|
2000
|
|
|
Metro eta erdi eskasean, hiru gorputzek elkarrekin lo egiten ikasi genuen; gure egin beharrak ia edozein lekutan egiten; euskaldunik, bat bera ere ez genuen ikusi (miraria!) eta herri zoragarri bat genekarren betirako disko gogorrean, diapo
|
nola
halako batzuk ordezkari zituela. Abuztuaren hiruan iritsi ginen Euskal Herrira, beltz beltz eginda eta nola ez, euripean
|
|
|
(...) Euskalgintzaren oinarriak huts egiten duela diot, eta bi puntutan oinarritzen naiz: alde batetik, esango nuke euskaldun berriak sortzen direla, baina
|
nola
halako euskal hiztunak direla,(...) EHE bezalako erakundeetan apenas hitz egiten da, EKBn ez zen hitz egiten eta Kontseiluan ez da hitz egiten hiztunaren gaitasun komunikatiboaz eta euskararen kalitateaz. Txepetxen teoriak, garai batean, euskal hiztun osoak sortu behar ditugula esaten zuen, hiztun horrek ez duela diglosikoa izan behar, gure gurasoek garai batean ziren bezala (eskolatu gabeak eta funtzio formaletarako euskara gorputzik gabekoak).
|
|
|
2 Ez zaio begiratuko gainera, pertsona zein herrialde edo lurraldetakoa den; ezta hango politikari, legeei edo nazioarteko egoerari, nahiz eta herri hori burujabea izan, besteren zainpeko lurraldea, autonomiarik gabea edo
|
nola
halako burujabetasun mugak dituena.
|
|
|
1940ko hamarkadan eta gero Erregimena hizkuntzari zor zitzaion errespetutik etahiztunen hizkuntz eskubideetatik urrun ibili zen arren, Elizaren zenbait euskarazkoazalpen ofizialago ere jasan egin behar izan zuen hark, sinestunen euskalduntasunakbehartuta. Alde horretatik,
|
nola
halako esanahi soziala baina gogoan izatekoa du EgiaAtotxako sermolari bati dagokion 1946ko albiste honek (Cronica: II, 41):
|
|
|
Beharbada horregatik, gaur egun, goiz beiletako bisitari ditudan irudi edo burutapenek eskas dute sofistikazioa, lehenagokoen aldean: jendearen begietan irrigarri gelditzeko hamaika maneren artetik zein hautatu dudan bart; zertaz izanen den lantokian eginen didaten hurrengo zerrikeria; edo zergatik utzi diodan harako tailer hartako nagusiari ziria sartzen, eta autoaren motorrean
|
nola
halako konponketa egiteagatik hamar milako lau eramaten, kasurako. Nerabezarokoak ez bezala, horrelakoak erdipurdiko abiaburu dira, giza arimaren joan etorri bihurriez gogoeta handien bidaian hasi nahi izanez gero.
|
|
|
" Playa Girón en" ginen, Alde Zaharreko jatetxe tiki batean, jabeen iraultza mina jakien ukitu hego-amerikarrera eta garbitasun
|
nola
halakora bihurtzen duten horietarik. Papaia entsalada baldar ikuzia eta chile soberaz maneiaturiko zerriki puska ahoratu bitartean, Charlyk enpresari tiki gisa zituen ardurez erauntsi zidan, su niretako ezezagunean.
|
|
|
Ez dut erranen kazetaritzak
|
nola
halako eskerrik ez duenik. Jende interesgarria ezagutzeko aukerak kilikatzen ditu hasberriak, baita lanbideak bere protagonisten bizierari dakarzkion bizitasunak eta arau ezak ere.
|
|
|
tabakoa, txiskeroa, mukizapia, kartera, neure giltza sorta gero eta pottoloagoa... eta bertze giltzatako bat gehigarri. Aitzin gaueko joan etorri
|
nola
halakoek leku egin zuten nire oroimenean: Klara mozkor arraildua, borrokan bere etxeko atearen zerrailako zulo tikixkoaren aurka.
|
|
|
Garbi mintzatzera, istant horretantxe gogoratu zitzaidan, lehenbizikoz, Unai gertatzen ahal zela argi egiteko errainu, aspaldi horretako nire ilunean. Berez, liburuen kontu horrek oinarri zehaztu gabeko interes kutsu
|
nola
halakoa baizik ez zuen oraindik niretako. Semearekin solasaldi bat gizonez gizon egitekotan, bertze gai batek aise ere gehiago kilikatzen ninduen, susmotik haratagoko soslai errealagoez horniturik, esku artean nituen datu guztien ariora:
|
|
|
" Ez naiz osorik hilko". Eta sententzia irakurtzearekin batera, hankak enborretik atera zituen erro errotik, eta besoak gero, eta azkenik,
|
nola
halako soinketa ikusgarri bat eginez, burua. Alferrikakoa da esatea Horazioren sententzia gaizki interpretatu zuela Bonilla jaunak, oso modu sui generis batean.
|
|
|
Goiko Kaleko haur guztiak bildu, eta
|
nola
halako errespontsoa egin genion Zapel beldurgarriari, aurkitu genituen pote zaharren eta gure hotsen gregorianoaz.
|
|
2001
|
|
|
Zein izango da ekonomiaren bilakaera mundu osoan, orokorrean, eta Euskal Herrian zehazki? Ondorio garbiak ateratzeko goizegi izan arren,
|
nola
halako zantzu batzuk suma daitezke, Amerika eta Europako ekonomiaren arduradun batzuen eta ideologikoki egungo sistema ekonomikoari atxikita dauden aditu ekonomiko batzuen eskutik.
|
|
|
Txarrena jolasetan bertan ikusten den arriskua (sarrera ateetako zuloak,
|
nola
halako konponketak, zaintzaileek jendearen sarrera edo erabiltzaileak lotzeko segurtasun sistemak ez kontrolatzea, zigilurik gabeko su itzalgailuak, egoera txarrean edozeinen eskura dauden entxufeak eta iltze irtenak), objektu arriskutsuak (kableak bistan eta jendeak ukitzeko moduan, estoldak egoera txarrean eta zatiak herdoilduta, lurrean burdinazko haga arriskutsuak), jolas batzuen hasierako se...
|
|
|
5 Deitura biek balio mugatua dute, beti eta edonon berezko joeraz gainera
|
nola
halako gidaritza baitugu. Argi dago, horratik, dela gure zatiketarengatik, dela alderdi bateko eta besteko agintariek kultur gaietarako agertu duten axolagabekeriagatik, gidaritzak duela, hizkuntzaren ajeetan, hobenik txikiena (K.M.O.).
|
|
2002
|
|
|
Haatik, urrun samar sumatzen zen amets horren lorpena, eta haranzko bidea nonbaitetik hasi beharra zegoenez, pragmatikoki ekin ziotenekin bat zetorren gure aldizkaria: Gipuzkoak izan zezala
|
nola
halako unibertsitate zentroren bat, bederen! Dena dela, bazen euskal irakurlearen arreta piz zezakeen gai gehiagorik ere, jakina, eta horien artean norberaren edota besteen gorputz atalei zegokiena ez zen atzean geratzen.
|
|
|
Horienpresentzia bertan egin ziren jardueren ondorioz uler daiteke. Baina zein jarduera. Hiletak eta oroitzapenezko ospakizunak; bilkurak; tumuluaren gainean haz zitekeenlandaretzaren mozketa, hilerria zaintzeko; hilobiaren
|
nola
halako mugaketa; etab.Argi duguna da, kasu batzuetan bertan landu zutela tresna bakarren bat, eta horiekbertan gelditu zirela zerbaitetarako erabili ostean. Adibidez, Trikuaizti Iean ijekibat erditik hautsi ostean, zatietako baten muturrean moztura bat egin zuten, ondoren biak tumulu gainean utziz.
|
|
|
Ile urdindun gizon altu bat iritsi zela jakinarazi zioten Jupiterri;
|
nola
halako mehatxu itxura zuela eta buruari etengabe eragiten ziola; eskuineko hanka dandarrez zekarrela. Zein herrialdetakoa zen galdetu omen zitzaion eta ez dakit zer erantzun omen zuen doinu aztoratuaz eta ahots nahasiaz; ez omen zitzaion hizkuntza ulertzen:
|
|
|
Jai ekarri genuen, doberman odola zuen
|
nola
halako zakurra. Jai horrek katuak eta arratoiak akabatzeko dohain handia zuen.
|
|
|
idazle baten lehenengo lanak gutxitan jaso du, gure artean, halako sari zaparradarik eta unanimitaterik kritikaren aldetik. Joseba Gabilondok aipatzen duen bezala," Oñederrarekin emakumezkoen literatura ez da jada joera, edo
|
nola
halako ariketa historiko lurrazpiko eta guadianeskoa, baizik eta ebentoa". Bide batez, eta gorago azterturiko kontsumoko literaturaren gaiarekin nolabaiteko lotura egitearren, hauxe dio Gabilondok berak orrialde batzuk geroago:
|
|
|
• Gizarteak ez du euskarak duen egoera larriaren kontzientziarik. Sektore batzuk, azken urteotako
|
nola
halako aurrerabidearen ondorioz, lasaitu egin dira eta beste batzuek kontrako jarrera gogortu dute.
|
|
|
2 He rrialde elebakarretan ere, zientzien garapenari eta bibliografiaren arazoari erantzuteko, Unibertsitatearen alorrean batez ere,
|
nola
halako elebitasun funtzionala agertzen eta indartzen da.
|
|
|
Gehien gehienez,
|
nola
halako diglosi egoera gerta daiteke (orain" diglosia" hitza Fergurson en jatorrizko balioaz erabiltzen dugularik). Zeren eta kasu hauetan ere, elkarren ondoan bizi diren bi hizkuntzok funtzio desberdinak betetzen baitituzte.
|
|
|
ia hogeita bost mila ikasle ditu euskarazko komunitate unibertsitarioak. Halandaze, iritsita ei gaude euskarazko unibertsitate bat sortzeko masa kritikoraino, eta horrek
|
nola
halako euforiaekarri du plazara, neuk behintzat ederretsi ezin dudana. Izatez, momentu honetan ikasleen aldetik dator nire kezka nagusia, eta, areago, egoera nahiko ezkorrean nauka.
|
|
2003
|
|
|
Ikustekoa da zer nola puztuta bizi garen Ipar Amerika, Mendebaldeko Europa eta Japonia Hego Korea Taiwaneko gizarteak. Latinoamerikak
|
nola
halako itxura bat mantentzen du, oso «argalduta» bada ere. Ekialdeko Europa eta Asia ezin dira ezagutu ere egin.
|
|
|
Lorategi konbentzionaletan espezie bakar bat edo gutxi batzuk nagusi izatea da ohikoena: biodibertsitatea mutur horretaraino ekarrita, ekosistemaren oreka hautsi eta berezko etsaiekin
|
nola
halako berdintasunean mantentzen ziren intsektuek izurriak osatzea ondoriozta daiteke horrela.
|
|
|
Hiru lau urte heraman auzotik kanpo, seinalerik eman gabe. Hik pentsatzen huen kanpoan egon izanak
|
nola
halako aura bat emango ziala Mariasunen begien aurrean, nola halako karisma bat. Halaxe gertatzen duk-eta bidaia luze baten ondotik bueltan datozen guztiekin.
|
|
|
Hiru lau urte heraman auzotik kanpo, seinalerik eman gabe. Hik pentsatzen huen kanpoan egon izanak nola halako aura bat emango ziala Mariasunen begien aurrean,
|
nola
halako karisma bat. Halaxe gertatzen duk-eta bidaia luze baten ondotik bueltan datozen guztiekin.
|
|
2004
|
|
|
Baina haserrealdia erakutsi eta arduradunari estutu bat emateaz gain, gauza gutxi lor zezaketen militanteok, eta Zooko zuzendariak
|
nola
halako barkamen eskezko gutun bat bidaliko ziela aginduta onartu zuten sala hartatik irtetea.
|
|
|
Edozelan, gauza bat da
|
nola
halako legitimitatea, eta bestea hauteskundeon esangura. Ez zaizkit interesatzen puntu laurdenak eta garaipen pirrikoak.
|
|
|
Ez naiz hemengoa eta ez dut hemen boto emateko eskubiderik, ezta erreferendum batean parte hartzeko ere. Nire mundua diaspora da, hemendik kanpo bizi den jendearen mundua, eta horiei hemengo egoeraren berri ematen saiatzen naiz,
|
nola
halako formazioa ematen betiere. Aldi berean, Euskal Herrian bertan bizi direnak heztea ere bada nire asmoa, nola bizi garen jakin dezaten.
|
|
|
Bereizketa mingarri baten historia dugu hau, inondik ere: etnozidioaren ondorengo
|
nola
halako berpizkunde aldietan, maitasunetik adina izan du muzinetik abertzalearen eta euskaltzalearen arteko hartu eman ozpinduak.208
|
|
|
|
Nola
halako hizkuntza eskubideak aipatu ditugu lehenago, Hegoaldeko hiru lurralde hauetan indarrean dauden hala moduzko eskubide formalak. Ez dugu, ordea, eskubide horien ezaugarri azpimarragarri bat nabarmendu:
|
|
|
Hori ez da zilegi. Hori, izan ere, jadanik burura eramana izan den etnozidioaren
|
nola
halako estalgarri bihurtzen baitzaigu, nahita edo nahi gabe. Lege formalaren antzutasunaz xehetasun argigarri hori egin nahi duenak, egin beza, noski, nork bere barrenak agintzen dion eran, hori egitea ezinbesteko datua izan litekeelako hizkuntzaren zoria dela medio.
|
|
|
" Aizu, badirudi Barçako aldageletako giroa pil pilean dagoela, atzo Real Madriden galdu ondoren...", mihitik tiratu nahiko dio kazetariak Barçako jokalariren bati; eta honek: " Futbola futbola da eta halakoa da, eta,
|
nola
halakoa baita, halako gauzak ditu: beraz...".
|
|
2005
|
|
|
Eman dezagun baietz. Gure herriaren kontu politikoak bideratzen hasten direla eta
|
nola
halako normaltasunez abiatzen direla. Eginkizun izugarriak izango ditu euskalgintzak.
|
|
|
Kulturan, berriz, nahasketaren lilurapean bizi gara oraindik. Ez dakit noiz hasi zen moda, baina azkeneko hamarkadan behintzat aldiro eskaintzen zaigu ikuskizun ustez berritzaile eta ausarten bat, bere berritasun eta ausardia guztia osagaien gehiketa
|
nola
halakoan daukana: balet abangoardista gehi diapositiba emanaldia gehi txalaparta izango da batean; pintura performancea gehi poesia errezitaldia gehi musika elektronikoa hurrengoan, eta horrela nahi dituzuen konbinaketa guztiak, helburua ez baita elkarrekin ondo ezkontzea, edo sentsazio aberatsagoak sortzea, ezpada nahasketa bera.
|
|
|
Ez ziren beste munduko familia bat, ez zuten kontatzeko aparteko gertaerarik, ezta zituzten apurrak gatz-ozpintzeko talenturik ere: Carverren arrebak lan egiten zuen aseguru etxeko kontu aspergarriak, labana zorrotz bat eskuratu orduko
|
nola
halako umore beltzguraz urtero kontatzen zituenak, –" ba al zenekiten eskuko hatz bakoitzak prezio ezberdina duela?" –; koinatuaren arrantza ibilera itzelak eta ibaian gorako konkistak, gurasoak prestatzen ari ziren Mediterraneorako itsas bidaia hura. Carverrek bere pintaketa lanei buruz hitz egingo zuen gero.
|
|
2006
|
|
|
Ez omen zen haren eskutatik pasatutako inor libratzen, iheslari eta erresistente bat baino gehiago hil omen zitzaion esku artean. Hala ere, bere basakeriek ba omen zuten
|
nola
halako hierarkia bat: erresistenteekin baino ankerrago portatzen omen zen juduekin, basapiztia baten moduan homosexualekin.
|
|
2007
|
|
|
Printzipio horien kanpo kokatzen diren eragile politikoek ez dute Euskal Herrian lekurik. Prozesuak une hobeak edota txarragoak biziko ditu, ETAk
|
nola
halako ibilbideren bat egin lezake, baina borroka armatuaren zikloa, politikoki, bukatu da, prozesua bururaino eramatea beste aukerarik ez dago.
|
|
|
Nik, eta nire belaunaldiko euskaldun familietako beste askok ere bai. Bagenekien euskaraz mintzatzen,
|
nola
halako euskaraz bederen. Esan nahi baita nahiko trakets egiten genuela, etxean bakarrik, eta ahalik eta gutxien.
|
|
|
Herri batek badu berainezko bere aiurria, bere determinazio geografikoa, eta baita bere, barne historia? bat ere
|
nola
halakoa (tradizioak, kultura): hori da herria bere naturaltasunean (bere natura eta prehistoria edo, barne historian?) 585, bere isolamenduan.
|
|
|
25 12
|
Nola
halako konponketa egin diogu ibilgailuari. Gehiegi behartzen ez badugu, iraungo du.
|
|
|
hitza/ kontzeptua, banakako zergauza haien guztien zeinua (adierazlea). Metafora izaki,
|
nola
halako hurbilketa bat hortaz, ez argazki bat buruan eta ez ekuazio matematiko baten emaitza zehatza, muga ezbaikoak ditu aplikagarritasunean (landare bat noiz hasten da arbola izaten?), eta haren esanahia beti erabileraren, testuinguruaren menpe geldituko da (Wittgenstein II). Agerkizunak hor daude sentsuentzat, irlatuak zein bere espazioan, ez dute bata bestearen premiarik norbera osoa izateko; pentsamenduaren erresuman, aldiz, ezer ez da ezer bata bestetik esekitasunean baino, dena denari lotua.
|
|
|
Humboldt gazte oraindik antropologoak, hiru bolumeneko proiektu handia izateko baten hasiera eskuizkribatu du Parisen, lehen aldiz 1904an publikatu denean, Leitzman editoreak «Über den Geist der Menschheit» (gizadiaren/ gizatasunaren izpirituaz) izenburutu duena369 Iraultzaren ikuskizunak behatzaile gazteari buru bihotzeratu dion gogoeta behartua da370 Halako ekintzak egiteko eta halako bitartekoak hautatzeko, «guregandik kanpo dena bilinbolan dabilenean», ez dira aski, dio?
|
nola
halako begiramen baldintzatuak, ezpada «neurri aurreneko bat eta absolutua» behar da371, eta hori gizadiaren azken helburuarekin zerikusian da ulertu, «absolutuki eta moralki beharrezkoa» izateko372 Azken batean, ezin da bestelakorik izan, gizadiaren azken helburuarekin zerikusian baino, eta hori ez, gizadiaren betegintzarrea
|
|
|
Aurpegia fina zuen, luzexka, sudur puska batek erdibitua. Akaso horregatik Demetriok
|
nola
halako estimua hartu zion hasieratik.
|
|
|
" Seguru ama dela, ene tenientea?", galdetzen zion, oihuka, datu hori ezin sinetsirik," seguru, ene tenientea?", ekiten zion behin eta berriz. Gogoan zuen
|
nola
halako batean zibil hark, walkia ahotik urrunduz eta buruan kolpe batzuk emanaz," zenbat urte dituzu?", galdetu zion, zakar. " Berrogei", erantzun zion berak, kasik ahapeka; eta besteak" berrogei" errepikatu eta, ahoa walkiari itsatsiz berriz ere, ene tenienteka segitu zuen kuarteleraino iritsi ziren arte.
|
|
|
Mundu bat iradokitzen zuten beti begi haiek, urrunekoa, beti erakargarri, egiazkoa bezain eroa. Bizitza honetan haien atzetik joateak bakarrik lukeela irudiz, guztiak atzean utzi eta emakume haren ondoren itsuki joateko gogoa ematen zuten, emazte haren menera guztiz jartzeko oldar itzela pizten zen inguruko gizonon baitan, baina, aldi berean esaten zuten begi haiek, gizonak ezin zuela izan edozein, ezin zuela izan edonolako, begi haien jabea ez zela aseko
|
nola
halako gizonezkoarekin.
|
|
2008
|
|
|
Txorimalo Gazte Kolektiboa, praktikan eta urte luzetan zehar herriko gazteok izan dugun instituzio erreal bakarra, gure kezkak, alternatibak plazaratzeko sortu zen plataforma kolektiboa. Paradoxikoa nioen, ulergaitza ez esatearren, izan ere, ez ote da egungoa baina momentu hoberik izan herriko gazteekin hitz egin, beraien kezketaz arduratu eta" hay untamiento" ak, bere lana izaki, gazteoi
|
nola
halako bide bat emateko. Alegia, zergatik orain, noren eskutik eta zeinentzat?
|
|
|
Molinotarrek, Goikoetxeak, Boiseko neska mutil gazteek… denek ere
|
nola
halako biltoki dute e.etxea, muga guztiak gorabehera. Izatez, deserrian diren euskaldunen bilgune nagusia da e.etxea, jan eta edan eta erretolikan jarduteko leku lehena, elkarrekin harremanetan sartzeko foroa, euskaltasuna gauzatzeko plaza, euskal izatea gatzatzen deneko larraina…
|
|
|
Hala ere, gorputzaren osasuna baino garrantzitsuagoa da arimarena, eta horretan ere badakizue: elikatzen ez den arima gosez hiltzen da, eta Natividad konfesio komunioen elikaduraren beharrean egongo da; horretarako, baina, bihar bertan etorri luke on Rafael kalonjeak, bihar arratsaldean edo; haren bisita, gainera, ez zaigu gaizki etorriko, arrosario bikain bat errezatzeko, eta,
|
nola
halakoetan bere dama konfiantzazkoa erabiltzen baitzuen mezulari, jarraitu zuen?: Baina doña Norma ere erdi gaixo dago, eta?
|
|
|
kolaborazionismoa erakusten zuena?. Gerardo niretzat ez bada, Nataliarentzat ere ez!?, halako zerbait bururatu ote zitzaion une hartan??; gero, irria ezabatuz? baita hondarrean beste keinu bat eginez ere, beheko ezpaina goikoaren gainean jarriz, besagainak mugitu zituen gora eta behera?,
|
nola
halako axolagabekeria bat adieraz zezakeena eta hartzera zihoàn erabakia zuritu?. Nataliak gure arteko tratua hautsi bazuen, nik zergatik ez?, bururatu ote zitzaion orduantxe??, esan zuen:
|
|
|
Hiztegi batutik terminologia baturako urratsa egin du euskarak XXI. mendean, ahantzi gabe XX. mendearen azken urteetako ahaleginak, ongi eginak aintzat harturik eta oker eginak zuzenduz. Izan ere, ez genuke mesederako termino eta egitura oker eta baldarrak
|
nola
halako ezaugarrien zerrendak osatzeko baliagarri izatea txosten honetan egin bezala.
|
|
|
Hala ere, arratsaldeko irakurketa hori batzar irekian egin zen, 35 kongresukideez gain herriko jendea ere aretoan zela, umeak eta Los, chipirones orfeoia falta gabe. Beraz nekez pentsa daiteke buila giro hartan, Aranaren bertsioa eta Daranatzen
|
nola
halako laburpena entzunez, kongresukideei argi geratu zitzaienik zer esaten zen delako puntuaz. Izatez irakurketa hori entzun ondoren ireki zen debatetxoan inork ez zuen aipatu auzi polemiko hura, baizik beste kontu batzuk (komisio auziak, gastuak, etab.). Testuinguru horretan, orduak aurrera zihoazela eta zerbait egin behar zela eta Arana Goiriren txostena ontzat eman zen aho batez.
|
|
|
Libiak Lockerbieko leherketan izan zuen esku hartzeaz duda agertu arren, bai Tripolik, bai nazioarteak ekonomia arloko interesak zeuzkaten auzi honi
|
nola
halako irtenbidea emateko. Zurikerian oinarritutako harreman horien azken ondorio gisa, AEBetako presidente George Bushek Libiako agintari goren Muammar Gadafiri zuzenean eskerrak eman dizkio.
|
|
|
Hala ere, gorputzaren osasuna baino garrantzitsuagoa da arimarena, eta horretan ere badakizue: elikatzen ez den arima gosez hiltzen da, eta Natividad konfesio komunioen elikaduraren beharrean egongo da; horretarako, baina, bihar bertan etorri luke on Rafael kalonjeak, bihar arratsaldean edo; haren bisita, gainera, ez zaigu gaizki etorriko, arrosario bikain bat errezatzeko –eta,
|
nola
halakoetan bere dama konfiantzazkoa erabiltzen baitzuen mezulari, jarraitu zuen–: Baina doña Norma ere erdi gaixo dago, eta...
|
|
|
...ko irri maleziatsu bat eginez, amarekiko maila bateko –maila osoko– kolaborazionismoa erakusten zuena –" Gerardo niretzat ez bada, Nataliarentzat ere ez!", halako zerbait bururatu ote zitzaion une hartan? –; gero, irria ezabatuz... baita hondarrean beste keinu bat eginez ere –beheko ezpaina goikoaren gainean jarriz, besagainak mugitu zituen gora eta behera–,
|
nola
halako axolagabekeria bat adieraz zezakeena eta hartzera zihoàn erabakia zuritu –" Nataliak gure arteko tratua hautsi bazuen, nik zergatik ez?" bururatu ote zitzaion orduantxe? –, esan zuen:
|
|
2009
|
|
|
Sinestea, eta Jainkoa, azken azkenean seguru asko desira bat da. Eta desira da, azkenean, ateismoa eta fedegabea ere, gure harreman eta interesetan behin eta berriro
|
nola
halako sineskera eta sineskeriek inbaditzen gaituzten kultura honetan behintzat. –
|
|
|
Bizikletan ibiltzeko eguna iritsi bitartean, baina, liburuetara zaletu zen Gabino; lehendik ere aski zaletua zen, egia esan, baina beste era batean, liburuetako marrazkiei letrei baino emanagoa, harik eta jarrera aldaketa hura izan zuen arte, noiz eta letrari marrazkiei baino garrantzi handiagoa ematen hasi baitzitzaion; garai hartan irakurri zituen Stevensonen David Balfour en abenturak eta Gezi beltza, baita Jules Verneren Uharte misteriotsua eta beste abentura liburu asko ere, Kixoteren zati batzuk ere tartean; liburu haiek, bestela, irakurketa onbideratzaileagoekin konbinatzen zituen, orduantxe irakurri baitzituen Kristoren imitazioa eta Hugo Wasten zein aita Colomaren hainbat liburu ere, gehienak aita Anizeto kalonjeak gomendatuak; Gabino mutil bakartia zen,, bere? munduan bizi zena, izeba Ernestinak ederki eman zion Reginari, behin batean, seme alaben izaerari buruzko
|
nola
halako definizioa: –Teofilo Maria, Damaso eta Maria Bibiana munduan bizi dira, eta Gabino, Domingo eta Ada nor bere munduan??, baina Gabinoren munduak ez zuen Domingorenarekin, esate baterako, zerikusirik; edo bazuten zerikusirik, baina jarrerak bereizten zituen, guztiz bereizten ere:
|
|
|
hots, Maria Bibiana bat batean aztoratu eta ezin serioago jarri zen, hazpegien keinu nabari batean, orduantxe ohartu balitz bezala hanka sartu zuela, nahiz eta hanka sartze hura bi galdera marken artean sartu zuen, hain baitzen nabaria, halaber, haren begiradari zeriòn ezjakintasuna; gauzak horrela, arkume goxoa jaten ari ziren une hartan?, aitak eta Teofilo Mariak beste plano batean behar zuten, baita jaun kalonje Anizetok ere (beren karguaz loriatzen diren kalonjeak apetitu onekoak izan ohi dira, sexu ukatuaren gosea ere gularen bidetik asetzen ohituak, antza?), arkume zaporetsuaren zaporearen menera; gizonezkoen kontrastean, baina, adi adi zeuden ama izebak, beren begiratzeko era arretatsu harekin, begien joan etorri neurtu bezain intentsoak, Ada eta Maria Bibiana jomugatzat zituztenak?, ama batez ere, halakoa izan zen, izan ere, Reginak Pagoagako Ama Birjinaren balizko agerketa haiekin azkenean bizi izan zuèn frustrazioa, lehen uneko liluraren gozoa ozpin bihurtarazi eta jarrera neurasteniko batera eraman zuena, halako eran, non zalantzarik gabe baiezta baitaiteke ezen emakumea ez zela, geroztik, bere onean egon? hasi ere, ohi ez bezala nekatzen eta gogotxartzen hasi baitzen gaixotasunaren lehen fasean, baita, denborarekin, okerragora egin ere, prozesu geldiezin batean, ahazmenak eta ahanzturak buruan eragindako
|
nola
halako hutsaldiak, gero eta maizagoak, nagusi?; esan nahi baita Regina kezkatuta zegoela. Regina, egia esan, lehenagotik zegoen kezkatuta afera harekin, Domingoren antza hartzen baitzion batzuetan Adari: ez al zen, esate baterako, Adak egindako azioa, noiz eta, igandeko meza entzuteko obligazioa bazter utzita, atso zahar batekin usoak elikatzen gelditu baitzen, Domingok ere sinatzeko modukoa??, baita susmatzen hasia ere, beharbada. Regina gero eta bere jarrera neurotikoaren mendeago zegoen?, kontu hartan guztian, halakoetan, gainera, Nazariok noiznahi babesten zuen bere alabatxo kuttuna, eta haren portaerak bakardadezko sentipena areagotzen zion etxekoandreari ezinbestean?
|
|
|
hasteko, Reginak bazekien zer esan nahi zioten so haiek eta zer iruzkin gordetzen zuten, zeure lekuan ikusten zaitut, Regina, aspaldiko partez, aleluia, aleluia!?, nahiz eta, ikuspegi osoago batetik, interpretazio harekin ez zetorren guztiz bat, ez behintzat senarraren balizko iruzkinari ñabarduraren bat erantsi ezean; Regina, izan ere, bere lekuan zegoen, bai, baina bere borondatearen ahalegin berezi baten ondorioz, garai batean ez bezala, noiz eta, nonahi zegoela ere, bere lekuan zegoela baitzirudien, naturaltasun hura berezko zerbait zuen-eta; Reginak bazekien, halaber, zer beste mezu gordetzen zuten senarraren so haiek: haragizko harremanetarako deia,
|
nola
halako beldurraren itzalpean jartzen zuena, bere erantzuna senarrak espero ez bezalakoa izango ote zen, errai erraietan nabaritzen zuen hura, uko biribil bat bezala?, berak ere. Reginak, besterik irrikatzen ez zuen arren; Reginak askotan pentsatzen baitzuen ikaragarri ederra izan zitekeela maitasunaren suak sutua izatea, haizearen joan etorrietan betiko galtzeko:
|
|
|
–Bada, gauzak hala badaude, hemen bukatzen da guztia, esan zuen abokatuak, zeinak, hitzen oihalean, adabaki gisa edo,
|
nola
halako irri bat josi, eta honela jarraitu baitzuen?: Hemen hasten da, alegia:
|
|
|
...pertsonalak ekidinez; esan nahi baita, eguraldiaz mintzatzen zenean, meteorologo bat bezala mintzatuko zela, eta sukaldeaz mintzatzen zenean, errezetaren osagaiak eta osagaien neurriak ematera mugatuko zela, bere burua alferrikako iruzkinetan galtzen utzi gabe eta Txarori hari mutur erosorik eskaini gabe, handik tiraka ibil ez zedin; eta, hala eta guztiz ere, Adak garbi behar zuen hura Txarorekiko
|
nola
halako urruntasunaren mementoa zela, ez hausturarena, eta gatz bihi bat edo bizigarri bat erantsi ziola, behin edo behin, hoztasunez osatutako formulari, baina marra igaro gabe, idatzi ere, halaxe idatzi baitzion hurrengo gutunean:
|
|
|
Adak, bizpahiru segundoko isilunea zabaldu ondoren, amore eman zuen buruaren goitik beherako mugimendu batekin: ez, haatik, baldintzarik gabeko baiezko batekin, buruaren mugimenduari begien
|
nola
halako keinu bat gehitu baitzion, baiezkoa itzal baten azpian sartzen zuena:
|
|
|
Domingok, zauriaren neurria egiaztatu nahian edo, bizkar zorroa apur bat baztertu, balak zorroan egindako zuloarekin batera, isurkari jario
|
nola
halako bat ere ikus zezakeen, zuloa eta zulo ingurua blai?, eskua zorroaren azpitik sartu?. Eman zidatek, bai, baina ez diat minik nabaritzen, esan zion Chaplinek une hartan?, haztatu ere, haztatu zion bizkarra han eta hemen, eskua garondopetik ere sartuz, harik eta, pixka pixkaka, Chaplin zauritu ez zutelako susmoa nagusitu zitzaion arte; eta orduan, sinets ezin zezakeena hobeto egiaztatzeko, Chaplin eserarazi, zorroa, alkandora eta elastikoa kendu eta, zauririk ez zuela ohartu bezain laster, Chaplin besarkatu, eta honela esan zion, pozaren pozez:
|
|
|
Bi kapitain zeuden haiekin, Daireaux eta Campet izenekoak. Henrikeren bi ondokoek
|
nola
halako adiskidantza egina zuten haiekin honatako bidaian. Ni ez nintzaien hurbiltzen.
|
|
|
–
|
Nola
halakorik, jauna?
|
|
|
Amerikanuak, beraz, arrakasta handikoa. Nire doktore tesia, bestalde, Etxalarri eta Murelagari buruzkoa, Londresen eta New Yorken argitaratu zen ingelesez, eta
|
nola
halako arrakasta izan zuen; gaztelaniazko bertsioak, aldiz, ez zuen batere oihartzunik izan.
|
|
|
Euskaltzaindiak berak bere kabuz ezin du egin, baina horretan ari diren beste batzuk koordina ditzake. Lexikoaren Behatokian, Euskaltzaindiaren koordinaziopean jarri ditugu IXA taldea, Elhuyar eta UZEI. Gu ez gara merkatuan, eta
|
nola
halako espazio neutroa eta itzal handikoa eskaintzen dugu, indarrak biltzeko, kasu honetan hirurentzako onuragarria izango den proiektua gauzatzeko. Eskema honetan ere sartu behar dugu gure burua.
|
|
|
Oinarriak, hala ere, XIX. mendekoak baino sendoagoak dira: hedabideen ekosistema txiki bat daukagu, euskara batu estandarra egina eta gizarteratua dago, euskal hezkuntza sistema ere badugu eta
|
nola
halako ofizialtasuna lurraldearen zati batean. Horiek guztiak eta arestian aipaturiko elkarlan esperientzia aberasgarriak gogoan, beraz, bada arrazoirik euskarazko komunikazioaren garairik onenak etorkizun direla pentsatzeko.
|
|
|
Espainiak euskaldunak harritzeko gaitasuna aienatu izanak ez du eragozten haien askatasunak murrizteko harturiko neurri asko eskandaluzkoak ez izatea. Askatasunaren eta D3Mren batik bat lehenaren hauteskunde zerrendak baliogabetzea, ETArekin dituzten lotura
|
nola
halakoetan oinarrituta terroristak badira, nolatan ez daude kartzelan?, larria baino larriagoa da, bi arrazoi ezinago arriskutsurengatik. Lehenik, demokrazia printzipio guztiak urratzen dituelako, besteak beste, politikan parte hartzeko eskubidea; eta, bigarrenik, politikaren bideari atea itxirik, suspertu eta zilegiztatu egiten duelako borrokatzen omen duen indarkeria.
|
|
|
Argitara atera da etxe askotan egoera ekonomikoa hauskorra dela. Horrek agerian utzi du aurreko urteotako hazkunde ekonomikoa
|
nola
halakoa izan dela. Jesusek, ebanjelioan, zentzugabe deitzen dio bizitzaren etxea hondar gainean eraiki zuenari.
|
|
|
Ia ziur bainago EAE tartean ez balego Euskadi hitza agertuko ez balitza erabateko bilkura eta adostasuna izango zutela Nafarroako Gobernuak Akitaniako Kontseiluarekin. Inolako zalantza gabe biak ala biak direlako AH Trenaren edo
|
nola
halako Eurogune baten alde. Sanztarrak gutxi balira hor dator PPko Basagoiti ere EAEko Estatututik Nafarroari buruzko edozein erreferentzia kentzeko eskatuz.
|
|
|
...pertsonalak ekidinez; esan nahi baita, eguraldiaz mintzatzen zenean, meteorologo bat bezala mintzatuko zela, eta sukaldeaz mintzatzen zenean, errezetaren osagaiak eta osagaien neurriak ematera mugatuko zela, bere burua alferrikako iruzkinetan galtzen utzi gabe eta Txarori hari mutur erosorik eskaini gabe, handik tiraka ibil ez zedin; eta, hala eta guztiz ere, Adak garbi behar zuen hura Txarorekiko
|
nola
halako urruntasunaren mementoa zela, ez hausturarena, eta gatz bihi bat edo bizigarri bat erantsi ziola, behin edo behin, hoztasunez osatutako formulari, baina marra igaro gabe... idatzi ere, halaxe idatzi baitzion hurrengo gutunean:
|
|
|
Adak, bizpahiru segundoko isilunea zabaldu ondoren, amore eman zuen buruaren goitik beherako mugimendu batekin: ez, haatik, baldintzarik gabeko baiezko batekin, buruaren mugimenduari begien
|
nola
halako keinu bat gehitu baitzion, baiezkoa itzal baten azpian sartzen zuena:
|
|
|
Domingok, zauriaren neurria egiaztatu nahian edo, bizkar zorroa apur bat baztertu –balak zorroan egindako zuloarekin batera, isurkari jario
|
nola
halako bat ere ikus zezakeen, zuloa eta zulo ingurua blai–, eskua zorroaren azpitik sartu –" Eman zidatek, bai, baina ez diat minik nabaritzen" esan zion Chaplinek une hartan–, haztatu ere, haztatu zion bizkarra han eta hemen, eskua garondopetik ere sartuz, harik eta, pixka pixkaka, Chaplin zauritu ez zutelako susmoa nagusitu zitzaion arte; eta orduan, sinets ezin zezakee...
|
|
|
Adak automata batek bezala so egin zion Maria Bibianari, burua apurka apurka jiratuz, ez hitz bat eta ez keinu bat ere egiteko gai, jarrera pasibo erabateko batean, zeinak Maria Bibianaren erreakzioa eragin baitzuen: ...lehen uneko liluraren gozoa ozpin bihurtarazi eta jarrera neurasteniko batera eraman zuena, halako eran, non zalantzarik gabe baiezta baitaiteke ezen emakumea ez zela, geroztik, bere onean egon... hasi ere, ohi ez bezala nekatzen eta gogotxartzen hasi baitzen gaixotasunaren lehen fasean, baita, denborarekin, okerragora egin ere, prozesu geldiezin batean, ahazmenak eta ahanzturak buruan eragindako
|
nola
halako hutsaldiak, gero eta maizagoak, nagusi–; esan nahi baita Regina kezkatuta zegoela –Regina, egia esan, lehenagotik zegoen kezkatuta afera harekin, Domingoren antza hartzen baitzion batzuetan Adari: ez al zen, esate baterako, Adak egindako azioa, noiz eta, igandeko meza entzuteko obligazioa bazter utzita, atso zahar batekin usoak elikatzen gelditu baitzen, Domingok ere sinatzeko modukoa? –, baita susmatzen hasia ere, beharbada –Regina gero eta bere jarrera neurotikoaren mendeago zegoen–, kontu hartan guztian –halakoetan, gainera, Nazariok noiznahi babesten zuen bere alabatxo kuttuna, eta haren portaerak bakardadezko sentipena areagotzen zion etxekoandreari ezinbestean– mutur ezkuturen bat ez ote zegoen...
|
|
|
–Bada, gauzak hala badaude, hemen bukatzen da guztia –esan zuen abokatuak, zeinak, hitzen oihalean, adabaki gisa edo,
|
nola
halako irri bat josi, eta honela jarraitu baitzuen–: Hemen hasten da, alegia:
|
|
|
hasteko, Reginak bazekien zer esan nahi zioten so haiek eta zer iruzkin gordetzen zuten –zeure lekuan ikusten zaitut, Regina, aspaldiko partez, aleluia, aleluia! –, nahiz eta, ikuspegi osoago batetik, interpretazio harekin ez zetorren guztiz bat, ez behintzat senarraren balizko iruzkinari ñabarduraren bat erantsi ezean; Regina, izan ere, bere lekuan zegoen, bai, baina bere borondatearen ahalegin berezi baten ondorioz, garai batean ez bezala, noiz eta, nonahi zegoela ere, bere lekuan zegoela baitzirudien, naturaltasun hura berezko zerbait zuen-eta; Reginak bazekien, halaber, zer beste mezu gordetzen zuten senarraren so haiek: haragizko harremanetarako deia,
|
nola
halako beldurraren itzalpean jartzen zuena, bere erantzuna senarrak espero ez bezalakoa izango ote zen –errai erraietan nabaritzen zuen hura, uko biribil bat bezala–, berak ere –Reginak– besterik irrikatzen ez zuen arren; Reginak askotan pentsatzen baitzuen ikaragarri ederra izan zitekeela maitasunaren suak sutua izatea, haizearen joan etorrietan betiko galtzeko:... su hura, baina, beti izaten zen, itxura batean, itxurazko, zeren, sutea amaitu eta haizeak sua eraman ondoren, beti geratzen baitziren, suaren sorlekuan, fenix hegaztiarekin zerikusirik ez zutèn bi gorputz astun ahitu –bi gorputz problematiko, alegia– errautsen artean, nobela erromantikoetako protagonistek besterik bazioten ere; Regina, beraz, zalantzan bizi zen, zalantzak bizi zuen eta haren jokabidea ez zitekeen zalantzazkoa baino izan; entzun ere, halaxe entzun zuen seguruenik Haendelen musika, alai baino alaiago, bai –paperak hala eskatzen zion, gainera, eta horregatik areagotu zituen keinuak, irria are irriago bihurtzeko saioan, modurik artifizialenean izan bazen ere–, baina auskalo alaitasun hark ez ote zituen bere baitan gordetzen munduko tristura guztiak...
|
|
|
...atzuk ere tartean; liburu haiek, bestela, irakurketa onbideratzaileagoekin konbinatzen zituen, orduantxe irakurri baitzituen Kristoren imitazioa eta Hugo Wasten zein aita Colomaren hainbat liburu ere, gehienak aita Anizeto kalonjeak gomendatuak; Gabino mutil bakartia zen," bere" munduan bizi zena –izeba Ernestinak ederki eman zion Reginari, behin batean, seme alaben izaerari buruzko
|
nola
halako definizioa: " Teofilo Maria, Damaso eta Maria Bibiana munduan bizi dira, eta Gabino, Domingo eta Ada nor bere munduan" –, baina Gabinoren munduak ez zuen Domingorenarekin, esate baterako, zerikusirik; edo bazuten zerikusirik, baina jarrerak bereizten zituen, guztiz bereizten ere:
|
|
|
Kontua ez da elebitasunaren itxurakerian erortzea. Guztia sistematikoki ele bietan eginda, bi hizkuntzen arteko
|
nola
halako berdintasun formala irudikatuko genuke, baina, euskararen presentzia itzulpenaren bidez bermatzen dugun neurrian, ez genuke bi hizkuntzen arteko egiazko berdintasunik izango erabilerari dagokionez, gehienez ere parekotasun kuantitatiboa izango genuke, baina ez da hori kontua, ezta hurrik eman ere. Hor dago gakoa.
|
|
|
Era berean, elebidunen proportzioa %20 behetikoa den hiriguneetan eta %70etik gorakoa denetan nahitaez egiteko ezberdinak lehenetsi behar dira. Eta, nolanahi ere, euskal hiztun direnei eusteko ahalegina ezin da bertan behera utzi euskararen
|
nola
halako ezagutzadunak irabaztearen truke.
|
|
|
Egia horien ondoan, ordea, hain zaila ote zaigu ulertzea, hizkuntza bat, kasu honetan gaztelania, guztiek ezagutzeak ez duela esan nahi guztiek sentitzen dutenik beren hizkuntzatzat edo beren hizkuntza bakartzat edo beren lehen hizkuntzatzat? Eta hori ulertzen baldin bada, beste pauso bat emanda, hain zaila ote da ulertzea hizkuntzen bizikidetza, ez, alegia,
|
nola
halako koexistentzia hutsa, dela hizkuntza bat baino gehiago dituen gizarte pluralaren kohesiorako bide bakarra?
|
|
|
Urteotan guztiotan
|
nola
halako paktu aipatugabe bat gertatu da euskal abertzaleen eta azken boladan konstituzionalista deitzen direnen artean, bi aldeek espresuki adostu gabea, baina neurri batean bi aldeentzako eroso izan den paktua. Idatzi eta adostu gabeko paktu horren arabera, abertzaleei dagokie euskararen kontuez arduratzea, euren hesi barruko kontuak direnez gero.
|
|
|
Halere, euskararen etorkizunarekiko larriminak eraginda edo, euskararen plazan betidanik azaldu da indartsu, edo soilik zaratatsu, agian??
|
nola
halako obsesio juridizista bat, beharrezkoak diren lege, arau eta plangintzei Moisesen Taulen balioa aitortzerainoko obsesioa, euskararen osasun neurriaren diagnostiko egiazkotik urrun dagoena.
|
|
|
Etxearen irudia baliatuz esango genuke, balio horiek guztiak beharrezko direla hain zuzen ere helburua Etxe Bakarra eraikitzea delako, bi hizkuntza erabiltzen diren Etxe bakarra. Gela eta solairu askotako etxea, kolore ugari eta dekorazio ezberdinen erakustoki izango den etxea, baina etxe bakarra, hori da helburua; inondik ere ez bata bestearen ondoan kokaturiko bi etxe, inola ere ez euren artean
|
nola
halako harremanak dituzten bi familia bizilagun, baizik eta belaunaldi, sexu, adin, izaera, pentsamolde politiko, ideologiko eta erlijioso ezberdinetako kideez osaturiko familia bakarra. Hori zen 1982ko Hitzarmenaren eta Legearen helburua, bizikidetzaren helburua, finean, geureak ditugun bi hizkuntzak gizarte bakarrean integratzea.
|
|
|
Euskarari buruz esan berri dugunak hizkuntza aniztasun asimetrikoan bizi diren eta
|
nola
halako ahulezia nozitzen duten hizkuntza guztientzako balio du, berezitasunak oso kontuan hartzearen kalterik gabe. Geurea dugu aniztasuna, hainbat esparrutan dugu hori geure geurea, baita hizkuntza arloan ere.
|
|
|
Baina oker, erabat oker eta bidegabe, gainera? dabil horretatik guztiorretatik, eta bereziki faktore politiko eta instituzionalekiko mendeku moduan, gaztelaniarekiko herra ondorioztatzen duena, edo herra ez bada
|
nola
halako distantzia edo indiferentzia. Oker dabil gaztelania hizkuntza arrotza bailitzan arbuiatu nahi duena.
|
|
|
Besterendu ezin diren eskubide moralak ere arriskutan omen daude sistema horretan. Horren alde egonik bere obra copyleften utzi zuen bati irakurtzen nion aurrekoan,
|
nola
halako batean aurkitu zuen bere obra testuinguru desegoki batean eta bere harridurarako autorearen aitorpenik gabe. Horra arriskua, arriskuetako bat.
|
|
2010
|
|
|
genero indarkeria kasua zen. Hori dugu benetako mundua, ala haren errepresentazio
|
nola
halako bat besterik ez?
|
|
|
–Gerhardekin behin aztertu nuen turkiar automataren aurka jokatu zuèn partidetako bat, eta Napoleon ez zen hain xakelari eskasa, nik uste. Eta manikia uste baino maisuago zen, beharbada??; eta
|
nola
halako keinu arraro bat egin baitzidan, galdetu nion: –Irakurri duzun biografian, ez al da makinaren deskripziorik egiten??.
|
|
|
Haiek, hala ere, ongitxo dakit? gure arteko ariketa intelektualak ziren, birtuosismo
|
nola
halako baten ezaugarriak zituztenak, beste ezer baino gehiago: gureak ez ziren, beraz, nirvanaren existentziaren tesia berresten zutèn froga gezurtaezinak, baina zeinen ongi pasatzen genuen, eta zeinen ongi etorri zitzaidan niri zure aurkikuntza hura, gas nobleei lotutakoa!, halako moldez, non aurkikuntzak guztiz animatu baininduen, neure patua, neure kabuz onartzen hasia nengoena, guztiz onartzeko bidean?
|
|
|
Horregatik nago heriotza zigorraren kontra, munduan egin daitezkeen epaiketa bidezko ustezko guztiak berez baitira bidegabeak, datu batzuen faltan. Beste gauza bat da gizarteak, bere burua babesteko, hartu behar dituen neurriez jardutea eta neurri horien izenean
|
nola
halako justizia bat aldarrikatzeko eskubidea aitortzea, baina justizia hori Justiziarekin parekatu nahi izatea, gobernu guztiek, diktadurek bereziki, nahi izaten duten bezala, iruzur hutsa da, baita autoritatearen krimenak zuritzeko alibi bat ere.
|
|
|
horra zeurean aipagai izan duzun kontuetako bat. Une batean, gainera,
|
nola
halako gonbita ere luzatu didazu: –Zuk ere baduzu zer esanik gai honetan, Gabino, Helenarekin bizi izan zenuena ez baitzitzaizun txantxetakoa gertatu, nik uste??, eta ea zer kontatzen dizudan.
|
|
|
Jendetzaren eta gurdiaren artean
|
nola
halako eztabaida latza piztu zen, irainak alde batetik, harrokeriak bestetik, biraoka denak; baina kapitainaren keinuaz bastoi kolpe zaparrada ikusi nuen handik eta hemendik gurdian zehar, bizkarretan nahiz buruetan; hau guztia kanpoko baretasunaren barruan dago, ordena omen da. Begiak, ordea, mendekuz beteta zeuden eta gizagaixoen ukabilek euren belaunekin ordaintzen zuten.
|
|
|
Hori dela medio gaztelania hutsez5 alfabetatzen zituen eskolak, oro har, bertako haurrak: bai etxetik erdaldun huts zirenak, bai
|
nola
halako elebidunak eta bai euskaldun garbiak. Euskarak eta euskal kulturak ez zuten leku irmorik orduko eskola molde ofizialean:
|
|
|
hemen bertan, eta guri begira, idatzia dirudi. Bai etxetik erdaldun diren gazteen kasuan eta bai, are, etxetik euskaldun(
|
nola
halako euskaldun) direnen artean bete betean konplitzen dira Galesko muga eragozpen horiek. EAEko eskola mundua bere bidetik joan da, sarriegi, haurren euskalduntze eta alfabetatze lanean.
|
|
|
horra zeurean aipagai izan duzun kontuetako bat. Une batean, gainera,
|
nola
halako gonbita ere luzatu didazu: " Zuk ere baduzu zer esanik gai honetan, Gabino, Helenarekin bizi izan zenuena ez baitzitzaizun txantxetakoa gertatu, nik uste...", eta ea zer kontatzen dizudan.
|
|
|
Horregatik nago heriotza zigorraren kontra, munduan egin daitezkeen epaiketa bidezko ustezko guztiak berez baitira bidegabeak, datu batzuen faltan. Beste gauza bat da gizarteak, bere burua babesteko, hartu behar dituen neurriez jardutea eta neurri horien izenean
|
nola
halako justizia bat aldarrikatzeko eskubidea aitortzea, baina justizia hori Justiziarekin parekatu nahi izatea, gobernu guztiek —diktadurek bereziki— nahi izaten duten bezala, iruzur hutsa da, baita autoritatearen krimenak zuritzeko alibi bat ere. Eta Domingoren heriotzaren kasuan, berdin.
|
|
|
Haiek, hala ere —ongitxo dakit— gure arteko ariketa intelektualak ziren, birtuosismo
|
nola
halako baten ezaugarriak zituztenak, beste ezer baino gehiago: gureak ez ziren, beraz, nirvanaren existentziaren tesia berresten zutèn froga gezurtaezinak, baina zeinen ongi pasatzen genuen, eta zeinen ongi etorri zitzaidan niri zure aurkikuntza hura, gas nobleei lotutakoa!, halako moldez, non aurkikuntzak guztiz animatu baininduen, neure patua, neure kabuz onartzen hasia nengoena, guztiz onartzeko bidean... psikearen indarrak erabat menderatzen inoiz ikasten ez bada ere.
|
|
|
‘Gerhardekin behin aztertu nuen turkiar automataren aurka jokatu zuèn partidetako bat, eta Napoleon ez zen hain xakelari eskasa, nik uste. Eta manikia uste baino maisuago zen, beharbada... ’; eta
|
nola
halako keinu arraro bat egin baitzidan, galdetu nion: ‘Irakurri duzun biografian, ez al da makinaren deskripziorik egiten? ’ ‘Ez’ ‘Hara:
|