|
2015
|
|
|
Denboraldi honetako azken saioa den hau, Donostiako Urgull mendian grabatu da. Bizitza osoa darama Iñakik poesia idazten baina oraintxe, 64 urterekin, plazaratu du bere
|
lehen
poema liburua: “Errukiaren saria”.
|
|
|
euria ari du zarra zarra/ eta ni aterki barik/ hori dela eta oraintxe nago/ goitik behera bustirik/ gainera ez dut inon aurkitzen/ estaltzeko aterperik/ a ze nolako bronka entzungo/ dudan amaren ahotik. Gaiaren berri izatean burura datorkizun
|
lehen
gauza ez, bigarrena ere ez, hirugarrena jorratzeko gomendio zentzuzko horren harira ez dut ezer esango; dena dela, lerro horiei erreparatu eta berehala pentsatzen dut gaia emanda etortzeak (neurri zurrunak) itzel laguntzen zidala, kasik behartzen, zerbait amaitzera, eta zerbait hori ahalik eta txukunen gauzatzera, nire eleketari ibilbidean irabazi nuen hurrengo sarian ere gaia emanda idatzi bainu... Kontuak kontu, bestelako toki batera ere badoakit gogoa bertso horren aurrean, hain zuzen jarreren inertzietara, eta auto ironiko irakurtzen dut azken puntx gisa saiatu nuen hura, amaren bronka, topikoagorik.
|
|
|
...tzuek euren artean eztabaidatzen zuten bitartean, artean kalapita hauspotzen zuen azken txapelketa nagusiaren harira, zer zegien Ametsek bertsotan eta zer zemaion Maialenek bertsoari; nola hark, artisau, harria apart zizelka zezakeen, baina zelan honek, kolpe lehorra emanda, krak, arrakala zezakeen guztia; urtetako tradizioa hautsiz bertso saio batera baino gehiagotara joan nintzenekoa (hori baino
|
lehen
Plazatik Gaztetxeetara baino ez, eta sinetsidazue, gehiago zen gaztetxeengatik plazengatik baino), harria arrakalatu ez ezik nagusiarenak ez bezalako tresnak baliatu nahi zituztenen saioetara, tresnok gutxienez auzitan jarri nahi zituztenenetara, non oro ziren emakumeak eta ez zen kasualitatea; ikasturtea itzultzaileen hitzaldiekin beharrean arrakalagilearen bi eskolarekin amaitu nuenekoa, Maiale...
|
|
|
Segituan ohartu nintzen 15 urte ez direla alferrik igarotzen, eta ezer gutxi gogoratzen nuela. Kaleetan barna eduki nuen
|
lehen
buruhaustea: “Hemendik da!
|
|
|
Eta tenperatura onekoa. GPSari jarraituz iritsi ginen erreserbaturiko hotelera, eta segituan iritsi zen
|
lehen
muturrekoa: jatorki harrera egin zigun andreak esan zuenez, berak ez zuen inongo erreserbarik gure izenean.
|
|
|
Kamera esku artean hartuta, Madrilgo Adolfo Suárez aireportuan grabatu nituen bidaia honen
|
lehen
irudiak. Sekula ahaztuko ez dudan egoera surrealista antzeko batek harrapatu zuen nire objektiboaren osotasuna:
|
|
|
|
Lehen
eguna bidaiatzen pasatu ostean, Los Angeleseko hotel batean egin behar genuen gaua, eta, urteak betetzen nituenez, mexikar jatetxe batean ospatu genituen. Ez inori kontatu, baina glamour pixka bat espero nuen nire eguneko afarian.
|
|
|
Nik gidatzen nuen bi pedal besterik ez zituen forda. Erraza dela dirudi, baina zin degizuet
|
lehen
kilometroetan Sierrak sekulako frenazoak eman zituela! Gero aitortu zidan ezker oinaz zapaltzen zuela frenoaren pedala.
|
|
|
Makina bat ke sortutako ke makina ari esker, laino artetik atera gintuzten banaka banaka, gertatzen ari zen guztiari oraindik laino artetik bezala begiratzen bagenion ere. Ez nuen
|
lehen
aldia ke gortina zeharkatzen, baina ez dut uste horretara ohituko denik gizaki hilkorrik.
|
|
|
Horrengatik, ingelesez kantatzea beste erremediorik ez zitzaigun gelditu.
|
Lehen
esperimentu serioa 2010ean egin nuen, Iratxe Ibarra lagun izan nuen Boiserako lehen espedizioan. Ordukoak gogoan hartuta, eta ontzen utzita, saiatu ginen ingelesez, zortziko handian edo bederatzi puntukoan:
|
|
|
Horrengatik, ingelesez kantatzea beste erremediorik ez zitzaigun gelditu. Lehen esperimentu serioa 2010ean egin nuen, Iratxe Ibarra lagun izan nuen Boiserako
|
lehen
espedizioan. Ordukoak gogoan hartuta, eta ontzen utzita, saiatu ginen ingelesez, zortziko handian edo bederatzi puntukoan:
|
|
|
Aldizkari honek ere aitortu nahi izan zuen bere lana eta 1999ko udan, 34 zenbakia oso osorik eskaini zion Aita Zavalari. Deustuko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu bezperetan, Jabierko Gazteluaren inguruko zelaietan elkartu zen Joxean Agirre kazetariarekin eta bertan kontatzen ditu bere
|
lehen
pausoak, hasieran zertan ari zen kontzienteegi ere izan gabe, gustuko zituen bertso paperak biltzen nola hasi zen. “Horrelako erabakiak ez dira inoiz momentu batean hartzen.
|
|
|
“Niretzat egun tortura bat da pentsatzea negar egin ahal dudala”. Borroka psikologikoez galdetuta,
|
lehena
izan zuen aipatzen. “Igaro nintzen publikoaren aurrean negar egiteari fobia edukitzetik, nire bizitzako leku denetan negar egitera”, kontatu zuen.
|
|
2016
|
|
|
Musika emanaldiak ere egin ziren: Xabier Lete gogoan
|
lehenik
, urtebetez; Sortuko dira besteak iritsi zen ondoren. Ziklo horrek eman zuen berea, eta, ondoren, beste gai batzuk lantzeari ekin zioten ikuspuntu ezberdinetatik, hala nola musika, literatura, eta horretaz gaindi, Goikoetxearentzat aspektu garrantzitsua dena zinez:
|
|
|
J.G. – “Ez dago Euskal Herrian antzerkia Lete bezainbeste ikuspuntutatik praktikatu duenik:
|
lehenik
, aktore gisa; jarraian, itzulpenak edota egokitzapenak egiten; ondoren idazle moduan, zuzendari bezala, bere musikari eta ekoizle fazetak ahaztu gabe; eta, azkenik, instituzioetatik eragile bezala.”
|
|
|
“Ez dago Euskal Herrian antzerkia Letek bezainbeste ikuspuntutatik praktikatu duenik:
|
lehenik
, aktore gisa; jarraian, itzulpenak edota egokitzapenak egiten; ondoren idazle moduan, zuzendari bezala, bere musikari eta ekoizle fazetak ahaztu gabe; eta, azkenik, instituzioetatik eragile bezala (1985ean Kultura diputatu bilakatu zen) ”.
|
|
|
K.T. – Bertsotan egiteko zeukan eragatik irudiak irudika ditzakezu. Nik uste dut
|
lehenik
irudi bat sortzen zuela buruan, eta ondoren bertsoak jartzen zizkiola irudi horri.
|
|
|
“Gauzak kontatzeko zeukan eragatik irudiak irudika ditzakezu. Nik uste dut
|
lehenik
irudi bat sortzen zuela buruan, eta ondoren bertsoak jartzen zizkiola irudi horri”. Tapiaren aburuz, Txirritak izaera poliedrikoa zeukan:
|
|
|
Harrian
|
lehen
izenak dio
|
|
|
egun on
|
lehenik
.
|
|
|
|
Lehen
aldiz bakarrik joan zara oporretara. Lehen eguna bukatzen ari zaizu.
|
|
|
Lehen aldiz bakarrik joan zara oporretara.
|
Lehen
eguna bukatzen ari zaizu.
|
|
|
nik
|
lehen
helburu
|
|
|
Gaizki itxitako motxila bat oka neramala iritsi nintzen igande gauez aterpetxera. Bi egun zeramatzan mikromunduak egosten, eta igartzen ziren
|
lehen
burbuilak ordurako. Aurretik aste bat, eta mundu bat hizketan.
|
|
|
Autobus gidaria bera, irla i tik a-ra ezagutzen zuena, baina sekula irlatik atera gabea.
|
Lehen
pertsona tantak azaltzen ziren aterpetxeko ateetatik, hots gehiago egiten zuten tanta batzuek besteek baino. Austriarrak mendi puntatik herrira bezala hitz egiten zuten, Galeskoek ezpainetatik belarrira.
|
|
|
Larunbatean, aurreko egun guztietan bezala, Irati eta Maddalen saioa hasi baino
|
lehen
jendeari umore ona itzultzen ari ziren, Jon, Esti, Iñaki, Xabi, Haritz… eta beste hainbeste, pastel gaineko ginga gorriz tindatzen, eta gainerakook metro karratuetan kilometroak egiten. Galestarrak izan ezik, galestarrak izozki bana jaten ari ziren marko konparaezineko ertzen batean.
|
|
|
Eskatu da lehen
|
lehenik
iparraldeko errepublikan okupazio militarraren amaiera, armada turkiarra erretiratzea. Eta ostean, alde bietako biktimen aitortza minimo bat.
|
|
|
Arrasateko Gaztetxean eskainitako kontzertuaren aurretik erantzun zituzten BERTSOLARIren galderak. Japoniatik itzuli osteko
|
lehen
kontzertua izan zen Arrasatekoa. “Harritzen” ari dira gertatzen zaizkien gauzekin Iñaki Gurrutxaga (Orio, 1981) eta Aitzol Barandiaran (Ataun, 1986).
|
|
|
|
Lehenik
, emozioen aktibazioa
|
|
|
Gakoa, gaia bera baino gehiago, emozioa aktibatzea izaten da, bizipena izateko aukera izatea, horrek sortzen duelako interesa”.
|
Lehen
paragrafoan aipatutako gonbidatuen artean, haurren osaba edo aitona ziren guztiak, salbu eta Patxi Goikolea. Goikolea, dena den, komunitateko kide da.
|
|
|
Jende gehienak pentsa lezake ez dela beharrezkoa ziklo osoa betetzea, eta normala ‘erabili eta bota’ izatea.
|
Lehen
ziklo osoa betetzen zuen bertsoak, hau da, bertsoa entzun edo irakurri, herriak gogoan hartu eta kantatu. Inori ez zaio burutik pasatzen bertsolariek kantaturiko bertso guztiak gogoan hartzen zirenik; ez horixe; baina, han eta hemen, batzuek eta besteek, sorta politak bai.
|
|
|
Esan nion Connyri, Amurizaren erlatibozko esaldiekiko proposamenak kontuan hartuz: Ezagutu duzu gizon bat, hiltzen denean haren albistea egunkari guztietako
|
lehen
orrian etorriko dena. Hala izan zen gutxira.
|
|
|
Besteak beste, dezente harritu nau jarraitzaileen “atsegin dut”ak emateko moduak: gehienek bideoaren
|
lehen
20 segundoak ikusi baino lehen uzten diote bideoa ikusteari, eta askok elkarbanatu egiten dute. Beraz, ikasi dut sare sozialak norbere apaingarri ere badirela.
|
|
|
Urte askoan Joxean Agirrek berak hartu du bere gain kazetaritza lanaren pisurik handiena.
|
Lehen
urteetan Laxaro Azkunek ere gauza dezente atera zituen, eta hurrengoetan Pako Aristi ere makina bat zenbaki egindakoa da bakarrik, erdibana edo heren batean. Geroagoko etapa batean, lau urtez, Josu Martinezek, izenorde ezberdinekin eta Txaber Larreategiren laguntzarekin, hainbat lan bikain argitaratu zituen baita ere … Aldizkariaren diseinuak eta maketazioak ere izen abizenak ditu:
|
|
|
Eta erreferentziazko argazkilaria ere badugu, Conny Beireuther, 15 urtetik gora aritu baita kamerarekin hiru bertsolari belaunaldiri argazki bikainak ateratzen. Kudeaketa, berriz, Xanti Jakak eraman zuen
|
lehen
urteetan, eta neronek, hurrengoetan. Iritzia emanez ekarpen gehien egin dutenak Andoni Egaña, Joxerra Garzia eta Jon Sarasua izan dira, nola ez.
|
|
|
Bertsolari aldizkariko Erredakzio Kontseiluko kide bihurtuta. Gutako gehienok,
|
lehen
alean irakurrita jakin genuen hala ginela, eta ez genuen gutxi luzitu.
|
|
|
ezinezkoa zirudien egitasmoan sartu izanaren erru guztia Joxeanek zeukala, alegia. Izan ere, berak deituta egin genuen
|
lehen
bileran (edo bigarrenean, Donostiako Antiguan izan zela uste baitut), horrelako aldizkari bat (National Geografic zuen Joxeanek eredutzat) bertsolaritzaren alorrean ezinezkoa zela erabaki genuen, aho batez erabaki ere. Nire memoria uste baino maltzurragoa ez bada, esango nuke lehen (edo bigarren) bilera “erabakigarri” hori Matia kaleko Kalaberri tabernan egin genuela (afalduz, noski, bertsolarien estiloan).
|
|
|
Pentsa ezak! Bertsolari aldizkariaren
|
lehen
alean bazetorrek kubatar dezimistei buruzko artikulu bat. Beste baten izena agertzen duk artikulugile, baina idatzi, neuk idatzi nian”.
|
|
|
Joxani batetik sartzen ez zaiona –gorreria arazoak ditu edo hala esan izan digu beti bestetik sartzen zaio. Eta ezezkoa erabaki genuen arren, berak aurrera jo eta handik gutxira zen
|
lehen
Bertsolari ale hura gure eskuetan. Portadan, Mañukorta bizarra egiten.
|
|
|
Are gehiago: aldizkaririk ez ateratzea erabaki bagenuen ere, ni konbentzitu ninduen Basarriren etxera joan eta
|
lehen
aldizkari hartarako elkarrizketa bat egin niezaion. Eta beti eskertuko diot Joxani aukera eman izana, ordura arte ez bezalako hurbiltasunetik ezagutu ahal izan bainuen laurogei urteak urruti ez zituen bertsolari handia.
|
|
|
Eta hori baino meritu handiagoa ere badu Joxanen tamainarik oneneko gorreriak.
|
Lehen
aldizkarietan ez zetorren horrelakorik, baina, urte gutxiren buruan, lehen orrialdeetako batean kredituak jarri beharra zegoen. Eta kredituetan, editatzilearen izena eta koordinatzailearenaren ondoren, “erredakzio kontseilua” zetorren.
|
|
|
Eta hori baino meritu handiagoa ere badu Joxanen tamainarik oneneko gorreriak. Lehen aldizkarietan ez zetorren horrelakorik, baina, urte gutxiren buruan,
|
lehen
orrialdeetako batean kredituak jarri beharra zegoen. Eta kredituetan, editatzilearen izena eta koordinatzailearenaren ondoren, “erredakzio kontseilua” zetorren.
|
|
|
Eta erredakzio kontseiluko partaide jarri gintuen: Laxaro, Joxerra, Kristina, Jon, ni neu… Alegia,
|
lehen
bilera hartan aldizkariaren sorrerari ezezkoa eman genionak!
|
|
|
Kontraesanetatik abiatuta, estropezuka, argi itzalekin… Horrela egin du aurrera Bertsolari aldizkariak ere, eta nago, hasiera hartan aurreikusten ez genuen sakonera historiko bat baduela urteen buruan, denbora pasatik balio dokumentalera jauzi egitea ahalbidetu diona. Nik, ohore handitzat dut
|
lehen
ale hura Basarri eta nire langelako pareteko argazkian azaltzen den erdi habanarrarekin konpartitu izana.
|
|
2017
|
|
|
Lazkao Txiki ere puntaren puntan zebilen. 60koan eta 68koan ez da onenen artean ageri, baina, izatez, ez dugu
|
lehen
txapelketan eta azken sariketan parte hartu zuenaren arrastorik topatu. 62an, 65ean eta 67an oso emaitza onak lortu zituen, Xalbadorren pare, eta 70eko hamarkadan plazetan izan zuen protagonismoa ikusirik esan daiteke bazuela txapel handi bat irabazteko bezainbesteko talentua.
|
|
|
Bertsolaritzaren historiako irudi ikonikoeneko, Txirritaren 36ko omenaldiko familia argazkiko, protagonisten patuei erreparatu besterik ez dago: Aitzol (txapelketa haien ideologo eta eragile nagusia), 36ko urte berean fusilatua; Manuel Lekuona (mugimendu haren guztiaren inspiratzailea), Lasarteko etxe batean ezkutaturik 41 urtera arte, eta Calahorran deserritua 55era arte; Basarri (txapeldun lehenengoan, aurkezle nahiz epaimahaiko bigarrenean, eta eragile bietan), erbestetik bueltan Trabajadoresetan preso 45era bitarte; Joseba Zubimendi(
|
lehen
txapelketan aurkezle, bigarrengoan kronista eta, bietan, eragile garrantzitsu), erbestean gaixorik hila, 39an; Ander Arzelus Luzear (kronista eta eragile) ere erbestean gaixoturik hila, 49an; Teodoro Hernandorena ere (Aitzolen zirikatzaile nagusi eta eragilea), 66 urtera arte erbestetik itzuli gabe… Txirrita izan zen gerraren eta gerraoste luzearen atzaparretatik libratu zen bakarra, bertso ...
|
|
|
35eko eta 36ko txapelketekin irekitako bideari Ipar Euskal Herrian eman zitzaion jarraipena. Teodoro Hernandorena izan zen bertako bertsolariak bildu [1] eta 1946an Iparraldeko
|
lehen
txapelketa antolatuko zuena. 1954 bitartean beste hamahiru antolatu zituen, 1949tik aurrera Hegoaldeko bertsolari batzuen parte hartzearekin.
|
|
|
Eta 1958tik aurrera, Euskaltzaindiak hartuko zion erreleboa Hegoaldean, eragile nagusi gisa Alfontso Irigoien euskaltzaina ibiliko zelarik.
|
Lehen
bi urteetan Bizkaikoa antolatuko zuten, eta hortik aurrera lau txapelketa nagusi, sailkapen gisa funtzionatzen zuten herrialdeetako txapelketekin osatuak. 60an Basarri izan zen txapeldun, buruz burukoa Uztapiderekin jokatuta, eta 62, 65 nahiz 67koan Uztapide, buruz burukoak hurrenez hurren Basarrirekin, Lazkao Txikirekin eta Xalbadorrekin jokatuta.
|
|
|
Lehenengoaren motiboak begi bistakoak izan baziren, bigarrenarenak ez. Bertsolaritza puri purian zegoen, 60ko hamarkadako euskal pizkunde indartsuaren olatua ere orduantxe ari zen gora eta gora egiten, eta
|
lehen
ahultasun zantzuak ematen hasia zen frankismoa… Baina hurrengo hamabi urteetan ez da berriro txapelketa nagusirik martxan jarriko.
|
|
|
Topa daitekeen
|
lehen
zantzua 67ko txapelketaren ajea da. RTVEren dokumentalean lehen planoan ikus daiteke nola Xalbadorrek listua tragatzen duen oihuek eta txistuek bertsoaren erdian gelditzera behartu zutenean.
|
|
|
Handik aurrerako txapelketa guztietan beti izan dut eginkizunen bat: 1986koan,
|
lehen
fasean epaile eta gero irratiko emankizunen arduradun; 1989an, azkenerako epaile, ordurako Hitzetik Hortzerarekin hasia banintzen ere…
|
|
|
“… bertsolaritzan oso zaila da/ beti egotea tinko;/ ja ez nauzue inoiz gehiago/ plazaz plaza ikusiko”. Hori bertsoaldiko
|
lehen
bertsoan; bigarrenean, berriz, hauxe: “Bertsolaritzan, nere ustetan,/ gaur antzerki gehitxo dago,/ ta uste nuen zerbait bazela/ hori baino barrurago.
|
|
|
Bitxikeria bat: arratsaldeko
|
lehen
lana, ofizioka jardutea zuten bertsolariek, hamarreko moldean… baina bikote bakoitzak aukeratzen zuen hamarreko handian edo txikian aritu. Ofizioko beste lan batean, Iparragirre abila dela doinuan aritu behar zuten nahitaez.
|
|
|
Aitak, orain bere zalantzak ditu”. Enbeitaren bertsoak ere onak dira, baina ezin hemen denak sartu, eta Andonirenak ere bi baino ez ditut aldatuko (Egañaren
|
lehena
eta hirugarrena, bertsoaldiko lehena eta bosgarrena):
|
|
|
Aitak, orain bere zalantzak ditu”. Enbeitaren bertsoak ere onak dira, baina ezin hemen denak sartu, eta Andonirenak ere bi baino ez ditut aldatuko (Egañaren lehena eta hirugarrena, bertsoaldiko
|
lehena
eta bosgarrena):
|
|
|
Eta Belodromoa berriz ere dardarka jarri zen. Txapeldunen bi agur soilik dakizkit buruz,
|
lehena
Belodromo hartan entzuna. Lazkao Txiki berpizteko modukoa izan zen.
|
|
|
Kontua da doinu berria atera zuela, eta izan daiteke entzule batzuk hor galdu izana hasieran. Baina, niri oso onak begitandu zitzaizkidan
|
lehen
entzunaldian, eta bigarrenean, hobeak.
|
|
|
Andoni Egaña, Sustrai Colina, Igor Elortza, Jexux Mari Irazu, Unai Iturriaga, Maialen Lujanbio, Jon Maia eta Aitor Mendiluze. Colina eta Mendiluze
|
lehen
aldiz sartu ziren finalera. Lujanbioren eta Egañaren erakustaldiaren final moduan geratu zait iruditegian.
|
|
|
Eta buruz burukoa, Himalaiako gutunarena. Lujanbiok bakarkako gaiak lantzeko modu berri bat urratu zuen, istorio bat harilkatzekoa, puntuz puntu
|
lehen
pertsonan kontatuta, pertsonaiaren larrutik sekuentzia bat, ideiek adina usainek, taktuak, irudiek adierazten dutena… Txapela Egañak jantzi zuen, publikoak ikasi genuen bi txapeldun egon litezkeela, batez ere, buruz buruko finala denean, lehen aldiz hau izan zen moduan.
|
|
|
Eta buruz burukoa, Himalaiako gutunarena. Lujanbiok bakarkako gaiak lantzeko modu berri bat urratu zuen, istorio bat harilkatzekoa, puntuz puntu lehen pertsonan kontatuta, pertsonaiaren larrutik sekuentzia bat, ideiek adina usainek, taktuak, irudiek adierazten dutena… Txapela Egañak jantzi zuen, publikoak ikasi genuen bi txapeldun egon litezkeela, batez ere, buruz buruko finala denean,
|
lehen
aldiz hau izan zen moduan.
|
|
|
Iturriagaren urtebetetzearen bueltako bakarkakoa ere ezin ahaztu. Finalean aritu ziren bi hauekin batera Amets Arzallus(
|
lehen
aldiz, eta azkar ikasten. Hirugarren egin zuen, Lujanbiorekin berdinduta, hurrengo finala iragarriz edo), Maialen Lujanbio, Igor Elortza, Sustrai Colina, Aitor Mendiluze eta Jon Maia.
|
|
|
2009koa ere, historikoa. Unai Iturriaga, Aitor Sarriegi(
|
lehen
aldiz), Amets Arzallus, Sustrai Colina, Andoni Egaña, Jon Maia, Maialen Lujanbio eta Aitor Mendiluze aritu ziren. Lujanbiok medikuaren paperean minbizidun umeak ikusita kantatutakoak datoz gogora.
|
|
|
Eta Arzallusek autobusean ondoan inor eseri gabe doakion bidaiariaren azaletik kantatutakoak. Iturriagak urtebetetzetan inork deitzen ez zuelako
|
lehenik
gizajo eta ondoren miserable agertutako pertsonaiak hesteak barrez lehertzea ekarri zigun. Buruz buru Arzallus eta Lujanbio aritu ziren, eta sua hitzari botatako bertsoak, bai batak eta bai besteak, koadroan sutondoaren gainean jartzekoak dira.
|
|
|
Lujanbiok jantzi zuen eta historiara pasa den agurrarekin ospatu: gobararen bertsoa, txapel nagusia janzten zuen
|
lehen
emakumea izateari erreferentzia sotila eginez, eta hiztun komunitateari, euskalgintzari, hurrengo urteetan lelo nagusietakoa izango zen mezua jaulkiz “herri hau sortzen segi dezagun euskaratik ta euskaraz”.
|
|
|
2013koa ying yangaren itzulia izan zen; oraingoan, Arzallus txapeldun, eta Lujanbio izan balitz, berdin, gustura… Txapela oholtzan galdu arte lehiatzeko konpromisoari eutsi zion Egañak, eta hau izan zen Andonirik gabeko gabeko
|
lehen
txapelketa. Arzallus eta Lujanbiorekin, beste sei hauek ere izan ziren finalista:
|
|
|
Arzallus eta Lujanbiorekin, beste sei hauek ere izan ziren finalista: Aitor Mendiluze, Igor Elortza, Unai Iturriaga, Sustrai Colina, Aitor Sarriegi eta Beñat Gaztelumendi(
|
lehen
aldiz). Mendiluzek eta Arzallusek beren seme alaba nerabeak elkarri biluzik argazkiak ateratzen aurkitu zituztela eta egindako elkarrizketa dialektikoa geratu zait buruan.
|
|
|
Gero, beldurrak marraztea da eguneko
|
lehen
ariketa, denen bistan, esatea zerk izutzen zaituen, noiz eta nola, eta muinean biluztea da egin beharrekoa, kolektibotasunaren babesak jantzi zaitzan. Pintatu dituzu beldurrak, zuk eta denek.
|
|
|
eta barru barruan, zu dordoka bat zara, eta arrakalatuta daukazu oskola, udalekuetako higaduraren eraginez, eta ez zara ausartzen gelatinazko gorputz hori uki diezazuten. Azkenean, egin egin duzu
|
lehen
ariketa, eta nahi gabe, planeatu gabe, bote prontoan, begiak itxita dauzkazu eta are gehiago estutu duzu pareko pertsona.
|
|
|
|
lehenik
eta Azpeitiko sarreran dagoen Eskuztako harrobian ondoren. Bertsolari
|
|
|
Ardiekin egiten zuten lan Joxe Agirreren aurrekoek Orandan, Migel Agirrek, Antonio Agirre aitonak (umea zela, sehaskari eraginez kantapaperak kantatzen zizkionak) edo Juan Agirre aitak. Joxek ardiak utzi eta ganadua jarri zuen, eta garraioan, Azpeitiko okindegietara pago egurra eramaten, hasi zen
|
lehenik
eta harrobian gero. 1929ko apirilaren 13an jaio zen Joxe.
|
|
|
|
lehen
batekin nahikua lan
|
|
|
Pare bat adibide ekarriko ditugu gogora.
|
Lehen
bertsoaldia 1981eko Bertsolari Egunekoa da. Joxe Mari Iriondo da gai jartzaile.
|
|
|
Landetako eta Izarraizpeko kuadrillak, auzo samarrekoak izaki, desafioka ibili ohi ziren. Joxe Agirrek jokatu zuen bere azken apustua (jokatzera iritsi ez bazen ere) landetarren aurkakoa izan zen, eta baita bere
|
lehen
bertso saioetako bat ere. Imanol Lazkano soldaduskara joan gabe zegoen artean, 17 bat urte izango zituen eta berak zazpi gehiago.
|
|
|
Ama ere (Susana Repetto) payadore ezaguna da eta bere “lehen sehaska kanta payada bat izan zen, ziur”. Amarekin ikasi zuen payatzen,
|
lehenik
etxean pare bat urtez, 12 urterekin lehenengoz oholtzaratu arte: “Ni milonga [1] kaxkar bat joz hasi nintzen, letra bat buruz ikasi nahian oroimenari tiraka.
|
|
|
Nerabezaroan lagunekin parkean elkartu eta freestyle mundua jarraitzen hasi ziren, laster rapeatzen. Bi urtera (1998) ari zen lehenengoz jendaurrean eta ‘La Organización’ izenarekin abiatu zuten Argentinako
|
lehen
rapero taldea. 2000 urtean Sudamétrica sortu zuten, rap independentearen zigilu bihurtu den diskografika.
|
|
|
Ez zen erraza rapeatzen ikastea, baina are gutxiago rapeatzera joan ahal izatea. Yodak dioenez, lehiaketa eta emanaldietarako topatu zuten
|
lehen
muga fisikoa izan zen; distantzia, alegia. “Bi orduko bidaiak egiten genituen elkartu eta inprobisatzeko; lehiaketetara joateko, berriz, 10 orduko bidaiak, edonoiz”.
|
|
|
Argentinan jokatu zen nazio mailako
|
lehen
txapelketarako ere Cordobaraino bidaiatu behar izan zuen parte hartzeko (7 orduko bidaia). Lehen bi edizioetan irabazle izan zen Yoda.
|
|
|
Argentinan jokatu zen nazio mailako lehen txapelketarako ere Cordobaraino bidaiatu behar izan zuen parte hartzeko (7 orduko bidaia).
|
Lehen
bi edizioetan irabazle izan zen Yoda. Hip hop munduan bidea egin nahi zutenen zailtasunak ulertuta, ordea, ‘Secretos de Sócrates’ plataforma sortu zuten, “errimaren gerlariei eztabaidarako gune bat” eskaintzeko.
|
|
|
“Payadoreak gure errimen maisuak dira” aitortzen du hitza aipatu orduko. Behin edo behin entzun bazituen ere,
|
lehen
harremana payada bateko epaile izateko gonbita jasotzean izan zuen. Bera da payadoreen epaile izan den lehen raperoa.
|
|
|
Behin edo behin entzun bazituen ere, lehen harremana payada bateko epaile izateko gonbita jasotzean izan zuen. Bera da payadoreen epaile izan den
|
lehen
raperoa. Hortik harremanak landu eta rap emanaldien inguruko lanketan ari zirela otu zitzaion elkarren arteko lehiarena.
|
|
|
Lanak erdibanatu dituzte eta emaitzak bikoiztu. Raperoak eta payadoreak aurrez aurre jartzen dituen lehia estiloko emanaldi mota honek espazio berriak ireki dizkie bi inprobisazioei eta ezagun bilakatu ditu
|
lehen
irismenetik kanpo zituen jendearentzat.
|
|
|
Bi generoen
|
lehen
uztarketa elkarren epaile aritzea izan zen: Mustafa Yodari payada bat epaitzeko eskatu zioten eta Emanuel Gabottori freestyle lehiaketa baterako deitu zioten geroago.
|
|
|
Raperoa izan zen ideia proposatzeko
|
lehen
deia egin zuena: “Ikusten nuen oso interesgarria zela biak uztartzea, elkarrengandik ikasteko”.
|
|
|
Hizkuntza ez zitzaidan ezezaguna, hori bai. Gure amonarekin oso harreman berezia nuen eta hari ikasi nizkion euskarazko
|
lehen
hitzak: amona, goxokiak, polita, ipurdi zikina…
|
|
|
Xabier Amuriza. Etorri zen
|
lehen
bertsolaria izan zen, eta ordezkaritza hartan euskara hutsez aritu zen bakarra izan zen, itzulpenik gabe.
|
|
|
Zein izan zen zure
|
lehen
harremana euskararekin. Nolaz erabaki zenuen ikastea?
|
|
|
Bidaian zehar lagun egin ginen eta haiek irakatsi zizkidaten lehenengo euskal hitzak.
|
Lehen
unetik harrapatu ninduen hizkuntzak, ez dakit zergatik. Rosariora itzultzean euskal kulturan murgildu nintzen, euskal musika entzuten hasi nintzen –Berri Txarrak batez ere, eta 2008 urtean euskal etxera sartu nintzen lehenengo aldiz, hainbeste interesatzen zitzaidan hizkuntza hori ulertu nahian.
|
|
|
Hortik aurrerakoak, bakoitzak bere komenentzira kontatzen ditu oraindik ere. Zarauztarrek sartu ziotela
|
lehen
arpoia; getarriarrek eutsi ziotela baleak ihesari eman zionean; batzuk parte hartze handiagoa izan zutela besteek baino… Kontua da Zarauzko moila txikiegia izaki, Getariakora eramatea erabaki zutela batzuek eta besteek. Eta orduan hasi ziren xextrak.
|
|
|
Eta epaitegietara jo zuten. Azpeitira,
|
lehenik
. Iruñera, gero.
|
|
|
Han entzungo zituen bertso on eta ez hain onak ere. Eta handik abiatu zen Donostiara, 1935ean, Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusia, burutu zen
|
lehena
, jokatzera. Irabazi egin zuen.
|
|
|
Irabazi egin zuen. Azken Portukoa da
|
lehen
bertsolari txapelduna. Bertsolaritza eraberritzeaz gain, beste txapel bat ere lortuko zuen, 1960koa.
|
|
|
Bertsolaritza eraberritzeaz gain, beste txapel bat ere lortuko zuen, 1960koa. Bidenabar esanda, bazen beste bertsolari zarauztar bat 1935.eko
|
lehen
lehia entzutetsu hartan: Nekazabal.
|
|
|
Bada pasadizo bat, dokumentatzen zaila, baina ahoz aho iritsi zaiguna: 1935.eko
|
lehen
Txapelketa hura Basarrik irabazi zuen. Bigarrena, 1936.ekoa, Basarri bera epaile zela, Txirritak.
|
|
|
garai batean Azken Portu taberna mitikoa zegoen etxe sail berean, orain “kebab” eta “pizzería” bat daudela. Ahanzturari aurre egiteko, aipagarria da Azken Portu auzoko komisiokoek
|
lehen
taberna zen etxean egin duten murala. Han ikusten da ongi asko zer izan zen inguru hura.
|
|
|
Zinema frontoian burutzen zen ekitaldia, eta bertsolariek, bukatu ondoren, Iruretagoiena taberna Kukulunea zuten aterpe ohikoa. Neuk, oso gogoan dut nola 1983.ean, hogeita bat urte nituela, eta maiatzaren
|
leheneko
jaialdi hartan parte hartu ondoren, Patxi Barbero, Patxi Etxeberria eta hirurok bertsotan aritu ginen Kukulunean, mahai jiran jarrita, afari merienda egiten genuen bitartean. Orain, hura zegoen lekuan ere, pizzeria bat dago.
|
|
|
Berriz behera hartu nuen ba/
|
lehen
aldapa gaiztoa
|
|
|
Pello Esnal eta Rosa Lertxundiren gidaritzapean, bertso eskola horretan egin zituzten
|
lehen
urratsak gero plazaz plaza ezagutu ditugun bertsolari askok: Iñigo Manzisidor Mantxi, Nahikari Gabilondo, Julen Zulaika, Felix Zubia, Imanol Epelde, Aritz Aranburu… zerrenda luzea egin daiteke.
|
|
|
Ez nuen aspertzeko betarik izaten; parrandarako ere ez. 1973ko uztailean bukatu nituen ikasketak eta urte horretan erosi nuen nire
|
lehen
autoa, Morris 1100 bat. Ikasketak gainditu ondoren, neure buruari egindako oparia izan zen, neuk ordainduta, 6 urte baineramatzan lanean.
|
|
|
Antzeko beste hiru irudiren bozetoak ere egin zituen. Horietatik
|
lehena
da geroztik hainbatetan ikusi duguna. Giacomettiren Gizon ibiltaria gogoratzen du, Xenpelarren irudia geldirik badago ere, ukabilak itxita dituela eta begirada, zeruan.
|
|
|
ezer baino
|
lehen
subjektiboa
|