|
2004
|
|
|
Hori da hori euskararen gaitzak labur eta zorrotz adierazteko ahalmena! Lehendabizikoan euskararen estatus auzia tartetan dagoenez,
|
hizkuntza
komunitate ororen noraezeko baldintza iradokitzen digu: hau da, honek bere izaera kulturalen arabera bizi nahi badu, horren neurriko aterpe politikoaren eta nazionalaren jabe ere izan duela.
|
|
|
Ez dabil batere oker, nik uste. Lurraldetasunaren dimentsioa, Irigarairen tesia onartuz, hizkuntza politika orokorraren ardatz nagusi bat da,
|
hizkuntza
komunitate ororen kohesio baldintzarik ezin delako erdietsi bizitzaren beraren partaide den espazio geografikorik gabe. Orain, halere, tesi horren estrategiari jarraiki lortutako emaitza kaskarrak auzipean jarri ditu euskalgintza mikroaren ikuspegiak, eta testuinguru kontraesankor honetan piztu da batzuen eta besteen arteko kritika jarioa.
|
|
2011
|
|
|
Estatu barik zail daukagu:
|
hizkuntza
komunitate orok behar du daukaguna baino segurtasun juridiko politiko handiagoa, biziraungo badu; tresna gehiago behar da neurri ekonomiko sozialak hartzeko eta garapen orekatua ziurtatzeko; bi estatutan eta hiru administraziotan zatituta egoteak serio zailtzen du behar den ikuspegi bateratua eta antolaketa komuna. Herri orok behar du bere lurralderako botere politikoa berreskuratzea, merkatu finantzarioen subiranotasunari kontrajartzea gizartearen erabakimena.
|
|
2012
|
|
|
Are gehiago, hizkuntza bakoitza kolektiboki eraikitako errealitatea da, eta komunitate horren partaide bakoitzaren tresna bihurtzen da identitatearen, kohesioaren, identifikazioaren eta adierazkortasun sortzailearen mailan. Ondorioz,
|
hizkuntza
komunitate orok eskubidea du baliabide propioak antolatu eta kudeatzeko, gizarte funtzio guztietan bere hizkuntzaren erabilera ziurtatzeko helburuarekin.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere hizkuntza ofizialtzat erabilia izan dadin bere lurraldearen barruan. Hartara, gure hizkuntzaren berreskurapena ahalbidetuko duen estatus juridiko bakarra ofizialtasuna da.
|
|
|
1
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du baliabide propioak antolatu eta kudeatzeko, gizarte funtzio guztietan bere hizkuntzaren erabilera ziurtatzeko helburuarekin.
|
|
|
2
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du hizkuntzaren transmisioa eta hizkuntzaren etorkizuneko proiekzioak bermatzeko beharrezko baliabideak izateko.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du zeinek bere hizkuntza sistema kodetzeko, estandarizatzeko, garatzeko eta sustat zeko, derrigorturiko edo induzituriko interferentziarik gabe.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du Deklarazio honetan jasotako eskubideen egikaritza bermatzen duten zuzeneko edo alderantzizko itzulpenerako baliabide guztiak eskura izateko.
|
|
|
1
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere hizkuntza ofizialtzat erabilia izan dadin bere lurraldearen barruan.
|
|
|
2
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du jardun judizial eta administratiboak, dokumentu publiko eta pribatuak, eta erregistro publikoetan egindako inskripzioak lurraldeko berezko hizkuntzan egiten direlarik, baliozkoak eta eraginkorrak izan daitezen, eta inork ezin dezan argudia hizkuntza hori ez dakienik.
|
|
|
1
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubide du lurraldeko hizkuntzan eskura izateko eta eskuratzeko dokumentazio ofizial guztia, paperezko inprimaki eta ereduak, euskarri informatikoan daudenak edo bestelakoak, eta halaxe eskainiko zaizkie herritarrei hizkuntza hori berezkoa den lurraldeetan gertatzen diren harremanetan.
|
|
|
1
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du berari dagozkion legeak eta gainerako arau juridikoak lurraldearen berezko hizkuntzan argitara daitezen.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du erregistro publikoetako idazpenak lurraldeko berezko hizkuntzan egin daitezen.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du notario dokumentuak edota fede publikoa ematen duten funtzionarioak zilegitutakoak, notarioaren edo funtzionarioaren egoitza kokatuta dagoen lurraldeko berezko hizkuntzan idatziak izateko.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du erabakitzeko zein mailatan egongo den bere hizkuntza, hala irakas hizkuntza nola irakasgai gai, ikasmaila guztietan: haur hezkuntza, lehen mailako hezkuntza, bigarren hezkuntza, lanbide heziketa, unibertsitatea eta helduen hezkuntza.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du beharrezkoak dituen baliabide pertsonal eta material guztiak eskura izateko, lurralde barruko irakaskuntzaren maila guztietan bere hizkuntzak nahi duen presentzia maila lor dezan: modu egokian hezitako irakasleak, metodo pedagogiko egokiak, eskuliburuak, diru iturriak, aretoak eta ekipamenduak, baliabide teknologiko tradizionalak zein berritzaileak.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere kide guztiei berezko hizkuntza menderatzeko bidea emango dien hezkuntza izateko, ohiko erabilerei dagozkien gaitasun guztiak barne, bai eta ezagutu nahi den beste hizkuntza baten ezagutza osoa menderatzeko ere.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere kide graztiei berezko kultur ohiturekin loturiko hizkuntza guztiak ikasteko aukera emango dien heziketa izateko, esate baterako, kultura zein erlijio hizkuntzak, aitzinean komunitate horren eguneroko hizkuntza gisa erabiliak izan zirenak.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere kide guztiei kultur ondarearen (historia, geografia, literatura eta kultura propioaren beste adierazpenak) ezagutza sakonaz jabetzeko heziketa izateko, eta halaber, ezagutu nahiko luketen beste edozein kultura ahalik eta hobekien menderatzeko.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du esparru eta eremu guztietan bere sistema onomastikoari eusteko eta erabiltzeko.
|
|
|
1
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere lurraldeko toki izenak bere hizkuntzan erabiltzeko, ahoz eta idatziz, esparru pribatuan, publikoan nahiz ofizialetan.
|
|
|
2
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du toki izen autoktonoak finkatzeko, gordetzeko eta berrikusteko. Toki izen horiek dira arbitrarioki ezabatu, ez eta aldatu edota egokitu ere; era berean, ezin izango dira gorabehera politikoen edo bestelako aldaketen arabera ordeztu.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere burua berezko hizkuntzan izendatzeko. Hortaz, beste hizkuntzetara egindako itzulpenetan, izendapen nahasgarriak eta erdeinuzkoak saihestu dira.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du erabakitzeko zein mailatako presentzia izan behar duen bere hizkuntzak bere lurraldeko hedabideetan, hala tokiko eta tradizionaletan, nola irismen handiago eta teknologia aurreratuagokoetan, erabiltzen den hedapen edo igorpen sistemari begiratu gabe.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du behar diren baliabide pertsonal eta material guztiak eskura izateko lurraldeko hedabideetan, bere hizkuntzaren eta kultur autoadierazpenaren presentzia nahi den mailakoa izan dadin: egoki hezitako langileria, diru iturriak, aretoak eta ekipamenduak, ohiko baliabide teknologikoak eta berritzaileak.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du hedabideen bidez bere kultur ondareari buruzko (historia, geografia, literatura eta kultura propioaren beste adierazpenok) ezagutza sakona jasotzeko; bai eta ezagutu nahi duen beste kultura baten ahalik eta ezagutza handiena jasotzeko ere.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere hizkuntza sistemari egokitutako informatika ekipamenduak, eta bere hizkuntzako tresneria eta produktuak eskura izateko, teknologia horiek eskaintzen duten ahalmen guztien onura atera ahal izateko, bai autoadierazpenari, hezkuntzari, argitarapenari edo itzulpenari dagokienez, bai eta, oro har, informazioaren tratamenduari eta kultur hedapenari dagokionez ere....
|
|
|
l.
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere hizkuntza kultur adierazpen guztietan erabiltzeko, sostengatzeko, eta bultzatzeko.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du berezko mundu kulturala erabat garatzeko.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere hizkuntzan ekoitzitako lan guztietara iristeko.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du kulturarteko programetara iristeko, behar adinako informazio hedapenaren bidez. Halaber, eskubidea du laguntza eman dakien atzerritarrentzako ikasketa jarduerei, itzulpenei, bikoizketari, postsinkronizazioari, azpititulugintzari eta antzeko ekintzei.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du lurraldeko berezko hizkuntzak toki nagusia har dezan kultur gertakarietan eta zerbitzuetan, hala nola liburutegiak, bideotekak, zinemak, antzokiak, museoak, artxiboak, informatika ekoizpena, folklorea, kulturaren industriak, eta kultur bizitzatik sortutako beste gertakari guztiak.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere ondare linguistiko eta kulturala zaintzeko, bai eta haien adierazpen materialak ere, hala nola dokumentu fondoak, arte eta arkitektura lanak, monumentu historikoak, eta hizkuntzaren agerpen epigrafikoak.
|
|
|
l.
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du lurralde barruko jarduera sozio-ekonomiko guztietan bere hizkuntzaren erabilera xedatzeko.
|
|
|
1
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere hizkuntzak presentzia nagusia izan dezan publizitatean, errotulazioan, kanpo seinaleztapenean eta lurraldearen irudi orokorrean.
|
|
2016
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du erabakitzeko zein mailatan egongo den bere hizkuntza, hala irakas hizkuntza nola irakasgai gai, ikasmaila guztietan: haur hezkuntza, lehen mailako hezkuntza, bigarren hezkuntza, lanbide heziketa, unibertsitatea eta helduen hezkuntza.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du beharrezkoak dituen baliabide pertsonal eta material guztiak eskura izateko, lurralde barruko irakaskuntzaren maila guztietan bere hizkuntzak nahi duen presentzia maila lor dezan: modu egokian hezitako irakasleak, metodo pedagogiko egokiak, eskuliburuak, diru iturriak, aretoak eta ekipamenduak, baliabide teknologiko tradizionalak zein berritzaileak.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate orok eskubidea du bere kide guztiei berezko hizkuntza menderatzeko bidea emango dien hezkuntza izateko, ohiko erabilerei dagozkien gaitasun guztiak barne, bai eta ezagutu nahi den beste hizkuntza baten ezagutza osoa menderatzeko ere.
|
|
2017
|
|
|
8 artikulua, zeinetan aitortzen den
|
hizkuntza
komunitate orok bere hizkuntzaren transmisioa segurtatu eta sendotzeko behar diren baliabideak eskuratzen ahal dituela. Horiek horrela, ondorioztatzen da:
|
|
2018
|
|
|
Lan munduaren espazioetan eragitearen beharra azpimarratzen ari da... Hizkuntz Eskubideen Deklarazio Unibertsalak bere 47 artikuluan dioen bezala,
|
hizkuntza
komunitate orok eskubidea baitauka bere hizkuntzaren erabilera xedatzeko bere lurraldearen barruko jarduera sozioekonomiko guztietan.
|