|
2013
|
|
|
Lehena, dudarik gabe, nagusia da: Frantziako errege
|
etxearekiko
ahaidegoa da Joanaren garrantzi politikoaren eragile nagusia, horrek bihurtzen zuen haren ezkontza lehenik, eta haren semearena gero, lehen lehen mailako arazo politikoa Europan. Baina ahaidego horrek, huts hutsean, ez du guztia esplikatzen, faktore gehigarri batzuk kontuan hartu behar dira.
|
|
|
Hausnarketa bereziki interesgarriak plazaratzen dira liburu honetan gai horren harira. Adibidez, Roalkerren arabera garbi dago konexio bat dagoela nafar auziaren eta protestantismoaren artean, alegia, Antonio Bourbonentzat protestantismora hurbiltzea bere
|
etxearen
(zentzu feudalean) eskubideak eta indarra sendotzeko aukera paregabea zen. Eta, hartara, protestantismora hurbildu zen eta Frantziako jaun feudalen arteko botere jokoan zeukan indarra biziki emendatu zen, besteak beste Filipe II.arekin zuzenean negoziatzea ahalbidetuz, edo Frantziako errege berri eta ahularen (Frantzisko II.a) babesle bezala agertuz.
|
|
|
Eta, hartara, protestantismora hurbildu zen eta Frantziako jaun feudalen arteko botere jokoan zeukan indarra biziki emendatu zen, besteak beste Filipe II.arekin zuzenean negoziatzea ahalbidetuz, edo Frantziako errege berri eta ahularen (Frantzisko II.a) babesle bezala agertuz. Aurrez aurre, Lorraine Guise
|
etxea
, Frantziako nobleziaren beste fakzio indartsu bat gidatzen zuena eta, bere aldetik, katolizismo muturzalearen karta jokatzen zuena. Erdian, Katalina de Medici, fakzioen arteko oreka zailari heldu nahian.
|
|
|
Ezagutzen dozue?? galdetu neutsen bueltarakoan
|
etxekoei
, eta hareek erantzun: –Ezagutuko ez dogu ba!
|
|
|
–Idazlea dalako?. Eta
|
etxekoek
, barriz: –Bai, abila?
|
|
|
ontzi askoren
|
etxea
|
|
|
ontziak
|
etxera
jita;
|
|
|
|
Etxe
ondoan ibilten ziran oraintsurarte oiloak,
|
|
|
|
Etxetik
dakust orain basoan eurena daben tokia,
|
|
|
Orduak jo ebanean,
|
etxera
lagundu eustan. Gure atariak burdinazko hesi baltza eukan, ate orri bi, maratilagaz ireki eta ixtekoak.
|
|
|
Orixe zala, Lauaxeta zala, Lizardi zala, Loramendi zala? Aldi bakan haretan entzungo ebazan, estrainekoz eta atzenekoz, gure
|
etxeko
behebarruak halako izenak, eta baita be 1936ko ekaineko Sanpedroetan Lekeition antolatu zala VII. Olerti Eguna, Azkue aita semeak omentzeko.
|
|
|
agertzeko ausardiagaitik edo. Urte batzuk geroago, Mertxe emazteak Rodriguez Arias kaleko
|
etxean
prestatutako merienda gozatu bitartean egin eutsozan hainbat hizkuntzako ohar nire lehen poema liburua izango zan paper mordoari.
|
|
|
|
etxean
bazkari ta
|
|
|
Heriotzak Eusebio harrapatu ebanean, Bartzelonan nengoan lan kontu batzuetan, eta
|
etxekoek
zuzenean deitzeko akordua izan eben. Ordutik atzera samar kaleratu zan nire lehen poema liburuxka, idatzi baino urte pilotxoa geroago:
|
|
|
Lagunei, gauzei,
|
etxekoei
, guztiei
|
|
|
Bertsogintza modernoa ez zuen aukerarik izan asko ezagutzeko 1976an hil baitzen, baina ez dakit oso gustuko izango ote zuen, jakina, eskubide guztia zuen gustuko ez izateko?. Behin, 1976an edo, hil zen urtean segur aski, hitzaurrean ez da izendatzen urtea, baina esaten du gehiago ez zituela bertsolariak entzungo?, Oiartzunen bertsolariak entzuten izan omen ziren biak ala biak, eta bertso saioaren ondotik
|
etxera
bueltan, horrela aitortu omen zion Arruek: –Gaurko bertsolaritzak artifizialkeriz kutsatzeko arriskua du?.
|
|
|
Azpimarragarria da, bestalde, Mari Txuri alarguntzen denean orduantxe hasten dela eleberri honetako istorioa. Mari Txuri bakarrik geratzen da; izan ere, seme bakarra aspaldi ezkonduta
|
etxetik
joana du. Baina amaren asmoen berri duenean, beste lagun batekin bizitzen jartzera doala alegia, berehala datorkio hitz egitera.
|
|
|
galaiak, beribilak,, berebillen klaxon madarikatuak? (66), dantza
|
etxeak
, arropa dendak, polizia etxea, arropazaindegiak, hotelak, parkeak, diru etxeak, teatroa, zinema... Adierazle ugariren bidez itxuratzen da giro hiritarra:
|
|
|
galaiak, beribilak,, berebillen klaxon madarikatuak? (66), dantza etxeak, arropa dendak, polizia
|
etxea
, arropazaindegiak, hotelak, parkeak, diru etxeak, teatroa, zinema... Adierazle ugariren bidez itxuratzen da giro hiritarra:
|
|
|
galaiak, beribilak,, berebillen klaxon madarikatuak? (66), dantza etxeak, arropa dendak, polizia etxea, arropazaindegiak, hotelak, parkeak, diru
|
etxeak
, teatroa, zinema... Adierazle ugariren bidez itxuratzen da giro hiritarra:
|
|
|
Ondorengo eleberrigintzan bada pertsonaiarik Joanes zuzen zebilela erakutsiko duenik. Hala, Toma Agirreren (Barrensoro) Uztaroko (1937) Malentxoren kezka eta larritasunek hiria dute jatorri; izan ere, Donostian hasi zen egiten
|
etxekoek
onartuko ez zituzketen gauzak: hiriak galbideratu zuen.
|
|
|
Gizonezkoa den maitaleak eginiko eskariei (dela pota, dela berak nahi duena egitea...) emakumeak ezetza emateko dituen arrazoietan, bata erlijiosoa da. Jainkoaren gogoko ez izatea?; bestea, berriz, soziala: jakingo balitz, berak eta bere
|
etxekoek
fama eta ohorea galduko lituzketela. Bestelakoa da haragizko maitasuna eskatzen jardun duen gizonezkoak, jokabide hori bertan behera uztea erabakitzen duenean azaldutako arrazoietako bat.
|
|
|
«Zer deritzo Gobernuak Iraken dagoeneko 3.000 soldadu hil izanari?», galdetu zioten atzo
|
Etxe
Zuriko eledun Scott Stanzeli. «Presidenteak ziurtatuko du haien sakrifizioa alferrikakoa ez izatea», erantzun zuen horrek.
|
|
|
Idazle ez direnen artean, ostera, Jose Maria Makua, Jose Mari Arizmendiarrieta, Ama Teresa Kalkutakoa eta beste asko. Eta gainerakoan,
|
etxeko
, lagun, hurko eta senideak hainbat daude aipatuta olerkietan, izenez zein zeharka.
|
|
|
Elementu mota biak sistemakoak dira bete betean eta ez dute ezelako araurik hausten, baina elementu markatuek dituzten tasun berezien ondorioz adierazpen indar ohiz kanpokoa sortzen dute. Deklinabideari dagokionez, esaterako,?
|
etxearen
paperak, eta, etxeko paperak?
|
|
|
Deklinabideari dagokionez, esaterako,, etxearen paperak? eta?
|
etxeko
paperak, bikotea aztergai hartuz gero, bizidunei dagokien tasuna duen bikotea markatua genuke komunikazio sistema arruntean (jabetasuna bizidunei dagokielako).
|
|
|
EIZIEren eta Eusko Jaurlaritzaren bildumatik kanpo berrargitaratutako lanik ere bada: Elkar
|
etxeak
berrargitaratu zuen 2008an Altxor uhartea (Maria Garikanok LUrako 1991n egindako itzulpena). Robert Louis Stevensonen euskal bertsioaren berrargitalpenean ere hitzaurrea ez da batere aldatzen (hizkuntzazko zuzenketak izan ezik):
|
|
|
hartzen du Gabilondok, eta termino hori honela azaltzen du (2006, 254): . Permanenteki bere, jatorrizko
|
etxea
–galdu duen baina galera hori bere nortasuna eta desira definitzeko beharrezko subjektuaren kondizioa izendatzeko?.
|
|
|
–Ez naiz zorigaitzez Philip Marlowe, ez naiz Scully beldurgabea, Mulder en laguntzailea, are gutiago odola uhinka dariola xerkatzea laket zaion Kinsey Millhone andereñoa! Ene lana, normalean, ohaide infidelen eta kabale errebelatuen
|
etxera
ekartea da! (Amorezko pena baño, 149).
|
|
|
Bata, bere ondasunen aitorpena, bi ezkontzetako seme alabek ondasunen gorabeherak jakiteko eta liskarrik ez sortzeko helburuz egina, ordura arte ez baitzuen ondasunen inbentariorik egin.Aitorpen horretan E. M. Azkuek adierazten du ez zuela ondasunik irabazi lehen ezkontzan(), bai zorrak egin(
|
etxearen
mailegua, jateko eta janzteko gastuak, Alfontsoren piano ikasketak Mungian eta Conrado eta Solen inudea), eta zorrok bigarrenez ezkondu ondoren (1857) kitatu zituela. E. M. Azkueren borondatea zen, bera bere emaztea baino lehen hilez gero, seme alaba guztiek eskubide berdinak izatea, ezkontza batekoak balira bezala, eta bere alarguna (M. Karmen Aberasturi) amatzat hartzea, eta honek ondasunak erabiltzeko ahalmena izatea (ERANSKINAK:
|
|
|
Bakan zangalatraua: dinue, lenago/ il senar ta emazte (1819, VIII); Ceuben
|
eche
aldeco/ lanac egin ondo (1831 [II], XIX)
|
|
|
Arratsaldean, lau ta erdietan, AZKUE, tar EUSEBI M.ª yayo zan
|
etxean
GOMUTARRIA AGERTUAZOTEA. Batzordeko batek egingo dau eskeintzea, eta EUSKALTZALEAK, eko lendakari yaunak ITZALDIA.
|
|
|
Ongi etorri, bada, Euskaltzaindiaren Luis Villasante ikergune berri honetara zareten guztiei esku artean dugun gai honen inguruan hausnarketak, iradokizunak eta ekarpenak egitera. Esker mila ere, gaur hizlari eta iradokitzaile gisa aritzeko ardura hartu zenutenei, egin duzuen lanagatik; halaber, jardunaldi honen antolaketan aritu zareten batzordeko idazkariari, kideei eta
|
etxeko
langileei.
|
|
2014
|
|
|
Biziki aise egin dut bidaia...
|
Etxetik
hunaraino, erran nahi baita Mugerretik Donibane Garazira. [EPD, Ez da musik, Menane Oxandabaratz (Elkar, 2006) Or.:
|
|
|
Aldaketa soziodemografiko sakonak ezagutu ditu Euskal Herriak azken urteotan: Uriak seinalatutako moduan (2014), duela 30 urte ez bezala, euskaldunak
|
etxe
elebidunetan sakabanatuta daude nagusiki, euskararik ez dakiten lagun askorekin bizikidetzan, eta, horrez gain, euskaldun guztien erdia baino gehiago Euskal Herriko sei udalerritan bizi dira: Bilbo, Gasteiz, Donostia, Barakaldo, Getxo eta Irunen, hain justu.
|
|
|
Brouardek arestian zioen moduan, euskara ikastera doazen ikasle asko eta asko horretara baino ez doaz jada, ez Oteizaren ildotik euskal arimaren bila edota Arestiren aitaren
|
etxea
defenditzera. Euskara elkarteetan ere antzeman da joera hau, bereziki azken hamar urteotan:
|
|
|
Bertako Mintzalagun, programa erraldoia? eta abiatu berri den Oihaneder Euskararen
|
Etxea
jartzen ditu esanikoaren adibide modura. Jardun horien atzean bi ardatz daudela azaltzen du:
|
|
|
Kultura aldaketa hori gorabehera bakoa ez dela izango iragarriagatik, etorkizuna hortik urratu beharra dagoela deritzo, bide horretan Gasteizen inauguratu berri den Oihaneder Euskararen
|
Etxea
probaleku egokia izan daitekeela gaineratuta. Izan ere, Oihanederren espazioa eta denbora partekatzen dituzte Udaleko Euskara Zerbitzuko lau teknikariek eta gizarte ekimenez abiaturiko Lazarraga Kultur Elkarteko lagunek (Gasteizen euskarari eta euskal hiztunei euren proiektu, produktu eta dinamikak erakusteko/ garatzeko leku duina eskaini gura dien kafe antzokiaren egitasmoa sustatzen diharduen elkartea da berau).
|
|
|
Badugu euskaraz bizitzeko gai dela badakigun masa kritiko gero eta zabalago eta anitzagoa, euskalgintzak antolatzen duenaren xede talde egoki izan daitekeena. Badugu euskaraz bizitzeko hautua modu kontzientean egin duen jende multzo zabala ere (batzuk, majo sufrituta, euskaltegitik atera berriak; gero eta gehiago,
|
etxean
aurreko belaunaldietatik euskara jasotzeko zortea izan dutenak). Badugu eskura eta erabilgarri dituen sormen bideak euskaraz natural erabiltzeko gai den artista kuadrilla ederra ere.
|
|
2015
|
|
|
Eman dezagun, hiztunak[?] inala jindioen adierazi behar du, edo dardarkariaren ahoskera hobikaria ala ubularra den, < rr> ala [R] idazten du etnotestuan; berebat, bokalarteko txistukari lepokaria ahostuna baldin bada, [z] idazten du:
|
etxe
[z] etxe, etxeko [z] etxeko, e [z] anitx, e [z] untsa... Eta ahostuna den bokalarteko txistukaria apikaria baldin bada,[?] idazten du:
|
|
|
Eman dezagun, hiztunak[?] inala jindioen adierazi behar du, edo dardarkariaren ahoskera hobikaria ala ubularra den, < rr> ala [R] idazten du etnotestuan; berebat, bokalarteko txistukari lepokaria ahostuna baldin bada, [z] idazten du: etxe [z]
|
etxe
, etxeko [z] etxeko, e [z] anitx, e [z] untsa... Eta ahostuna den bokalarteko txistukaria apikaria baldin bada,[?] idazten du:
|
|
|
Eman dezagun, hiztunak[?] inala jindioen adierazi behar du, edo dardarkariaren ahoskera hobikaria ala ubularra den, < rr> ala [R] idazten du etnotestuan; berebat, bokalarteko txistukari lepokaria ahostuna baldin bada, [z] idazten du: etxe [z] etxe,
|
etxeko
[z] etxeko, e [z] anitx, e [z] untsa... Eta ahostuna den bokalarteko txistukaria apikaria baldin bada,[?] idazten du:
|
|
|
Eman dezagun, hiztunak[?] inala jindioen adierazi behar du, edo dardarkariaren ahoskera hobikaria ala ubularra den, < rr> ala [R] idazten du etnotestuan; berebat, bokalarteko txistukari lepokaria ahostuna baldin bada, [z] idazten du: etxe [z] etxe, etxeko [z]
|
etxeko
, e [z] anitx, e [z] untsa... Eta ahostuna den bokalarteko txistukaria apikaria baldin bada,[?] idazten du:
|
|
|
Mitxelenari entzuten genion Ipar Euskal Herriko euskara aztertzeko egokienak
|
etxekoak
berekoak direla, Hegoaldekoek entzuten ez ditugun ñabardura batzuk ipartarrek sumatzen dituztelako. Arestian adierazi dut erdizka baizik entzuten ez ditudan h ak iganago kokatu ohi ditudala hitzean etnotestu bat idaztean:
|
|
|
ta geo, to,
|
etxea
, etxea, ihil, ibil?, etxe zaharra beigindien han, bena etxea in lehenik hor (Zohota)
|
|
|
ta geo, to, etxea,
|
etxea
, ihil, ibil?, etxe zaharra beigindien han, bena etxea in lehenik hor (Zohota)
|
|
|
ta geo, to, etxea, etxea, ihil, ibil?,
|
etxe
zaharra beigindien han, bena etxea in lehenik hor (Zohota)
|
|
|
ta geo, to, etxea, etxea, ihil, ibil?, etxe zaharra beigindien han, bena
|
etxea
in lehenik hor (Zohota)
|
|
|
...k dakartzate (2011); ikus, bestalde, Oñederra, Jauregi & Epelde ere (2014, 86). Frantsesetik bokal sudurkari mailegatuak sartzen ari dira Ipar Euskal Herriko euskarara, baina honela ahoskatzen duten hiztunak ez dira nagusiki frantsesa eskolan ikasi dutenak, sortzez hiztun elebidunak dira, Ipar Euskal Herriko hiztun berri edo gazteak, beharbada euskara sei urterekin ikasi dutenak eta frantsesa
|
etxetik
zekitenak: frantsesezko bokal sudurkariak sortzez egiten dakiten hiztunak dira; eman dezagun, ongi dakite jãdarmaegiten.
|
|
|
6.5 Euskararen transmisioa
|
etxean
bildu zuten adinetako euskaldunen mintzoa biltzen eta aztertzen dut eta oro har iduri luke hauen artean Zuberoan bokalen sudurkaritzea ez dela galdu; heldu eta gazte zuberotarren euskal jardunaz ez dut daturik. Alta, Zuberoa ondoko Amikuze Nafarroa Behereko ibarrean gauzak bestela dira; hau adieraztean ez naiz gazte eta helduen arteko bereizketaz ari.
|
|
|
Arüe Nafarroa Behereko Amikuzeko eta Zuberoako euskararen muga mugako herria da, alderdi bateko eta besteko ezaugarriak ageri dira arüetarren mintzoan. Arüeko lekukoa anaiarekin eta beste arüetar batekin
|
etxean
zegoela egin genuen harekin elkarrizketa luzea, bi herritar horien aitzinean Arüeko bereko euskara aiseago eginen zuelakoan, the observer, s paradoxdelakoa ahalaz saihestu nahirik: lekukoari etxera Arüez kanpoko ezezagun zenbait sartu zaio euskaraz mintzatze hutsera, eta egoera hori kudeatu behar du.
|
|
|
Arüeko lekukoa anaiarekin eta beste arüetar batekin etxean zegoela egin genuen harekin elkarrizketa luzea, bi herritar horien aitzinean Arüeko bereko euskara aiseago eginen zuelakoan, the observer, s paradoxdelakoa ahalaz saihestu nahirik: lekukoari
|
etxera
Arüez kanpoko ezezagun zenbait sartu zaio euskaraz mintzatze hutsera, eta egoera hori kudeatu behar du. Hurranen pasartean lekukoa eni mintzo zaidala ageri da, baina halako batean anaiak ere parte hartzen du elkarrizketan eta honek eman aldaera bera ematen dit lekukoak ondotik eni, hain zuzen ere hasieran enekin aritzean eman ez bezalakoa:
|
|
|
milisegundu batean gau, gai aldaketa egin du: [arto xuritzea]
|
etxe
atetaik bestila, gü bezala g... gaur zükezün ta beste etxin beste gauatez eta hola [anaiak] gaiooz [eta enekin ari zen lekukoak, arrebak, baieztatuz jarraitzen du] gaiooz...
|
|
|
Idazle/ itzultzailearen zeregina ez da amaitzen
|
etxeko
epelean egiten duen lanarekin. Bertsio hori zirriborro bat baino ez da.
|
|
|
berriro soinu hura. Lapurrak
|
etxean
ote. Mikelek ez zekien zer egin, edo hor jarraitu edo bere plana bertan behera utzi eta tximista bezain azkar kalera atera, kukuaren misterioa argitu gabe utziaz.
|
|
|
ahoskatuz), demostratzeko nagusiari bera ere badela nor. Baina
|
etxean
, emaztearekin, Goierriko hizkeran egiten du. Erregistroen arteko kontraste hori oso ederra da pertsonaiaren barne gatazka adierazteko.
|
|
|
(Txerviakoven
|
etxean
, haren emaztea tea eta gailetak hartzen ari da. Txerviakovek bufanda eta eskularruak eranzten ditu)
|
|
|
Nire auzoak ez zuen txintik ere ateratzen.
|
Etxeko
laratza bezain isilik egon da erasoak iraun duen denboran. Ordu erdi luzea jo du erasoak.
|
|
|
Ipuin tradizionalaren korapiloak heroiaren ezbehar bat eta
|
etxetik
irtetea aurkezten du. Gurasoen etxea utzi eta, gaixo zain joan zen Beterriko gaixo etxe batera 22 urteko Jule gaztea.
|
|
|
Ipuin tradizionalaren korapiloak heroiaren ezbehar bat eta etxetik irtetea aurkezten du. Gurasoen
|
etxea
utzi eta, gaixo zain joan zen Beterriko gaixo etxe batera 22 urteko Jule gaztea. Egun batean gaixo etxeak pairatutako sutearengatik, gaixo etxea desagertzearekin, gaixo zainak ere urrundu ziren.
|
|
|
Ipuin tradizionalaren korapiloak heroiaren ezbehar bat eta etxetik irtetea aurkezten du. Gurasoen etxea utzi eta, gaixo zain joan zen Beterriko gaixo
|
etxe
batera 22 urteko Jule gaztea. Egun batean gaixo etxeak pairatutako sutearengatik, gaixo etxea desagertzearekin, gaixo zainak ere urrundu ziren.
|
|
|
Gurasoen etxea utzi eta, gaixo zain joan zen Beterriko gaixo etxe batera 22 urteko Jule gaztea. Egun batean gaixo
|
etxeak
pairatutako sutearengatik, gaixo etxea desagertzearekin, gaixo zainak ere urrundu ziren. Gaixo zainak aldendu zirenean, alboka jotzeko eta artzain abestiak kantatzeko gogoa amaitu zitzaizkion Sabasi.
|
|
|
Gurasoen etxea utzi eta, gaixo zain joan zen Beterriko gaixo etxe batera 22 urteko Jule gaztea. Egun batean gaixo etxeak pairatutako sutearengatik, gaixo
|
etxea
desagertzearekin, gaixo zainak ere urrundu ziren. Gaixo zainak aldendu zirenean, alboka jotzeko eta artzain abestiak kantatzeko gogoa amaitu zitzaizkion Sabasi.
|
|
|
Itzuleraren atarian barruratu zirenetik jasandako frogak goituta, Sabasek gogotsu besarkatu zituen Juleren gurasoak. Baita hauekin bizitzen geratu ere, eurentzako
|
etxea
egin arte.
|
|
|
(46) baino ez. Horren bazterrean lagatako
|
etxera
nekez itzul zitezkeen Sabas eta Jule, baina, aldi berean, garbi dago kontalariak egin hautua: Juleren jatorrizko etxera bihurtzen dira.
|
|
|
Horren bazterrean lagatako etxera nekez itzul zitezkeen Sabas eta Jule, baina, aldi berean, garbi dago kontalariak egin hautua: Juleren jatorrizko
|
etxera
bihurtzen dira. Hala gertatzen da beti ipuin tradizionaletan, senarra emaztearen leinuan sartzen da eta horregatik harreman matriarkalaren isla moduan behatu izan da ipuin tradizionala.
|
|
|
Tomasenian ziran bost, ta Tomasentzat ezeguan ezkontzari apur bat baño; nire aldetik, nebiarentzat zan etxaguntzia, ta niretzat ezkontzari apurtxu bat. Ezkeunkan basetxe bat non bizi, ta gengozan geure elikatuten gendubezala geuk lanetan lagundubaz; baña nire nebia ezkondu ezkero, ezin bizi izan giñeitezan
|
etxe
atan. Orregatik, Amerikatara gizadija biralduten ebiltzan salerosliak agertu ziranian(?) artu genduban ona etorteko burubidia (96).
|
|
|
Besterik ere egiten du Sabasek: Ameriketara joateko agindu zizkioten lur eta
|
etxeak
eskuratu ezinik zebilen Tomasi, hauek bereganatzen lagundu. Non emango lurrok eta, Sabasen etxaguntzatik hurbil samar:
|
|
|
Garaipenetik eskuratutakoa heroiak berak gozatuko du. Norbere
|
etxearen
gobernurako erdietsitako altxorra da.
|
|
|
(171). Itzultzean, beren
|
etxeak
eraikiko dituzte Ardibason. Bat ez ezik, bi.
|
|
|
Bat ez ezik, bi. . Sabas ta emaztiak artu eben
|
etxe
bi alkarren onduan eregiteko burubidia; bata eurak bizi izateko, ta bestia(?) maizter bat bizi izateko. (?) eta juan ziran bizi izatera euren etxe barrira.
|
|
|
–Sabas ta emaztiak artu eben etxe bi alkarren onduan eregiteko burubidia; bata eurak bizi izateko, ta bestia(?) maizter bat bizi izateko. (?) eta juan ziran bizi izatera euren
|
etxe
barrira. Juleren neba ezkonduriko bat,(?) alboko basetxera(?).
|
|
|
(179). . Tomas ta Agatonek artu eben(?)
|
etxe
eder bana egiteko burubidia, albuan maizterrentzat beste etxe bana ebela? (225).
|
|
|
(179). . Tomas ta Agatonek artu eben(?) etxe eder bana egiteko burubidia, albuan maizterrentzat beste
|
etxe
bana ebela? (225).
|
|
|
(225). Ziurtasuna, aterpea eta babesa sinbolizatzen dituen
|
etxea
Ardibason jasotzen dute.
|
|
|
Abenturaren deiari jaramon eginaz ibilitako bideak heldutasunerako jauziaren eskakizunak ondo baino hobeto betetzea ekarri die: ezkondu, familia eratu,
|
etxe
baten jabe egin eta inoren menpeko langile izan gabe, beren zaletasunari emanak bizi.
|
|
|
ontzian mila ogerlekoak ostu zituenarena:
|
etxeraino
iristeko beste diru ez izateak eragin du lapurreta. Bestea, berriz, urre hautsak biltzen zebilela jasandako istripuak hil zuen Michel pelota durangarra da,. Urre zale zalako/ Berton geratuba?
|
|
|
Marte eta Genare eskuetara ere etorriko dira Agaton dela eta. Geroago, Agaton Ameriketatik itzuli ondoren, Marte gaztak erostera joaten denean Agaton eta Genareren
|
etxera
, Genarek senarra defendatuko du, Marteri egotziz lehenaldiko gorabeheren errua.
|
|
|
Sarri dakie gurasoak
|
etxeko
seme alaben zorigaiztoa egiten: batzuk(...); da, geienak, bizi bide barria artu bearrean edo ezkongei dagozanean, umien zorionari baño euren (gurasoen) uste ta gogoari geiago ta obeto begiratu oi deutsielako.
|
|
|
Orregaitik, seme alabak ezkontzeko egunetara elduten diran eretian, gurasoak eztira euren guraria ukatu gura, euren gogo betekoa eztana eztabie nai
|
etxean
, naiz da izan semien gurarikoa, ona, adjutua, elizkoia, ta langille maratza etxera ekarri gura dan mutil edo neskatillea. Ta guraso askori gogoa beteteko, dirua ta ondasuna izaten dira gauzarik onenak.
|
|
|
Orregaitik, seme alabak ezkontzeko egunetara elduten diran eretian, gurasoak eztira euren guraria ukatu gura, euren gogo betekoa eztana eztabie nai etxean, naiz da izan semien gurarikoa, ona, adjutua, elizkoia, ta langille maratza
|
etxera
ekarri gura dan mutil edo neskatillea. Ta guraso askori gogoa beteteko, dirua ta ondasuna izaten dira gauzarik onenak.
|
|
|
Jule ezkontza baimena eta barkazioa eskatzeko gurasoek Ameriketatik etortzera derrigortu zutenean, amarekin
|
etxerantz
zihoan batean, gizaseme batek jo zuen. Ilun egonagatik, ezagutu zuen:
|
|
|
berarekin ezkondu gura zuen Karlos indianoa zen. Oihal saltzaile zen Karlos
|
etxera
joan zitzaienean, Agaton korkoxen anaia morrosko batek, honela esan zion: –Orixe zan bada egin zenduban lanik txarrena, emakuma bat jotia.
|
|
|
Salcesen tesian, bestalde, CIES
|
etxearen
2014ra arteko datuak ageri dira, urte horretakoak barne, eta horien arabera 52.400 lagunek irakurri zuten Berria Hego Euskal Herrian galdeketa egin aurreko egunean 2014an, eta 100.000 pasatxo ziren hileroko irakurleak;, euskarazko egunkaria?, ondorioztatzen du Salcesek (2016: 457),, bere balizko irakurleen %7k irakurtzen baitu(...)?.
|
|
|
Aitzitik, euskararen arnasguneek, hots, biztanleen %80 baino gehiago elebidun diren eremuek, 1981an baino herri gutxiago biltzen dituzte euren baitan. (...) 2006an EAEko euskaldunen gehiengoa (%60) dagoeneko ez baitzen euskaldunez soilik osatutako
|
etxeetan
bizi, etxe mistoetan baizik. (Salces, 2016:
|
|
|
Aitzitik, euskararen arnasguneek, hots, biztanleen %80 baino gehiago elebidun diren eremuek, 1981an baino herri gutxiago biltzen dituzte euren baitan. (...) 2006an EAEko euskaldunen gehiengoa (%60) dagoeneko ez baitzen euskaldunez soilik osatutako etxeetan bizi,
|
etxe
mistoetan baizik. (Salces, 2016:
|
|
|
|
Etxe
elebakarrak, beraz, geroz eta gutxiago dira, baina, aldi berean, geroz eta gehiago dira etxe mistoak (%60 EAEn), hots, euren baitan hartzen dituztenak euskaldunak eta euskaldun ez direnak. Honek bete betean eragiten dio hedabideen kontsumoari; etxe horietan kide guztiak telebistari begira daudenean, adibidez, pentsatzekoa da ez dutela euskarazko telebista katerik jarriko, euretariko batzuk ez direlako bertako edukia ulertzeko gai.
|
|
|
Etxe elebakarrak, beraz, geroz eta gutxiago dira, baina, aldi berean, geroz eta gehiago dira
|
etxe
mistoak (%60 EAEn), hots, euren baitan hartzen dituztenak euskaldunak eta euskaldun ez direnak. Honek bete betean eragiten dio hedabideen kontsumoari; etxe horietan kide guztiak telebistari begira daudenean, adibidez, pentsatzekoa da ez dutela euskarazko telebista katerik jarriko, euretariko batzuk ez direlako bertako edukia ulertzeko gai.
|
|
|
Etxe elebakarrak, beraz, geroz eta gutxiago dira, baina, aldi berean, geroz eta gehiago dira etxe mistoak (%60 EAEn), hots, euren baitan hartzen dituztenak euskaldunak eta euskaldun ez direnak. Honek bete betean eragiten dio hedabideen kontsumoari;
|
etxe
horietan kide guztiak telebistari begira daudenean, adibidez, pentsatzekoa da ez dutela euskarazko telebista katerik jarriko, euretariko batzuk ez direlako bertako edukia ulertzeko gai. Euskararen ezagutza hedatu ahala arazo hori berez konponduko da agian, baina ondo legoke bitartean denen ulermena bermatzeko formula posibleak aztertzea (azpitituluak baliatzeko aukera, adibidez).
|
|
|
Aukeran, hobe diru-laguntzak handitzeaz eta polo nagusi bien arteko balizko sinergiez eta elkarlan posibleaz berba egitea. Ildo horretan, Tokikom en gogoeta taldeak (2013) bi solairuko
|
etxearen
metafora baliatu zuen elkarlan hori irudikatzeko (beheko solairuan tokikoak leudeke, saretuta, goian orokorrak, eta igogailua gora eta behera ibiliko litzateke, edukiak garraiatzen).
|
|
|
TOKIKOM EN GOGOETA TALDEA, 2013, Euskal hedabideen
|
etxea
, tokikoen ikuspegitik. Hemendik jasoa:
|
|
|
Laborari familia batekoa, Larhun inguruan sortuak ziren bere burasoak eta bera ere Larhun inguruan hazi.
|
Etxeko
hizkuntza euskara izan zen, Eskolara joateko aukera ere izan zuen, eta bertan frantsesa ikasi. Herriko eskolara joan zen, Jules Ferryk sortu zituen errepublikako eskola horietako batera, eskola publikoa.
|
|
|
Horrela, herrietan,
|
etxeetan
irakurtzen zela jakinez gertakari latz baten inguruko iritzia plazaratu zuen Larzabalek Hazparnen iragandako Galarrotsen aipatzeko. Izan ere, 1950eko udaberrian gazteek galarrotsak antolatu zituzten herrian, Elizaberri auzoan.
|
|
|
Herriko gertakari latz batez ari zen. Izan ere, gehienetan alargun bat berriz ezkontzen zelarik, bereziki bera baino askoz gazteagoa zen andre batekin, nolanahiko harrabotsak antolatzen ziren gauaz,
|
etxearen aurrean
, galarrotsak. Harrabots horien gelditzeko diru zama bat utzi behar zuen alargunak.
|
|
|
Aranaren esatekoak antropologia feministaren eremuan kokatu daitezkeen arren, badira kategoria horretatik aipagarriago diren beste batzuk, Del Valle-k (1985) adierazi zuenetik euskal gizarteko botere eta prestigio sozial handiko maila asko gizonezkoen esku egoten jarraitzen zutela, ikerketa antropologikoa, esaterako?, nahiz eta kolektibo femeninoa
|
etxeko
zereginetara lotzeko ideologia kontserbadorea nagusi izateari utzi.
|
|
|
Izan ere, azken hamarkadetan, euskal gizarteko genero sisteman aldaketa gehiago gertatuagatik ere, euskal matriarkatuaren nozioak indarrean darrai. Ikuspegi horrek emakumearen irudi indartsua darabil, egitura sozialaren euskarri, lurrari eta
|
etxeari
(ama lur eta etxekoandre) lotuta, eta eremu publikoetan zein pribatuetan babesten omen da, emakumearekiko injustiziak mintzagai izatean, euskal nazionalismoaren diskurtsorako iragan edota erro idealen iturri delako. Hala ere, horren alde egiten duten emakumeek «ospea eta ohorea ematen dieten egitura soziala babesten dute, baina espazio publikoko boterera sarrerarik barik, ezta erdigune sinbolikora inklusio barik» (Díez et al., 2010:
|
|
|
Ibilbide horrek antzinako lurpeko mundu femeninoaren berri ematen digu: lurpea berotasunaren eta ondo egotearen lekua da, hildakoen arimek aurkitzen dutena kobetan barrena abiatuta, Justizia eta aberastasunaren
|
etxea
.
|
|
|
Kueba ori dao Elorriso aldetik eta
|
etxe
baten atia bestekua da.
|
|
|
Orraztu, egoitza ederra, ez hartuak, sugea, kazkabarra, sua, lasto multzoa, lainoa, trumoia, koba eta
|
etxe
bat lotuta, Señorea amak madarikatutakoa
|
|
|
Nemesio Etxanizek itzulita; irailaren 18an Teatro Príncipe n aipatutako Larzabalen Nor Alkate, eta abenduaren 13an berriro Antzoki ZaharreanGabriel Arestiren Beste mundukoak eta zoro bat. Aktibitate eta mugimendu bortitza zeramaten, zeren eta jadanik beste obren artean John Prietsley ren An inspector calls' Ertzaña
|
etxean
' antzeztua zuten (Itz.: J. Lekuona) Donostian, Tolosan, Bilbon, Iruñean, Eibarren, Arrasaten, Bergaran, Deban, Azpeitian, Andoainen, Añorgan, Hernanin, eta Lekeition, eta Tennessee Williams-en The Glass Menagerie' Kristalezko iruditxoak' (Itz.:
|