|
2000
|
|
|
Orduan, lan hau egiterakoan urte asko joan zaizkit bere osaketan, lehenengo hartzaileak edo, nire ikasleak izan dira, beraiekin eztabaidatu baititut zenbait gai. Baina horrekin batera, beti gogoan izan dut Euskal Herri osoa; halere, nire pentsamendua ezker abertzalean kokatzen dudanez, eta
|
nola
nire aburuz ezker abertzaleak pentsamendu anitza izan behar duen, ikerketetan bezala plataformetan ere, bereziki ezker abertzaleari egiten diot eskaintza eta gehienbat bere buruzagiei, irakur dezaten, ea tresna baliagarria zaien eta erabiltzen duten.
|
|
|
Eta,
|
nola
niri ere putzuetan plisti plasta ibiltzea gustatzen baitzitzaidan, lohitzen eta zikintzen, zerriak bezalaxe, arrai eta alegera, euria egiten zuenean, halaxe erran nion:
|
|
|
—Bekatu egin duzu, eta,
|
nola
ene aurka egin duzun, nik jarriko dizut penitentzia: gaurdanik ez duzu zeure burua nehoiz ere zigorrez zafratuko...
|
|
|
Berriro diotsuet: Mattinek eta Joanesek aski izanen dute, lehen urteetan, don Frantziskorekin; gero, ikusirik harekin nola konpontzen diren, erabakiko dugu zer egin; eta aitzinago, berriz, kolejio edo unibertsitateren baterat igorriko ditugu,
|
nola
nik egin bainuen zure senar Martinekin eta neure bertze seme Joanikotekin.
|
|
|
—Erranen diot, baina jakin beza berorrek ezen Mattinen onerako ari naizela eta horregatik etorri naizela, zeren hura bekatu mortalean baitago, eta infernuko garretarik libratu nahiko nuke... Baina gorrari hitz egitea alferrik da... eta,
|
nola
niri ez baitit kasurik eginen, eta bai berorri, halako obligazino morala sentitu dut...
|
|
|
prest al zeundeke zu ere zeure oineko behatzaren ebakitzerat, baldin santaren behatzezurrez zure aita sendatuko banu? Zeren zure sinesterik gabe ezin egin baitezaket aitzina... eta zeren zure oferenda hori izan baitaiteke zure sineste faltaren ordaina"; eta,
|
nola
nik hain maite bainuen aita, erran nion: " Be hatza ez ezik, oin osoa ere bai";" Ez, ez", ihardetsi zidan hark," hatzarekin aski izanen duzu, zeren erlikiako gorpuzkiaren neurrikoa behar baitu, mirakuluaren eskertzeko, Jainkoari egin beharreko oferendak.
|
|
|
Eta, halatan,
|
nola
nik ezagutu nituèn Indiak urtaro bakarrekoak baitziren, baita kolore bakarrekoak ere kasik, hargatik edo, Urbiaingo eta Euskal Herriko larrazken neguko koloreak —eta kolore haien koloreak, argiaren eta orduaren araberakoak— sentitzen nituen faltan batzuetan; arrats hartan ulertu nuen zergatik.
|
|
|
Ai, zer argi eman zidaten hitz haiek, zeren, hura erran bezain fite, bertze hitz haiek oroitu bainituen, zuk ere orain berean oroit ditzakezunak, jaun André, zeren zuhaurk xuxendu baitzenizkidan han Salamancan, noiz eta, zu salatu nahi zintudan egunetan, ene gorputz zauriz betea ikusi baitzenuen, erraiten zenidala: " Bekatu egin duzu, eta,
|
nola
ene aurka egin duzun, nik jarriko dizut penitentzia: hemendik aitzina ez duzu zeure burua nehoiz ere zigorrez zafratuko, akort?"
|
|
|
Eta ni hantxe geratzen nintzen bide erdian, nori sinetsi ez nekiela, zeren osaba Joanikot oso jakintsua omen zen, astronomoa, matematikoa eta ez dakit zenbat gauza gehiago, baina
|
nola
nik, artean, Felisa osaba Joanikot baino hagitzez maiteago bainuen, eta, nola maite duen ezjakinak gehiago omen dakien maite ez duen jakintsuak baino, zeren maitasuna baita jakintasun ororen gaineko jakintasuna, hala, Felisaren ipuinekin geratzen nintzen azkenean.
|
|
|
Zeren eta Mi gno nen azala —kriseiluaren argi tipi misteriotsuak jantzia, urrezko izara bat iduri— ezin izan baitzitekeen jainkosa eta dibinitate batena baizen, eta zeren nik azal hura eta gorputz hura bainuen bazka eta gozotasun, Fortunaren present eta atsegin sari! Eta,
|
nola
ni egarritua bainengoen berriro, zeren gazte nintzen eta gaztetasunaren goren puntuan nengoen, hala, harenganat hurbildu, eta orain eskuz ferekatu eta hazkatu, eta orain mihiz eman nion musu han eta hemen, bizkarrean eta sorbaldan, lepoan eta bularretan, noiz Mignonek berak gidaturik eta noiz neure senak... Eta oroitzen nituen Mignonen amorioari buruzko erranak, eta arrazoin zuela iduritzen zitzaidan, zeren haren gorputza, guztiz lehengoa zen arren, guztiz berri baitzitzaidan aldi berean, eta, hala, ezpainetako marrubiez eta mugurdiez gain, bertze mila fruitu berri dastatuz eta horzkatuz joan nintzen, zeren haren gorputzak fruitu bat gordetzen baitzuen zoko bakoitzean, eta fruitu guztiak ziren diferent eta ezberdin.
|
|
|
Eta,
|
nola
nik ez bainuen deus erraitekorik, segidan, osabak, barren barrendik hats harturik, erantsi zuen:
|
|
|
AIPATU dizut bertze nonbait neure barren borroka, eta jakinarazi dizkizut borroka haren atariko gorabeherak, noiz eta, artean, neure buruarekin bakean bizi bainintzen. Bertze alde batetik, aipatu berri dizkizut katolikoak eta protestantak, eta zer kezkak jan zitzakeen aitona Nikolasen burmuinak... eta erran ere dizut, finean,
|
nola
nik, kontu hartaz denaz bezainbatean, bi uren artean mugitzen ikasi nuen, zeren jaun Marcel eta osaba Joanikot bainituen irakasle —hura katoliko eta hau protestant—, eta zeren irakasleen erranetarat jartzea baitzen ikaslearen obligazinoa eta eginbidea
|
|
|
Eta, segidan, nola bainekusan ezen gizon hura egiazkotasun handiz ari zitzaidala, egiazki solastatzerat deliberatu nintzen nihaur ere, neure asmoen berri emaiten niola:
|
nola
nik ere libre izan nahi nuen, eta nola ene gutizia gutiziatsua zen Urbiaindik ahalik eta urrunen joaitea eta, hargatik, kapitainaren untzian itsasoratzea, ez bidaiari gisa, Italiako hartan bezala, baina marinel bezala eta marinel bat gehiago bezala, tratu berezirik gabe, zeren eta nik ez bainuen kapitaina neure zerbitzurat nahi, nola erran baitzidan hark jauregirat etorri zèn egun hartan, baina ...
|
|
2001
|
|
|
Bere zakila geroz eta lodi eta gorriagoa. Halere, gogoan daukat
|
nola
niri, ezkonberritan, senarra eta biok ohean sartzen ginenean, bere zakil txiki eta zimurra, bigun biguna, esku artean hartu eta horrelaxe lokartzea gustatzen zitzaidan. Aspaldian horrelako kariño keinuak oso urriak ziren.
|
|
2002
|
|
|
berak, bular zulatutik sua zerion Aiax zirimol nasian artu ta aitz mutur zorrotzean maspildu zun. Eta
|
nola
ni, urtzien erregiña ta Jobe, ren arreba ta emazte naizen au, ainbeste urtez erri batekin gudaketan. Eta, onen ondoren, nork gurtuko du June, ren ala, edo nork aren mai done aurrean eskale, opari gaiak eskeiñiko?».
|
|
|
Eta, haiekin gogor izan ez ezik, ziria ere sartzen nien batzuetan, taktika maltzur samarra erabiliz: esaten nien
|
nola
ni neu ere erretzailea nintzen, eta tratu bat egin genezakeela, egunero zigarro bat gutxiago errez eta kontsumoa, apurka, erdira jaitsiz, gero beste erdira eta beste erdira, ohitura txar hura errotik kendu arte. Gero, gaixo erretzailea agurtu eta begi keinu konplize bat egiten nion Hipokratesi, aterantz bideratzen nintzen bitartean, zerrenda eskuan, hurrengo gaixoari dei egiteko.
|
|
|
Hamar urteko umemokoa haizela oraindik gero! –eta,
|
nola
nik are gehiago zabaldu nituen begiak, ustez ezkutuan erre bainuen, inoren begiradatik urrun, aitak erantsi zuen–: Zer uste duk, bada, ene espioi sareak ez duela funtzionatzen?
|
|
2003
|
|
|
Indar handiko eta kontuzko lehergailu kulturalak dira mitoak. Eta
|
nola
nik hitzaren, adimenaren eta literaturaren indarrean sinesten dudan, Euskal Herriak dituen mitoetatik batzuei egiten diet aurre 60 euskal belaunaldiaren biografia heterodoxoa osatzen saiatu naizen nobela honetan.
|
|
2004
|
|
|
|
NOLA
niretzako, bizitzaren ardatz bihurtzen ari da, gero eta indar handiagoz, gainera. Neu ere NOLABIDEan nago, eta itxidura malgu eta hauskor horrek »horrela behar du» aukera ematen dit hain garden ez daukadanari buruz ere idazteko:
|
|
|
Urteak pasatu behar izan dute, ohartzeko gizon hark biziki maite ninduela, baina, inguratzen ninduèn jende gehienak ez bezala, ez zen laudorio merkeetan galtzen; ordea,
|
nola
nik halaxe erabakitzen bainuen garai hartan besteek zidatèn maitasuna –alabatzen baninduten eta nire izena goratzen, maite ninduten, eta bestela ez–, gizon hark ezin ikusi ninduela pentsatzera iritsi nintzen.
|
|
|
baziren gure artean, adibidez, bizpahiru jokalari, mihia ederki astintzen zutenak, ziria sartzen iaioak; haietako batek, gainera, noiznahi erabiltzen zuen pozoia. Eta,
|
nola
ni bainintzen iritsi berria, nirekin sartzen hasi zen. Batez ere, aitortu nuenetik –azaroaren hasieran izango zen, futbolarien artean izan ohi diren emakumeei buruzko edo beste gai arruntei buruzko elkarrizketa haietako batean– ez nuela sekula larrurik jo.
|
|
|
Eta,
|
nola
nik artean ez bainekizkien kontu haiek, amonak ematen zizkidan esplikazioak, etxean genituen arbel txiki bietako batean, non aitak, normalean, otartekoen eta kaxuelen zerrendak eta prezioak jartzen baitzituen, bezeroen informaziorako.
|
|
2005
|
|
|
Egun hartan bertan joan nintzaion bisitan, eta berdin hurrengo egunetan. Irribarre zabalez hartzen ninduen, eta txikitako kontuak berritzen zizkidan, hala bereak
|
nola
nirekin eskolan izandako esperientziak. Poemak eramateko esan zidan, umetakoak, eta orain egiten ari nintzenak ere bai; ozenki irakurtzeko eskatzen zidan, ohe ertzean eserita, eta batzuk behin eta berriz errepikarazten zizkidan.
|
|
|
—
|
Nola
nik bezela iges egin ez dezu katuaren keriza ekusi orduko. Kontu bada urrengorako.
|
|
2006
|
|
|
Dena den, bien artean nik uste dut badagoela loturarik, zeren azken batean garai hartan ikastoletan hasi zen askatasunaren pedagogiaren mugimendua. Gogoratzen naiz
|
nola
nik askatasunaren pedagogiaren lehenengo berriak Herri Gaztedin izan nituen, eta gero Amara Berri ikastolan (Donostia), han eman zirelako ikastaro batzuk pedagogia berri eta askatzaile horien haritik. Baina bazegoen beste giro bat ere:
|
|
|
Herenegun bertan Atxagak Txilen esandakoak, berri agentzia batetik atzo jasoak: «Neronen begiekin ikusi dut
|
nola
nirekin arbolatik sagarrak hartzen zitueneskolako lagunak hiru urte beranduago euskal nazio eraikuntzarako bide maoistakzuen garrantziari buruz nola hitz egiten zidan. Horixe da euskaldunok bizi izandugun egoeraren partikulartasuna».
|
|
|
Izerditan abiatu nintzen.
|
Nola
nik halakorik?
|
|
|
Kontatu nizun plazan mutil guztiak elkarrekin bueltaka ibiltzen zirela, alde batera, eta neska guztiak, juxtu beste aldera. Eta
|
nola
ni, euskaldunak ikusten nituenean, bueltak eta otxokuartoak utzi eta zuzenean joaten nintzen haienganaino, bueltaka eta parean egokitutakoan bakarrik hitz eginez konbertsazio naturalik izango duenik ez dagoelako.
|
|
|
Bestela ezin zen eskaintzarik egin. Eta
|
nola
niri beti neurrian geratzen zitzaidan, neronek eskaintzak, Jainkoari esker. Eta kantari.
|
|
|
Laster herrietako jaiak hasiko dira eta, egon naiz pentsatzen,
|
nola
nik ere lana utzi nahiko nukeen, ba, hori, zerbait egin genezakeela elkarrekin.
|
|
|
|
Nola
ni lehenago ere sukaldean ibili naizen...
|
|
2007
|
|
|
Laneko kontuekin zerikusia daukaten blogak eta jarraitzen ditut.
|
Nola
nire lana nire hobbya ere baden, ba inguruko, Euskal Herriko blog interesgarri batzuk jarraitzen ditut, nire interesgarriak iruditzen zaizkidanak.
|
|
2008
|
|
|
Telebista kanalak herrialdeka biltzen eta antolatzen dituzten web guneak agertzen hasi dira, hala
|
nola
Nire_ a edo Medinalia. YouTube bezalako plataformek arrakasta izugarria izan dute bideo mota guztietarako, eta, gainera, badaude beste aukera batzuk telebistaz ordenagailutik gozatzeko.
|
|
|
Hori dena elkarrekin jaten ari dira; ni falta naiz. Baina izugarria da
|
nola
nire tokia libre uzten duten. Nire gela, nire puskak, ukitu gabe, beren bihotzean eta eguneroko bizitzan ni eramateko.
|
|
|
Neuk ere pentsatzen dut batzuetan, ipuin etnikoak bazterrera utzirik, ez lukeela inporta behar ze hizkuntzatan ari garen, eta balio duena dela zer esaten den; hau da, edukiak; baina orduan oroitzen naiz edukiak arrazoi edukia besterik ez direla, eta
|
nola
ni arrazoi edukiaren kontrakoa eta dabiltzan hitzen aldekoa naizen, txit garrantzizkoa bihurtzen da atzera berriz ze hizkuntzatan eta doinutan ari naizen, ipuin etnikoak bazterrera utzirik betiere.
|
|
2009
|
|
|
Baina korapiloa da, metafisika kartesiarreko presupostuekin ez dela posible nahasketa bat erreala (bi substantziena). Eta
|
nola
ni ezin izan naizen betan bi substantzia, ni neu izan, propioki izan, arima naiz,, nire gorputzaz erabat eta benetan bereizia(?) eta bera [gorputza] gabe existi naitekeena? (MM, VI).
|
|
|
Helena? esan zidan, belauna tolestuz eta burua makurtuz, xarmaz betetako mugimendu batean; eta
|
nola
nik mutu jarraitzen bainuen, gehitu zuen: –Eta zu?
|
|
|
–Arrazoi zenuen, Domingo; gure artekoak, izan ere, bi irtenbide ditu: edo lokatza edo hegaldia, eta
|
nola
nik, zuk bezalaxe, beti egin nahi izan baitut hegan, horixe egingo dut orain ere, ametsik amets, zin degizut. Munstroak berriro harrapa nazan baino lehen, edozer gauza.
|
|
|
–Kontatu berri diot
|
nola
nire aholkulari Cosimok lehengo egunean oroitarazi zidan zu ikusteko gogoa zuela.
|
|
|
ALEX: (Harrituta)
|
Nola
ni zer?
|
|
|
Zer?
|
Nola
ni?
|
|
|
" Arrazoi zenuen, Domingo; gure artekoak, izan ere, bi irtenbide ditu: edo lokatza edo hegaldia, eta
|
nola
nik, zuk bezalaxe, beti egin nahi izan baitut hegan, horixe egingo dut orain ere, ametsik amets, zin degizut. Munstroak berriro harrapa nazan baino lehen, edozer gauza.
|
|
|
‘mientras exista una mujer hermosa,/ ¡ habrá poesía! ’; ‘Ni neskame berria naiz: Helena’ esan zidan, belauna tolestuz eta burua makurtuz, xarmaz betetako mugimendu batean; eta
|
nola
nik mutu jarraitzen bainuen, gehitu zuen: ‘Eta zu...
|
|
|
Uste dut egunetik egunerat ederrago bihurtzen ari zarela.
|
Nola
ni bezelako hartz zahar bat gustatzen ahal zaio zu bezelako erreina ttiki bateri. Erreina ttikiak maite dutelako hartz zaharren gozotasuna.
|
|
|
Aa, ez naiz toki txarrean jakiteko ez dela erraz haurrak hazitzen. Nik baditut hiru, eta
|
nola
nere senarrak bere lanaren gatik hiri haundian bizi beharduen, bakarrik naiz denetako. Beharrik ez naizela Mayiren amatxiren gisa emazte zahar ahul bat.
|
|
2010
|
|
|
–Edo San Ignaziok San Frantziskori esandakoak oroitarazi behar dizkizut??. Eta
|
nola
nik galduta segitzen bainuen, akusazioa zehaztera jo zuen Teok: –Elizan hotz ikusten zaitut.
|
|
|
ez ahazteko obligazioa dugu, nik uste, euskararen aurrerapauso bakoitzak, oraindik ere, euskaltzaleon neurriz kanpoko zerga, izerdia nahi adina, eta malkoak ere ez gutxi? baitu ordain; etsaiak darabiltzan trabak eta oztopoak sofistikatuagoak dira, badakizu, nabarmenak eta ezin makurragoak ere bai, aldian behin?, baina,
|
nola
nire asmoa ez den euskararen egoerari buruzko estudio bat egitea, sentimendu bat agertzea baizik, horretan geratu ginen, ezta??, Bernardino maisuaren hitzak transkribatuko dizkizut, sentimenduaren nondik norakoak finkatzeko lagungarri izango zaizkidalakoan: –Hasta ahora os he pedido el anillo una vez a la semana.
|
|
|
–Gizon txikia Johann Allgaier zen, Napoleonen garaiko xakelaririk onentsuenetakoa??. Eta
|
nola
nik esandakoaren frogen egiaztapen zehatzik ez baitzegoen?. Ehuneko ehunean ez behintzat, esan zidan Gerhardek bere garaian?, ondorioa azpimarratu beharrean sentitu nintzen:
|
|
|
Urte ilun haietan ez nengoen neure egoerarekin pozik, baina ezta biziki larrituta ere: txepel zihoazkidan egunak, aitor dut, baina
|
nola
nik onartua bainuen neure patua, bizirik nengoen gutxienez!?, neke handirik gabe igarotzen zitzaizkidan orduak, bizitzaren berezko zamari zama berririk erantsi gabe, alferrikako kezkak bazterrean utzita, Meyer jaunarekin, gerra aurretik kartazko harremana izan ondoren, gerrak (gureak lehenik, eta Europakoak gero) eten zuen gure artekoa, eta Txopitea jaunarekin lotzen nindutenak izan ezik:
|
|
|
Oraintxe hitz egin dut lekukoarekin!?. Eta
|
nola
ni nora ezean ikusi baininduen, elkarrizketaren giroa laburbiltzen zuèn esaldiaren bila abiatu zen: –Gogorra izan da, baita ederra ere?!?.
|
|
|
Helena? esan zidan, belauna tolestuz eta burua makurtuz, xarmaz betetako mugimendu batean; eta
|
nola
nik mutu jarraitzen bainuen, gehitu zuen: –Eta zu?
|
|
|
Aurrez aurre geunden, bada, Helena eta biok, berak bere galdera egin zidanean: . Ba al dakizu sagar dantza??; eta
|
nola
ni nora ezean bainengoen, doinua ahopeka kantatzen hasi zen Helena, harik eta laugarren edo bosgarren notan moztu nuen arte: –Bai, badakit?;. Bada, nik badakit dantzatzen??
|
|
|
aztoratu egin ninduena eta geroztik itzalean edukitzen saiatzen nintzena, aireak airea bezala maite nahi bainuen Helena, Adak Domingo bezala, anai arrebena ez banekien ere artean; azpian nituen, bai, inkontzientean errotuak, Bécquerren bi mihi gorri haiek, gar bakar bihurtzeko irrikan, Helenak, nire isiltasunaren aurrean, aurrera egin zuenean: . Ez didazu ezer esaten?; eta
|
nola
nik mutu jarraitu bainuen, gehitu zuen: –Etzi zure urtebetetzea da, bai, eta ganbarara joango gara?; Helenak ez zidan bere desioa erakutsi?. Ganbarara joan nahi nuke??, ez iritzirik eskatu?. Ganbarara joango al gara???:
|
|
|
aitak eta amak eta jaun kalonjeak entzun nahi zutena, hain zuzen ere!; eta hala, itxura egiten ez nuelako itxura egiten nuela, esan nuen: . Oker egin nuen, baina zuzendu nuen neure okerra, eta oso zoriontsua naiz berriro ere; eta
|
nola
nire zorionak zoriontsu egiten zaituzten zuek eta zuen zorionak zoriontsu egiten nauen ni, hemen bukatzen da gure arteko arazoa: Ite misa est, Deo gratias?.
|
|
|
Non geratzen zen, baina, gozoki hura?; urrun baitzegoen, Helenaren ezpainak bezain urrun, hiriaren bestaldean!; baina ezinezkoari ere erremedioa bilatzen hasita, neure burutazioak nituen, eta hala,
|
nola
nik bai bainekien non bizi zen Helena gutxi gorabehera, egun batean amarengana hurbildu, eta honela esan nion: –Gero eta hobeto nago, eta bizikletan hasi nahi nuke, pixkanaka?; asmo hura azaldu nionean, gibel asmoz nenbilkion, bistan da, baina ez hainbesteraino ere, menturaz; izan ere, bi urte egin nituen sendategian, beste bi urte eskas etxean, eta kaiolaz kaiola ibili zèn mutilak kaiolatik ateratzeko unea irrikatzen zuen, ezer irrikatzekotan;. Hara:
|
|
|
Ai, zeinen ongi gogoratzen naizen, bai, egun haietaz, zazpi bat urte nituen arren!; nik ulertu egiten bainuen amonaren jarrera? are gehiago, hari ere, niri bezalaxe, ametsetan globoak agertzen hasi zitzaizkionetik; edo zepelinak; bolada hartan, zehatz mehatz esateko, zepelin bat ikusten zuen, herriko belardien kolorekoa; eta
|
nola
nik bai bainekien amonaren ametsen berri, benetan ikusten ote zituen globoak eta zepelinak, edo nire jokoa jokatzea erabaki ote zuen amonak??, haren defentsa egin nuen aitaren aurrean: –Amonak atzo amets bat izan zuen, aita:
|
|
|
eta bidean, Heroiak, arrakastaren sekretuak erakusten zizkigutenak:
|
nola
ni, baina, heroia izan, heroien ezpalekoa ez banintzen, ez sortzez ez izatez?. Gogoan dut nola zabaltzen nuen ahoa nahi gabe eta etengabe, hipototamo bati ere bekaitza pizteko moduan, aharrausiz aharrausi, izeba Ernestinak Padre Colomaren Jeromín en kapituluren bat irakurtzen zigun bakoitzean, gazteentzako edizio laburtu bat ote zen??, Teofilo Mariaren eta Domingoren oihuen artean, zurea ere bai noizean behin?, gogoratzen al zara, Gabino?
|
|
|
4 Eta lektoreak ikasi behar du, amaitzeko,
|
nola
nik etika katolikoan estudiatzen den vicio baten inguruan soilik zentratu naizela nire lehen historiaren filosofian, eta bigarrenean alferkeria hartu dut hipotesitzat. Vicio eta bekatu askoz gehiago daude (harrokeria ere aipatu dut, adibidez, eta horregatik proposatzen dudan sozialismoak joera aristokratikoa izan lukeela deritzot, harrokeriazkoa ez dena niretzat), vicio eta bekatu askoz gehiago daude, ordenatua dagoela haien estudioa, eta hor ere lana ez da makala, izanik helburua ezagutza universala, hau da, perfekzio morala, zeina ezinezkoa den kosmos honetan, nahiz eta betebehar argia den hobetzea bilatzea, bistan dago.
|
|
|
Urte ilun haietan ez nengoen neure egoerarekin pozik, baina ezta biziki larrituta ere: txepel zihoazkidan egunak, aitor dut, baina
|
nola
nik onartua bainuen neure patua —bizirik nengoen gutxienez! —, neke handirik gabe igarotzen zitzaizkidan orduak, bizitzaren berezko zamari zama berririk erantsi gabe, alferrikako kezkak bazterrean utzita, Meyer jaunarekin —gerra aurretik kartazko harremana izan ondoren, gerrak (gureak lehenik, eta Europakoak gero) eten zuen gure artekoa— eta Txopitea jaunarekin lotzen ninduten... nola sentitzen nituen, izan ere, faltan, haiekin pasatutako mementoak eta haiekin izandako solasaldiak...!
|
|
|
Eta bidean, Idealak... eta bidean, Heroiak, arrakastaren sekretuak erakusten zizkigutenak:
|
nola
ni, baina, heroia izan, heroien ezpalekoa ez banintzen, ez sortzez ez izatez.... Gogoan dut nola zabaltzen nuen ahoa nahi gabe eta etengabe, hipototamo bati ere bekaitza pizteko moduan, aharrausiz aharrausi, izeba Ernestinak Padre Colomaren Jeromín en kapituluren bat irakurtzen zigun bakoitzean —gazteentzako edizio laburtu bat ote zen... —, Teofilo Mariaren eta Domingoren oihuen artean —zurea ere bai noizean behin—, gogoratzen al zara, Gabino?
|
|
|
Aipatu dizkizut hizkuntzak, bai, berriro, eta ez harritu... euskararen egoera bururatzen zaidanean, Martinicoren irudia etortzen baitzait burura, halabeharrez etortzen ere, berehala ulertuko duzu zergatik; izan ere, beste garai batzuk ziren haiek, bai, baina euskararen etsaiek —zure laguntxoek, alegia— argudiorik maltzurrenak erabiltzen dituzte egun ere —oraindik bada intelektual gezurterorik, euskara ez zutela zapaldu dioenik! — guri aurka egiteko, eta hori ere jakin genuke; beste garai batzuk dira, zinez, gaur egun ez baitago maisurik ikasleei eraztuna jartzen dienik euskaraz egiteagatik, baina ona da iragana ez ahaztea; are gehiago: ez ahazteko obligazioa dugu, nik uste, euskararen aurrerapauso bakoitzak, oraindik ere, euskaltzaleon neurriz kanpoko zerga —izerdia nahi adina, eta malkoak ere ez gutxi— baitu ordain; etsaiak darabiltzan trabak eta oztopoak sofistikatuagoak dira, badakizu —nabarmenak eta ezin makurragoak ere bai, aldian behin—, baina,
|
nola
nire asmoa ez den euskararen egoerari buruzko estudio bat egitea, sentimendu bat agertzea baizik —horretan geratu ginen, ezta? —, Bernardino maisuaren hitzak transkribatuko dizkizut, sentimenduaren nondik norakoak finkatzeko lagungarri izango zaizkidalakoan: " Hasta ahora os he pedido el anillo una vez a la semana.
|
|
|
" Edo San Ignaziok San Frantziskori esandakoak oroitarazi behar dizkizut?". Eta
|
nola
nik galduta segitzen bainuen, akusazioa zehaztera jo zuen Teok: " Elizan hotz ikusten zaitut.
|
|
|
" mientras exista una mujer hermosa,/ ¡ habrá poesía!";" Ni neskame berria naiz: Helena" esan zidan, belauna tolestuz eta burua makurtuz, xarmaz betetako mugimendu batean; eta
|
nola
nik mutu jarraitzen bainuen, gehitu zuen: " Eta zu...
|
|
|
Aurrez aurre geunden, bada, Helena eta biok, berak bere galdera egin zidanean: " Ba al dakizu sagar dantza?"; eta
|
nola
ni nora ezean bainengoen, doinua ahopeka kantatzen hasi zen Helena, harik eta laugarren edo bosgarren notan moztu nuen arte: " Bai, badakit";" Bada, nik badakit dantzatzen..." esan zidan jarraian, irri bat ezpainetan, une hartan ezin neurtu izan nuena, baina esaldiari halako intentzio ezkutu bat eman ziona; gero, jiratu eta aterako bidean jarri zen; eta ni, harri eta zur; baina Helenak ez zuen bukatu, antza, atea ireki eta kanpoko aldetik ixtera zihoanean, sudurra irekigunean sartu eta honela mintzatu baitzitzaidan:
|
|
|
sugearen irudia zen eta deabruarena berarena; aurrez aurre nuen, bada, Helena, deabruzko Eba bihurtua, sentsuala baino sentsualagoa... are sentsualago egin zitzaidana haren belaungunearen irudia tartekatu zitzaidanean, bizikletan irakasten ari nintzaiòn egunean bertatik bertara ikusi niona!; ezetz eta ezetz esaten nion neure buruari, Helenak ez zuela Ebarekin zerikusirik, baina Helena sentsual hark ere erakarri egiten ninduen, halabeharrez erakarri ere, Helena garbienaren irudiak bezainbat, gehiago ere bai, beharbada; Bécquerren poema asko nekizkien buruz, eta neure barne borroka haien azpian nuen, jakina, Bécquerren beste hura —" Dos rojas lenguas de fuego/ que a un mismo tronco enlazadas/ se aproximan, y al besarse,/ forman una sola llama" —, lehen aldiz irakurri nuenean —sexuaren gorrotoan hezi gintuzten— aztoratu egin ninduena eta geroztik itzalean edukitzen saiatzen nintzena, aireak airea bezala maite nahi bainuen Helena, Adak Domingo bezala, anai arrebena ez banekien ere artean; azpian nituen, bai, inkontzientean errotuak, Bécquerren bi mihi gorri haiek, gar bakar bihurtzeko irrikan, Helenak, nire isiltasunaren aurrean, aurrera egin zuenean: " Ez didazu ezer esaten"; eta
|
nola
nik mutu jarraitu bainuen, gehitu zuen: " Etzi zure urtebetetzea da, bai, eta ganbarara joango gara"; Helenak ez zidan bere desioa erakutsi —" Ganbarara joan nahi nuke" —, ez iritzirik eskatu —" Ganbarara joango al gara?" —:
|
|
|
Oraintxe hitz egin dut lekukoarekin!". Eta
|
nola
ni nora ezean ikusi baininduen, elkarrizketaren giroa laburbiltzen zuèn esaldiaren bila abiatu zen: " Gogorra izan da, baita ederra ere...!".
|
|
|
Non geratzen zen, baina, gozoki hura?; urrun baitzegoen, Helenaren ezpainak bezain urrun, hiriaren bestaldean!; baina ezinezkoari ere erremedioa bilatzen hasita, neure burutazioak nituen, eta hala,
|
nola
nik bai bainekien non bizi zen Helena gutxi gorabehera, egun batean amarengana hurbildu, eta honela esan nion: " Gero eta hobeto nago, eta bizikletan hasi nahi nuke, pixkanaka"; asmo hura azaldu nionean, gibel asmoz nenbilkion, bistan da, baina ez hainbesteraino ere, menturaz; izan ere, bi urte egin nituen sendategian, beste bi urte eskas etxean, eta kaiolaz kaiola ibili zèn mutilak kaiolatik ateratzeko unea irrikatzen zuen, ezer irrikatzekotan;" Hara:
|
|
|
‘Nor zen gizon txikia...? ’ Eta batean aitari eta bestean Heinrichi so egiten niela, autoaskitasun handiz, esan nuen: ‘Gizon txikia Johann Allgaier zen, Napoleonen garaiko xakelaririk onentsuenetakoa... ’ Eta
|
nola
nik esandakoaren frogen egiaztapen zehatzik ez baitzegoen —‘Ehuneko ehunean ez behintzat’ esan zidan Gerhardek bere garaian—, ondorioa azpimarratu beharrean sentitu nintzen: ‘Izango ez zen, bada, baldin eta Johann Allgaier Johann Malzel en laguna bazen, garai hartako makinaren jabearena...! ’ Anaia eta bion arteko eztabaidak zer norabide hartu behar zuen erabakitzeko mementoan geundenean doi, ordea, aitaren eskutik iritsi zen ezustea:
|
|
|
Ai, zeinen ongi gogoratzen naizen, bai, egun haietaz, zazpi bat urte nituen arren!; nik ulertu egiten bainuen amonaren jarrera... are gehiago, hari ere, niri bezalaxe, ametsetan globoak agertzen hasi zitzaizkionetik; edo zepelinak; bolada hartan, zehatz mehatz esateko, zepelin bat ikusten zuen, herriko belardien kolorekoa; eta
|
nola
nik bai bainekien amonaren ametsen berri —benetan ikusten ote zituen globoak eta zepelinak, edo nire jokoa jokatzea erabaki ote zuen amonak? —, haren defentsa egin nuen aitaren aurrean: " Amonak atzo amets bat izan zuen, aita:
|
|
|
" Guztiok aspertuta naukazue, eta zoazte antzarak ferratzera!"; ordainean, gezur bat esan behar nuen, gezurrik handiena... aitak eta amak eta jaun kalonjeak entzun nahi zutena, hain zuzen ere!; eta hala, itxura egiten ez nuelako itxura egiten nuela, esan nuen: " Oker egin nuen, baina zuzendu nuen neure okerra, eta oso zoriontsua naiz berriro ere; eta
|
nola
nire zorionak zoriontsu egiten zaituzten zuek eta zuen zorionak zoriontsu egiten nauen ni, hemen bukatzen da gure arteko arazoa: Ite misa est, Deo gratias".
|
|
|
Espero baino jende gehiagoa bildu zen aretoan. Patxi Goenaga eta Lourdes Oñederra euskaltzainak egon ziren adibidez, eta Iban Zaldua idazlea, hala
|
nola
nire narrazio tailer telematikoko bi ikasle ohi eta Saizarbitoriaren iloba bat, besteak beste. Ibon Sarasolak etorriko zela ziurtatu zidan hasieran, baina ezin izan zuen azkenean.
|
|
|
Banoa berriro! Nola berez itzali arte doan pizturik dabilen, eta
|
nola
ni neroni ere dohainez pizten nauen!
|
|
|
L.
|
Nola
ene baitan diren hainbeste traba bazter nezake?
|
|
|
Eta hor bada entzumen eder bat. Ohartzen naiz
|
nola
nire musikak baduen eragin eder bat jendeetan. Horrek ardura bat ematen du ere.
|
|
2011
|
|
|
Eta heldu genion bakoitzak kirten banatatik, egin genituen urrats batzuk valentziarrak zetozèn bidetik, baina,
|
nola
ni ez bainintzen, artean, neure mugimenduen jabe, are gutiago zu, estropezu egin genuen halako batean, ez dakit zure erruagatik edo nireagatik, bion erruagatik seguruenik. Eta pegarra erori, eta hautsi egin zitzaigun?
|
|
2012
|
|
|
Erne ibili beharra zegoen, lur hezeak bronkitiko lurrak baitziren. Gogoan dut
|
nola
nire haur garunean iltzatua neukan erizain bati entzun nion esaldia: katarro gaizki zaindurikoa?
|
|
|
Susmoa egiaztatu egin zuen guardia zibilaren ahotsa berriz entzutean?. Zortzi urte, ikusiz
|
nola
nik baino merezimendu gutxiago baina adiskide ahaltsuagoak zituztenek lortzen zuten toki puta hartatik alde egitea. Azkenean jaioterrira itzultzeko aukera eman zidatenean, ez nuen galderarik egin.
|
|
|
Halakoxea zen nire ahizpa bere seme alabak jaio aurretik ere, baserritik herrira bide lokaztu hartan laguntzen zidanean. Euriaren osteko putzu marroi haiek gogoratzen ditut, eta Elenaren esku irekia, eta
|
nola
nire eskua berean itsasten zen, iman baten indarraz.
|
|
|
Gizon zintzoa bere zoritxarrak aipatzen hasi zitzaidan, eta
|
nola
nire dirua erabiltzeko premia izan zuen bere diru galerei aurre egiteko, eta ontzi berri baten erosketan parte hartzeko.
|
|
|
Horrek gogorarazi zidan uhartera iristean egoera aztertzen hasi nintzen unea;
|
nola
nireak egin zuela uste izan nuen, nolako etsipenez begiratu nuen ingurura, izan nituen beldur ikaragarriak, eta nola eman nuen gau osoa zuhaitz batean igota, animalia basatiek irentsiko ninduten beldurrez.
|
|
|
Izu ikaratuta geratu zen Erregea tresna beldurgarri hauei buruz egin nion azalpenaz eta aurkeztu nion proposamenaz. Ezin zuen ulertu
|
nola
ni bezalako intsektu ezgauza eta doilorrak (hitz hauexek erabili zituen) hain ideia ankerrak izan zitzakeen eta nolako arruntasunez mintza zitekeen nik neuk makina birrintzaileon ondorio ohikotzat azaldu nizkion odol eta hondamen eszena guztien aurrean batere hunkitu gabe agertuz; eta makina hauen lehen asmatzailea gizateriaren etsai zen jenio maltzurren bat izango zela esan zuen.... Berari zegokionez, arte eta natura arloko aurkikuntza berriez gain ezer gutxik liluratzen bazuen ere, halako sekretuaren konplize izatea baino bere erresumaren erdia galtzea nahiago zuela esan zuen zorrotz eta, neure bizia estimatzen banuen, berriro sekula ez aipatzeko agindu zidan.
|
|
|
Narrazio autobiografiko hau aspaldiko proiektu bat zen, Parisen bizi izandako lehen urte hura, 1968, niretzat zer izan zen kontatzea; bizi izandako giroa, atmosfera hura, eta
|
nola
nitaz nituen iritzi, amets eta asmoak alderatu behar izan nituen errealitatearekin.
|
|
|
Eta hola, zeren ni ez naiz espertoa asunto horietan. Baina hemen ere ikasten ahal da
|
nola
nik ez dudan apurtzen teorizazio kanonikoekin, hau da, agustinismoarekin eta tomismoarekin, kontinuitatea da nire filosofia, katolikoa dena. Denok gara diferente, eta ni honela ari naiz (eta seguridadea edukitzeko prest nago nire filosofia ukatzeko, eta ez masokismoagatik, eta bai espero dudalako argitze definitiboa, cosmos honetan ezin dena zeren gure ezagutza sekula ezin izan baitaiteke unibertsala cosmos materiala dugunean estudiogai, hor dakusat nik tara bat guztion baitan, bekatu jatorrizko bezala ere ezagutzen dena zirkulu teologikoetan, non ni ez naizen sartzen, eta hortik norberaren buruaren ukazioa ez izatea masokismoa).
|
|
2013
|
|
|
Gipuzkoarra, nolanahi ere. Peregrina n, Probintziakoak ziren itsasgizon guztiak, gerla gizon gehien gehienak eta arraunlarien tropa handiena, hala bere gogoz zeudenak
|
nola
nire gisara behartuak. Orobatsu zen gurearekin batera zebiltzan bertze hiru galeretan.
|
|
|
–Nik ere esango nuke benetan uste zenuela esan duzuna; ostera, ez dut inolaz ere garbi ikusten halako abiadan joango zinatekeenik. Zure jokabidea hain izango litzateke uneko gorabeheren menpeko,
|
nola
nire ezagueran den beste edozein gizonena; eta, zaldi gainera igotzen ari zarela bat batean adiskide batek «Bingley, hobe zenuke datorren astera arte geratzea» esatea suertatuko balitz, segurutik hala egingo zenuke, ziur aski ez zinateke joango... eta, beste berba batzuetan esateko, hilabete batez ere gera zintezke.
|
|
|
GARBIÑE.
|
Nola
ni faltatutakoan...?
|
|
|
|
Nola
nigatik pozten zarela?
|
|
2014
|
|
|
Edo behar direnak. Horretarako, kokaleku bat behar dut, eta
|
nola
ni sortzez bainaiz altzatarra, Altza aukeratuko dut: Donostia, alegia, Altza Donostiako auzo bat denez?
|
|
|
Santa Mariaren izenean, amen; jakin bezate eskutitz hau ikusten duten guztiek
|
nola
nik, Martin Perez Gaztelukoak, eta nik, Petri Leaburukoak (&) zuei, Nabarra Martinez andreari eta Petri Martinez jaunari, edo zuen ordezkoei edo hemendik aurrera edozeini (&) bostehun marabedi diru usukoa& Abuztuko Santa Mariaren jai eta egunetik aurrera, urtero eta santa sekula betiko, Murgiako etxearen izenean eta bozean, eta baita Astigarragako etxe bakoitzetik (&) artatxikia j...
|
|
|
Ez dute
|
nola
Nik zergak ordaintzen ditut.
|
|
2015
|
|
|
|
nola
nik hori uka,
|
|
|
Juan Mari Otegi Elizegi, Txato ezizenaz ere ezaguna, aipatua dugu dagoeneko pare bat aldiz: nola meatzarien aldeko batzordean ibili zen,
|
nola
nire aitarekin aritu zen lanean Beiti ondoko. Guk Egiña, altxatzeko...
|
|
|
Joanak telefonoz errazturiko helbidera heldu eta sarrerako ateko txirrina jo bitartean, purrustada eustezin batek harrapatu nau, Joek
|
nola
ni gabe zukeela bizi esaten zuen gogoratuz eta esku irakurlearen etorkizuna asmatzeko ahalmenaz trufatuz.
|
|
|
Egunotan gogoratzen aritu naiz, txikitan nola jolasten genuen batzuetan polizia eta lapurretara, eta
|
nola
niri ez zitzaidan gustatzen polizia izatea, zergatik ez nekiela. Ba, orain ere ez daukat argi arrazoia baina lehen baino garbiago dakit sekula ez naizela polizia izango.
|
|
|
hala
|
nola
ni maitenak.
|
|
|
jostorratza zuzen erabiltzea.
|
Nola
nik sinistaraziko diet askori, euskaratu
|
|
|
Behin, gorabehera hauetatik urrundurik zenbat garbiago bizi izaten zen gogoeta egiten ari nintzela, eta
|
nola
ni haietan sarturik nabilenean gaizki ibiliko naizen eta hutsegite ugarirekin, hau ulertu nuen: –Ezin da gutxiago izan, ene alaba; saia zaitez guztian asmo zuzenez eta loturarik gabe jokatzen, eta begiratu niri, egin dezazuna nik egin nuenarekin bat etor dadila?.
|
|
|
|
nola
nik hori uka,
|
|
|
–
|
Nola
nik zer esango dudan?
|
|
|
Batzuek gogoratuko duzue
|
nola
nire by-passa, duela urte batzuk protagonista izan zela, baina hemen gaude.
|