|
2001
|
|
|
Ume askok eta natura maite dutela dioten zenbaitek harrapatu egiten dituzte anfibioak (arrabioak, igelak), narrastiak (sugandilak), intsektuak (tximeletak, kakalardoak), oskoldunak (ibai karramarroak), etab., animalia
|
horietako
asko desagertzeko arrisku larrian daudela jakin gabe eta areago, axolarik gabe.
|
|
2003
|
|
|
Koleoptero honen aurkikuntzak intsektuen mundu konplexua jarri du agerian. Iberiar penintsulan urtero 300 intsektu espezie berri katalogatzen dira, eta
|
horietako
asko desagertu egiten dira zientziak aurkitu aurretik. “Duela hilabete batzuk, Kantabriako lagun batekin espezie askoz handiagoa deskribatu nuen, eta, nire gusturako, interesgarriagoa:
|
|
2006
|
|
|
Azterrian aspalditik ari ziren arrazarik ospetsuenak ikertzen, hobekuntza genetikoak bultzatzen, e.a. Beraz, bertoko arrazak neke handirik gabe utzi zituzten atzean. Eta konturatu ginenerako, arraza
|
horietako
asko desagertuta zeuden. Eta berreskuratzea zaila izan da.
|
|
|
Landa eta indigena komunitateentzat ere, baso masa oinarrizko baliabide iturria da, zurezkoak ez diren baso produktuak bildu eta prozesatzen direlako. Ingurumenari dagokionez, baso epel australak oso garrantzitsuak dira beren biodibertsitateagatik, espezie endemiko ugari baitituzte, eta
|
horietako
asko desagertzeko arriskuan daude. Turismoan ere deforestazioa eragiten ari da, parke nazionalak herrialdearen erakargarritasun nagusietakoak baitira.
|
|
2008
|
|
|
‘Nature’ aldizkariak ere nahasketa horren ondorio larriei buruzko artikulu bat argitaratu du. Azterlanaren arduradunek, Alaskako Itsas Ugaztunen Laborategi Nazionaleko Brendan Kelly buru dutela, gogorarazi dute hibridazio mota hori dagoeneko detektatu dela mehatxatutako beste animalia artiko batzuetan, eta
|
horietako
asko desagertzeko arriskuan daudela. Azken batean, etsipenak animalia horiek urrunago eta babesgabeago lekuetara mugitzera bultzatzen ditu, beren habitat naturaletik kanpo.
|
|
|
Gure osasunerako arazoa kanpo kutsatzaileek urteetan sortutako erradikal askeen soberakina jasaten denean sortzen da. Errotzaile libre gehienak erregaien errekuntzan edo prozesu fotokimikoetan sortzen dira, eta
|
horietako
asko desagertu egiten dira. Hala ere, aurkitutako molekulak nanopartikulak dira, eta tximinietako gasen, ihes tutuen eta abarren ondorioz sortzen dira airean, batez ere kobrea eta burdina bezalako metaletatik.
|
|
2009
|
|
|
Antolatzaileen esanetan, euskal hazietan dagoen askotariko aukerek altxor ordezkaezina osatzen dute, bai zapore aldetik bai bizitasunagatik. Gizarteak izandako bilakaerak, baina,
|
horietako
asko desagertzeko bidean jarri dituela diote, eta hainbat dagoeneko desagertu direla. Hala, baserrietan gizaldiz gizaldi erabili eta ezagutu diren hazi horiek galbidetik aldendu eta ezagutarazi nahi dituzte larunbateko Hazi Egunaren bidez. Kanpotik ekarri diren mota berrien alde egin beharrean, bertokoak hobesteak duen garrantziaz jendeak kontzientzia hartzea da ekimen horren helburu nagusietako bat.
|
|
2011
|
|
|
Kasu horietako ikertzaile batzuek pseudozientzia bat sortu dute, kriptozoologia, beren lana funtsatzeko. Bere sinesmenetako bat da animalia misteriotsu
|
horietako
asko desagertzetik ihes egin zuten dinosauroak direla. Bestalde, zenbait talde fundamentalista kristauk uste dute dinosauro bizidun horiek kreazionismoa probatuko luketela eta, beraz, eboluzioaren teoria lehorretik botako luketela.
|
|
|
Bilduma bitxia, XX. mendeko berrogeita hamarreko eta hirurogeiko hamarkadetan Iberiar penintsulan hezur eta pipitazko fruta arbolen kartografia lan zabal baten emaitza zen (mota eta barietateen mapak egitea). Haziek, kontu handiz etiketatuta, agerian uzten zuten mota
|
horietako
asko desagertuak zirela. Gaur egungo barazki eta fruta merkatuaren gustuetara egokitutako barietate berriak garatzen diren bitartean, barietate zaharrak bertan behera uzteak gene baliotsuak galtzea dakar.
|
|
2012
|
|
|
Garai batean, abere arrazarik hoberenak erabiltzen ziren, zela elikagaiak lortzeko zela baserriko lanetan laguntzeko. Baina ekoizpen gero eta handiagoak lortzeko premia eta lanen mekanizazioa zirela eta, bertoko arrazek protagonismoa galdu zuten eta gaur egun
|
horietako
asko desagertzeko arriskuan daude.
|
|
2014
|
|
|
Gutxiengo ijitoak KOEM garrantzitsuaren eramaile dira, eta horren lekuko dira mundu zabalean ikus daitezkeen musika, dantza eta kantu adierazpenak, erritualak, dialektoak eta artisaugintza jarduera anizkoitzak. Sedentarizazioak eta industrializazioak eraginda, jarduera nomada tradizional
|
horietako
asko desagertu egin dira edo desagertzeko bidean daude; galera ekonomiko nabarmena dira, baina batez ere, identitate galera nabarmena. UNESCOk ijitoen kultura ondare ez materiala aintzatezteak dagokigun populazioaren ondare onespena lekarke.
|
|
2019
|
|
|
Madril Irun linea 1855 urtetik aurrera ez zen gehiago erabili. Dorreak abandonatu ziren, eta
|
horietako
asko desagertu dira edo oso hondatuta daude. Zenbait dorre zaharberritu dira.Dorreek diseinu espezifikoa dute, bi ezaugarri hauekin:
|
|
2020
|
|
|
Baina oso gutxi esaten ziguten heredatutako legatu materialari buruz, edo ezer ez. Ondorioz, pasa den mendeko azken 2 hamarkaden ondoren, ikono
|
horietako
asko desagertu egin ziren, eta gertakaria kezkagarria izan zen.
|
|
2022
|
|
|
Hautetsiak, maisuak, sindikalistak, militante politikoak... 1936 eta 1945 urteen bitartean, 300 hildako baino gehiago utzi zituen frankismoak Araban; gaur egun,
|
horietako
askok desagertuta jarraitzen dute.
|
|
2023
|
|
|
Mundu mailan milioi bat intsektu espezie katalogatu dira eta uste da oraindik ez direla beste lau milioi identifikatu edo izendatu. Gaur egungo erritmoan,
|
horietako
asko desagertu egingo dira gizateriak existitzen direla jakin aurretik ere.
|