|
2000
|
|
|
gogo oneko
|
jendearen
beldurren zakua zarelako.
|
|
|
botila hautsiak, sasiak sutan,
|
jendea
korrika.
|
|
|
|
jendea
plazan,
|
|
|
Itzultzekotan joan arren, bertakotu ere egin nintzen apur bat. Venezuelako
|
jendearen
apaltasunak eta xalotasunak arreta erakartzen zidan; gustukoa nuen jende hura. Hala ere, injustizia soziala higuingarria zen, batzuen aberastasun gehiegizkoa eta besteen txirotasun larria.
|
|
|
Itzultzekotan joan arren, bertakotu ere egin nintzen apur bat. Venezuelako jendearen apaltasunak eta xalotasunak arreta erakartzen zidan; gustukoa nuen
|
jende
hura. Hala ere, injustizia soziala higuingarria zen, batzuen aberastasun gehiegizkoa eta besteen txirotasun larria.
|
|
|
Lehen urte haietan langile ugari behar zituzten, baina gero petrolioa ateratzeko ez da ia eskulanik behar. Langabezian geratu zen
|
jende
hura guztia, hirietan pilatuta, noraezean. Jendearentzat errazagoa zen, langabezian egonik ere, hirietan eskean bizimodua ateratzea, berriz nekazaritzara itzultzea baino.
|
|
|
Langabezian geratu zen jende hura guztia, hirietan pilatuta, noraezean.
|
Jendearentzat
errazagoa zen, langabezian egonik ere, hirietan eskean bizimodua ateratzea, berriz nekazaritzara itzultzea baino. Esango nuke, Espainiarentzat Amerikara iristea eta han zegoena ustiatzea bezalatsu izan zela Venezuelarentzat petrolioa aurkitzea.
|
|
|
Esango nuke, Espainiarentzat Amerikara iristea eta han zegoena ustiatzea bezalatsu izan zela Venezuelarentzat petrolioa aurkitzea. Ameriketatik harrapa zezakeen guztia lapurtu zuen Espainiak, aberastasun iturri osoa hirietara ekarri; eta orduan,
|
jendeak
hirietara jo zuen... Askok, fabrika textilean lana eginez baino gehiago irabazten zuten eliz atarian eskale jardunda.
|
|
|
Askok, fabrika textilean lana eginez baino gehiago irabazten zuten eliz atarian eskale jardunda. Venezuelan horrelako zerbait gertatu zen nekazaritzan aritu izandako
|
jendearekin
, petrolioa aurkitutakoan.
|
|
|
Caracas inguruetako muinoetan bizi zen
|
jendea
, rantxitoetan, etxolatxoetan, Brasilgo favelen modukoetan. Ez urik eta ez kristorik zegoen rantxitoetan; ez estolderiarik eta ez ezer.
|
|
|
Uholdeetan
|
jendea
itota hiltzen dela esaten dute, baina hangoak ez dira urarekin itota hiltzen, muinoetan lur jauziak izan eta euren rantxito eta guzti azpiratzen dituelako baizik. Han bizi diren haurrentzat ez dago eskolarik; hango emakumeentzat ez dago haurgintzarako ospitalerik.
|
|
|
Herri langilea, noblea eta demokratikoa da venezuelarra,
|
jende
apala. Unean unekoa bizitzea gustatzen zaiona.
|
|
|
Nire kontura Venezuela ezagutzen saiatu nintzen,
|
jendeak
eta bazterrak. Caraima, Margarita eta abar ezagutu nituen.
|
|
|
Yanomamien tribuak non zeuden eta haiek nola bizi ziren esaten zidan. Indigenen tribuekin topo egiten genuen batzuetan;
|
jende
oso abegitsuak. Jeremiasek sekulako arraintzarrak harrapatzen zituen, eta haiekin egundoko otorduak egiten.
|
|
|
– Hemezortzi urte hauetan asko aldatu da kartzeletako egoera, bai
|
jendearen
izaera bai jende modua bera. Baina denboraren bereizketarik gabe ere, egoera oso ezberdinak aurkitzen dira espetxe batetik bestera.
|
|
|
– Hemezortzi urte hauetan asko aldatu da kartzeletako egoera, bai jendearen izaera bai
|
jende
modua bera. Baina denboraren bereizketarik gabe ere, egoera oso ezberdinak aurkitzen dira espetxe batetik bestera.
|
|
|
Baina denboraren bereizketarik gabe ere, egoera oso ezberdinak aurkitzen dira espetxe batetik bestera. Castellonen zegoen preso
|
jendea
izan edo hemengoa izan, alde handia dago. Harrigarria da:
|
|
|
Halaxe da. Kartzela honetan ez da ikusten
|
jendea
azken gabeko eske negartian, zigarro ziztrin bat bi hiruren artean erretzen... Dirudienez, ez dago eskasiarik.
|
|
|
Bizkor zuzendu nuen, eta baita asmatu ere neuk nahi nituen marrazkiekiko gerrikoak egiten.
|
Jendeak
ikasi zuen poliki poliki nola egiten nituen, eta Carabanchel gerrikoz josi zen. Polimiliak, GRAPOkoak, anarkoak eta geu izango ginen han geundenak... eta preso sozialak, jakina.
|
|
|
1983ko martxoan motina egin genuen Carabanchelen, Puertorako trasladoen aurka. Puertora zigorrez eramaten baitzuten
|
jendea
, presoontzat ez ezik senideentzat ere zigorra zelako.
|
|
|
Ez zegoen keari ihes egiteko modurik; ziegako ohean etzan nintzen.
|
Jendea
han zebilen batera eta bestera, ahal zuen moduan. Rekalde etortzen zitzaidan tarteka, ea zer moduz nengoen galdetzen.
|
|
|
Kartzelaz ezer gutxi dakigula iruditzen zaigu batzuetan, zenbait garai eta egoeratako kontuak entzutean. Urteekin aldatu egin dira espetxeak, eta
|
jende
modua ere aldatu egin da. Kartzeleroak dira, edo kartzeleroen jokamoldea da aldatu ez dena, kasu askotan behintzat.
|
|
|
Nik esan nion: " Kalean
|
jendeak
gogor jarraitzen badio, gazteek batez ere, guk eutsiko diogu hemen!" Eta eutsi egin diogu, eta emaitzak ikusten ari gara.
|
|
|
Patioan ez dago aterperik. Eta pasillo moduko barrunbe horretan pilatuta egon duzu hainbeste
|
jenderen artean
, ezer egiteko lekurik gabe; guztiz itogarria eta deserosoa da, eserita irakurri, idatzi edo antzeko zerbait egiteko inolako modurik ez dago.
|
|
|
Kontsignak aldarrikatu, halako edo horrelakorentzat agurrak bota... Bisitarik ez, eskutitzik ez... hunkigarria izaten zen astebururo etortzen zen
|
jendea
leihoetatik ikustea. " Hor daude", esaten zenion zeure buruari edo alboko lagunari;" hor dauzkagu, ez gaude bakarrik, ez gauzkate ahaztuta".
|
|
|
Sinestezina zen garai hartan tuberkulosiaz hiltzea! Urte hauetan guztietan
|
jende
mordoska ikusi izan dut hepatitisarekin eta tuberkulosiarekin. Tuberkulosia ez da gainditua dagoen gaixotasuna, ezta gutxiago ere.
|
|
|
Hor daude Puerto edo Alcalako kasuak, Ermuko mamuarekin batera indartzen saiatu zirenak, eta abar. Era askotako
|
jendea
izaten da kartzeletan, eta, orokorrean preso sozialak gure aurka jartzerik lortu ez duten arren, inoiz ezin liteke jakin eroren bat zertara bultza dezaketen.
|
|
|
Bilbon ere etxe partikularretan hartu gintuzten, edo kolegioetan, ahal zen lekuan.
|
Jende
asko zen gerraren beldur eta ihesi zebilena, eta bidean aurrera egin ahala handitzen ari zen iheslarien saldoa. Ordiziatik abiatu ginenean familiaren kontua zirudiena, herri osoen hustea eta ihesbidean pilatzea izan zen Bilbon.
|
|
|
Gure amak, senarra non eta nola ote zen arrastorik gabe, umeak ondotik bidaltzea eta agian galtzea ez zuen pentsatu ere egin nahiko. Umeak igotzen ziren itsasontzira, Errusiara joateko, baina haien gurasoak eta
|
jende
heldua ez. Bederatzi hamar urteko haurrek eramaten zituzten txikiagoak eskutik helduta.
|
|
|
Bilbon, orduan,
|
jendea
ebakuatzeko prestaketak egiten eta jendea ateratzen ari ziren. Guk Santander aldera jarraitu genion ihesari, Laredotik.
|
|
|
Bilbon, orduan, jendea ebakuatzeko prestaketak egiten eta
|
jendea
ateratzen ari ziren. Guk Santander aldera jarraitu genion ihesari, Laredotik.
|
|
|
Habana ontzia hartu genuen, bada, iheslariekin irten zen azkena, oso oker ez banago. Umez eta zaharrez eta emakumez beteta dakusat ontzi haren irudia,
|
jende
asko eta asko, denak piloan eta trumilean, kubiertan, kareletik begira, oka egiten, tripak irauli beharrean. Oraintxe neure aurrean ikusiko banu bezala gogoratzen dut hori, garbi garbi.
|
|
|
Kontuak kontu, emakumeak eta haurrak ginen, Habana ontzian, Arroxelara bidean. Lurreratu ginenean ohartu nintzen
|
jende
guztia gaixorik zegoela, denak zorabiatuta eta okaka, aurpegiera zurbilekin. Bidaiak iraun zuen denboran alde batera eta bestera ibili nintzen ontziko kubiertan, ahal nuen leku guztietan.
|
|
|
Hala ere, Arroxelan bertan, lehorreratzear geundela konturatu nintzen zenbat eta zenbat ginen. Itsasontziaren tripetatik irteten zen
|
jendea
, saldo ikaragarria, xinaurrien moduan. Hustu ondoren, Ingalaterrara jarraitu zuen Habana-k.
|
|
|
Hurrengo egunean hartu genuen trena Bartzelonan, etxerantz. Merkantzia trena zen,
|
jendez
betea, gure moduan etxera zihoan jendez betea. Ez dakit nondik norako ibiliak egin genituen trenean, nolakoak izan ziren bidaiako gorabeherak.
|
|
|
Hurrengo egunean hartu genuen trena Bartzelonan, etxerantz. Merkantzia trena zen, jendez betea, gure moduan etxera zihoan
|
jendez
betea. Ez dakit nondik norako ibiliak egin genituen trenean, nolakoak izan ziren bidaiako gorabeherak.
|
|
|
|
Jendea
patiora agertzen ari da poliki poliki. Ziegak itxiko dituztela adierazi dute bozgorailutik.
|
|
|
Ordurako mataderia ondoan bizi ginen, eta etxe osteko mendietan bonbak erortzen ari ziren, egundoko eztandak eginez. Gu ez ginen egoeraren larriaz ohartuko, baina
|
jende
helduarentzat begi bistakoa izango zen handik alde egin beharra zegoela. Gure amak hala erabaki bide zuen, eta etxea eta etxeko gauzak zeuzkan zeuzkanean utzita irten ginen Tolosara.
|
|
|
Zurriolako hotel batera eraman gintuzten,
|
jende
zibilaren babeserako antolatutako hotelera. Telesforo Monzon zen orduan Euskal Gobernuko Barne ministro eta berak ziharduen, besteak beste, modu horretako lekuak apailarazten.
|
|
|
Zumaiara, bada, eta hango hotel bakarrean hartu genuen ostatu, moilaren ondoan. Hotel handia zen oso, baina
|
jende
asko ginen. Donostian ez zen hori hainbeste nabaritzen, hiria bera handia zelako beharbada.
|
|
|
Baina Zumaian ikusten zen iheslari asko ginela. Esango nuke orduantxe hasi zela ihesa, lekuak huste hura;
|
jendeak
orduan hartu zuela atarramentuaren kontzientzia. Ume, zahar, emakume... jende zibilaz ari naiz, eta gure ikuspegiaz eta sentsazioez.
|
|
|
Esango nuke orduantxe hasi zela ihesa, lekuak huste hura; jendeak orduan hartu zuela atarramentuaren kontzientzia. Ume, zahar, emakume...
|
jende
zibilaz ari naiz, eta gure ikuspegiaz eta sentsazioez. Frankistak Donostian sartzear izango ziren ordurako, sartuta ez baziren.
|
|
|
Aitonak, orduan, bere tailertxoa eman zion, josteko makinak konpontzeko eta saltzeko zeukana. Sasoi hartan miseria handia zegoen bazterretan, eta
|
jendeak
saldu egiten zuen etxeko josteko makina piezaren bat izorratutakoan. Konpontzeko modurik ez zuten izango; salduta, txatarratarako izanda ere, egun batzuetarako janaria erosteko adina emango zien.
|
|
|
Serioago dator Koldo, haserre itxuran. Bisitara joanda,
|
jende
multzoa elkartu omen dira; hemen alboko moduluan dauden hiru nesketako bik ere aurrez aurreko bisita ei zuten ordu berean (Itziar geratu da moduluan, Onditz txikia zaintzen); elkar agurtzeko eta momenturen batean elkarrekin egoteko aukera izan dute, baina Maitanek eta Amaiak kasurik apenas egin omen diote Koldori; Antxonekin izan dituzte kontu eta mimo guztiak, musuak eta besarkadak. Antxonek barre egiten du, Koldok marmarrean kontatzen digun bitartean.
|
|
|
Baina ez ginen beti berdinak egoten.
|
Jendea
aise aldatzen zen han, batzuk hiltzen zirelako eta haien lekua betetzera beste batzuk ekartzen zituztelako. Gaur musean edo ariko ginen laukotea mahaian eserita; hurrengo egunean berriro eseriko zinen beste saio bat egin asmoz, baina ohartzen zinen bezperakoetatik bat falta zela, edo bi agian.
|
|
|
Hil egin zirela, alegia. Egun batetik bestera hiltzen eta desagertzen ikusten genuen
|
jendea
. Urte haietako miseria eta lazeriaren ispilu garbia zen leku hura.
|
|
|
Oso animatua egoten zen Alde Zaharra igande goizetan batez ere. Gazte eta zahar, nahasian ikusten zen
|
jendea
han. Hala ere, bazen nahasmen hartan murgildu gabe Alde Zaharrean, Bulebarrean eta inguruetan beti elkarrekin ibili ohi zen bikote bat, anaia bi.
|
|
|
Camino kaleko kaputxinoen elizara igotzen nintzen igandero. Elizara ez, behera ez,
|
jendea
meza entzutera joan ohi den lekura ez. Elizako atetik gabe, Okendo kaletik, fraideen etxebizitzatik sartzen nintzen; elizaren goiko pasillora heltzen nintzen, eta handik korura baino gorago.
|
|
|
Baina orokorrean ez zen horrelakorik sumatzen. Bentzutuen sindromea eta autozentsura uste baino barrurago sartuta zeukan
|
jendeak
, eta entzun ere ez zuen egin nahi izaten politika konturik edo antzekorik. Futbola zen jendearen hizketagaia eta kezka nagusia, futbola gora eta futbola behera, nazkatzeko moduan.
|
|
|
Bentzutuen sindromea eta autozentsura uste baino barrurago sartuta zeukan jendeak, eta entzun ere ez zuen egin nahi izaten politika konturik edo antzekorik. Futbola zen
|
jendearen
hizketagaia eta kezka nagusia, futbola gora eta futbola behera, nazkatzeko moduan. Hartarainokoa zen jendearen amnesia eta kontzientzien ezabaketa.
|
|
|
Futbola zen jendearen hizketagaia eta kezka nagusia, futbola gora eta futbola behera, nazkatzeko moduan. Hartarainokoa zen
|
jendearen
amnesia eta kontzientzien ezabaketa. Langileen arazoez, arazo sozialez, eta horrelakoez zerbait aipatzen banuen, berehalaxe erantzuten zidaten lagunek ohiko arrunkeriaren bat:
|
|
|
Manolo zen galegoa, eta andaluziarra Eusebio. Ezer asko gabe joaten zen hara
|
jendea
. Eusebio horrek, esate baterako, aldatzeko arroparik ere ez zeukan; neuk eman nizkion; oinetakorik ere ez, etxean egoteko zapatila pare bat besterik ez; baina labana handi bat bai ordea, bandoleroen tankerakoa, beti aldean erabiltzen zuena.
|
|
|
Ez zegoen errestorantik. Maitagarria zen
|
jendea
. Goizeko lauetan astoekin lanera zihoazenean ere kantari joaten ziren.
|
|
|
Agirre lehendakaria hil zenean, esate baterako, Artzain Onaren katedraleko hileta elizkizunean izan nintzen. Mundu bat ikusi nuen han, ikusterik uste ez nuen
|
jendea
. Paisanozko txakur pila bat ere bai, bide batez; liskar batzuk sortu zituzten txakurrek elizkizunaren ondoren, korrikaldiak izan ziren.
|
|
|
Paisanozko txakur pila bat ere bai, bide batez; liskar batzuk sortu zituzten txakurrek elizkizunaren ondoren, korrikaldiak izan ziren.
|
Jende
heldua ikusi nuen hiletetan, gerran ibilitakoak izango ziren asko. Pozgarri egin zitzaidan hainbeste jende eta halakoa han topatzea.
|
|
|
Jende heldua ikusi nuen hiletetan, gerran ibilitakoak izango ziren asko. Pozgarri egin zitzaidan hainbeste
|
jende
eta halakoa han topatzea. Urte ilunak baitziren, nahiz eta gerra aspaldi amaitua zen.
|
|
|
Koadernoa itxi, gauzak jaso, eta patiora goaz paseatzera. Hemengo
|
jendeak
ez du, itxura denez, orduak eta orduak patioan paseatzen igarotzeko ohiturarik. Itzuliren batzuk eman eta ostera barrura sartzen da jendea.
|
|
|
Hemengo jendeak ez du, itxura denez, orduak eta orduak patioan paseatzen igarotzeko ohiturarik. Itzuliren batzuk eman eta ostera barrura sartzen da
|
jendea
. Telebistaren parean eserita ematen dute denbora.
|
|
|
Herriko jaietan txirrindulari lasterketa izaten zen, txapel okerrek zaindutako karrera. Espaloiak
|
jendez
beteta zeuden txirrindulariak ikusi nahian, eta neuk ere zerbait ikusi nahi. Jendearen atzetik edo artetik ezin nezakeen nahi beste gozatu.
|
|
|
Espaloiak jendez beteta zeuden txirrindulariak ikusi nahian, eta neuk ere zerbait ikusi nahi.
|
Jendearen atzetik
edo artetik ezin nezakeen nahi beste gozatu. Orduan, makurtu eta lau hankan, errepide ertzera heldu nintzen, baina justu txapel okerraren ondora heldu; eta hala makurtuta ikusi ninduenean, egundoko kulatazoa eman zidan goitik behera bizkarrean.
|
|
|
1982an, Carabanchelen geundela, Egineko kazetari hari esan nion: kalean
|
jendeak
, gazteek batez ere, borrokan jarraituz gero, guk eutsiko geniola barruan. Eta eutsi diogu.
|
|
|
Eta eutsi diogu. Orain berriro esan nezake, kalean
|
jendeak
eusten badio, guk eutsiko diogula barruan, behar den denbora guztian. Gure eusteak ekarriko du etsaiaren hertsitasuna haustea.
|
|
|
Hilabete inguru egin du moduluan, eta patriarkatzat hartu bide zuten denek. Kartzeleroak zain daude sarreretako modulura eramateko, harrituta horiek ere, ondamuz beharbada; Antxonen inguruan dagoen
|
jende
multzoari so daude.
|
|
|
Ez baitu odolak
|
jende
guztia asaldatzen.
|
|
|
|
jende
txukuna izatea
|
|
|
karrikak
|
jende
gutxirekin gelditu dira,
|
|
|
Niri ere eskaini zizkidan bere trepetak, baina nik ezetz esan nion, bizarra uzteko asmoa nuela. Bizarra egin ondoren, inguruan artean ere
|
jenderik
ez zela baliatuta, gerritik gora biluztu eta errekako urarekin soina freskatu eta garbitu zuen Lauaxetak. Bularraldean agerian zituen fusilamenduko zaurien orbainak, ekain bateko goiz hotzak soin eder hartara isurtzeko urratutako bidearen aztarrenak.
|
|
|
Aerosorgailuz aerosorgailu egin genuen aurrera. Aerosorgailuen kanpoaldeko pareta kurbatu zurietan
|
jendeak
utzitako idatzizko arrastoak zeuden: ETAren aldeko zein aurkako aldarrikapenak, maitasun aitormenak, lizunkeria gordinak...
|
|
|
– Ez al zaik pozgarria iruditzen horrelako gazte
|
jendea
ezagutzea? –galdetu nion Lauaxetari, gazteak agurtu eta berriro ere Ezkurrako mendaterantz jaisten ari ginela.
|
|
|
Tentagarria egin zitzaidan proposamena. " Ezin izango dik
|
jende
askok esan Lauaxetarekin batera auto stop egiten ibili denik", esan nion neure buruari. Banuen, gainera, azken egunak mendian eman eta gero, jende artean galtzeko gogorik, eta oroitzapen onekin lotzen nituen nik Hernaniko tabernak, haietara jotzen baikenuen ia beti lankideen arteko afariak egiten genituenean.
|
|
|
" Ezin izango dik jende askok esan Lauaxetarekin batera auto stop egiten ibili denik", esan nion neure buruari. Banuen, gainera, azken egunak mendian eman eta gero,
|
jende
artean galtzeko gogorik, eta oroitzapen onekin lotzen nituen nik Hernaniko tabernak, haietara jotzen baikenuen ia beti lankideen arteko afariak egiten genituenean.
|
|
|
Oinetakoak erantzi eta hondartzan egin genuen bidearen zati bat. Eguzkia nagusitzen hasia zenez, bazen
|
jende
pixka bat. Lauaxetak esan zidan ohitua zegoela jendea" ia soinutsik" ikusten hondartzetan, baina nire iritziz ez zen oso lasai sentitu.
|
|
|
Eguzkia nagusitzen hasia zenez, bazen jende pixka bat. Lauaxetak esan zidan ohitua zegoela
|
jendea
" ia soinutsik" ikusten hondartzetan, baina nire iritziz ez zen oso lasai sentitu. Zorionez, hondartzaren alderdi nudistan sartu baino lehen mendi aldeko bidea hartu genuen.
|
|
|
|
Jende
pixka bat bazebilen inguruan, bazterrak ikusten edota belar gainean eserita. Bikoteak eta familiak ziren gehienak, baina belar gainean eseritakoen artean bakarrik zegoen neska gazte bat ere aurkitu genuen guk ezustean:
|
|
|
– Ezin zara kexatu. Horri esker, Egunkaria n behar egiten zenduanean baino
|
jende
interesgarriagoagaz harremanetan zabilz egunotan.
|
|
|
Gernikan berpizturik azaldu zenetik bi hilabete pasatxo ziren nik ezagutu nuenean, eta ordurako aski laketua zegoen XX. mendearen hondarreko Euskal Herriko bizimodura. Ordurako bazekien dirua erabiltzen eta neurtzen, eta baita
|
jendearen
tratabidea bizi zen garaira egokitzen ere, gehiegizko kunplimenduak baztertuta. Bazekien nor ziren Salbatore Mitxelena, Iratzeder, Jon Mirande, Koldo Mitxelena, Piarres Larzabal, Yon Etxaide, Gabriel Aresti, Manex Erdozainzi Etxart, Txillardegi, Bitoriano Gandiaga, Xabier Lete, Bernardo Atxaga, Anjel Lertxundi, Ramon Saizarbitoria, Joseba Sarrionandia, Koldo Izagirre eta beste asko, eta irakurriak zituen haietako batzuen hainbat idazlan.
|
|
|
Autodidakta izatea egokitu zitzaion, eta ez berak hala nahi izan zuelako, beste erremediorik izan ez zuelako baizik.
|
Jendeak
Lauaxeta ikusi eta entzun egiten zuen, Lauaxetak egunkaria eros eta irakur zezakeen, irratia entzun, telebista ikusi, zinemara joan, jan eta edan ere egiten zuen, ondoriozko hondakinak gerripetik hustu, lo eta amets edonork bezala, trenean edo autobusean ibili... Baina guztiz ezindua zegoen harreman pertsonaletarako.
|
|
|
Horrenbestez, asko ikasi arren,
|
jendearen aurrean
piztia arraro baten gisa agertu gabe bizitzeko gauza izatera heltzeko lain bai behintzat, galdua sentitzen zen Lauaxeta, bakarrik, deserroturik, abandonaturik, arrotz Euzkadi edo Euskal Herri berri, bizi eta interesgarri hartan. Lagunak behar zituen, konfiantzako gidari bat zen haren amets handia.
|
|
|
Marga, Txiki eta Otaegi ez ditugu berriro ikusi, eta beste hildakorik ere ez zaigu, oraingoz behintzat, suertatu bidean.
|
Jende
askorekin egiten dugu topo hala ere. Bigarren mailako errepide batera edo herri txiki bateko plaza ingurura jaisten garelarik maiz ikusten dugu Goizeder, ihesean beti, polizia autoen uluak eta argi urdin birakariak orpoz orpo; batzuetan, haatik, mendian ere ikusten dugu, herri batetik besterako bidea oinez egiten, eta horrelakoetan gurekin solasaldi labur bat egiteko astia hartzeko moduan izaten da.
|
|
|
Gutxiagotan izaten ditugu begien aurrean Anjel Lertxundiren Azkenaz beste nobelako Nora eta haren aita, haien kalesaren ibilbideen esparrua askoz ere zabalagoa baita. Zuen antz handiagoa duen
|
jendearekin
ere egunero elkartzen gara: nekazari, artzain eta mendizale askorekin geratzen gara berriketan, bidean atsedenaldi bat eginez; denda eta taberna askotan sartzen gara janariak, edariak, egunkariak eta beste hainbat gauza erostera; batzuetan autobusa edo trena hartzen dugu eta noizean behin auto stop egitea ere maite dugu.
|
|
|
Handik gertu zegoen plazako banku batean patxadaz eserita, ertzain autoko txoferrak begiratu egin ziola ekarri zuen gogora; gero Juntetxeko sarrerako ertzainarekin mintzatu zela; eta, azkenik, liburu dendako saltzaileak berak eskatutako egunkaria eman ziola.
|
Jendeak
bera ikusi eta entzun egiten zuen beraz. Ez zen ingurua ikusi, entzun, usaindu eta sentitu baino ezin zuen espiritu bakartu eta hutsal bat.
|
|
|
Bilboko kaleetan bueltaka, pentsatzekoa zenez, gauza asko gertatu zitzaion harrigarri Lauaxetari:
|
jendearen
emana oro har(" beredin notin", Lauaxetaren garai bateko idazkeran), jende askoren janzkera, sakelako telefonoak, bikote gazte askoren libertinaje lotsagabea, trafikoko argiak, etxeen pilaketa basati eta itogarria, Salbeko zubi erraldoia, Guggenheim Bilbao Museoa, panel publizitario erraldoi eta koloretsuak, El Corte Inglés, San Francisco kaleko prostitutak eta trabestiak, inguru harta... Telebista ere orduantxe deskubritu zuen, harrituta, Lauaxetak, Zazpi Kaleetako taberna batera mokadu bat egitera sarturik.
|
|
|
Bilboko kaleetan bueltaka, pentsatzekoa zenez, gauza asko gertatu zitzaion harrigarri Lauaxetari: jendearen emana oro har(" beredin notin", Lauaxetaren garai bateko idazkeran),
|
jende
askoren janzkera, sakelako telefonoak, bikote gazte askoren libertinaje lotsagabea, trafikoko argiak, etxeen pilaketa basati eta itogarria, Salbeko zubi erraldoia, Guggenheim Bilbao Museoa, panel publizitario erraldoi eta koloretsuak, El Corte Inglés, San Francisco kaleko prostitutak eta trabestiak, inguru hartako beltzen ugaritasuna... Telebista ere orduantxe deskubritu zuen, harrituta, Lauaxetak, Zazpi Kaleetako taberna batera mokadu bat egitera sarturik.
|
|
|
Ertzain autoa begien bistatik galdu zitzaionean, inguruetara begiratu zuen: etxe handiak, dendak, tabernak,
|
jendea
hara eta hona, autoak asfaltozko bide gainean... Autoen itxura bitxiak XXI. mendean egon zitekeela pentsarazi zion Lauaxetari; inguruak, berriz, zehazki zergatik ez bazekien ere, Gernika ekartzen zion gogora.
|
|
|
Isiltasun handi bat izan zen. Aditua zuten emakume zahar haiek dudagabe Motako berri; bazekiteken
|
jendea
hara zergatik eramaten zuten; harrituxe zeuden, ez biziki kontra, nahiz seguru aski partidarioak ez izan. Xani esana pixka bat damutu zitzaion.
|
|
|
" Orduan nork hil zuen?", galdetu zuen Ivanek. " Jainkoak bakarrik daki", esan zuen amatxi zaharrak;" garai hartan", segitu zuen,"
|
jendeak
jendea hiltzen zuen; kaserna hartan gizon hura hil zutenean, ba, Henri hemen ez zenez, bere burua defenditu ezin zezakeenez, ba... berari leporatu zioten". " Nor zen hildakoa?", galdetu zuen Ivanek.
|
|
|
" Orduan nork hil zuen?", galdetu zuen Ivanek. " Jainkoak bakarrik daki", esan zuen amatxi zaharrak;" garai hartan", segitu zuen," jendeak
|
jendea
hiltzen zuen; kaserna hartan gizon hura hil zutenean, ba, Henri hemen ez zenez, bere burua defenditu ezin zezakeenez, ba... berari leporatu zioten". " Nor zen hildakoa?", galdetu zuen Ivanek.
|
|
|
Bertatik bagoiaren parte handi bat ikusi zezakeen.
|
Jende
gutxi zegoen, guztiak isilik. Ondoko, pasiloaz bestaldeko konpartimentuan gizon andre zahar bi zeuden, luze mehatxa gizona, sendo bulartsua emakumea.
|
|
|
Arin arin pasabide estu batean sartu zen; kale kantoian emakume bat lurrera ia ia bota zuen.
|
Jende
pixka bat zebilen kale adokinatu batera iritsi zen. Korri korri gora egin eta, parke batean sartuta, bere burua zuhaixka batzuen atzean gorde zuen.
|
|
|
eginez bere kontrariedadea, bere desolazioa azaldu zuenez: " sasoi honetan", esplikatu zuen etxekoandreak," kanpoko
|
jende
asko izaten da"; bazirudien berak ere deploratu egiten zuela; Xanek, larrixko, begirada bazterkatu zuelarik: " zenbat denborako behar zenuen?", galdetu zuen etxekoandreak.
|
|
|
Etxekoandreak beretik, hura zela ta erreprotxezko hitz batzuk izan zituen Belerentzat: egin zuen haserre figura, esan zuen hitz xakarren bat; ez ziren, alegia, haiek
|
jende
aurrean erabiltzeko manerak. Bele, ez baitzuen halakorik espero, alaba burlatiaren barreek, etxekoandrearen hitzek, baina, batez ere agian, Juneren begirada lausoak, pixka bat aztoratu zuten, pixka bat gorritu zen, eta Xani istant batez, zeharka, lotsamenez begiratu zion.
|
|
|
Bulego handian
|
jende
asko zegoen: leihoaren ondoan, kanpora begira edo talde txikitan, solas animatuan.
|
|
|
Gero, kale nagusira heldu zelarik (bera zihoan kalea bertatik ikusi zezakeela), berriz ere atzean norbait zuela begitandu zitzaion; ez zuen seguru ere esango. Kale hartan
|
jende
asko zebilen. Edozertara ere, bertan zegoen ostatu batean sartu, haren kristalen atzetik, disimuloz, kitziketan egon zen.
|
|
|
Larri larri igo zituen eskailerak. Gora iristen ari zela aditu zuen, beldur zenez, bebarruan
|
jende
hotsa. Atea irekita zegoen, burua sartu zuen.
|
|
|
Orduan badakik: kaleak bete egin zituan kontra zegoen
|
jendez
. Auzoan gure jendea potortuta zegoan.
|
|
|
kaleak bete egin zituan kontra zegoen jendez. Auzoan gure
|
jendea
potortuta zegoan. Nora gindoazen?
|
|
|
Bazituan tipo arraro batzuk tunba baten gainean jarrita; haiek txakurrak zituan, deskarado. Gero,
|
jendea
barreiatu eta tipo haiek ere joan, eta ama eta anaia zaharra eta haren emaztea eta haurrak eta ni neu gelditu ginenean: ‘Henri non dago? ’ Bila hasi gintuan eta...
|
|
|
Horrek eman zion atentzioa.
|
Jende
gutxi zebilela ere bai: gizonak banaka, maldan behera.
|
|
|
" Baduzu minutu bat?", galdetu zion Xani; Xanek baietz eta, Elik aparatuan: " aizu", esan zuen," ostatuan
|
jende
asko daukat. Lagun bat dago hemen, berak hartuko dizu nota".
|
|
|
Kafea ekarri ziolarik, Eli ogi apurrak batzen pixka bat entretenitu zenez: " Agi denez", esan zion Xanek," entierro batetik heldu da
|
jendea
". " Hala da; gizon inportante bat zen..."; oso bere ondoan, apur bat mahai gainera makurtuta zegoela:
|