|
2000
|
|
|
Honelakoetan gertatu ohi den legez, honaino ekarri gaituen lanean artikuluak sinatzendituztenek baino
|
jende
gehiagok hartu dute parte. Horiei gure esker beroenak emanbeharrean gaude.
|
|
|
Taula berean ikus daitekeenez, hiru kanal multzo antola daitezke audientziarenarabera: lehenean, nagusitasuna dutenak daude, hots, TVE1, Tele, ETB2 eta, neurriapalagoan, Antena; gero, kopuru aldetik bigarren mailakoak direnak (TVE2 etaETB1) eta, azkenik, ordu gehienetan kodifikatuta dagoen Canal Plus eta, berez emisio esparrua mugatua dutelako,
|
jende
gutxiagorengan heltzen direnak: Canal 4, TeleVitoria, Tele Bilbao edota Tele 7 bezalakoak.
|
|
|
EITBren barruan dauden emandegien nagusitasuna agerian uzten duen herrialdebakarra da Gipuzkoa. Gainera, bertan gehiago dira euskaraz aritzen direnen presentziaeta, oro har, baxuagoa, bere nagusitasunean, Madrildik emisioek lortzen duten
|
jendearen
arreta. Hona hemen audientzia datu nagusienak.
|
|
|
Batez beste, populazioaren erdiak (%54, 1ek) egunkariak irakurtzen ditu; gainera, Hego Euskal Herrian duplikazio maila altua dagoenez, egunkari bat baino gehiagoerosteko joera dauka
|
jende
askok.
|
|
|
Egunkari desberdinek kaleratzen dituzten ale bakoitza zenbat
|
jendek
irakurtzenduen jakitea interesgarria izaten da, euskarri horren penetrazioa eta proiekzio sozialaneurtzean. Hala ere, datu honek bi desbideraketa dakartza berez:
|
|
|
(Iturria: ...Telediffusion de Franceren (TDF) artean 1995eko urriaren 30eanegindako akordioaren ondorioz, Euskal Kulturaren sostengurako Udalen arteko Sindikatua bitarteko.Angelu hiriak ausarki lagundu zion diruz Anglet FMri 1994/ 1995 artean Ipar Euskal Herriko irratisoziatiborik aberatsena izateko bidea emanez, 65.000 liberatara hurbiltzen zen aurrekontuarekin.Horregatik, irrati hau udalarena zela uste zuen
|
jendeak
. Biarritz eta Getaria hiriek eta Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorrak ere nasaiki lagundu zioten estazio honen finantzamenduari (garai hartan RadioBayonnerentzat bezala). 31ziurtatzeko borondatea barneratuko zuen mailaketa proposatzea zen ildoa.
|
|
|
Autorehorien arabera: . Denbora tarte honek berebiziko garrantzia du
|
jendearengan
, kateeiburuz duen irudiaren sorkuntzan, eta, aldi berean, iragarleengan, tarte horretako kateenbalio komertziala definitzeko.?
|
|
|
Mapak ez du, jakina, informazio objektiborik eta neutrorik eskaintzen. Praktikapolitikoan arrakasta erdiesteko, beste helburu batzuen artean,
|
jendea
lurralde batekinidentifikatzea lortu behar dute nazionalismoek; eta indentifikazio hori ahalik etamodurik espontaneoenean egin dadila23.
|
|
|
|
Jendeak
errazago egiten du bat marrazki sinboliko batekin, estatua bezalako erakunde abstraktuarekin baino; jendeak errazago bereganatzen du irudia, nazioariburuzko diskurtso akademikoa baino.
|
|
|
Jendeak errazago egiten du bat marrazki sinboliko batekin, estatua bezalako erakunde abstraktuarekin baino;
|
jendeak
errazago bereganatzen du irudia, nazioariburuzko diskurtso akademikoa baino.
|
|
|
maiz izan dira borroka latzak, mapetako marrak harago edo honago eraman edo ekartzeagatik. Lurraren eta lurraldearen gainetik dagoen kontzeptu politiko eta sozial garrantzitsua da lurraldetasuna.Lurraldetasunak medio fisikoarekin harreman zuzena duen arren, batez ere, eremufisiko batean bizi den
|
jendearekin
du harreman zuzena: jende talde horrek kolektibitate bateko partaide sentitzearen sentsazioarekin, argiro esanda.
|
|
|
Lurraren eta lurraldearen gainetik dagoen kontzeptu politiko eta sozial garrantzitsua da lurraldetasuna.Lurraldetasunak medio fisikoarekin harreman zuzena duen arren, batez ere, eremufisiko batean bizi den jendearekin du harreman zuzena:
|
jende
talde horrek kolektibitate bateko partaide sentitzearen sentsazioarekin, argiro esanda.
|
|
|
Konstituzionalismoaren bertute handienetako bat burujabetasunak abiarazten duenprozesu autoeratzaile baten inguruan kontzepzio ideologiko, kokapen geografikoedota kultura desberdinetako
|
jendea
biltzeko gaitasuna da. Konstituzionalismoaberdin plantea daiteke Txetxenia edo Venezuelan, liberalen eskutik edo ideologiasozialistatik, baketsuki zein indargintzaz...
|
|
|
Gure egoerak alde eta kontra dauzkan faktore guztiekin, alternatiba bat eraikitzeko gauza izan behar dugu. Kontra, batez ere zentzu askotan ukiezina den errealitate batekin
|
jendea
nazio proiektu horretara gureganatzeko zailtasuna dugu. Alde, existitzen ez denaren potentzialitate guztiak ditugu, existitzen denarenarazo guztien aurrean.
|
|
|
Konstituzioak idatzita ala idatzi gabekoak izan daitezke. Azken hauen eredugardena Erresuma Batuko konstituzionalismoan aurki daiteke, non Cromwell engaraietatik() estatu barneko botereen banaketa eta beraien arteko adostasuna ezinbesteko bihurtu zen bertako
|
jendearen
babesa bermatu ahal izateko (constitution, commonnwealth, pact, bill of rights, rule of law...); izan ere, testurikgabeko zuzenbide sistema ere badago han (konstituzionalismoa deritzana), Estatuaren indarrak egin ditzakeen gehiegikeriak debekatzeko.
|
|
|
Alain His-ek biltzaile modura argitaraturiko Communication and multimedia for people liburuak, informazio autobidearen bidezko
|
jendearen
indartzea du helburu. Bertan, joera guztietako dokumentuak azaltzen dira (Bangemann en txostenetik Dandjinou bantu liderraren testigantzara) [His].
|
|
|
Komunikazio hedabide gehienetan horri buruz argitaratzendenak norabide bakar batean baldintzatzen du gizartearen iritzia. Horrenbestez,
|
jendeak
ez ditu ezagutzen informatizazioaren ondorio guztiak.
|
|
|
Beraz, hasiera batean erresumaren barnetik bidaitzeko ere beharrezkoa zen pasaportea.Hortaz, pasaporteak bi funtzio betetzen zituen: batetik diru iturria zen, bidaiatzekozergak honen bidez jasotzen baitziren, kopurua desberdina izaten zen estatu barneko eta estatuz kanpoko bidaien kasuan?, eta bestetik,
|
jendea
kontrolatzeko tresna. XIX. mendeko pasaporteak ez ziren, gaur egungoen antzera?
|
|
|
Erabilerari erreparatzen badiogu, baina, eta horretarako Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka hartuko dugu irizpide gisa, hiritartasuna eta nazionalitatea hitzekin alderatuz, herritartasuna gutxien erabilia dena dugu oraindik7.Duen esanahi sinboliko potentzial handiagatik(, herria? delako kontzeptuak berebaitan laburbiltzen dituen esanahi ugari eta adierazkorrak kontuan hartuz), ordea, ezlitzateke harritzekoa erabilera politiko eta herri mailakoan orain artekoa baino zabalera handiagoa izatea epe laburrean,
|
jendearengan
atxikipen sentimendua oso errazpizten baitu.
|
|
|
Hain zuzen, argi asko bereizten da nor direnfrantsak edo frantximentak, batik bat Iparraldean: oro har, Ipar Euskal Herritik iparreragoko
|
jendeak
, edota bertan bizi arren, izaeraz frantsestzat dutenak beren burua.Hegoaldean, aldiz, desberdintasun hau mantentzen bada ere, sarritan Iparraldekoeuskal herritarrak izendatzeko erabili ohi da.
|
|
|
Moneten arteko truke tasak, salbuespenak salbuespen, aldatzen aridira merkatuen arabera, egonkortasunik eza dibisa eta finantza merkatuetan ezaugarri nagusienetako bat bihurtuz. Bitartean, hazkunde ekonomikoa nabarmenkiapaldu da herri industrializatuetan, ondorioz,
|
jendeen
diru sarreren arteko ezberdintasunak eta epe luzeko langabezia, eta honi dagokion jende bazterkeria, handiagotuz, besteak beste.
|
|
|
Moneten arteko truke tasak, salbuespenak salbuespen, aldatzen aridira merkatuen arabera, egonkortasunik eza dibisa eta finantza merkatuetan ezaugarri nagusienetako bat bihurtuz. Bitartean, hazkunde ekonomikoa nabarmenkiapaldu da herri industrializatuetan, ondorioz, jendeen diru sarreren arteko ezberdintasunak eta epe luzeko langabezia, eta honi dagokion
|
jende
bazterkeria, handiagotuz, besteak beste.
|
|
|
Bigarrena, gobernu bat izatea, hau da, jendartearen baliabideen esleipena finkatzeko edo haren gaineko eraginnabarmena izateko gai diren erabakiak hartzen dituen zentro bat izatea. Hirugarrena, haren ekimenen bitartez,
|
jendeengan
sustengu, identifikazio eta zintzotasun politikoak sorrarazteko gai izatea.
|
|
|
A) Burujabetasun nazionala, kapitalismoa eta estatua ez dira adigai edo kontzeptu estatikoak; aitzitik harreman sozialek, hots,
|
jendeen
ekintzek, berrosatzen, birzehazten eta birsortzen dituzte etengabe.
|
|
|
Joseba Permach (EH): Uste den baino askoz
|
jende
gehiagok har dezake partehorrelako proiektu batean. Adibidez, gaur egun Nafar Parlamentuko lehendakariaden Castejon jaunak, PSNko kidea izanik ere, onartzen du Euskal Herria badela kulturalki, sozialki eta historikoki; eskubide politiko batzuk ere badituela onartzeabakarrik falta zaio.
|
|
|
egun batez, abertzaletasunak gehiengo osoa izatea Euskal Herria osoan. Posible da abertzale ez den
|
jendea
gure proiektuarekin batetortzea, ez alde ideologikotik, alde praktikoetatik baizik. Horregatik diot nik: Iparraldearen egoera sozio-ekonomikoari begira, dugun aukera egingarri eta emankorrena, Hegoaldearekin harremanak sendotzea da.
|
|
|
Herrietako barne arazoak nola konpondu, herri bakoitzeko
|
jendeak
erantzunbeharreko galdera da beti. Besteen etxean atzerritar garenoi begirale lanak dagozkigu, agian baita iritzi emailearenak ere, baina inoiz ez epailearenak.
|
|
|
Mehatxuak daudelako, oztopoak aterpeetan eta abar. Salatu egin beharda,
|
jendea
beldurtu egin baita horren aurrean; babes ofiziala behar dute. Lizentziaeuskaldunak ofizialak dira.
|
|
|
Eta gero, azken hauteskundeen emaitzak ikusita, hauxe ondoriozta daiteke: Euskal Herriko
|
jende
askori, batez ere gaur egun bere buruaabertzaletzat ez daukanari, politika arazoak baino ardura handiagoa diotela zenbaitekonomia arazok, bere bizi maila hobetzeko aukerak, eta abarrek. Autodeterminatzeko unean planteatzen dugun galderan, abertzaleok politikoa bakarrik ez den plan
|
|
|
Ikusaraziegin behar zaie, euskalduna izateak zer esan nahi duen. Eta horrez gain, Departamenduaren eskakizuna bultzatu behar dugu, bertako
|
jendeak
tresna propioekinemaitza hobeak lortzen direla ikus dezan. Gainera, nafarrekin osatu dugun organokomunak emaitza onak ematen dituela ikusten badute, gureganako desioa piztukozaie pixkanaka.
|
|
|
datorrena, gure Eskola ardura: psikoanalistarengandik itxaron dezakeena
|
jendeari
jakinaraztea, hain zuzen ere. Alegia, merkatu terminotan hitz egin behar bada, gure produktuaren benetakotasuna berreskuratzea.
|
|
|
zer itzul daitekepsikoanalisiaren etikatik deontologia terminotan? Psikoanalistaren betebeharrez, zer esan diezaiekegu
|
jendeari
eta Estatuari?
|
|
|
Zergatik dituzte sakon eta erraztasunez arnasteko zailtasunak hainbat eta hainbatpertsonak? Arnasak sentipenak sortzen dituelako, eta
|
jendea
sentitzeko beldurizaten delako. Bere goibeltasuna, bere sumina, bere beldurra sentitzeko beldur dajendea.
|
|
|
Gatazka emozionalek distortsionatu edo mugatu egiten dute gorputzarenmugikortasuna. Galarazi egiten dute kanporako mugimendua, kanporatzea bera,
|
jendearengana
eta mundura zabaltzea. Eta alderantziz, mugitzeko eta gauzak egiteko gaitasunean egon daitekeen edozein asaldura gatazka emozionalaren seinaleada.
|
|
|
Horregatik uste dut, lehendik dauden egituretanintegratua ez izatea, eta arau normalen arabera jaso beharreko omenaldi eta izendapenofizialetatik baztertua izatea, bere neurriaren adierazlea dela. Kalamatika matematikoaz esateko, sistemarekiko
|
jende
sumisoak jasoriko omenak eta egoerako okerrakzuzentzeko eginiko merituak alderantziz proportzionalak baitira. Horregatik, bihotzezopa diot, itxuraz opa behar ez niokeena:
|
|
|
Enbata mugimenduaren fundatzaileekberezitasun bikoitz horren pean, militante politiko eta Lapurdiko erdi herritar gisa, ezagutu zuten.
|
Jendeen
patuan badira une pribilegiatuak, zeinetan mugimendu sozialbaten jokalariak baino, aitzindariak diren. Lerro hauekin Jose Luis Txillardegirekinpartekatu dudan bizitzaren zati baten lekukotasuna ekartzen dut.
|
|
|
Bi lehen hileetan gorde ginen, han hemenka, Iparraldeko
|
jendearen
artean.Pariserat joan ginen gero eta bertan geratu ere Jose Mari Benito, ingeniaritza etxebatean. Hendaiako adiskide abertzale sutsu zen Paul Legarralde k, bere autoa utziz, Brusel eraino iritsi ginen bertze hirurok.
|
|
|
2 Mitoaren berraragitzea. Mito bat zaharra bada ere,
|
jende
berriak izaten ahaldira haren protagonistak denboran zehar izan dituen bertsio berrituetan. Gertakariarengaurkotze horri reinvestissement du mythe deitzen dio Xabier Ravier ek (1986, 255):
|
|
|
Orduan berean espiritu gaiztoak hartu zuen alorrean eta airetikeraman zuen. Herriko
|
jendeak
gibeletik jarraitu zitzaizkien: Lartzabalera heldu etaGaraziko bortu aldera jo zuten, eta han, Salbatoreko kaperaren parean pasatzean, neskak Salbatoreri otoitz egin zion:
|
|
|
Hirurogei urte geroago egindako inkesta batean azaldu zitzaidan esaera berdintsua, Bidarraiko Harpeko Saindiari (beste Saindu bat!) buruzko galdeketan (Arana1986, 18). Saindu hori mendiko haitzulo batean dago, izenak adierazten duen bezala, eta
|
jende
itxurako harri batean itxuratua. Diotenez, gau batez sartu zen bere harpean, gaueko hamabietan, hamabi argiekilan; eta sartzen ari zelarik, inguru haietako kabalaguztiak orroka eta marrumaka ari izan omen ziren, eta ez omen ziren isildu Sainduhura han sartu arte.
|
|
|
Istorioa oso bitxia harrapatu bainuen, beste batean berriz kontatzeko eskatu nionEulaliri, eta bigarren aldi hartan, gertaeren kronologia aldatu zuen, inbertitu, moduesanguratsuz: hilbegiran katu handi bat (eta ez gizona) sartu zen, gorpua eroan gurazuen erpekaz;
|
jendeak
jotzen hasi zitzaizkionean gizon bihurtu zen eta denek ezagutuzuten* Teofilo. Geroago (ez aurrean, lehen bertsioan bezala) jo zuten leihoan etaagertu zen fraileen erretratua.
|
|
|
Edozein abere itxura hartzen ahal ei dute sorginek, zaldi, asto, txerri, txakur...; baina katuarena dukete kutunena. Askotan kontatzen da katu bilakaturik lapurretanibiltzen direla, edo
|
jendeak
izuarazteko haien bidera irteten, edo tximiniatik jausten, laminak legez, janari eske. Hola xifritua izan denak katuari kolpe bat ematen dio etazauritu; eta biharamunean herriko lagun bat, komunzki atso bat, hilik edo kolpatuaagertzen da katua zauritua izan den leku berean, zango edo beso batean gehienetan.Horrela jakiten da lagun hori sorgina dela eta katu bihurtzen dela.
|
|
|
Beste aldaketarik ere bada, Kondairarenkronologia itzulikatu izan da: Araneko gizona, tradizioan legez katu etorri eta gizonberbilakatu barik,
|
jende
itxuraz joan ohi zen berea egitera, eta harrapatzen zuteneanbihurtzen zen katu, ihes egiten ahal izateko edo.
|
|
|
Hala ere, Eulalik badaki Araneko
|
jendeei
eratxiki ezaugarri bat bederen «atxinekosorginen» kontua dela, eta hori da meza liburuaz egindako testa. Eta kasik seguru da, haren amak bazuela laminaren estalgiaren berri, bai eta katu sorgin zaurituena ere.
|
|
|
Sinetsiaren sinetsezinaz ohartzen zen Eulali esanzuenean: «Nire amak askotan ikusia, eta nik hori kontetakotzat bere ez dot eukiten, zeresango dau
|
jendeak
: –Hori burutik dago, zoratuta dago hori andra hori!?».
|
|
|
Berraragitze eragiketak ez baitira ariketa hutsalak. Mitoak
|
jendeen
gogoan edukitzen ahal duen atxikimendua handia da, horrela harrapatzen duenean, fagozitatzenesan liteke, gertakaria.
|
|
|
funtsean egitura bat aldatzeko, zein izan liteke motibazioazkarra, berragitzekoa ez bada? Difusio prozesuan ere,
|
jende
talde batek beste tradiziobaten elementua bereganatu aitzin adaptatu egiten duenean, askotan sinkretizatzetikpasatzen da. Eta sinkretizatzean, berraragitze prozedurak erabili izan dira, gurean bederen, dudarik gabe.
|
|
|
Horiek agertzeko lekua ez da hau, eta ni ez naiz horien berri ematekoegokiena. Alor eta lan horiek beste lekuetan
|
jende
adituek aztertu eta azalduakdituzte1 Dena dela, oroigarritzat besterik ez bada ere, aipatu nahi nituzke hemen aloreta lan horietakoren batzuk: Hizkuntzalaritza oro har (Hizkuntzalaritza Hiztegia), hizkuntzaren antropologia (Hizkuntza eta Pentsaera), Euskararen batasuna (Sustraibila eta Euskara Batua zertan den), Euskararen gramatika (Euskal Gramatika etaEuskal Aditz Batua), euskal fonologia (Euskal Azentua eta Euskal Fonologia), eta Soziolinguistika eta Glotopolitika (Kolonizatuaren Ezaugarria, Albert Memmi ren liburuaren itzulpena, eta Elebidun Gizarteen Azterketa Matematikoa eta hainbat eta hainbat artikulu aldizkari2 eta egunkaritan), neuri dagokidanez, oso deigarria eta suspergarria gertatu zitzaidan garai hartan Memmiren liburua, Txillardegik itzuli eta Jakinekargitaratua?.
|
|
|
Horretaz jabetuta,
|
jende
gutxitxo ikusten zuen Jose Luisek gure artean, aldizkariaren lehen zenbakian salatzen zuenez: –... oso kontzientzia urria dago gureartean euskararen erabilpena ezinezko egiten duten baldintzei buruz.
|
|
|
Euskal Herria, Euskadi, Pars Vasco, Pays Basque. Euskaldun hitza bera ere.Esanahi bikoitzekoak zaizkigu askotan, eta
|
jendea
animatzeko zilegi bedi erabilpen osotaxutua ez izatea, baina utz dezagun argi kultura eta kulturgintzaren onerako, erabilpenzuzena zein den: euskalduna= euskara duena; Euskadirik oraindik ez dagoela; PaisVasco, Pays Basque, Basque Country eta abar, gauza bera direla hizkuntzaezberdinetan adierazita.
|
|
|
Kanpoko aurrerapenaren beldur handiz izan garela adierazteko, gure arbasonazionalisten adibide bat aipatu zen: Zinema tradiziozko bizimodurako kaltegarribezala hartu zutela, sortu zenean, eta erabaki zutela filmen kronikak ere ez zituztelaegin behar; bestela, morboa berpiztuz,
|
jendea
ikustera joango omen zen. Gaurko belaunaldietan, berriz, kontrako muturreraino joan gara, eta, gurea gutxietsiz, kanpokogauzen bila goaz.
|
|
|
Politikoki erabiliak eta eragileak izaten ari dira eta horrek adierazten digu, kulturalki? ere,
|
jendeak
asimilatu egiten dituela azaltzen dizkieten balioak.
|
|
|
Basoanetzanda, txingurri, kakalardo eta beste mila xomorroren lan eskergak ikusten dituharat honat, belar artetik irten, belar artean atzera galdu, beren eginahal itsu inkontzienteetan denak ahalegintzen, ez zergatik ez zertako, zentzurik gabeko existentziak, inguratzen duen zentzubako, munduaren irudi bikaina??. Kierkegaard-ek Iraultzaondoko Europako errestaurazio giroan idazten du, eta
|
jendearen
apatia bera kritikatzendu. Liberalismoaren kritika hau Iraultza ondoren berehalaxe agertu zen Europan etanolabait aro berriaren errotiko kritika izan zen.
|
|
|
Burgesa ez da nahimen handiko kapitain libre bat, arimatxikiko merkatari makoa baizik.
|
Jende
kikila baino ez du inguruan ikusten. Gizonenpentsamenduak, far failak bezain mehe, hauskorrak; gizakiak berak, farfaileroak.Mengelak, bekatariak izateko ere.
|
|
|
Egoareninteresetan zentratuak diren bezala ezkontzaren eztabaida instituzio gisa, dibortzioarena, ezkon aurreko proba aldi batena, etab. (Eta nola ez gogoratu Kierkegaardironikoaren orri umorez beteak dibortzioaren alde! Edonola ere, Euskadi frankistakatolikoan gogoeta modu hauek probokazio bat ziren
|
jende
askorentzat). Kontuada gaizki aukeratu zuela, eta aukera beti gaizki egiteko arrazoiak pila bat direla. Freud-ekin, nahiz Freud-en beharrik gabe, edozeinek ikus dezakeenez(, ezin gizonakonpreni hormonak aintzakotzat hartu gabe?)?.
|
|
|
Udazken aldeko bederatziurren eta hilabeteetan egoerak ez zuen hobera egin, etakronikariak berriz dakar bere orrialdeetara lelo ezaguna, Arantzazuko Andre Mariarenbederatziurrenean bezala San Frantziskoren (urria) edo Arimenean (azaroa), etaSortzez Garbiaren ospakizunetan (abenduan). Azken honetan, euskara kentzeak goiz arratsaldeetako
|
jende
banaketa aldatzea ekarri ote zuenaren susmoa ere badu kronikariak (Cronica: I, 389, 391, 402, 415).
|
|
|
Mugimendu barruko zalantza haiek gorabehera, frankismoak oro har elebakartasunaren aldeko politika egin zuen, Administrazio guztiz elebakarra ezarriz, gaztelaniaez ziren hizkuntzei eskola eta kulturarako bidea erabat moztuz, eta, praktikan bederen, lotsa handirik gabe behin eta berriz bizitza pribatuan ere sartuz. Hemen orain ikusikodugun kasuak erakutsiko digunez, eliz
|
jende
frankistari berari ere arau berriak paratunahi izan zitzaizkion.
|
|
|
Banaketa hori zen egoera orokorra. Horrek ez zuen esan nahi, ordea, eliz
|
jendeak
–frankista izanik ere, bere hizkuntz ohiturak bat batean aldatu behar zituenik (ohitura arauturik ere zegoen toki edo zereginetan behintzat).
|
|
|
Beraz, langile berriak kontratatzerakoan, ahal dela, euskaldunak aukeratukoditugu, batez ere
|
jende
aurrean izango direnean. Kontuan izan, gainera, elebidunakelebakarraren aldean duen abantaila, merkatuaren% 20 inguru euskalduna delarik.
|
|
|
Neurri zehatzak, beraz; adibidez, lehenengo eta behin, merkataritza, eta lan mundua, erabat? euskalduntzearen garrantziaz
|
jendeari
ohartarazi, euskaldunensentiberatasuna inarrosi.
|
|
|
Eguneroko azturetannabarmena egin zen eragina (batik bat edari, tabako eta jokoetan gertatutako gustualdaketak15), eta hizkuntz arloan ere bai:
|
jende
nagusiaren artean ere, ordura artekokomunikabideetan zabaldutako eredu linguistikoa guztiz konfirmatuta geratuko zenzinemaren parametroen aurrean.
|
|
|
Azpimarratzekoa da 22.000 pezetako aurrekontua bildu ahal izateko kanpaina berezi bati ekinzitzaiola aramaioarren artean.
|
Jende
askok erantzun zuen kopuru desberdinak mailegu gisa utziz (25pezetatik 1.000 pezetara bitartekoak).
|
|
|
Zinema berriko bigarren proiekzio makina erositakoan, behialako bizpahiru atsedenalditxoak erebakar bat izatera igaro ziren, juxtu
|
jendearen
premia fisiologikoak betetzeko pentsatua, eta normalean, ordu eta erdiko iraupeneko pelikuletan, bobinaren bukaeran.
|
|
|
Bestelako daturik ezean,. Impuesto de timbre y contribucion sobre espectaculos? izenekoarenbitartez jakin daiteke zenbat
|
jende
hurbiltzen zen zinemara lehenengo urteetan, udaletxeko aretoanzegoenean.
|
|
|
Aramaio, bizimoduan zein kulturan, kutsadura gutxiko irla moduko bat izan da luzaz.Eredu tradizionalei eta euskarari tinko atxikirik, ez du bertan industrializaziorik ezagutu (oso
|
jende
gutxi biltzen zuen ehun lantegitxo bat izan ezik), eta, ondorioz, inmigrazioaren fenomenoa ere txikia izan da beti. Geografikoki ere esparru itxia du, etakotxearen hedapen garaira arte biztanleek ez zuten aukera gehiegirik izan ingurukoherriekin harremanak mantentzeko, Arrasaterekin ez bazen, aspaldidanik aramaioargizakume gehienen lan-lekua izanik.
|
|
|
Horrek guztiak, jakina, eragin handia izan zuen
|
jendearen
izaera moldaketan eta, aldi berean, asko lagundu zuen bertako gizataldearen bizitza eta iraupen sistematradizionala babesten.
|
|
|
Kaletarren artean ere, hasieran batik bat, ume, gazte eta, gehienez, berrogei baturteko helduen kontua izan zen filmak sistematikoki ikustearena. Salbuespenaksalbuespen, adineko
|
jendearen
artean ez zegoen fideltasun handirik asmakizunberriaren besoetan erortzen hasteko.
|
|
|
Era berean, aztergaitzat dugun hamabi urteko azken hilabeteetan ikusle areagotzebat atzematen da: Julex filma (1967/12/03), esate baterako, 336 pertsonak ikusi zuten.Bestalde, ezohiko arrazoi modura, balirudike nolabaiteko erakargarritasun erotikorikere izan zela pelikularen batean edo bestean
|
jende
heldua hurbilarazteko. El sacrificiode las esclavas izeneko filma, esaterako, 222 pertsona nagusik ikusi zuten (1967/09/24). Handik hiru hilabetetara (1967/12/17) 190 nagusik ikusi zuten El peñon de las Animas.
|
|
|
A k banku billeteko formapean erretiratzen dubere gordailua, eta beraren hornitzaileak forma beraren menpe berriz eratzen du, banku berean edo beste batean?; B n gordailaturiko billeteek aktibo bat osatzen duteberaren kutxan; honela ikusten da, gutxienez hola dirudi?
|
jendearekiko
bankuenzorraren kontrapartida monetako kopuru baliokidea dela, jendeak bankuetan ezarrikolukeena. Baldin eta monetaren kontrapartida moneta bera balitz, erraz uste daitekegordailuak biderka litezkeela:
|
|
|
A k banku billeteko formapean erretiratzen dubere gordailua, eta beraren hornitzaileak forma beraren menpe berriz eratzen du, banku berean edo beste batean?; B n gordailaturiko billeteek aktibo bat osatzen duteberaren kutxan; honela ikusten da, gutxienez hola dirudi? jendearekiko bankuenzorraren kontrapartida monetako kopuru baliokidea dela,
|
jendeak
bankuetan ezarrikolukeena. Baldin eta monetaren kontrapartida moneta bera balitz, erraz uste daitekegordailuak biderka litezkeela:
|
|
|
bankuek, berek jasotako gordailu bakoitza, aldi bereanbezero multzo bati maileguz eman diezaioketela. Bankuen zorra nolabait fikziozkoaizanen litzateke, baldin eta beren aktiboetan
|
jendeari
zor dizkioten monetako kopuruakaurkituko balituzte: kasurako, 100 euskoko gordailu soil baten oinarrian, bankuek 100eusko hiru biderrez eskain ditza kete, zeren, maileguz gehiegi emandako kopuruakbankuetan gordailatuak izanen bailirateke.
|
|
|
bi monetak produktu baten forma hutsaren (M?) eta forma betearen (M??) antzekoak dira. Kontu unitateak ezin dira ordainketetan egon; eta ordainketa unitateen indar askatzailea ez datorkie
|
jendearen
konfiantzatik, oraingoz maizentzuten den moduan, objektiboki beraiek edukitzen duten produktutik baizik.
|
|
|
Bistakoa denez, sormen monetarioak existituko ez balira, arrazoiketa biziozko zirkuluan, gurpil eroan edo sorgin gurpilean, alegia? hartuta legoke; izan ere, edozein sormen monetariorik ezean,
|
jendeak
ezinizango luke eskuratu banku monetaren inolako kopuru positiborik; ondorioz, bankuetan eraturiko gordailuak halabeharrez nuluak izanen lirateke. Beraz, logikoki beharrezkoa da bankuek jendeari moneta kopuru batzuk maileguz ematen dizkiotela onartzea, jendeak beraiei maileguz eman ez dizkien kopuruak.
|
|
|
hartuta legoke; izan ere, edozein sormen monetariorik ezean, jendeak ezinizango luke eskuratu banku monetaren inolako kopuru positiborik; ondorioz, bankuetan eraturiko gordailuak halabeharrez nuluak izanen lirateke. Beraz, logikoki beharrezkoa da bankuek
|
jendeari
moneta kopuru batzuk maileguz ematen dizkiotela onartzea, jendeak beraiei maileguz eman ez dizkien kopuruak. Horixe da, hain zuzen ere, Bbankuaren kasua, zeinak L ren alokairua ordaintzen baitu, 100 moneta unitate sortuz.
|
|
|
hartuta legoke; izan ere, edozein sormen monetariorik ezean, jendeak ezinizango luke eskuratu banku monetaren inolako kopuru positiborik; ondorioz, bankuetan eraturiko gordailuak halabeharrez nuluak izanen lirateke. Beraz, logikoki beharrezkoa da bankuek jendeari moneta kopuru batzuk maileguz ematen dizkiotela onartzea,
|
jendeak
beraiei maileguz eman ez dizkien kopuruak. Horixe da, hain zuzen ere, Bbankuaren kasua, zeinak L ren alokairua ordaintzen baitu, 100 moneta unitate sortuz.
|
|
|
Afari batean entzun nuen, ustekabean. Ez naiz kulturako
|
jendearen
jaietarajoateko zalea, baina harakoa hutsegin ezinezko konpromisoa izaten zen, gure herrikoelkarte batek, bertako kultur astean aldez edo moldez lagundu ohi genuen guztioieskerrak emanez, arkume jate batera gonbidatzen baikintuen urtero: aurrena pikatxatortilla eta tripotxak, ondoren arkume errea entsalada ugariarekin eta, menu beti berdina bukatzeko, mamia.
|
|
|
Itxura eztihorrekin kontrastean, begi beltz eta gogorrak zituen, betzuloetan sartuak egon arren distira bizia zerienak. Hizkera, aldiz, eliz
|
jendeak
ohi duen bezalako gozoa, zuri samarra:
|
|
|
–Ni baino askoz
|
jende
jantziagoa duzu komentu honetan. Aita Angiozar, musikasakroan dagoen jakitunik handienetakoa; Aita Bedaio, XIX. mendeko desamortizazioak inork ez bezala ezagutzen dituena; Aita Zaldibar...
|
|
|
Hain zuzen ere, esaten denez, komentu honetan izan omen zenhalako mugimendua.
|
Jendea
ezkutatzea eta...
|
|
|
Ez dakit, ba, nik. Garai batean
|
jende
asko bizi ginen hemeneta, ez dizut nik esango inoiz inor ezkutatu ez zenik baina, nik behintzat ez dakit ezerhorretaz. Ezertxo ere ez.
|
|
|
–Aizu, Patxi, egia al da garai batean ETAko
|
jendea
eta izaten zela hemengordeta?
|
|
|
Hemen beharadinako segurtasunik ez dagoela-eta, Madrila eraman dituzte denak, ordenak handaukan komentu nagusira. Gurean
|
jende
gehixeago bageunde... Zu bezalako gazteakbeharko genituzke hemen.
|
|
|
Gaurkotasun informatiboa duen gai batekin zerikusia duten pertsonaiak elkarrizketatzen dira: atentatu bateko lekukoak, gai batean adituak direnak etab. Oso komenigarria da
|
jendearen
manifestazioak, in situ hartzea, baita hainbat arinen hartzea ere.
|
|
|
1 Elkarrizketaren edozein modalitatetan
|
jendea
aurrez aurre egon dadin saiatu behar dugu. Denbora nahikoa badago eta protagonista gugandik hurbil badago, askozhobea da estudiora eramatea, elkarrizketa zuzenean egiteko, bere etxean edo kalean grabatu ordez.
|
|
|
George Hills ek orain hogei bat urte aurresan zuen irratiaren talde audientzia, eta gaur egun oso
|
jende
gutxik jartzen du zalantzan.
|
|
|
irratibidea da audientzia indizearen aldaketa edo gorabehera gehien ikusten deneko hedabidea (Zufia, 1990, 213).
|
Jendearen
ohiturak eta bizi den herrialdearen klimatologia faktore garrantzitsuak dira entzule indizeak neurtzeko orduan. Esaterako, orain zenbait urte egindako ikerketa batean, Montecarlo Irratiak udaberrian %63ko indizea izan zuen, baina udazkenean indize hori %54era jaitsi zen.
|
|
|
nazio atzeratuetan lekualdaketak eskualde mortuetatik eta herrietatik hirigune handietara egiten dira. Nazio garatuetan, aldiz,
|
jendea
hiritzarretatik ingurualdeetara joaten da. Datu bat aipatzearren, esan dezagun Estatu Batuetan 5 urteko denboraldian bost amerikarretatik bi lekuz aldatu zirela (%40) 80ko hamarkadan.
|
|
|
b) Adina: estadistikek diotenez,
|
jendearen
adina beheraka joan arau, FMren aditzea goraka doa; aldiz, jende nagusiak UEa (Uhin Ertaina) nahiago omen du. Informazioan espezializaturik dauden irratiei dagokienez (Catalunya Informació, France Info, Radio 5/ Todo Noticias?), adina faktore nagusia dugu, entzule indizeetan faktore hori ageri baitzaigu nabarmen:
|
|
|
b) Adina: estadistikek diotenez, jendearen adina beheraka joan arau, FMren aditzea goraka doa; aldiz,
|
jende
nagusiak UEa (Uhin Ertaina) nahiago omen du. Informazioan espezializaturik dauden irratiei dagokienez (Catalunya Informació, France Info, Radio 5/ Todo Noticias?), adina faktore nagusia dugu, entzule indizeetan faktore hori ageri baitzaigu nabarmen:
|
|
|
Sozialak: gizartean dauden klase eta taldeek segmentu jakinak eta zehatzak osatzen dituzte; hala nola, erbesteratuak, 3 adinekoak, erretiratuak, gaixorik daudenak, gaztetxeen inguruan dabilen
|
jendea
, yupiak, etab.
|
|
|
Irratilari berriemaileak egunero baino, orduero eta minutuero bilatu behar ditu albiste bihur daitezkeen gertakariak. Horretarako, zerrenda bat egin behar du eta agendan apuntatu, berarentzat informazio iturri primarioak izan daitezkeen
|
jende
eta erakundeen helbideak eskuragarri edukitzeko. Telefonoak, posta elektronikoaren zenbakia eta helbidea zein diren jakitea mesedegarri izanen zaigu, eta denboraren poderioz altxor txikia bihurtu ere bai.
|
|
|
Eragina:
|
jende
askorengan eragina duen gertaera hartu ohi du notiziak. Eragina txikia baldin bada, albiste bihurtzeko aukera gutxi dago.
|
|
|
Hurbiltasuna: nahiz eta mundu mailan gertatzen diren jazoerak
|
jendearen
interesekoak izan, ekintza edo gertakizuna zenbat eta entzuleengandik hurbilago egon, hainbat eta handiagoa da interesa, salbuespenak gorabehera. Gertaera Japonian gertatzeak ala gure herrian bertan izan dela jakiteak interes maila desberdinak sor ditzake.
|
|
|
irrati albisteek giza interesa eduki behar dute. Albisteetako protagonista
|
jendea
denean, benetako interes eragingarria sortzen da. Demagun asmakari bat dagoela informazioaren oinarrian; asmakari horren atzean dagoen pertsonari buruzko datuak ematen baditugu, interesa areagotu egiten da.
|
|
|
sarritan notiziak dramarekin egoten dira erlazionaturik. Istripuak, atentatuak, hilketak, gerrak, lurrikarak eta abar
|
jendearen
gogoaren pizgarri izaten dira. Hortaz, esan dezagun dramatik etortzen dela albistea.
|
|
|
Ingelesez esaten den bezala, well known names make bigger news, hau da, izen entzutetsuek nabarmendu egiten dute albistea. Protagonistak edo lekukoak sonatuak izatea,
|
jendeak
aski ezagunak izatea alegia, albistea gailentzeko faktorea izan daiteke.
|
|
|
Luzaro aipatu da irratitiko albisteak aditzen dituzten pertsonek eskuarki ez dutela irakurtzeko ohitura handirik. Hortaz, irrati albistegiak hainbat
|
jenderen
bitarteko ia bakarra izan dira informaturik egoteko, eta horrelaxe dira oraindik ere.
|
|
|
* Gaur goizean, Juan Karlosek Iruñean emandako prentsaurrekoan komunikabideetako
|
jendeari
eginiko deklarazioetan argiro geratu da Nafarroaren espainoltasuna.
|
|
|
Ziur aski, irrati komertziala entzuleek zer dioten aiduru dago, zeren entzulerik ez balu desagertu egingo bailitzateke; eta hori nahi ez duen efektua da, bistan denez. Baina litekeena da, horrelako helburu ekonomikoak ez dituzten beste irrati batzuk (fondo publikoen bitartez finantzatzen direnak prezeski) beharrak eragin ahal izatea
|
jendeari
, premiei aurretik heltzea. Horren kariaz, irrati publikoak ausartagoak omen dira eskaintza programatikoetan.?
|
|
|
Irratirako formula modura musika ematen zuten estazioak hamarkadaren amaieran sortu ziren, diskoak ekoizten zituzten enpresek publizitatea egin zutenean, beren musika handika saltzeagatik eta
|
jendea
musikaren kontsumoan ohitzearren. Irrati komertzialetan jazo zen praktika horretatik ikasiz eta esperientzia hori informazioaren alorrera eraman zitekeela konbentziturik, albistea jainko bakartzat duten irrati estazioak sortu dira.
|