusi ziren gordinkeriak ikusi eta gero. ...naldiak iraun zuen tarte amaigabean, atzera ene haurtzaroarekin akordatu nintzen, eta talko hautsekin; eta pentsatu nuen emakume haien ezpainak ikustearekin batera, izakia makurra zela oso, ez genuela, askotan, ere merezi, eta munduaren kontra idatzitako hitzak oro alferrikakoak zirela, galdu egiten zirela egunen nekean, eta beti ematear ziren urra  tsetan; eta ezpain haiek nola irekitzen ziren,
|
nola
egiten zioten irribarre argi ilun hauskara azkengabeari ikusi behar izan nuenean, munduaren azken muga irudikatu nuen ene baitan, muga hori non ez baitago ezeren kontzientziarik, non izua eta haserrea soilik existitzen baitira. Eta, azkenik, pentsatu nuen hala ere munduak merezi zuela, ezin gintezkeela beti bizi nazkaren uretan ito ez ito nekagarri horretan, eta, munduari uko egin nahi izanez gero, baldintza bat bete behar dela ezinbestez eta aurretik; alegia beraren konkista.
|
|
|
Nik barrundatzen nuen orduko ederki ezagutzen bainuen Deere jaunaren egarri galbideratua laster joko ziola eraso zitala, eta ez nuen nire ustean hutsik egin. Ana Morena gaixoa, argi erraldoi haien pean,
|
nola
hala saiatu zen Deereren itaun gaiztoei erantzuten; arbel txikian idatzi zituen erantzun guztiak, bere laburrean, eskas suertatu ziren, ezgai, eta orduan Julen Deereren errezeloek gorputz hartu zuten ikusle odolberoengan, eta neskatxa iruzurgile lotsagabe baten gisa ikusi zuten ia guztiek. Edurtxo Caterpilarrek, ordea, egoerak har zezakeen traza gaiztoaz jabeturik, hitz hartu zuen segituan, eta adierazi zuen Ana Morena andreari ez zitzaiola nahikoa beta eman bere gor mututasunaren nondik norakoak azaltzeko, eta legezkoa zela aukera hura eskaintzea.
|
|
|
Patio gotikoan jendeak bere hartan zirauen itxura batean, gure aitorpenak entzuteko irrikaz. Eta, itxura batean esan dut, alegia ez naiz gehiegi ausartu egoera
|
nola
zegoen azaltzeko garaian, baina egia esan, egoera txit aldatuta zegoen harmailetan, guk, gonbidatuok, ezikusiarena egiten biziki saiatu ginen arren. Gauzak, ordea, aldatu egin ziren franko atsedenaldi luzeak iraun zuen tartean, eta ez, ausaz, gure onerako.
|
|
|
Obsesio zaharren loratzea ote zen? Nolanahi izanik ere, ez zitzaidan burua gehiegi berotzea komeni, eta, gogoeta patxadatsuago baten ondoren ulertu nuen beste hiru gonbidatuak eta neu itsasontzi berean gindoazela, eta gure kapitain gaiztoen eskuetan gorriak ikusi genituela laurok
|
nola
laurok ere, aurreko hiruren antzirudira. Eta, jarraian, begietara irudi bat, eskuetara dardar bat, belarrietara intziri orlegi bat:
|
|
|
Eta
|
nola
ez didazu ezertxo ere esan, galdetu zidan maisuak.
|
|
|
|
Nola
esan dituzu horrelako gezurrak?
|
|
|
Ikaragarriren bat egin behar genuen. Ziur nintzen, eta ez nekien
|
nola
parte hartu. Eta utziko ote zidaten parte hartzen?
|
|
|
Baserrira iritsi, eta sukaldera eraman zuten aita; gora igo ginen gu. Estua zen oso amonaren gela, eta ulertu ezinik nenbilen beti,
|
nola
sartu ote zuten ate estu hartatik ohe zabal hura.
|
|
|
Ez dut uste horren isilean jolastu garenik behin ere. Atarira irten ginen, eta minutu batzuk igaro genituen sukaldeko leihotik sukalde barruan zeudenak
|
nola
negar egiten zuten begira, gero, bakoitza bere eran jolastu zen; eta Migelek sukaldera alde egin zuenean egun hartan osaba Andonik bazuen bere mina non asea, nonbait, gogoratzen naiz harri koskor batzuekin jardun nintzela.
|
|
|
Edurneri oso atsegin zaio mutil hori. Konturatu al zara
|
nola
begiratzen dioten elkarri?
|
|
|
Begira, begira,
|
nola
ematen duen muxu gure Edurnek... Jendea guri begira genuen, Edurnek jo ninduela ikusi ondoren.
|
|
|
|
Nola
ez, ba. Nik ere izango dut ba pa!
|
|
|
Goiko Kaleko haur guztiak bildu, eta
|
nola
halako errespontsoa egin genion Zapel beldurgarriari, aurkitu genituen pote zaharren eta gure hotsen gregorianoaz.
|
|
|
|
Nola
dago amona. Jaikitzen al da?
|
|
|
Harriturik nago gaur, pentsatuz, agure hark
|
nola
igarotzen zituen orduak eta orduak bere etxeko atarian, aulki zahar batean eserita, baserriko euri guztiak inguruan zituelarik, geroa, oraina eta lehena baino lehenagoko haizeak bihotzean zituela; eta dena zekien, eta guri damututa nago orain ezjakin bat zela iruditzen zitzaigun. Belar ilun bat hoz  katzen zuen beti menta usaina zuen, eta aulkiaren inguru guztia zeukan karkaxa zikinez lohituta.
|
|
|
Bai, bai,
|
nola
ez, erantzun genion guztiok batera.
|
|
|
Sermoian ari zen apaiza: " ez pentsa Jesusen basamortuko egonaldia laburra izan zenik"; eta ziur nengoen Andre Madalen eta Altza, Felipe ikasiko nituela, zaila izango zitzaidan noski, baina gelan sartuko nin  tzen;" deabrua azaldu zitzaionean hiru proposamen zikin egin zizkion"; desiratzen nengoen astelehena iristeko, eskolara joango nintzen, eta lagunei erakutsiko nien,
|
nola
lortu nuen galdetuko zidaten guztiek, baina nik, harro, hura hutsa zela adieraziko nien;" gizona ez da ogiz bakarrik bizi"; hobe izango nuen, beharbada, astelehenean eskolara ez eramatea, abestiren bat ikasten nuenean eramango nuen; patrikatik atera nuen esku ahurrean ezkutatuta, eta oso ederra iruditu zitzaidan;" Sanctus, Sanctus, Sanctus", eta meza amaitu zenean, kalera irte...
|
|
|
Nahikoa, inguruaren tristura begietaratzeko. Eta elurrak baserriko teilatua
|
nola
, hala estali eta ilundu zituen tristurak nire begiak.
|
|
|
|
Nola
duk izena, galdetu zidan.
|
|
|
Nolanahi ere den, lerro labur hauek ez lukete zentzu handirik izango galde egingo ez banu
|
nola
ikusten dudan egun orain ia hogeita hamar urte argitaratutako narrazioa. Ez naiz ari, jakina, euskarak eta euskal literaturak ordutik hona izan dituzten hobekuntza nabarmenez.
|
|
|
Gaur ez dakit itzalik gabea izatera heldu naizen, baina badakit ez nukeela nire haurtzaroa kontatuko orain ia hogeita hamar urte kontatu nuen moduan.
|
Nola
egingo nukeen orain. Ez dakit.
|
|
|
|
Nola
gertatu da, galdetu zion apaizak hogei bat urteko neska triste txiki bati.
|
|
|
Alabaina, nik ez dut askoz gehiago ikusi, zeren bat batean Rubenek eskutik indarka heldu, eta, oraindik ez dakit
|
nola
, ni zulo jendetsu hartatik ateratzea lortu baitu (atera bidean, segurtasun zaintzaile erraldoi bat hurakan baten pare igaro da gure albotik). Kanpora irten garenean, sabelean halako bulkada bortitz bat sentitu dut, eta berehala tripei heldu, burua makurtu, eta, nire GMI aren kalterako, botaka egin dut.
|
|
|
(Aurreko hitzak idazten ari nintzela, esku bat sentitu dut mantapetik labaintzen, aurrena izterretan gora, hurrena ipurmasailetan laketua eta, azkena, nire plazarraren artekaren bila. Eta nik,
|
nola
esango nuke, idazteari utzi behar izan diot...)
|
|
|
Gaur Niagarako ospetsuetara heldu gara.
|
Nola
esango nuke: itsasoa bertan amai  tzen zela zirudien, hango ur guztia hantxe trumilka amilduko balitz bezala, baina ura ez zen agortzen eta niregan bazuen halako eragin hipnotizagarririk.
|
|
|
Baina jatekoa eskatu berria nintzela, ezustean, Ruben sartzen ikusi dut. Ez dut ukatuko hasiera batean deseroso samar sentitu naizela (nahiago nuen inork zer eskatzen dudan,
|
nola
jan edo zer uzten dudan ez ikustea), baina bidailagunen artean hautatu behar izanez gero, Ruben ez da aukeraketarik txarrena. Horregatik, mahai guztiak beterik zeudela ikustean, ez zait gehiegi kostatu nirekin bazkaltzera gonbidatzea, horregatik eta bera ere bakardadezalea delako, oso lotsatia dirudielako, gustuko dudalako.
|
|
|
Guztiarekin, noizbait ere hasi naiz bide berriak urratzen, harreman berriei ateak zabaltzen, eta horrek poztu egiten nau.
|
Nola
esango nuke. Lakuatik San Martin auzunera bizitzera joan ginenean, etxeko pintoreei mesede bat eskatu nien:
|
|
|
Ruben musu bat ematera hurbildu izan balitzait, erantzun egingo niolakoan nago. Bai, badakit hilabete batean ezin dudala bizi Dabidekin urtetan bizi izan ez dudana, baina, ez dakit
|
nola
esan. Amodio souvenir ak...
|
|
|
|
Nola
esango nuke. Une honetan, ez daukat hitzik Chicagok sortarazi dizkidan sentsazio eta sentimenduak azaltzeko, sentsazio eta sentimendu horiek hitzetan itzulezinak balira bezala.
|
|
|
Gutxien espero nuenean, Dabidek,
|
nola
esango nuke
|
|
|
erdi erdian, esku bildu baten tamainako zulo biribil bat zabaltzen zitzaion. Eta zuloak, alde batetik begiraturik, zirkulu perfektua osatzen zuen,
|
nola
esango nuke, laranja batenaren antzekoa; baina beste alderditik buztina kanporantza zabaltzen zen, zati ttikitan, zerbaitek buztin puska zeharkatu, eta, irtetean, materiala kanpo aldera lehertu izan balu bezala.
|
|
|
|
Nola
esango nuke. Aitak batzuetan kamioian eramaten ninduenean bezalaxe sentitu naiz:
|
|
|
lehenengoa, nonbait, Grand Canyonen niri ezkutuka jarraitu, eta txoko batetik atera omen zidana... (zinez gustatu zait); bigarrena, ordea, Tomek atera zigun, eta ongi oroitzen naiz Rubeni
|
nola
esan zion lagunen aurrean bere maitasun balentriak frogatzeko balio zezakeela...
|
|
|
Ez zait inporta
|
nola
gertatu den hasi da idazle sentibera batek hasi behar ez lukeen gisan, hain zuzen ere. Orain askatu zarela ospatu behar dugu, nik aspaldian iragarri nizuna bestalde jarraitu du desegokitasun berberaz.
|
|
|
Gainera, bidaian zehar mutil bat ezagutu dut, badakizu... Eta egin dudan bigarren isilunean, aurrera
|
nola
jarraitu jakin ez, eta poltsotik Bostonen berarentzat erosi nituen folioak atera ditut. Hau zuretzat da.
|
|
|
Ez dakit
|
nola
definitu hau guztia: dramatikoegia, trajikomikoegia...
|
|
|
46,5 kilo; oso oker ez banago, Bostonen baino bi kilo gutxiago (nire gorputz masaren indizeak honezkero oso behean egon behar du). Denborak eta eguraldiak Gran Canyon
|
nola
, badirudi halatsu ari direla bidaia eta kezkak nire gorputza eta arima higatzen; ez txarrerako halabeharrez, zeren abionetatik agertu zaigun ikusmiran higaduraren forma gutiziatsuak infinitoak zinez ikusgarriak baitziren (gogorra bada ere, gaur onartu beharra daukat higadura ederra ere izan daitekeela, eta beharrezkoa agian. Beharbada horregatik oroitu dut Teresak, mozkorra harrapatu genuen gauean, behin eta berriro kantatzen zuen errepika hau:
|
|
|
Guztiarekin, ez dago zalantzarik urak on egin digula eta jendea, behinik behin, kanpinera beste aldarte batekin itzuli dela. Dan ere irribarretsuago ikusi dut eta dendak
|
nola
muntatu behar genituen erakusten eta afariaren ardura zuen taldeari laguntzen ikusi dut (Adela aintziran inguruka ibili zaio, haren burua jostetan urperatu nahian; kanpinean ere nabarmen aritu da Dan erakarri nahian, baina egingo nuke oraindik ez duela apustua irabaztea lortu).
|
|
|
Nire momentu kritiko hau ere estuki dago telefono bati lotua baina,
|
nola
esango nuke, askoz arruntagoa da. Dabidek egiaz tiro egin baino doi bat lehenago gertatu zen:
|