|
2008
|
|
|
1935ean Narkis de Balenziagarekin Ameriketarako bidaia hasi aurretik, Oteizak Maternidad lanaren ezaugarri formal berdinak dituzten zenbait eskultura egin zituen, nahiz eta gaiak bestelakoak izan. Eskultura
|
horietan
argi geratzen da ezen Oteizak, hizkuntza plastiko pertsonala izan aurretik, frogatu zituela bere inguruan nahiz europar abangoardietan aurkitzen zituen erabilera formal eta materialak. Garai horretako eskulturarik esanguratsuenak dira 1931 urteko Adan y Eva, Tangente S/ A, 1935eko Figura comprendiendo políticamente, eta urte bereko Paulino Uzkudun.
|
|
|
Garai horretako eskulturarik esanguratsuenak dira 1931 urteko Adan y Eva, Tangente S/ A, 1935eko Figura comprendiendo políticamente, eta urte bereko Paulino Uzkudun. Urte
|
horietako
bere eskultura guztietan kutsu primitiboa nabarmen antzematen da.
|
|
|
Argentinan, Perun, Txilen nahiz Kolonbian egonaldiak eginez. Bertan, proiektu eta ikerkuntza anitz burutu zituen,
|
horietako
asko, dudarik gabe garrantzitsuenak, kultura primitiboen inguruan. Hego Amerikara iritsi bezain laster, bertako artistekin harremanetan ipini zen13 Lehen harreman horiei esker, Oteizak Buenos Airesen eta Santiagon bi konferentzia eman zituen, bietan testu berbera aurkeztuz.
|
|
|
Bertan, proiektu eta ikerkuntza anitz burutu zituen, horietako asko, dudarik gabe garrantzitsuenak, kultura primitiboen inguruan. Hego Amerikara iritsi bezain laster, bertako artistekin harremanetan ipini zen13 Lehen harreman
|
horiei esker
, Oteizak Buenos Airesen eta Santiagon bi konferentzia eman zituen, bietan testu berbera aurkeztuz. Txileko konferentzia Oteizak bertako Arte Ederretako Museoan egin zuen erakusketaren barnean kokatu zen.
|
|
|
Oteizaren aburuz, testu horretan azaltzen zuen modura, hori erromantizismoan erortzea izango litzateke. Arteak mito
|
horiei
espresio eta forma gaurkotua eman behar zien, eta horrek esan nahi zuen artearen emaitzak beti etorkizunerantz zuzenduta zeudela, beti berrikuntza proposatu zutela:
|
|
|
14 Oteizak dioen bezala, arte modernoa Gauguin eta Cezannekin hasten da, eta geroxeago, Picassorekin jarraitzen du.
|
Horien
ondorengoak dira Oteizaren ustez bere belaunaldiko artistak.
|
|
|
Aipatu dugun bezala, testu horretako gai garrantzitsuenetako bat artearen eta mitoaren arteko harremanak ziren. Mitoak dira gizarte edo kultura ezberdinek munduari begiratu eta interpretatzeko beharrezko dituzten tresnak, edo bestela esateko, gizakiok mitoen bitartez munduari zentzua eta esanahia ematen diogu, zentzu sakratua alegia, egunerokotasunari eta denboraren joan etorriaren monotoniari egitura bat ezarriz15 Mitoak sortzea eta, batez ere, mito
|
horiek
etengabe berritzea zen testu horretan Oteizarentzat benetako artearen zeregina: «Artistak gizartean duen garrantzia datza mito sortzaile izatea dagokion neurrian edo, baldin haien birsortzaile bada, haiek gauzatu behar dituen baldintzen sortzaile den heinean» (Oteiza, 2007b:
|
|
|
Urte batzuk geroago, Proposito Experimental. 1956 izeneko eskulturetan oso modu argian praktikan jarriko zituen ideia
|
horiek
.
|
|
|
Ordu arteko Oteizaren eskulturek kutsu primitiboa zuten, eta masa blokean oinarritzen ziren. Bi ezaugarri
|
horiek
eskulturen izaera espresiboa indartzen dute. Testu horretan, aldiz, eskulturaren, birsortze?
|
|
|
Alde horretan San Agustin eta San Andres deituriko kultura primitiboen aztarnak aurki daitezke, batez ere animalia eta gizaki formak nahasten dituzten eskulturak. Oteizak ikusi eta aztertu nahi zuen nola garatu ziren aldi berean kulturen adierazpide sinbolikoak eta eskulturaren ezaugarri formalak gizarte primitibo
|
horietan
, zeren, aurreko testuetan zioen bezala, kulturaren oinarriak arteak sortzen eta berritzen dituen mitoen bitartez sendotzen baitira. Ikerketa horien emaitzak 1948an Bilbora itzuli ondoren plazaratu zituen, 1952an Madrilen argitaratu zen Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana testuan, Oteizak argitaratutako lehen liburuan17 Liburu hori, Quousque tandem?! en modura, zati ezberdinez osatu arren, osotasun bat bezala uler daiteke.
|
|
|
Oteizak ikusi eta aztertu nahi zuen nola garatu ziren aldi berean kulturen adierazpide sinbolikoak eta eskulturaren ezaugarri formalak gizarte primitibo horietan, zeren, aurreko testuetan zioen bezala, kulturaren oinarriak arteak sortzen eta berritzen dituen mitoen bitartez sendotzen baitira. Ikerketa
|
horien
emaitzak 1948an Bilbora itzuli ondoren plazaratu zituen, 1952an Madrilen argitaratu zen Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana testuan, Oteizak argitaratutako lehen liburuan17 Liburu hori, Quousque tandem?! en modura, zati ezberdinez osatu arren, osotasun bat bezala uler daiteke. Perez de Barradas eta Konrad Preuss etnologoek eginiko ikerketetatik abiatuta, berauei estetikaren esparrutik korrekzioak egiten zizkien Oteizak.
|
|
|
Perez de Barradas eta Konrad Preuss etnologoek eginiko ikerketetatik abiatuta, berauei estetikaren esparrutik korrekzioak egiten zizkien Oteizak. Korrekzio
|
horietan
oinarriturik, zenbait parekotasun ikusten zituen kultura primitibo horien garapenaren eta europar arteak izandako garapenaren artean. Oteizaren lanak horien ondorengo izan luke.
|
|
|
Perez de Barradas eta Konrad Preuss etnologoek eginiko ikerketetatik abiatuta, berauei estetikaren esparrutik korrekzioak egiten zizkien Oteizak. Korrekzio horietan oinarriturik, zenbait parekotasun ikusten zituen kultura primitibo
|
horien
garapenaren eta europar arteak izandako garapenaren artean. Oteizaren lanak horien ondorengo izan luke.
|
|
|
Urte horretakoak dira Figura para regreso de la muerte, Coreano eta Unidad triple y liviana. Hiru eskultura
|
horiek
Oteizaren hizkuntza plastiko pertsonalaren lehen adibideak dira, eta horregatik esan daiteke 1950 urtea izan zela bere ibilbideko urterik garrantzitsuena. Lehen aldiz, gainerako artistekin zituen zorrak alde batera uzten ditu eta bere ibilbidea garbi definitzen hasten da.
|
|
|
Unidad triple y liviana lanaren kasuan, formek kanpo espazioa esanahiez betetzeko duten gaitasuna nabarmendu nahi da. Ezaugarri formal
|
horietaz
gain, eskultura horietan beste ezaugarri garrantzitsu bat aipatu behar da: ordu arteko eskultura eta testuetan mitoak eta ezaugarri primitiboek izan zuten garrantzia gutxitzen hasten da, eta, horrekin zuzenki erlazionaturik, materialen erabilera espresiboa ere itzaltzen doa.
|
|
|
Unidad triple y liviana lanaren kasuan, formek kanpo espazioa esanahiez betetzeko duten gaitasuna nabarmendu nahi da. Ezaugarri formal horietaz gain, eskultura
|
horietan
beste ezaugarri garrantzitsu bat aipatu behar da: ordu arteko eskultura eta testuetan mitoak eta ezaugarri primitiboek izan zuten garrantzia gutxitzen hasten da, eta, horrekin zuzenki erlazionaturik, materialen erabilera espresiboa ere itzaltzen doa.
|
|
|
hutsunearen bitartez zetorrela uste bazuen, 1951tik aurrera, espazioaren eta estrukturaren arteko erlazioaz arduratzen hasi zen, erlazio hori baitzen Oteizaren gogoetetan artelan abstraktuaren oinarri. Idatzi
|
horien
izenburuek Oteizaren interesak edo bere hizkuntza plastikoaren beharrak nondik nora zihoazen garbi azaltzen zuten: –La investigación abstracta en la escultura actual?, Madrileko Revista Nacional de Arquitectura delakoan 1951n argitaratutako artikulua;. Renovación de la estructura en el arte actual?, 1952ko urtarrilean Revista de Lecarotz izenekoan argitaratua;. V centenario de Leonardo de Vinci?, 1952ko maiatzean Revista de Lecarotz aldizkarian argitaratua;. Escultura dinámica?, 1952an Santanderko Udako Nazioarteko Unibertsitateko kurtsoetan eskainitako hitzaldia.
|
|
|
Urte
|
horietan
arte abstraktuaren arazoaren inguruko eztabaidak oso arruntak ziren. Eztabaida horien helburuetako bat zen argitzea ea arte abstraktua gai erlijiosoak irudikatzeko erabiltzea zilegi ote zen ala ez (Autore Anitz, 1956).
|
|
|
Urte horietan arte abstraktuaren arazoaren inguruko eztabaidak oso arruntak ziren. Eztabaida
|
horien
helburuetako bat zen argitzea ea arte abstraktua gai erlijiosoak irudikatzeko erabiltzea zilegi ote zen ala ez (Autore Anitz, 1956). Eztabaida eliza katolikoaren barruan ez ezik, hainbat artisten artean ere ari zen jazotzen, eta Oteizaren testuetan oso garbi azaltzen da, hasieratik artearen eta erlijioaren artean ezarri zituen parekotasunen ondorioz.
|
|
|
Serie horretako eskulturei esker Sao Paoloko IV. Bienaleko eskultore atzerritar hoberenaren saria irabazi zuen. Eskultura
|
horiek
–Proposito experimental 56, izeneko testuarekin batera bidali zituen Brasilera, zeinak bere asmo eta helburuak azaltzen zituen.
|
|
|
Prozedura horren legitimitatea Malevich en pinturetako planoetan aurkitzen zuen, errusiarraren pinturetan 2 dimentsioko irudia zena espazio errealera eramanez. Plano
|
horiei
unidad Malevich deitu zien, eta haien konbinazioaren bidez, 3 figura geometriko, zilindroa, esfera eta kuboa desokupatzen saiatu zen, kontzeptualki jatorri mistiko garbia zuen espazio huts eta isila aurkitu nahian.
|
|
|
Estetika ezkorraren bidez lortutako huts horretan Oteizak eraldaketa espiritualaren sinboloa ikusten zuen, benetako bizitzara salto egiteko gaitasuna ematen zion eraldaketa espirituala. Benetako bizitzak ez zuen munduaren joan etorriarekin zerikusirik, ezta heriotzarekin ere, ezpada
|
horien aurka
arteak eraikitzen zituen sinboloekin.
|
|
|
Bertan Ley de los Cambios en el Arte eta Estetika ezkorra ideia garrantzitsu eta aberatsak azaltzen ditu, eta artelan bat zer den definitzen du. Eta gure ustez garrantzitsuagoa dena, ideia
|
horiek
eskulturak egiten zituen bitartean bere buruan nola sortzen joan ziren azaltzen digu.
|
|
|
Esaldi batzuk aurrerago dioenez, 1929 eta 1959 urteen bitartean eginiko eskulturek haurtzaroko oroitzapen
|
horien
zentzua ulertzeko balio izan zioten, artearen helburua honako hau baita:
|
|
|
liburuko pasarte garrantzitsuenetan bere eskultore ibilbidearen berrikusketa bat burutzen du Oteizak, ibilbide hori aztertuz eta artea ulertzeko oso emankorrak izan daitezkeen ideiak proposatuz. Ideia
|
horiek
bere esperientzia pertsonalarekin estuki lotuz, artea gizakion bizitzari zentzua eta osotasuna ematen dion jarduera dela gogoratzen digu Oteizak. Artea ez dela museoetarako.
|
|
|
Horri ezartzen dion gehigarria, euskal kulturaren zenbait adierazpide folklorikoren interpretazio mitikoa, ordura arteko Oteizaren esparru estetikotik kanpo geratzen da. Ikusi dugun bezala, Oteizarentzat mitoek beti aurrerantz joan behar dute, etengabe eraldatuz eta garai bakoitzeko ezaugarrietara egokituz baina
|
horietara
mugatu gabe. Zentzu horretan, bere ibilbide guztian mantendu izan zuen dimentsio unibertsala traizionatuz, edo Oteizari gehiago gustatuko litzaiokeen hitz bat erabiltzearren, dimentsio unibertsal hori sakrifikatuz, euskal kulturara soilik mugatzea erabaki zuen.
|
|
|
Zentzu horretan, bere ibilbide guztian mantendu izan zuen dimentsio unibertsala traizionatuz, edo Oteizari gehiago gustatuko litzaiokeen hitz bat erabiltzearren, dimentsio unibertsal hori sakrifikatuz, euskal kulturara soilik mugatzea erabaki zuen. Horretarako, Aranzadi, Barandiaran eta, oro har, tradiziozko euskal kultura ikertu zuten beste zenbaitzuen testuetara hurreratzen da, eta bere estetika irakurketa
|
horien
itzalean berreraiki egiten du. Aukera horren arriskuaz jabe zen Oteiza:
|
|
|
liburu eskultura bat baita. Beste era batean azaltzearren, eskuetan hartu eta irakur daitekeen kollage handi bat dela esan genezake, berak egiten zituen kollage eskultura
|
horietako
bat bezalakoxea1.
|
|
|
Beraien ezaugarririk nabarmenena zati ezberdinez osatzea da, nahiz eta izaera oso trinkoa aurkeztu. Zati
|
horiek
eskultura osatu aurretik definitzen ziren. Oteizak zati horiei unidad Malevich deitu zien, Kasimir Malevich, Oteiza ulertzeko hain garrantzitsua den artista omentzeko asmoz.
|
|
|
Zati horiek eskultura osatu aurretik definitzen ziren. Oteizak zati
|
horiei
unidad Malevich deitu zien, Kasimir Malevich, Oteiza ulertzeko hain garrantzitsua den artista omentzeko asmoz. Pedro Manterolak unidad Malevich hori era honetara deskribatzen du:
|
|
|
Urte askotan, artistak horrela nahi izan zuelako ezkutuan egon ondoren, gaur egun Altzuzako Oteiza Fundazioan ikus daitezke. Kollage
|
horiek
elkarrizketa nabarmena mantentzen dute bere eskulturekin, batez ere 50eko hamarkadakoekin, bi espresio bideetan eraikitze prozedura bera antzeman daiteke eta. San Martin eta Moraza (2006).
|
|
|
Unitate
|
horien
konbinaketaren bidez eraikitzen direnez, eskulturok ezaugarri nabarmen bat daukate: osotasunezko pertzepzioa zilegi ez egitea.
|
|
|
zati ezberdinez osaturiko osotasun iheskor bat, abiapuntu ezberdinetatik irakur daitekeen liburua; aurretik, atzetik edo erdiko aldetik. Zati ezberdin
|
horiek
liburu bakarra osatzen dute, baina Makletan bezala, irakurketa ez da lineala, zeren gai batetik bestera salto egitera behartzen baikaitu Oteizak. Gai bat bukatzerako beste batekin hasten da, eta geroago, kolokan utzitako gaia ezustean berreskuratzen du, oraingoan beste zerbaitekin erlazionatuz.
|
|
|
Hau ikusirik, esan daiteke ezen Oteizak idatzita zituen hainbat testu kaxa huts batera bota eta bertan nahastu zituela. Testu
|
horietako
gehienek 1958 Oteizak bere eskulturetan(, esku artean?) eraiki zuen huts horren inguruko gogoetak biltzen dituzte. Liburu honetan elkartuta, zilegi litzateke pentsatzea espazio huts horren zentzua eta esanahia ulertzeko saiakera bat izan nahi dutela.
|
|
|
izaera defendatzen zuen. Bere artelanek errumaniar kultura herrikoiaren elementu nabarmenak dituzte, baina guztiok onartzen dugu bere eskulturaren esanahiak bere jaioterriko kulturaren muga
|
horiek
gainditzen dituela. Eliade, M. (1995):
|
|
|
liburuaren helburu nagusietariko bat eta hor datza gure ustez bere muina, nahiz eta helburu hori bestelako ideiez estalita egon, gehienak euskal kulturaren aspektu batzuen interpretazio mitikotik datozenak. Ideia
|
horiek
izan dira gehienetan Quousque tandem?! obraz hitz egitean pisu gehiena izan dutenak, berauek azaltzen saiatu garen bezala.
|
|
|
aparte lagata, Oteizak zer nolako testuak argitaratu zituen ikusteko ere balioko baitigu. Testu
|
horietan
eskulturak eta idazkiak lotzen dituen hari fin bat aurki dezakegu, 1929an hasi eta Quousque tandem?! libururaino iristen dena.
|
|
|
1870eko Tratatuaren inguruan sortutako gatazkaren funtsezko arrazoia ondoren sinatutako akordio sorta baten existentzia litzateke, eta
|
horien artean
aurkitu ditzakegu 1961eko abenduaren 18ko Nota Elkartrukea eta 1992ko uztailaren 23ko Espainia eta Uruguai arteko Kooperazio eta Adiskidetasun Tratatu Orokorra. Bi horiek aurrekoa espresuki indargabetu ez arren, haren edukia moduren batean aldatzen dute.
|
|
|
1870eko Tratatuaren inguruan sortutako gatazkaren funtsezko arrazoia ondoren sinatutako akordio sorta baten existentzia litzateke, eta horien artean aurkitu ditzakegu 1961eko abenduaren 18ko Nota Elkartrukea eta 1992ko uztailaren 23ko Espainia eta Uruguai arteko Kooperazio eta Adiskidetasun Tratatu Orokorra. Bi
|
horiek
aurrekoa espresuki indargabetu ez arren, haren edukia moduren batean aldatzen dute. Inguruabar honek arrazoizko modu batean, lehen aipatutako xedapena aplikatzera eraman ditu auzitegiak, baina jarrera horrek ñabarduraren baten beharra du.
|
|
|
105). Zentzu horretan, lehenik eta behin, Vienako Hitzarmenaren 54 artikuluak dioenera jo genuke9, bertan jasotzen baitira tratatuen amaierari dagozkion jarraibideak espresuki ondorengo tratatu batean edota
|
horietatik kanpo
beste modu batean hori izan bada aldeek zuten borondatearen kasua. Hori gure kasua ez dela ikusita, bigarren pauso moduan 59 artikuluak10 jasotzen dituen isilbidezko amaiera suposturen batean gauden aztertu litzateke, bai ondorengo tratatuetatik ideia hori eratortzerik zegoelako, bai aldeen borondatea beste bide batetik hori zela ondorioztatzeagatik edota tratatu ezberdinen xedapenak bateraezinak direla ondorioztatzeagatik aplikazio bateratua ezinezkoa bihurtuz.
|
|
|
Izan ere, horrelakoren bat topatuz gero, horretara egokitu bailitzateke aplikazioa. Zentzu horretan, Remiro Brotons irakasleak klausula
|
horietako
5 mota identifikatu ditu, esklusioa/ baztertzea, lehentasuna, harrera, mendekotasuna edota bateragarritasuna finkatzen duten (Remiro, et al., 1997: 394).
|
|
|
Instrumentu horretan jasotakoak eta lan honetan egitateetan islatuta geratu denak ez bide diote uzten zirrikitu handirik Uruguaiko herritar bati bisaturik gabe Espainian sartzeko momentuan; izan ere, bertan jasotzen den moduan, bakarrik laurogeita hamar egunetik beherako sarreretan edota langileria diplomatikoaren kasuetan baimen hau ez da galdatuko. Horri atzerritartasun legeriari blokean egindako igorpena gehitzen badiogu, horrek ondorioztatzera garamatza ezen, nahi bai, baina zaila dela bi instrumentu
|
horien arteko
interpretazio bateragarria topatzea eta, beraz, arlo honi dagokionez, 1870eko Tratatuaren 8 artikulua litzatekeela aplikatu bateraezintasun horiek direla eta. Edonola ere, konklusio horrek ez luke interpretazio lana agortuko; izan ere, 1992ko Tratatu Orokorrak 1870eko Tratatuan dituen eraginak aztertzea ezinbestekoa suertatzen baita, beronen eraginak, gure aburuz, orain aipatutako egoerari iraulketa ematen baitio.
|
|
|
Instrumentu horretan jasotakoak eta lan honetan egitateetan islatuta geratu denak ez bide diote uzten zirrikitu handirik Uruguaiko herritar bati bisaturik gabe Espainian sartzeko momentuan; izan ere, bertan jasotzen den moduan, bakarrik laurogeita hamar egunetik beherako sarreretan edota langileria diplomatikoaren kasuetan baimen hau ez da galdatuko. Horri atzerritartasun legeriari blokean egindako igorpena gehitzen badiogu, horrek ondorioztatzera garamatza ezen, nahi bai, baina zaila dela bi instrumentu horien arteko interpretazio bateragarria topatzea eta, beraz, arlo honi dagokionez, 1870eko Tratatuaren 8 artikulua litzatekeela aplikatu bateraezintasun
|
horiek
direla eta. Edonola ere, konklusio horrek ez luke interpretazio lana agortuko; izan ere, 1992ko Tratatu Orokorrak 1870eko Tratatuan dituen eraginak aztertzea ezinbestekoa suertatzen baita, beronen eraginak, gure aburuz, orain aipatutako egoerari iraulketa ematen baitio.
|
|
|
terminoaren interpretazioak ez dirudi batere pazifikoa; izan ere, Uruguaiko herritarrei modu bateko edo besteko tratu pribilegiatu bat eskaintzea bezala ulertzea badago ere, hori errealitatean konkretuki zertan datzan zaila delako zehaztea. Zenbait auzitegik ez dute inolako arazorik aurkitu Uruguaiko herritar
|
horiei
laneta erresidentzia baimenak esleitzeko orduan lehentasunezko tratu bat aplikatzeko, betiere, eta barne ordenamenduko legedia errespetatuz, bereziki nazioaren enplegu egoera. Hori, errealitatean, eskubide horiek ezerezean uztea ere bazen, zeren suposatzen baitzuen Uruguaiko herritar bati baimenak emateko lan eskaintza bat egon behar zela, eta, gainera, lan eremu horretan espainiar naziokotasuneko herritarrik ez egotea enplegu eske.
|
|
|
Zenbait auzitegik ez dute inolako arazorik aurkitu Uruguaiko herritar horiei laneta erresidentzia baimenak esleitzeko orduan lehentasunezko tratu bat aplikatzeko, betiere, eta barne ordenamenduko legedia errespetatuz, bereziki nazioaren enplegu egoera. Hori, errealitatean, eskubide
|
horiek
ezerezean uztea ere bazen, zeren suposatzen baitzuen Uruguaiko herritar bati baimenak emateko lan eskaintza bat egon behar zela, eta, gainera, lan eremu horretan espainiar naziokotasuneko herritarrik ez egotea enplegu eske. Beste zenbait auzitegik, berriz,, facilidades, en pie de igualdad con los nacionales del Estado hori beste aipamen batekin lotu behar zela ulertuko dute,??, bertatik eratorriz etorkin horiek Europar Batasuneko herritarrekin parekatu behar zirela jarduera hauei dagokienez.
|
|
|
Hori, errealitatean, eskubide horiek ezerezean uztea ere bazen, zeren suposatzen baitzuen Uruguaiko herritar bati baimenak emateko lan eskaintza bat egon behar zela, eta, gainera, lan eremu horretan espainiar naziokotasuneko herritarrik ez egotea enplegu eske. Beste zenbait auzitegik, berriz,, facilidades, en pie de igualdad con los nacionales del Estado hori beste aipamen batekin lotu behar zela ulertuko dute,??, bertatik eratorriz etorkin
|
horiek
Europar Batasuneko herritarrekin parekatu behar zirela jarduera hauei dagokienez. Jurisprudentzian indarrean zeuden bi jarrera horien artean interpretazio elementuak aztertzea ezinbestekoa dugu.
|
|
|
Beste zenbait auzitegik, berriz,, facilidades, en pie de igualdad con los nacionales del Estado hori beste aipamen batekin lotu behar zela ulertuko dute,??, bertatik eratorriz etorkin horiek Europar Batasuneko herritarrekin parekatu behar zirela jarduera hauei dagokienez. Jurisprudentzian indarrean zeuden bi jarrera
|
horien artean
interpretazio elementuak aztertzea ezinbestekoa dugu.
|
|
|
Azken urteetan Latinoamerikako hainbat herrialdetako biztanleek aurkeztutako lan eta erresidentzia eskaeren inguruan lanean etengabe aritu izan dira espainiar auzitegiak.
|
Horietako
eskaera askok XIX. mendetik zetozen nazioarteko kooperazio eta adiskidetasun hitzarmenak zituzten oinarri. Hitzarmen horiek estatuek elkarrekiko hainbat eskubideren aurrezagutza zuten helburu, gehienetan eskubide horiek bertako herritarrekiko berdintasun mailan onartuz.
|
|
|
Horietako eskaera askok XIX. mendetik zetozen nazioarteko kooperazio eta adiskidetasun hitzarmenak zituzten oinarri. Hitzarmen
|
horiek
estatuek elkarrekiko hainbat eskubideren aurrezagutza zuten helburu, gehienetan eskubide horiek bertako herritarrekiko berdintasun mailan onartuz. Bere garaian hitzarmen horien aplikazioan espainiar emigranteei eskubideok modu zabalean aitortu bazitzaizkien ere, egun egoera bestelakoa dugu migrazio fluxuak noranzkoz aldatu baitira.
|
|
|
Horietako eskaera askok XIX. mendetik zetozen nazioarteko kooperazio eta adiskidetasun hitzarmenak zituzten oinarri. Hitzarmen horiek estatuek elkarrekiko hainbat eskubideren aurrezagutza zuten helburu, gehienetan eskubide
|
horiek
bertako herritarrekiko berdintasun mailan onartuz. Bere garaian hitzarmen horien aplikazioan espainiar emigranteei eskubideok modu zabalean aitortu bazitzaizkien ere, egun egoera bestelakoa dugu migrazio fluxuak noranzkoz aldatu baitira.
|
|
|
Hitzarmen horiek estatuek elkarrekiko hainbat eskubideren aurrezagutza zuten helburu, gehienetan eskubide horiek bertako herritarrekiko berdintasun mailan onartuz. Bere garaian hitzarmen
|
horien
aplikazioan espainiar emigranteei eskubideok modu zabalean aitortu bazitzaizkien ere, egun egoera bestelakoa dugu migrazio fluxuak noranzkoz aldatu baitira. Errealitate honetan Latinoamerikako etorkin guztien egoera ez da bera eta bereziki konplexua dugu Uruguaiko biztanleen egoera; izan ere, azken urteotan ez auzitegiek ez botere politikoek ez dute garbi izan zein den haiei aplikatu beharreko zuzenbidea.
|
|
|
Hitzarmen horrek, egun, atentzio berria sortu du, oraingoan berriz, amerikar kontinentetik Espainiarako bidean gauzatzen diren migrazio fluxuak direla eta. Espainiako autoritateek hitzarmen hau Uruguaiko herritarrei ez aplikatzearen jarrerak erantzun sendoa piztu du uruguaitarren aldetik, bai arlo politikora bai judizialera zabalduz, bi aldeen gobernuei tratatu horren aplikazioa gauza dezaten beharrezko gestioak egin ditzaten eskatuz eta, aldi berean, auzitegietan eskubide
|
horiek
galdatuz.
|
|
|
Auzitegi horren 2002ko urriaren 10eko sententziak ondorioztatzen zuenez 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatuari zegokionez, Txilerekin (1958ko maiatzaren 24koa, urte bereko urriaren 28ko instrumentuaren bitartez berretsitakoa) eta Perurekin (1959ko maiatzaren 16koa, urte bereko abenduaren 15eko instrumentuaren bitartez berretsitakoa) sinatutako antzeko tratatuei aplikatutako jurisprudentzia irizpide berdintsuak aplikagarri zitzaizkion, ondorioa izanik, bertan jasotakoa «una remisión específica del contenido propio, y no sólo una abstracta remisión a la legislación de los Estados firmantes» bezala ulertzea. Horrela, dagoeneko sala horrek aurretik finkatutako jurisprudentzia bati jarraiki2, tratatu
|
horietan
espainiar legedira egindako igorpenak jarduera horien (lana, erresidentzia,?) egikaritzan ondorioak izan zitzakeen baina inola ere ez Espainian lan egiteko eskubidearen titulartasunean, «amplia y suficientemente recogido en los Convenios con Chile y Perú, y también en similares términos por el Convenio con Uruguay». Honek guztiak estatu horietatik zetozen herritarrei espainiar herritarrekin berdintasun maila batean mota guztietako irabazizko jarduerak aurrera eramateko atea irekitzea suposatzen zuela zirudien.
|
|
|
Auzitegi horren 2002ko urriaren 10eko sententziak ondorioztatzen zuenez 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatuari zegokionez, Txilerekin (1958ko maiatzaren 24koa, urte bereko urriaren 28ko instrumentuaren bitartez berretsitakoa) eta Perurekin (1959ko maiatzaren 16koa, urte bereko abenduaren 15eko instrumentuaren bitartez berretsitakoa) sinatutako antzeko tratatuei aplikatutako jurisprudentzia irizpide berdintsuak aplikagarri zitzaizkion, ondorioa izanik, bertan jasotakoa «una remisión específica del contenido propio, y no sólo una abstracta remisión a la legislación de los Estados firmantes» bezala ulertzea. Horrela, dagoeneko sala horrek aurretik finkatutako jurisprudentzia bati jarraiki2, tratatu horietan espainiar legedira egindako igorpenak jarduera
|
horien
(lana, erresidentzia,?) egikaritzan ondorioak izan zitzakeen baina inola ere ez Espainian lan egiteko eskubidearen titulartasunean, «amplia y suficientemente recogido en los Convenios con Chile y Perú, y también en similares términos por el Convenio con Uruguay». Honek guztiak estatu horietatik zetozen herritarrei espainiar herritarrekin berdintasun maila batean mota guztietako irabazizko jarduerak aurrera eramateko atea irekitzea suposatzen zuela zirudien.
|
|
|
Horrela, dagoeneko sala horrek aurretik finkatutako jurisprudentzia bati jarraiki2, tratatu horietan espainiar legedira egindako igorpenak jarduera horien (lana, erresidentzia,?) egikaritzan ondorioak izan zitzakeen baina inola ere ez Espainian lan egiteko eskubidearen titulartasunean, «amplia y suficientemente recogido en los Convenios con Chile y Perú, y también en similares términos por el Convenio con Uruguay». Honek guztiak estatu
|
horietatik
zetozen herritarrei espainiar herritarrekin berdintasun maila batean mota guztietako irabazizko jarduerak aurrera eramateko atea irekitzea suposatzen zuela zirudien.
|
|
|
Horren aurrean, 2004 urtean zehar autonomia erkidegoetako Auzitegi Nagusiek erabaki horren inguruan egindako ulermena ez zen aurrekoarekin bat etorriko, ulertuz 1870eko Tratatua ezin zela modu isolatu batean kontuan hartu, gai beraren inguruan ondoren onartutako eta indarrean jarraitzen zuen beste hitzarmen sorta bat alde batera utzita. Batez ere, auzitegi
|
horien
ikuspuntutik, azken hitzarmen horien edukiak arauketaren erabateko iraulketa suposatzen zuenean3 Horrela, alde batetik, Bisatuen Desagerrarazte Akordioak, 1961eko abenduaren 18ko Nota Elkartrukean jasotakoak (BOE, 150 zk., 1982ko ekainaren 24koa, 17333 or.), bere 3 artikuluan jasotzen zuenez, «la supresión de visado, laurogeita hamar eguneko gehienezko epe baterako?
|
|
|
Horren aurrean, 2004 urtean zehar autonomia erkidegoetako Auzitegi Nagusiek erabaki horren inguruan egindako ulermena ez zen aurrekoarekin bat etorriko, ulertuz 1870eko Tratatua ezin zela modu isolatu batean kontuan hartu, gai beraren inguruan ondoren onartutako eta indarrean jarraitzen zuen beste hitzarmen sorta bat alde batera utzita. Batez ere, auzitegi horien ikuspuntutik, azken hitzarmen
|
horien
edukiak arauketaren erabateko iraulketa suposatzen zuenean3 Horrela, alde batetik, Bisatuen Desagerrarazte Akordioak, 1961eko abenduaren 18ko Nota Elkartrukean jasotakoak (BOE, 150 zk., 1982ko ekainaren 24koa, 17333 or.), bere 3 artikuluan jasotzen zuenez, «la supresión de visado, laurogeita hamar eguneko gehienezko epe baterako?
|
|
|
Sententziaren Bigarren Oinarri Juridikoan onartzen duenez, azken urte hauetan Uruguaiko herritarren egoera juridikoaren inguruko gatazka honen abiapuntua Auzitegi Goren honen sententzia batean aurki daiteke. Bere momentuan auzitegi honen 2002ko urriaren 10eko sententziaren bitartez, 1870eko Tratatua antzekoak ziren beste zenbait estatutako (bereziki Txileko eta Peruko) Tratatuetako terminoetatik ez zen batere aldentzen eta, horrela izanda, bertan agertzen zen espainiar legediari egiten zitzaion igorpena zenbait eskubide jasotzeko orduan ez zela titulartasunari lotu behar, baizik eta eskubide
|
horien
egikaritza moduari. Horrela ulertuz ezen eskubide horien titulartasuna tratatuan finkatzen zela eta barne legedia ezin zitzaiela aurkatu.
|
|
|
Bere momentuan auzitegi honen 2002ko urriaren 10eko sententziaren bitartez, 1870eko Tratatua antzekoak ziren beste zenbait estatutako (bereziki Txileko eta Peruko) Tratatuetako terminoetatik ez zen batere aldentzen eta, horrela izanda, bertan agertzen zen espainiar legediari egiten zitzaion igorpena zenbait eskubide jasotzeko orduan ez zela titulartasunari lotu behar, baizik eta eskubide horien egikaritza moduari. Horrela ulertuz ezen eskubide
|
horien
titulartasuna tratatuan finkatzen zela eta barne legedia ezin zitzaiela aurkatu. Badirudi, hala ere, erabaki hura ibiltarte eskasarekin edo inolako ibiltarterik gabe jaioa zela orain komentatzen dugun sententzia honi so eginez.
|
|
|
eta, en piee digualdad, hitzhoriekeskubideenegikaritzarazuzendutadaudelaetaez titulartasunera, horrela Uruguaiko biztanleei eskubide oro kenduz. Gainera, auzitegiak berak termino
|
horiei
inolako edukirik eman gabe, bere erabakia juridikoki kontrolatzeko bide orori ateak ixten dizkie. Oraingoan Auzitegi Gorenak kasu honen atzetik dauden arazo gatazkatsuei aurre ez egiteko motiboen atzetik dagoenaren inguruko dudak/ susmoak, berriz ere, sententzien koherentzia printzipioaren eta eskuak garbitu nahi izanaren artean mantenduko dira, azken honen alde egiteko arrazoi handiagoak badaude ere.
|
|
|
Berez Uruguaiko etorkinen eta Espainiako Administrazioaren arteko egoera desadostasun terminoetan definitu badaiteke ere, bi arrazoik eragotziko dute egoera hau nazioarteko gatazkatzat jotzea: lehenik eta behin, Uruguaiko herritarrak ez direla tratatu horien subjektu eta, ondorioz,
|
horien inguruko
gatazkaz hitz egiteko bi estatu sinatzaileen arteko desadostasuna izan litzatekeela; bigarrenik, Uruguaik, dagoeneko nazioarteko subjektua dugun estatu moduan, ez duela inolako desadostasun jarrerarik kanporatu. Are gehiago, Goi Mailako Komisioaren bileran argi geratu zenez, bi aldeak ados agertu ziren Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko ideian.
|
|
|
Berez Uruguaiko etorkinen eta Espainiako Administrazioaren arteko egoera desadostasun terminoetan definitu badaiteke ere, bi arrazoik eragotziko dute egoera hau nazioarteko gatazkatzat jotzea: lehenik eta behin, Uruguaiko herritarrak ez direla tratatu
|
horien
subjektu eta, ondorioz, horien inguruko gatazkaz hitz egiteko bi estatu sinatzaileen arteko desadostasuna izan litzatekeela; bigarrenik, Uruguaik, dagoeneko nazioarteko subjektua dugun estatu moduan, ez duela inolako desadostasun jarrerarik kanporatu. Are gehiago, Goi Mailako Komisioaren bileran argi geratu zenez, bi aldeak ados agertu ziren Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko ideian.
|
|
|
Sailkapen probak erabili ondoren, ikasleak elkarren artean konparatu ahal izateko asmoz, eta ereduko hizkuntza helburuak aintzat harturik, proba berdinak erabili ditugu euskarazko nahiz gaztelaniazko komunikazio gaitasuna neurtzeko. Hauek dira
|
horiek
:
|
|
|
Gaztelaniazko ariketetan, bestalde, emaitza hobeak lortu dituzte ariketa bera aurretik euskaraz egina zutelako, gure iritziz. Bi hizkuntza
|
horietan
asmo komunikatiboak adieraztean hutsegiteak aurkitu ditugun arren, oso kasu gutxitan zapuzten da erabat testuaren komunikazio gaitasuna. Besterik gertatzen da, aurreratu dugun legez, ingelesezko ariketetan.
|
|
|
Hirugarrenik, testuen ilokuziozko indarra erabat itzaltzen duten akats linguistiko zein diskurtsiboak (IDAZ 2, MINTZA 4, IDAZ 4) aurkitu ditugu.
|
Horiek
, jakina, zuzentasunean eragiten dute.
|
|
|
Atalak aipatzen ote diren aztertzeaz batera, bestelako kontuak ere begiratu ditugu eta bigarren
|
horietan
gabezia handiagoak aurkitu ditugu. Atalak autonomoak egiten, horiek formalki bereizten, atalen artean topikoaren progresioa egokitzen eta 1 eta 2 mailako ideiak hierarkizatzen zailtasun handiagoak erakutsi dituzte gaztetxoen lanek.
|
|
|
Atalak aipatzen ote diren aztertzeaz batera, bestelako kontuak ere begiratu ditugu eta bigarren horietan gabezia handiagoak aurkitu ditugu. Atalak autonomoak egiten,
|
horiek
formalki bereizten, atalen artean topikoaren progresioa egokitzen eta 1 eta 2 mailako ideiak hierarkizatzen zailtasun handiagoak erakutsi dituzte gaztetxoen lanek.
|
|
|
Asko dira, ordea, ahots ezberdinen polifonia hori saihestu dutenak. Azken
|
horiek
, zuzenean kontatzen dituzte aktante horien ekintzen ondorioak, horien ahotsei sarbiderik eman gabe.
|
|
|
Asko dira, ordea, ahots ezberdinen polifonia hori saihestu dutenak. Azken horiek, zuzenean kontatzen dituzte aktante
|
horien
ekintzen ondorioak, horien ahotsei sarbiderik eman gabe.
|
|
|
Asko dira, ordea, ahots ezberdinen polifonia hori saihestu dutenak. Azken horiek, zuzenean kontatzen dituzte aktante horien ekintzen ondorioak,
|
horien
ahotsei sarbiderik eman gabe.
|
|
|
Erreferentziakidetasunaren gainean izendatze konkretu eta indibiduala nahiago izatea aipatu behar dugu. Termino egokiak erabili diren arren, batzuetan
|
horiek
aukeratzeko ezintasuna agerian jarri dute ikasleek, metatze ariketa ondorioztatzen delarik. Argazki nahiz komikiarekiko autonomia falta handia da, handiagoa gaztelaniazko ahozko ariketan.
|
|
|
Estrategia gaitasuna erabiltzen ez daude oso trebatuak. Berez ateratzen zaizkie ikasleei irtenbideak eta, hortaz,
|
horien
ezaugarri indibidualek aparteko garrantzia dute. Onenek bakarrik egiten dute aurrera, bestelako ikerketek erakutsi bezala (Idiazabal eta Larringan, 1999:
|
|
|
Ingelesa 5 urterekin ikasten hasi ziren ikasleek emaitza kaskarragoak azaldu dituzte bai IDAZ 1 eta IDAZ 2 ariketetan euskaraz zein gaztelaniaz eta, batez ere, ingelesezko ariketa guztietan, MINTZA 3, MINTZA 4 eta IDAZ 4an. Laguntza eske etengabeen ondorioz, testu desegituratuagoak, hierarkizatu gabeak eta lotura eskasagodunak aurkitu ditugu taldekide
|
horien artean
.
|
|
|
Orain arte esandakoa euskarazko zein gaztelaniazko lanetan errepikatzen da. Azken
|
horien
lanetan, halaber, erritmo eta kausazko aldatzaileak agertzen dira ingelesezko ariketan, 5 urterekin hasitakoenetan ez bezala.
|
|
|
Euskarazko ariketetan estrategia gutxiago erabiltzen dituzte 5 urterekin hasitako multzokoek.
|
Horiek
, gainera, ingelesez laguntza eskeak eta zerbait saihesteko edo murrizteko estrategia gehiago darabiltzate. 8 urterekin hasitakoen multzokoek autonomia handiagoa erakusten dute aukeratzen dituzten estrategiei erreparatuta, automonitoretzeko gehiago erabiltzen baitituzte bai gaztelaniaz bai ingelesez ere.
|
|
|
Zalantzarik gabe emaitza
|
horiek
ikasgelako pedagogiarekin lotuta daude. Ikasleen komunikazio gaitasuna garatzeko beharrezkoa da ikasgelan diskurtsoan eragiten duten estrategia, abildade nahiz ezagupenak lantzea.
|
|
|
Ondorio nagusia, hortaz, bat dator adinaren auzia ikertu duten hainbat lanen emaitzekin (esate baterako, Muñoz 2000, 2003 eta 2006; Victori eta Tragant, 2003; Cenoz, 1998, 1999, 2002 eta 2003; Lasagabaster eta Doiz, 2003; Gallardo, 2004). Lan
|
horiek
nagusiki atzerriko hizkuntzaren azterketa egiten dute, ez ikasleen bestelako hizkuntzena; hurbilpen kuantitatiboa erabili ohi dute eta ikuspegi linguistikoa jorratzen dute gehienek. Gure lanaren ekarpena horretan ere ikus daiteke.
|
|
|
Gainera, elebitasunak dakarzkien onurak aprobetxatzen asmatu litzateke, bai kognitiboak bai komunikatiboak. Azken
|
horien
ikerketan sakondu beharra ikusten da. Ikuspegi linguistikoa baztertu genuke, komunikatiboa hobesteko.
|
|
|
Tesi horretan gure hezkuntza sistemako gaztetxoen gaitasun komunikatiboa eta euskara, gaztelania eta ingelesaren arteko elkarreraginaren nondik norakoak aztertzen dira. Bi azter ardatz nagusi
|
horiek
, gainera, bi aldagai nagusiren arabera landu ditugu: batetik, elebitasuna lortzea helburu duten bi eskola ibilbide nagusiren arabera, hala murgilketa nola berezko hizkuntza gutxiagotua iraunarazteko eredua; bestetik, ingelesaren sarrera goiztiar zein berantiarraren arabera.
|
|
|
Estrategia gaitasuna. Komunikazio estrategien ezagutza eta estrategia
|
horien
erabilera kokatu dituzte gaitasun honetan. Helburu pedagogikoei begira egindako eredu honetan, komunikazio estrategiak hobetsi dituzte, horiexek baitira modu esplizituenean deskribatu direnak eta horiek ikusten baitituzte garrantzitsuenak hizkuntzaren erabileran eta irakaskuntza komunikatiboan.
|
|
|
Komunikazio estrategien ezagutza eta estrategia horien erabilera kokatu dituzte gaitasun honetan. Helburu pedagogikoei begira egindako eredu honetan, komunikazio estrategiak hobetsi dituzte, horiexek baitira modu esplizituenean deskribatu direnak eta
|
horiek
ikusten baitituzte garrantzitsuenak hizkuntzaren erabileran eta irakaskuntza komunikatiboan.
|
|
|
Bai euskaraz bai gaztelaniaz aurkitzen dugu hori, baita ingelesez ere. Ingelesez, baina, sarritan akats linguistikoak ere badaude lokailu
|
horietan
bertan.
|
|
|
Prozesu bat da zeinean garapen proiektu, programa edo politika batean bidezko interesak dituzten komunitateak edo sektore sozialak, aurretiaz bazterturikoak bereziki? inplikatuta dauden ekimen
|
horietan
eragiteko erabakiak hartzeko edo baliabideak kudeatzeko, nor bere garapen propioaren aktore bihurtuta (Perez de Armiño, 2000).
|
|
|
Emandako definizioan, jada, analisirako elementu eta informazio asko pilatzen zaizkigu, baina testuaren kapitulu honi izena ematen dion anbiguotasuna zer den errazago azaltzeko,
|
horietariko
hiru baino ez ditugu oinarritzat hartuko: –eragitea?,, erabaki hartzea?, eta, kudeaketa?.
|
|
|
–eragitea?,, erabaki hartzea?, eta, kudeaketa?. Hiru kontzeptuok prozesu batean ekitearen seinale dira, baina ez dute pauso
|
horien
noranzkorik azaltzen. Eta, beraz, garapeneko parte hartzearen anbiguotasuna horrela defini dezakegu:
|
|
|
Eta, beraz, garapeneko parte hartzearen anbiguotasuna horrela defini dezakegu: komunitate edo giza taldeen garapeneko parte hartzeak balio dezake, batetik, komunitate edo giza talde
|
horiek
aldaketa barik dirauen sisteman barneratzeko (bazterketa sortzaile den sisteman, hain zuzen), edo balio dezake, bestetik, gizartea eraldatzeko eta subjektu horien enpoderamendurako. Berezko anbiguotasun hori dela eta, azpimarratu nahiko nuke parte hartzearen formak eta helburuak hein handi batean baldintzatuko dituen erreferente ideologikoa kontuan hartzearen garrantzia, parte hartzearen definizio positibo berak erreferente normatibo bat eskatzen baitu (Dubois, 2000).
|
|
|
Eta, beraz, garapeneko parte hartzearen anbiguotasuna horrela defini dezakegu: komunitate edo giza taldeen garapeneko parte hartzeak balio dezake, batetik, komunitate edo giza talde horiek aldaketa barik dirauen sisteman barneratzeko (bazterketa sortzaile den sisteman, hain zuzen), edo balio dezake, bestetik, gizartea eraldatzeko eta subjektu
|
horien
enpoderamendurako. Berezko anbiguotasun hori dela eta, azpimarratu nahiko nuke parte hartzearen formak eta helburuak hein handi batean baldintzatuko dituen erreferente ideologikoa kontuan hartzearen garrantzia, parte hartzearen definizio positibo berak erreferente normatibo bat eskatzen baitu (Dubois, 2000).
|
|
|
Zentzu horretan, eraldaketarako klabea ez da zenbat alditan dagoen erabakitzeko aukera, baizik eta biztanleek euren parte hartzea definitzeko bitartekoak izatea ala ez (Kaufman, 1997). Ibilbide horretan lagundu ahal duten erreferente normatibo ugari aipa badaitezke ere, kasu honetan garapen lankidetzarako izan dezaketen eragin eta onarpen orokortua dela eta, giza garapenaren eta garapen jasangarriaren teoriak jarriko ditugu gidari, hori bai,
|
horiek
ere zabalegiak direnez batzuetan, enpoderamendua ahalbidetzen duten neurri eta mugekin hartuta.
|
|
|
Zentzu berean 1993ko txostenak parte hartzea honela deskribatzen du: «Jendeak estuki esku hartzea beren bizitzetan eragina duten prozesu ekonomiko, kultural, sozial eta politikoetan... prozesu
|
horien gaineko
zuzeneko kontrol osoa edo zeharkako eta partziala izanik jardun dezakete... erabaki hartzerako eta botererako sarbide konstantea izatea da garrantzitsua» (NBGP, 1993). Gainera, esan ohi da parte hartzea garapenerako instrumentua eta helburua dela aldi berean, eta, beraz, ez dela une jakin bakar bateko egitate isolatua, baizik eta etengabeko prozesua (ibid.).
|
|
|
Argi dago, beraz, garapen jasangarriari dagozkion erabakiak ez direla hautu tekniko hutsak, zeren karga normatiboa duten indibiduo eta komunitateen lehentasunen gaineko balio aukerak baitira, eta beraien arteko kostu, onura eta arriskuen banaketa suposatzen baitute (Meadowcroft, 2003); ondorioz, erabaki
|
horietan
parte hartzeak justizia elementuak ere baditu. Zentzu horretan, garapen jasangarriak epe luzeko adostasuna eta konpromisoak bilatzen ditu, baina gerta daiteke hori beti posible ez izatea, eta, beraz, parte hartzea izatea desberdintasunak, kontraesanak eta antagonismoak adierazteko bidea, eta, aldi berean, horiexek kudeatzeko modua (ibid.), epe motzeko akordioak epe luzeko helburuekin konbinatuz.
|
|
|
Kasu horretan, parte hartzaileak eraginkortasuna lortzeko bitartekoak dira, baina beraiek programa publikoaren zerbitzu horren onuraren truke egiten dute. Maila ordezkatzailean, instituzioek, beren ekimenen eraginkortasuna ez ezik, behin sostengu publikoa kenduta, programa konkretu baten iraunkortasuna ere bilatzen dute, eta parte hartzaileek programa
|
horien
atal gehienetan eragitea eta horien burutze prozesuen gainbegiraketa bilatzen dute. Azkenik, maila eraldatzailean enpoderamendua bilatzen da bi aldetatik, bien arteko lan sinergia bat gertatzen delarik.
|
|
|
Kasu horretan, parte hartzaileak eraginkortasuna lortzeko bitartekoak dira, baina beraiek programa publikoaren zerbitzu horren onuraren truke egiten dute. Maila ordezkatzailean, instituzioek, beren ekimenen eraginkortasuna ez ezik, behin sostengu publikoa kenduta, programa konkretu baten iraunkortasuna ere bilatzen dute, eta parte hartzaileek programa horien atal gehienetan eragitea eta
|
horien
burutze prozesuen gainbegiraketa bilatzen dute. Azkenik, maila eraldatzailean enpoderamendua bilatzen da bi aldetatik, bien arteko lan sinergia bat gertatzen delarik.
|
|
|
Aurreko hausnarketei jarraituz, jada enpoderamendua zer den definitzeko modu erraz bat dugu: lau botere mota
|
horiek
lortzen direneko prozesua. Eta botere harremanen azterketa hau osotasunean egitea oso garrantzitsua da; izan ere, eskala sozioekonomiko eta politikoan azpian dauden horiek bertan jarraituko baitute, jarrera aktibo bat hartzen ez badugu hori ekiditeko, botere harremanak autoberregiten baitira planteamendu bat parte hartzailea edo demokratikoa izan arren (Connell, 1997), parte hartzeko abiapuntuak eta gaitasunak desberdinak baitira.
|
|
|
lau botere mota horiek lortzen direneko prozesua. Eta botere harremanen azterketa hau osotasunean egitea oso garrantzitsua da; izan ere, eskala sozioekonomiko eta politikoan azpian dauden
|
horiek
bertan jarraituko baitute, jarrera aktibo bat hartzen ez badugu hori ekiditeko, botere harremanak autoberregiten baitira planteamendu bat parte hartzailea edo demokratikoa izan arren (Connell, 1997), parte hartzeko abiapuntuak eta gaitasunak desberdinak baitira.
|
|
|
Bigarrenik, galdetzea dago ea autogestio barik inongo enpoderamendurik sor daitekeen, norbera ez bada zeinek sortuko luke? Nola da posible kanpoko agentziek beren esku hartzeen bitartez egiteko boterea sortzea, beraien gaineko boterearen mendeko diren giza talde
|
horiengan
–(Nelson eta Wright, 1995).
|
|
|
Dena den, 1 eta 2 pausoak ematea beharrezkoa da, eta
|
horietatik
abiatuta, ostera, bestelako prozesuak sortu ahal dira, eta ez hori bakarrik, baizik eta maila horietan edozein prozesu parte hartzailetan garrantzitsua den informazio sormen eta kudeaketaren auzia azaleratzen dela. Batetik ea tokiko informazioa kontuan hartzen den ikusi behar dugu, eta datuak eta horien ondorengo iritzi eta interpretazioak zeinek egiten dituen, ea parte hartzaile berberak diren edo kanpoko teknikari bat den, finean, ea informazioaren sortze prozesu osoa plurala den.
|
|
|
Dena den, 1 eta 2 pausoak ematea beharrezkoa da, eta horietatik abiatuta, ostera, bestelako prozesuak sortu ahal dira, eta ez hori bakarrik, baizik eta maila
|
horietan
edozein prozesu parte hartzailetan garrantzitsua den informazio sormen eta kudeaketaren auzia azaleratzen dela. Batetik ea tokiko informazioa kontuan hartzen den ikusi behar dugu, eta datuak eta horien ondorengo iritzi eta interpretazioak zeinek egiten dituen, ea parte hartzaile berberak diren edo kanpoko teknikari bat den, finean, ea informazioaren sortze prozesu osoa plurala den.
|
|
|
Hau ez da erraz konpontzen den debatea, edozein kasutan, klabea berau publikoa egitean datza, metodoa sekula ez da perfektua izango, baina bere onurak eta kalteak publikoak egin behar dira. Azkenik, erabakien izaera loteslea izatea edo ez, debate honetan bertan kabitzen da, eta ez hori bakarrik, baizik eta erabaki
|
horien
aplikazioa gauzatuko delako ziurtasuna eta hori bermatzeko kontu argiketa mekanismoak erabiltzea.
|
|
|
Parte hartzea aplikatu behar deneko uneei eta denborei dagokienez, antzeko problematika aurkezten zaigu, parte hartzea gailentasunezkoa izan dadin berau prozesuaren barnean ahalik eta lasterren eman behar da, eta gainera nahikoa iraun behar du. Garapen lankidetzarako proiektu eta programez ari bagara, parte hartzea hasieratik eta ohiko fase guztietan eman litzateke, hau da, identifikazio edo diagnostikoan, formulazioan, burutzapenean eta ebaluazioan, eta
|
horietako
etapa bakoitzean testu honetan aurkezten diren irizpide guztiak aztertu behar dira eta erabakitzeko gaitasunak guztietan egon behar du.
|
|
|
Lehenik, giza talde baztertuen parte hartze eraldatzailea premiazkoa dela onartu behar da, beraiek izan behar dute prozesu horren hastapenen helburu nagusia, izaera holistikoa nolabait ahaztu barik. Gerta daiteke, ordea, giza talde
|
horien
parte hartzea bermatzeko aurretiazko pausoak eman behar izatea, hezkuntza eta gaitasun nahikoak lortzeari dagokionez, bestela, espazio parte hartzailean botere harremanak errepikatuko lirateke eta.
|