|
2022
|
|
|
Baina badiogu: tuperkada bat jaten dute haurrek eskolan, zenbat jan duten esaten ari gara,
|
ez
zer jan duten. Hauxe esatea bezala:
|
|
|
—Ohartu naiz hiztegietan
|
ez
dela ageri. Baina hiztegietan ez azaltzeak ez du esan nahi erabili ezin denik.
|
|
|
—Ohartu naiz hiztegietan ez dela ageri. Baina hiztegietan
|
ez
azaltzeak ez du esan nahi erabili ezin denik. Begira zenbat hitz (izen, aditz, adjektibo) sortu diren pandemiaren zurrunbiloan, Europako hainbat hizkuntzatan –nagusietan berariaz–, ziurrik hiztegietara iritsi ez direnak, baina hiztun, irakas le, kazetari edo oro har erabiltzaileen artean hizkuntza senak eraginda sor tu izan direnak.
|
|
|
—Ohartu naiz hiztegietan ez dela ageri. Baina hiztegietan ez azaltzeak
|
ez
du esan nahi erabili ezin denik. Begira zenbat hitz (izen, aditz, adjektibo) sortu diren pandemiaren zurrunbiloan, Europako hainbat hizkuntzatan –nagusietan berariaz–, ziurrik hiztegietara iritsi ez direnak, baina hiztun, irakas le, kazetari edo oro har erabiltzaileen artean hizkuntza senak eraginda sor tu izan direnak.
|
|
|
Baina hiztegietan ez azaltzeak ez du esan nahi erabili ezin denik. Begira zenbat hitz (izen, aditz, adjektibo) sortu diren pandemiaren zurrunbiloan, Europako hainbat hizkuntzatan –nagusietan berariaz–, ziurrik hiztegietara iritsi
|
ez
direnak, baina hiztun, irakas le, kazetari edo oro har erabiltzaileen artean hizkuntza senak eraginda sor tu izan direnak.
|
|
|
Erantzuna, zail izango zela, jenderik gehientsuena" teletrabajando" zegoela eta. RAEk" teletrabajo" eta" teletrabajador" badakartza bere hiztegian, baina aditzik
|
ez
. Profesional ho rri barrutik berez irten zitzaion" están teletrabajando" aditza.
|
|
|
Goizean mezua bidali dizut. Bi de beretik,
|
ez
al dugu ahalbiderik botatzeko: Goizean mezutu zaitut esaldia?
|
|
|
Goizean mezutu zaitut esaldia? Aditz hori
|
ez
dago finkatua, baina erabiliaren puruz horretara hel daiteke. Hiz tunak horretarako eskua badu, behintzat.
|
|
|
Bertan behera adberbio lokuzioa da, eta horretatik eratorria da bertanbeherako adnominala. Zeozer bertanbeherakoa
|
ez
dela diogunean, leku batzuetan adierazten du ez dela nolanahikoa, ez dela edozelakoa'. Baina beste leku batzuetan, ez dela bat batekoa, ez dela bat batean jazo edo etorri.
|
|
|
Bertan behera adberbio lokuzioa da, eta horretatik eratorria da bertanbeherako adnominala. Zeozer bertanbeherakoa ez dela diogunean, leku batzuetan adierazten du
|
ez
dela nolanahikoa, ez dela edozelakoa'. Baina beste leku batzuetan, ez dela bat batekoa, ez dela bat batean jazo edo etorri.
|
|
|
Bertan behera adberbio lokuzioa da, eta horretatik eratorria da bertanbeherako adnominala. Zeozer bertanbeherakoa ez dela diogunean, leku batzuetan adierazten du ez dela nolanahikoa,
|
ez
dela edozelakoa'. Baina beste leku batzuetan, ez dela bat batekoa, ez dela bat batean jazo edo etorri.
|
|
|
Zeozer bertanbeherakoa ez dela diogunean, leku batzuetan adierazten du ez dela nolanahikoa, ez dela edozelakoa'. Baina beste leku batzuetan,
|
ez
dela bat batekoa, ez dela bat batean jazo edo etorri.
|
|
|
Zeozer bertanbeherakoa ez dela diogunean, leku batzuetan adierazten du ez dela nolanahikoa, ez dela edozelakoa'. Baina beste leku batzuetan, ez dela bat batekoa,
|
ez
dela bat batean jazo edo etorri.
|
|
|
Eta bertanbeheratu aditz eratorri gisa indartzen bada, ‘kantzelatu’ esanahiaz, di namiko eta aktibo bihurtzen ari gara egoerazko ikuspegi hori. Euskaraz tu, aditzak garatzeko errendimendu betean dagoen atzizkia dugu, i eta n zaharrak (ikusI, edaN)
|
ez
dauden bezala.
|
|
|
Eskubide osoz esan daiteke, beraz, kontzertu, kantaldi edo antzerki bat, aurrez erabakita zegoena, bertanbeheratu egin dela. Zilegi da eta edonork erraz uler dezake, araututa egon zein egon
|
ez
. Baina, indarra hartu artean behintzat, neurriz erabil dezagun; ez gehiegiz.
|
|
|
Zilegi da eta edonork erraz uler dezake, araututa egon zein egon ez. Baina, indarra hartu artean behintzat, neurriz erabil dezagun;
|
ez
gehiegiz. " Larra txarra da", dio herriesae ra batek.
|
|
|
" Larra txarra da", dio herriesae ra batek. Eta beste batek," denborak erakutsiko du elurra mendian", esan gura da, denborak erakutsiko duela, hiztunek aditz berri horri abegi ona egiten dioten ala
|
ez
. Geldi dagoen ura, zingera bihurtzen da, eta ibili dabilen ura da edaten duguna.
|
|
|
Goren aginte karguko emazteki baten senarraren titulutzat,
|
ez
dut egoki ikusten gizon lagun tipoko hitzik, gazteentzat mutil lagun edo neska lagun sortu diren bidetik.
|
|
|
|
Ez
eta latineko" domine (m)" hitzetik eratorria den done izen zaharra ere, erlijio esparrura mugatu izan delako, santutasun aireaz bereziki, done Petri, done Paulo, done Estebe edo done Sebastia bezalako izen zaharretan.
|
|
|
2) Bide batez gehituko nuke, emazteedo andre lagun duenaren ize naren tzat, andere gordetzea ere txarto
|
ez
legokeela, edo lehenengo ordenaz: lehen anderea eta bigarren anderea; edo bigarren ordenaz:
|
|
|
Eta txertorik hartzen
|
ez
duen arbolei nola deritze. Txertakak esaten zaie.
|
|
|
Txertakak esaten zaie. Gaztainak, gereziak, sagarrak, udareak, okaranak..., berez erne diren moduan gora datozenean eta txertorik egiten
|
ez
bazaie, txertakak dira. Bizkai partean eztitzakak, eztitzen ez diren fruitu arbolak.
|
|
|
Gaztainak, gereziak, sagarrak, udareak, okaranak..., berez erne diren moduan gora datozenean eta txertorik egiten ez bazaie, txertakak dira. Bizkai partean eztitzakak, eztitzen
|
ez
diren fruitu arbolak. COVID txertoa ipiniko ez dutenei ere hala deitu behar al zaie?
|
|
|
Bizkai partean eztitzakak, eztitzen ez diren fruitu arbolak. COVID txertoa ipiniko
|
ez
dutenei ere hala deitu behar al zaie. Txertakak edo eztitzakak direla esango dugu...?
|
|
|
Hitz bideragarria, dudarik gabe. Niri
|
ez
zait erakargarri egiten, hala ere.
|
|
|
Izan ere, txerto izena bultzatu eta hobetsi dugun moduan eta bakuna baztertu, LOGIA hori ere
|
ez
da ezinbestekoa jakintza adar guztiei atxikitzeko. Jakintza ere finkatu daiteke, eta esan:
|
|
|
—Gatzatu, aditz bezala
|
ez
hainbeste, baina izen bezala, gastronomia esparruan guztiz ezaguna dugu euskararen sartaldean: gatzatua, beste hitz batez mamia esaten zaionarentzat ondo ezaguna da, gazt. ‘cuajada’.
|
|
|
Gatzatzea edo mamitzea berez
|
ez
da besterik, isurkari bat, normalean esnea edo odola, gogortzea baino, solido bihurtzea. Esnea gatzagiaz gogortzen da eta gazta bihurtzen.
|
|
|
—Urte zaharra agortu zorian eta Urte berriaren jaiotzaren ateetan gaudela, berbotan artikulua erabili,
|
ez
erabili, zalantzak sortzen zaizkigu sarritan...
|
|
|
Edo: aurten
|
ez
goaz inora.
|
|
|
Eta anitzen gramatika kategoriari buruz ari garela, kantitate adberbioa ere bada, Xalbadorren bertso hauetan bezala: " Oi en tzule maitea,/ otoi barkamendu,/
|
ez
badut bozkarioz/ kantaldi hau on du! / Jostetako gogoa/ dautate kendu,/ aunitz maite duenak/ aunitz so fritzen du".
|
|
|
Gizarte bat* anitza dela esatea, dibertsitate handikoa dela esateko,
|
ez
du gure tradizioak, ez zaharrak ez modernoagoak, bermatzen. Oro har, onartzen duen mugatzaile nagusia pluralekoa da, anitzak:
|
|
|
Gizarte bat* anitza dela esatea, dibertsitate handikoa dela esateko, ez du gure tradizioak,
|
ez
zaharrak ez modernoagoak, bermatzen. Oro har, onartzen duen mugatzaile nagusia pluralekoa da, anitzak:
|
|
|
Gizarte bat* anitza dela esatea, dibertsitate handikoa dela esateko, ez du gure tradizioak, ez zaharrak
|
ez
modernoagoak, bermatzen. Oro har, onartzen duen mugatzaile nagusia pluralekoa da, anitzak:
|
|
|
Esango bagenu bezala, askoak. Bigarren mailako erabilerak ditugu mugatzailedun hauek, baina biak zenbateko neurriaren, eta
|
ez
dibertsitatearen adierazle.
|
|
|
Zein bide hautatu? Batetik, AEBko gizartea, edo Ameriketan bizi den jen dea, populua, dibertsitate handikoa dela esateari
|
ez
diogu beldurrik izan beFaktoriako geziak [2021 urteko testu bilduma] 124 har, batez ere izen abstraktu bezala erabiltzeko. Nahi eta nahi ez, geuregandu beharreko mailegutzat jotzen dut.
|
|
|
Batetik, AEBko gizartea, edo Ameriketan bizi den jen dea, populua, dibertsitate handikoa dela esateari ez diogu beldurrik izan beFaktoriako geziak [2021 urteko testu bilduma] 124 har, batez ere izen abstraktu bezala erabiltzeko. Nahi eta nahi
|
ez
, geuregandu beharreko mailegutzat jotzen dut.
|
|
|
Eibarko hizkeran esanda: " Janarixa, edotarikua izanda be,
|
ez
zetsan ardura" (Toribio Etxebarria, Lexicón del euskera dialectal de Eibar). Bestea, guztitarikoa, ‘era guztietakoa’ adierazteko.
|
|
|
Askotariko dela-eta, hari harira datorkigu, Koldo Mitxelenak hizlauzko idatzietan dakarren hurrengo esaldi hau: "
|
Ez
dago inolazko bitasunik zerbaiten alde(...) ari direnen artean, askotariko aniztasuna baizik" (MEIG, VII, 162). ‘Era askotako ugaritasuna’, esan nahi du.
|
|
|
Bigarren hau aurre koa baino markatuagoa da berez, baina dibertsitatearen orokortasuna eta neutro izaera hobeto islatzen ditu beharbada, era askotakoa dela esanda baino. Era askotako jendea dagoela munduan esaten denean, den denak
|
ez
direla onak ere azpitik adierazi ohi da.
|
|
|
Dibertsitate izen abstraktura itzulita, sinonimo gisa askotarikotasun eratorria bultzatzea
|
ez
dit buruak agintzen. Baina badira balio beretsua duten sino nimoak, oso osoan ez arren, hurbilekoak direnak.
|
|
|
Dibertsitate izen abstraktura itzulita, sinonimo gisa askotarikotasun eratorria bultzatzea ez dit buruak agintzen. Baina badira balio beretsua duten sino nimoak, oso osoan
|
ez
arren, hurbilekoak direnak.
|
|
|
Baina zergatik bidea ireki
|
ez
, euskal hiztegian tradizioan sustraituago dagoen hitz bati. Ontzia entzun dut hainbat aldiz, eta zilegi da.
|
|
|
—Bost dosi zirenak sei bihurtzeak
|
ez
du erremedio gabe esan nahi seigarrentxo hori hondarra edo kondarra denik.
|
|
|
Baina KIN atzizkia erabiltzeak
|
ez
du ezinbestean esan nahi, izen eratorriari ‘sobra edo sobera, alferrik, ezertarako ez den’ adiera eman behar zaionik. Zeren pen tsa lezake, bestela, txertoa hartzera doanak, aurreko beste bostei isuri zaie na baino eskasagoa edo ezdeusagoa dela berari emango dioten azken hon dar hori.
|
|
|
Baina KIN atzizkia erabiltzeak ez du ezinbestean esan nahi, izen eratorriari ‘sobra edo sobera, alferrik, ezertarako
|
ez
den’ adiera eman behar zaionik. Zeren pen tsa lezake, bestela, txertoa hartzera doanak, aurreko beste bostei isuri zaie na baino eskasagoa edo ezdeusagoa dela berari emango dioten azken hon dar hori.
|
|
|
Egunsenti hitza, ‘eguna sentitzetik’ jalgiriko izen elkartua dugu. Bitxia da Mogel idazleak, senti hitza
|
ez
ezik, usain izena ere uztarri lagun hartzen duela, eta behin gutxienez egun usaina darabil bere elkarrizketa jardunetan: " –Nos jagi zinian bada zeu?", galdegin dio barberuak Peru nekazariari, eta honek erantzun:
|
|
|
" –Goizabar edo egun usainagaz batera". Egunsentia zabal ezaguna den bezala,
|
ez
hainbeste beste biak, egun usaina eta goizabarra.
|
|
|
Goizabar, edo zehatzago esanda, goiznabar izen horrek ilunabar hitza du au rrez aurre, eta hura dakarkigu gogora. Baina eskumako osagai hori
|
ez
da bat batean akordura datorkigun abarra, baizik nabar adjektiboa. Egun hasteari doazkion izenetan, izan ere, emankorra dugu kolore adjektibo hori.
|
|
|
Oihenart poetak amo dio kantu batean dio: " Argitzean, eguerditan,/ arratsean natzano,/ gaua goizak ordaritan/ biharamunt dazano,/ zuri huts, et (a)
|
ez
bertzeri/ darraika ene gogoa". Baina goizean goizik argia urratu egiten baita, argiurratze edo arturratze izen poetikoak ere sortu dira fenomeno atmosferiko horren adie razgarrirako.
|
|
|
Karmelo Etxegarai azpeitiarrak esaldi borobil hau idazi zuen XX. mende hasieran: " Egunsentia dato rrenean lehenbiziko azaltzen dan arginahi, iluntasunak urratzen oraindik
|
ez
dakion haren antzekoa" (sarrera, Domingo Agirreren Auñemendiko Lorea).
|
|
|
Eta Nafarroa Beherean argidiria ere deitu izan zaio, DIRI atzizkiaz, Iparraldeko eremu zabalagoan goiztiria deritzanaren forma mugatuagoa, euskararen sartaldean ezagunagoa dugun alba edo goiz alba delakoarentzat. Eta argi ize naren hariari tenk eginez, oraindik ere hor ditugu argi ikara, argi tirrinta eta beste argidun izen elkartu batzuk, gure hizkuntzan hain zabal
|
ez
dabiltzanak.
|
|
|
Auzo edo herriko emakume edo gizonen batek izan ohi zuen bere gain albakoa jotzea. Oilarraren kukurrukua aski
|
ez
bazen jendea iratzarteko, formalitate handiagoko hotsak ziren albakoarenak, lehenagoko nekazari gizartean bizimoduari egunean egunean eustea markatzen zuena. Albako kanpai jotze horri goiz ezkila, argi ezkila edo argi kanpaia ere bazeritzan beste leku batzuetan.
|
|
|
—Egunsentia eta goiz jaikitzea
|
ez
dira bat, Faktoriako irratilariok goiz jaikitzera behartuak bazaudete ere... Larramendi idazleak edertotxo gogorarazi zigun aspaldi:
|
|
|
Baina nola bideratu erromantze hizkuntzetako ANTIaurrehitz hori? Erro mantzeen bidetik jo, euskara enbor horretako hizkuntza
|
ez
dela. Zeren ingelesez" riot police"," riot gear"," riot squads"," riot control units" ereduak ditugu.
|
|
|
" Soilik BAI da baietz".
|
Ez
diot adierazgarritasun garbirik ikusten soilik adberbio horrekin, eta gutxiago mezu nagusiaren aurretik dela. Hau bazter utzita, besteei helduko diet.
|
|
|
Besterik lokailua erabilita, adibidez. Baina besterik horrek ezeztapena eskatzen du, eta ezezkako egiturarik
|
ez
nuke erabiliko kasu horretan, adierazi nahi den mezuaren giltza bai edo baietza izanda.
|
|
|
Gramatikaz bideragarriak dira berez: " BAI besterik
|
ez
da baietz". Edo baita, baino lokailutzat hartuta:
|
|
|
Edo baita, baino lokailutzat hartuta: " BAI baino
|
ez
da baietz". Baina mezuaren mamia lauso tu besterik ez du egiten ezezkako adierazpenak.
|
|
|
" BAI baino ez da baietz". Baina mezuaren mamia lauso tu besterik
|
ez
du egiten ezezkako adierazpenak. Baiezka emana behar du izan, mezua gardena eta argia gerta dadin.
|
|
|
—Hasteko gogora dezagun, errege eta erregina izen zaharrak direla euskaraz,
|
ez
erromantzeetatik datozenak, baizik eta latin klasikoan erroa murgildurik du ten mailegu gardenak: " regem" batetik dator errege, eta" reginam" batetik, erregina.
|
|
|
Bide batez gehi dezagun, gazte askok
|
ez
dakizkiten bi izen erabili izan zirela XX. mendean, lehen erdian berariaz, erresuma baten buru ziren gizon emakumeak izendatzeko. Latin sunda hori uxatu behar eta, euskara garbikotzat, euskal hitz purutzat Sabino Arana Goirik XIX. mendearen hondarrean fundatu zituenak:
|
|
|
Beste hitzez esanda: errege hitza beste izen batekin elkarturik ageri denean gure tradizio kulturan eta hizkeran, oin hitz soila da, oin hitz neutroa, ar eme edo gizon emaztekien arteko sexu aurkaritzarik markatzen
|
ez
duena, aingeruak bezain neutroa. Erregina izena bera ere funtsean errege izenetik eratorria edo erakarria dugu, emakume erregea delakoarentzat.
|
|
|
Zal di behorren arteko sexu bikoiztasun horretan ere behorra dugu oin izen nagu sia.
|
Ez
dira berez edo arintasunez sortuak Beobide, Beorburu edo Beorlegi erako leku izenak, edo ganadu jabea basora doanean, behorretara doala esatea, behortegi horretan zaldi bat edo gehiago egonagatik.
|
|
|
Hitz elkartu bizigabeetara etorrita,
|
ez
genbiltzake zuzen, erregesagarra sagar motari aldamenean* erreginasagarra asmatu behar bagenio; ezta ere bi de beretik, Isabel erregina Katolikoa Gernikarako Foruak zin egiten etorri zenean oinkatu zituen* erreginabide bateiatu behar bagenitu.
|
|
|
" Karlosek euskaldunetaz baliatu nahi zun errege alkian eseritzeko". Baina errege aulki horretan eseri zena,
|
ez
zen Karlos jauna izan, karlostarren ahaleginak gorabehera.
|
|
|
Baina errege eta erregina pertsona izenentzat erabili nahi izanez gero, malgutasunez joka daiteke gure iritzian. Zilegi da esatea, errege seme, errege alaba, erregeorde edo erregegai edota printze printzesak erregina seme edo erregina alaba be zala izendatzea, are arrazoi gehiagoz euren aita errege
|
ez
denean. Baina oro har, sistematikoki izenok bikoizten alfer ahaleginik ez genuke egingo, arrazoi bereziren bat tartean egon ezik.
|
|
|
Zilegi da esatea, errege seme, errege alaba, erregeorde edo erregegai edota printze printzesak erregina seme edo erregina alaba be zala izendatzea, are arrazoi gehiagoz euren aita errege ez denean. Baina oro har, sistematikoki izenok bikoizten alfer ahaleginik
|
ez
genuke egingo, arrazoi bereziren bat tartean egon ezik. Baina guraso biek erregetasuna izateko kasuan, errege soilaz baliatuko ginateke.
|
|
|
Baina momentuko auzi puntua, ordea, errege etxe ala erregina etxe behar lukeen dugu, Ingalaterrako burua erregina izanik, eta
|
ez
erregea. Erreginaren gizona, albo laguna, ez da errege, dakigula.
|
|
|
Baina momentuko auzi puntua, ordea, errege etxe ala erregina etxe behar lukeen dugu, Ingalaterrako burua erregina izanik, eta ez erregea. Erreginaren gizona, albo laguna,
|
ez
da errege, dakigula. Zeinen etxean bizi dira?
|
|
|
Baina errege etxea erabilita ere,
|
ez
genuke hutsik egingo, zeren izen neutro tzat erabil daiteke kasu honetan errege. Alemanierazko prentsan zalaparta ho nen gorabeheran erreginaren etxe hori izendatzeko Königshaus irakurri dut be hin eta berriro, eta ez* Königinshaus.
|
|
|
Baina errege etxea erabilita ere, ez genuke hutsik egingo, zeren izen neutro tzat erabil daiteke kasu honetan errege. Alemanierazko prentsan zalaparta ho nen gorabeheran erreginaren etxe hori izendatzeko Königshaus irakurri dut be hin eta berriro, eta
|
ez
* Königinshaus.
|
|
|
Malgutasun horrezaz baliatuz, esan daiteke baita, Charles, Isabel erregi naren semea, eta errege izateko bidean ei dagoena, erregina semea dugula, baina aldiz honen bi semeak, William eta Harry, gaurkoz
|
ez
dira errege seme, ez erregina seme, printze seme soilak baizik.
|
|
|
Malgutasun horrezaz baliatuz, esan daiteke baita, Charles, Isabel erregi naren semea, eta errege izateko bidean ei dagoena, erregina semea dugula, baina aldiz honen bi semeak, William eta Harry, gaurkoz ez dira errege seme,
|
ez
erregina seme, printze seme soilak baizik.
|
|
|
Baina eluredo euri egitea momentukoa
|
ez
denean, lehengoa denean eta ez oraingoa, elurra egin du diogu, eta gerokoa denean ere egin erantsita: elurra egin behar du edo elurra egingo du.
|
|
|
Baina eluredo euri egitea momentukoa ez denean, lehengoa denean eta
|
ez
oraingoa, elurra egin du diogu, eta gerokoa denean ere egin erantsita: elurra egin behar du edo elurra egingo du.
|
|
|
—ElurTZA eta elurTEA
|
ez
dira gauza berbera; neurri bateraino bai, baina ez bete betean. Gauza berbera ez diren bezala euriTZAK eta euriTEAK, edota egunotan, haizeak gogor jo izan duenean, haizeTEA eta haizeTZA ez diren bezala.
|
|
|
—ElurTZA eta elurTEA ez dira gauza berbera; neurri bateraino bai, baina
|
ez
bete betean. Gauza berbera ez diren bezala euriTZAK eta euriTEAK, edota egunotan, haizeak gogor jo izan duenean, haizeTEA eta haizeTZA ez diren bezala.
|
|
|
—ElurTZA eta elurTEA ez dira gauza berbera; neurri bateraino bai, baina ez bete betean. Gauza berbera
|
ez
diren bezala euriTZAK eta euriTEAK, edota egunotan, haizeak gogor jo izan duenean, haizeTEA eta haizeTZA ez diren bezala.
|
|
|
—ElurTZA eta elurTEA ez dira gauza berbera; neurri bateraino bai, baina ez bete betean. Gauza berbera ez diren bezala euriTZAK eta euriTEAK, edota egunotan, haizeak gogor jo izan duenean, haizeTEA eta haizeTZA
|
ez
diren bezala.
|
|
|
—Gazteen artean behin eta berriz entzuten den aditza: " Flipatu egiten dut","
|
Ez
flipa!"..., hau edo hori entzunda edo ikusita. Onartzekoa dela, uste duzu, flipatu euskaraz?
|
|
|
Euskaltzaindiaren Hiztegian sartu bada, gaur egungo corpusetan indarra har tu duelako da dudarik gabe, eta
|
ez
tradizioa duelako gure literaturan. Au rretiaz dakigu tradiziorik ez daukana, hitz berria baita euskaraz ere; gaztel aniatik sartua, nolanahi ere.
|
|
|
Euskaltzaindiaren Hiztegian sartu bada, gaur egungo corpusetan indarra har tu duelako da dudarik gabe, eta ez tradizioa duelako gure literaturan. Au rretiaz dakigu tradiziorik
|
ez
daukana, hitz berria baita euskaraz ere; gaztel aniatik sartua, nolanahi ere.
|
|
|
Baina guztietan" co loq." marka erantsi diote: hitz arrunt edo lagunartekotzat dago onartua,
|
ez
goi mailako berbatzat. Euskaraz ere berdintsu," Beh." markaz ohartarazi da behe hizkerako hitz moduan arautu dela.
|
|
|
Eta" Heg." markaz mugatu hitz horren eremua: Pirinioz beheitian erabiltzen dela,
|
ez
Iparraldean. Horrek argiro darakus, gaztelaniatik irristatu dela euskarara mailegu hori, eta ez frantsesetik.
|
|
|
Pirinioz beheitian erabiltzen dela, ez Iparraldean. Horrek argiro darakus, gaztelaniatik irristatu dela euskarara mailegu hori, eta
|
ez
frantsesetik. Nahiz eta, berez hitz hori" flipper" aditza frantsesez ere egon dagoen; ez dakit zenbateko arrakastarekin, baina.
|
|
|
Horrek argiro darakus, gaztelaniatik irristatu dela euskarara mailegu hori, eta ez frantsesetik. Nahiz eta, berez hitz hori" flipper" aditza frantsesez ere egon dagoen;
|
ez
dakit zenbateko arrakastarekin, baina.
|
|
|
Ingelesean du etorkia hitz honek," flip out", eta RAEk ere anglizismotzat aitortzen du.
|
Ez
dezagun ahantz ingelesez ere hitz arrunt edo lagunartekotzat ezagutua dela. Esangura horretarako, hiztegietan ageri diren ordain nagusiak beste etorki batekoak dira, ostera:
|
|
|
Euskaraz diren ordainek
|
ez
dute, hiztun horientzat, flipatu hitzak duen lilura. Diferentziak berak ematen dio indarra, moda berriekin gertatu ohi den antzera.
|
|
|
Esan daiteke bai: zur eta lur geratu, harri eta zur utzi, zurtuta egon, harriturik gelditu, txundituta utzi, miretsita egon... eta beste gehiago, baina
|
ez
dira nahikoak flipaturen zale diren hiztunentzat.
|
|
|
Nik flipatzen dut. Eta
|
ez
* flipatzen naiz gisa. Hau da, zuk flipatzen duzu, baina ez dago zer edo nor bat flipatze horren argumentu osagarritzat.
|
|
|
Eta ez* flipatzen naiz gisa. Hau da, zuk flipatzen duzu, baina
|
ez
dago zer edo nor bat flipatze horren argumentu osagarritzat. Objektu zuzen gabeko aditz deponente gisa onartu da euskaraz flipatu, mailegu gisa gaztelaniatik sartu diren beste batzuen antzera.
|
|
|
—Aditz trinko gisa* daflipart
|
ez
da onargarria, txantxa modura ez bada! Gudu aurreko belaunaldiko idazle garbizaleak, gramatikari batzuen eraginez, hasi ziren aurretik tradiziorik ez zuten edo taxu berriko adizki trinkoak erabiltzen:
|
|
|
—Aditz trinko gisa* daflipart ez da onargarria, txantxa modura
|
ez
bada! Gudu aurreko belaunaldiko idazle garbizaleak, gramatikari batzuen eraginez, hasi ziren aurretik tradiziorik ez zuten edo taxu berriko adizki trinkoak erabiltzen:
|
|
|
—Aditz trinko gisa* daflipart ez da onargarria, txantxa modura ez bada! Gudu aurreko belaunaldiko idazle garbizaleak, gramatikari batzuen eraginez, hasi ziren aurretik tradiziorik
|
ez
zuten edo taxu berriko adizki trinkoak erabiltzen: dirakur, dager, dabagit eta beste hainbat halako.
|
|
|
Baina berez berez aldendu dira idazleen lumatik. Eta hiztunen ezpainetan egundo sekula
|
ez
dira ezagutu izan.
|
|
|
Baina badira beste adizki batzuk, ordea, gaurko hiztunok erabili izan
|
ez
arren, edo ia edo osorik galduak egon arren, tradizioa dutenak, batzuk XX.
|
|
|
Hala, Lazarraga poeta arabarrak XVI. mendean, behin, behintzat, darabilen nirteanean, ‘irten nintzen’ adierarekin. Ho rrelako adizkiek hizkera jasoan erabilgarri izan daitezke, baina asmo be rrikook
|
ez
.
|
|
|
Euskal hiztunen gazte adineko jendearen artean irabazi duela arrakasta nabarmena, aldi batez super, hiper, mega bezalako graduatzaileek hartu zuten bezala. Baina iritzia daukat, elai e naren antzera, etorri eta joan egingo duela aditz honek;
|
ez
duela luzaroegi iraungo euskara biziaren alorrean.
|
|
|
—Alarma egoeraren epea bukatzeaz batera, hiriburu eta gune urbanoetan bereziki, guda egoera batetik atera bagina bezala, prebentzio neurri guztiak ahaztu eta araurik
|
ez
balego legez, jarrera ausartak azaldu dira hainbat lagunengan, gazteriarengan batez ere. Holakoentzat, gaztelaniaz" temerario" hitza erabili dute askok behin eta berriz.
|