|
2023
|
|
|
Aisialdiko esparruan eragitean, aukera gehiago
|
dago
euskararen erabileran eta euskararekiko motibazioan beste esparru batzuetan eragiteko ere, lagunartean, kaleko giroan, etab.
|
|
|
Aipatzekoa da hezitzaileen papera ere, haiek baitira jardueraren erdigunean
|
daudenak
eta gazteentzat eredu direnak. Topagunearentzat hezitzaile onak izatea oso garrantzitsua da, baina ez du garrantzi gutxiagorik guretzat, pertsona horiek euskaraz aktiboak izatea, euskara eragile izatea.
|
|
|
ekologiari lotutako bizimodu bat, aniztasunean, berdintasunean, subsidiariotasunean oinarrituta. Munduan
|
egoteko
modu aberasgarri eta solidarioa. Horiek dira Larunblairen barruan landu eta eskaini nahi ditugun baloreak.
|
|
|
Hemen, euskararen egoera soziolinguistikoaren ondorioz zailtasunak
|
daude
erregistro informalen transmisioa bermatzeko, baldin eta ez badizkiegu leku eta uneak eskaintzen, modu atseginean, inkontzientean eta dibertigarrian landu ahal izateko. Egoera hau euskal hiztunen tipologiaren ezaugarrien ondorioa da:
|
|
|
• Eskaintza planifikatu eta egitasmo sendo batean kokatuta
|
dagoen
eskaintza jarraitua da.
|
|
|
• Aukera berdintasunean oinarrituta
|
dago
.
|
|
|
Aurreko egoera gerta dadin berebiziko garrantzia duen puntuetako bat, lehen aipatu bezala, hezitzaileen formakuntza izanen da, baina formakuntza horretan asko izanen dugu irabazia hezitzaileak eragiten duten komunitatean jada barneratuak
|
badaude
, eta oraindik gehiago jarduera horren partaideak izan direnean txikitan.
|
|
|
Txikitan aisialdiko jarduera baten hartzaile izan den haurrak, esperientzia ona izan badu jarduera honetan, erabakiak hartzeko eskumena izan badu, eta hezitzaileak erreferentetzat hartu baditu, aukera gehiago
|
egonen
da etorkizunean jarduera honen hezitzaile izan nahi izateko, erreferente izan dituen hezitzaile horien lekuan egon nahi izateko.
|
|
|
Txikitan aisialdiko jarduera baten hartzaile izan den haurrak, esperientzia ona izan badu jarduera honetan, erabakiak hartzeko eskumena izan badu, eta hezitzaileak erreferentetzat hartu baditu, aukera gehiago egonen da etorkizunean jarduera honen hezitzaile izan nahi izateko, erreferente izan dituen hezitzaile horien lekuan
|
egon
nahi izateko.
|
|
|
Alde batetik, hezitzaileak bertakoak izatea, horrek erreferentzialtasuna sustatuko du. Garai hauetan beharrezkoa da euskarazko erreferenteak bilatu eta sortzea, erdarazko erreferentez beteta baititugu sareak eta gizartea, eta jarraitzeko eredu euskaldunak sortze honek hizkuntza ereduak errepikatzeko nahia sor dezake, baita erreferente horiekin
|
egonen
den hizkuntza ohitura euskarazkoa izateko ere. Hezitzailea bertakoa baldin bada, ohitura hori jarduerak irauten duen denboran ez ezik, beste espazio informal batzuetan ere mantentzeko aukera emanen du, dinamika hori denboran eta espazioan zabaltzeko aukerak handituz.
|
|
|
Bestetik, hezitzaileak eta jarduera komunitatean sartuak baldin
|
badaude
, aukera gehiago egonen dira komunitateko beste agente batzuk (kirol elkarte, kultur elkarte, guraso, gazte, ikastetxe, etab.) hizkuntza eragile ere bilaka daitezen, aisialdi jarduerarekin erlazioa baldin badute. Erlazio horiek sortzeak eta sustatzeak jardueraren osotasuna zabaltzeko aukera emanen digu, eta haur eta gazteei hizkuntza errealitate zabal bat ikusarazteko aukera.
|
|
|
Bestetik, hezitzaileak eta jarduera komunitatean sartuak baldin badaude, aukera gehiago
|
egonen
dira komunitateko beste agente batzuk (kirol elkarte, kultur elkarte, guraso, gazte, ikastetxe, etab.) hizkuntza eragile ere bilaka daitezen, aisialdi jarduerarekin erlazioa baldin badute. Erlazio horiek sortzeak eta sustatzeak jardueraren osotasuna zabaltzeko aukera emanen digu, eta haur eta gazteei hizkuntza errealitate zabal bat ikusarazteko aukera.
|
|
|
Ez gara gehiegi luzatuko COVID eragindako pandemiaren ondorioak gogora ekartzen. Aski da esatea 2020ko martxotik aurrera euskarazko aisialdiak etenaldi bat nozitu zuela, euskararen erabilerak atzerakada aukerak murriztearen ondorioz, eta gainera diferentziak handitu zirela haurren artean hizkuntza gaitasunari
|
dagokionez
. Gerora, hizkuntza arrakalaz hitz egin izan da gertatu zen egoera definitzeko.
|
|
|
Testuinguru hartan Dindaia Fundazioan kezka handia bizi izan genuen. Aisialdiko euskararen sustapenari
|
zegokionez
, eta baita Dindaia beraren iraupenari zegokionez ere. Aisialdiko ekintza guztiak bertan behera geratu ziren.
|
|
|
Testuinguru hartan Dindaia Fundazioan kezka handia bizi izan genuen. Aisialdiko euskararen sustapenari zegokionez, eta baita Dindaia beraren iraupenari
|
zegokionez
ere. Aisialdiko ekintza guztiak bertan behera geratu ziren.
|
|
|
Eta udazkenean, Internet bidezko aisialdi eskaintza prestatzen ari ginela EBETEko arduradunak izan ziren eskuzabalki, Dindaia Fundazioaren egoera ezagututa, gure esku artean programazioa jarri zutenak. Beti
|
egongo
gara zorretan beraiekin.
|
|
|
Zalantzarik ez
|
dago
, aisialdia euskararen erabilera sustatzeko tresna ezin hobea da. Aisialdian gustuko ditugun jarduerak burutzen ditugu; lagunartean garatzen dira, ekintza dibertigarriak dira, gozamenezkoak, ludikoak.
|
|
|
Labur azalduta, Kilika programak gaztetxoen arteko euskarazko elkarrizketak sustatzea du helburu. Gure kasuan Nafarroako 8 urte bitarteko haurrei zuzenduta
|
dago
.
|
|
|
• Herri bateko eta besteko haurren artean euskarazko harremanak sortzea. Aisialdi digitalak fisikoki urrun
|
dauden
pertsonak elkartzea ahalbidetzen du, herri bateko eta besteko haurrek elkarrekin jolasteko eta haien arteko harremanak sortzeko balio du. Bestalde, talde izaera lantzeko modua da, batzen dituen edo komunean duten ezaugarria euskara delarik.
|
|
|
Euskaraz Kilika egitasmoan programazioa prestatzen duen langile bat
|
dago
. Txanda bakoitzeko programazioa desberdina da, nahiz eta batetik bestera zenbait ekintza errepikatu ahal diren.
|
|
|
Edukiei
|
dagokienez
, honelakoak izaten dira:
|
|
|
Hala ere, aipatu beharra
|
dago
talde kopuruari dagokionez ez dela hainbesteko aldea izan, iaz 104 talde atera baziren aurten 109 talde izan ditugu. Zer dela eta?
|
|
|
Hala ere, aipatu beharra dago talde kopuruari
|
dagokionez
ez dela hainbesteko aldea izan, iaz 104 talde atera baziren aurten 109 talde izan ditugu. Zer dela eta?
|
|
|
Euskaraz kilika: Nafarroako gaztetxoen ahozko jarduna lantzeko baliabidea artean euskarazko harremana sortu eta sustatzeko ekimen arrakastatsua izaten ari dela pantailaren bidezkoa, are gehiago kontuan hartuta pantailen eskaintza euskarazkoa oso eskasa dela haur eta gazteen aisialdiari
|
dagokionez
.
|
|
|
Kontuan hartuta gainera Sakanako herri erdaldunenak izanen direla ziurrenik, pentsatzen dugu eskolako irakasleek izan duten inplikazioa izan dela gakoa kasu honetan. Beste aldean berriz Zangozaldea, Aranguren, Malerreka eta Esteribar
|
egonen
lirateke, aurten izen emate gutxiagorekin.
|
|
|
Abartzuzako Zumadia eskola eta Patxi Larraintzar ikastetxea, azken hau iazko kopuru bertsuan. Ikastetxeak
|
dauden
herri eta eskualdeen populazio dentsitateari erreparatuz gero, atentzioa eman digu berriz Abartzuzan izandako arrakasta, eta baita Olatzagutiko eskolakoa ere. Bortzirietan, Erriberan, Mendialdean eta Baztanen parte hartze handiagoa jaso dugu.
|
|
|
Oso garrantzitsua da behin informazioa jasotakoan eskolek eta euskara zerbitzuek egiten duten segimendua. Zenbat eta arreta handiagoa, orduan eta emaitza hobeak jaso ditugu izen emateari
|
dagokionez
.
|
|
|
Generoari
|
dagokionez
, ez dago diferentzia handirik, baina nesken taldea handixeagoa da mutilena baino. Iazko kopuruekin alderatuta diferentzia bi puntutan murriztu da.
|
|
|
Generoari dagokionez, ez
|
dago
diferentzia handirik, baina nesken taldea handixeagoa da mutilena baino. Iazko kopuruekin alderatuta diferentzia bi puntutan murriztu da.
|
|
|
Guraso eta haurren balorazioei
|
dagokienez
, 599 partaideetatik 210ek bete du galdetegia, hau da, batez beste% 43k.
|
|
|
Gure saioen iraupena 40 minutukoa izan ohi da. Pantailaren aurrean
|
egoteko
denbora nahikoa dela uste dugu.
|
|
|
" Inoiz ere ez" erantzunean alde handia
|
dago
: 24 puntutan murrizten da Kilikan parte hartu ondoren.
|
|
|
Nola
|
egon
da zure semea alaba? (1 gaizki/ 4 oso ongi)
|
|
|
Erantzun bat izan ezik, gehien gehienak oso ongi
|
egon
direla adierazi digute.
|
|
|
Nola
|
egon
da zure haurra?
|
|
|
Euskararekiko harremanari
|
dagokionez
, jarrera hobetu dutela esaten digute gurasoek.
|
|
|
Egia esateko, oso pozik
|
gaude
Euskaraz Kilikak emandako emaitzekin. Doakoa izanik, haurrek eta gurasoek serio hartuko ez ote zuten beldur ginen, baina errealitatea izan da oso ume gutxik utzi duela ekintza eta talde guztiak mantendu direla.
|
|
|
Bigarren urte honetan jasotako emaitzekin pozik
|
gaude
. Gurasoek oso ongi baloratu dute egitasmoa eta haur askok errepikatu egin dute.
|
|
|
Begiraleen balorazioei
|
dagokienez
, hobekien baloratu dutena materiala prestatuta eskuratzea izan da. Beraiek sortutako jolasak edota moldaketak partekatzea eskatu genien, eta ideien trukaketa polita izan dugu.
|
|
|
Zabalpenari
|
dagokionez
, uste dugu hobetzeko tarte handia dagoela oraindik. Baina gakoa elkarlanean dagoela pentsatzen dugu:
|
|
|
Zabalpenari dagokionez, uste dugu hobetzeko tarte handia
|
dagoela
oraindik. Baina gakoa elkarlanean dagoela pentsatzen dugu:
|
|
|
Zabalpenari dagokionez, uste dugu hobetzeko tarte handia dagoela oraindik. Baina gakoa elkarlanean
|
dagoela
pentsatzen dugu: denak batera arituta (euskara teknikariak, eskolak eta guraso elkarteak) emaitza hobeak lortzen dira.
|
|
|
Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua. Berdin estilo aldetik ere, alde batera utziko ditut halakoei darien akademikotasunaren tonu edo erregistro zantzuak, maila pertsonalean aritu nahi baitut, Ane gisa, ni neu gisa baino ez, gaiarekin kezkatuta, oso kezkatuta
|
dagoen
euskal irakasle apal baten moduan.
|
|
|
Gainera, unibertsitatean ere ematen ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena ere banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn. Egoera honek, nerabeekin bakarrik ez eta gaztetxoekin ere
|
egon
ahal izatearenak alegia, oso datu interesgarria bertatik bertara eskuratu ahal izateko aukera ematen dit: nola eboluzionatzen duten nerabeek euskal hizkuntzarekiko atxikimenduan, hizkuntzaren erabileran eta hizkuntza gaitasunean, oso garrantzitsua dena ondorioak ateratzeko orduan, horien araberako proposamen egokiak egiteko.
|
|
|
Unibertsitateko nire lanari
|
dagokionez
, euskaraz lan egingo duten maisu maistren irakaslea naiz NUPen, Haur eta Lehen Hezkuntzako graduetan, baita erdarazkoena ere, kasu horretan euskal hizkuntzaren inguruko ikasgai bat emanez, erdaldunek euskararen inguruan minimoki jakin beharrekoa erakusteko helburua duena. UPPAn, berriz, Euskal Ikasketen lizentzian aritzen naiz, Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan euskara irakasle izango direnei erakusten.
|
|
|
Azkenik, heziketa libreko dibulgatzaile gisa, sistema araututik erabat kanpo
|
dauden
edo egon daitezkeen hainbat eskola ezagutzen ditut, non ikus baitaiteke zer den euskara ikastea hizkuntzak modu naturalean eta berezkoan ikasi behar direla uste duten eremu pedagogikoetan.
|
|
|
Azkenik, heziketa libreko dibulgatzaile gisa, sistema araututik erabat kanpo dauden edo
|
egon
daitezkeen hainbat eskola ezagutzen ditut, non ikus baitaiteke zer den euskara ikastea hizkuntzak modu naturalean eta berezkoan ikasi behar direla uste duten eremu pedagogikoetan.
|
|
|
Dena den, kasu, eremu euskaldunetan arazorik ez
|
dagoela
pentsatzearekin. Zeren eta oraindik oso nabaria ez bada ere toki erdaldunetako erdarazko joera hori, uholdeak hori ere hartuko duela gauza jakina baita, datuak eta begiratuta aurreikusten denez.
|
|
|
Eta galdera, zer egin? Arroztasun handia sentitzen dute euskararekiko, beren bizitzatik oso urrun
|
dagoen
zerbaiten gisa bizi dute, eta horrexegatik erronka: Nola edo zer egin genezake gazte horiek euskarara e (ra) kartzeko?
|
|
|
Errealitateak argi erakusten du ereduko ikasleen erabilera ez dela, inondik ere, espero edo nahi genuen mailara iristen, eremu erdaldunetakoena, behintzat. Eta gaitasunari
|
dagokionez
ere, antzera, batera doazelako erabilera eta gaitasuna, gaitasuna eta erabilera, halabeharrez joan ere. Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko.
|
|
|
Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia
|
dago
, eta zaila da hori gainditzeko eman behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia hartzearekin joaten dena, baina uste baino aldagai gehiagoz osatua dagoena, hala ere. Oso prozesu konplexua da.
|
|
|
Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia dago, eta zaila da hori gainditzeko eman behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia hartzearekin joaten dena, baina uste baino aldagai gehiagoz osatua
|
dagoena
, hala ere. Oso prozesu konplexua da.
|
|
|
Baina okerren eta kezkagarrien iruditzen zaidana, honakoa da:
|
badaudela
irakasleak ikasleek erdaraz egin eta erantzun egiten dietenak. Anekdotikoa irudi lezake, kasik txutxu mutxua, baina ez da.
|
|
|
Iruditzen zait ez direla ikasleak bakarrik hizkuntza ohitura eta jarrera aldatu dutenak. Oro har, erlaxazio moduko bat
|
dago
euskararen aurrean. Garai batean (bai, badakit, zaharren moduan ari naizela irudi lezakeela, lehengo garaiak beti hobeak zirela pentsatzen...), jarrera tinkoagoa zegoen, larriagoak iruditzen zitzaizkigun hizkuntzarekin zerikusia zeukaten kontuak.
|
|
|
Oro har, erlaxazio moduko bat dago euskararen aurrean. Garai batean (bai, badakit, zaharren moduan ari naizela irudi lezakeela, lehengo garaiak beti hobeak zirela pentsatzen...), jarrera tinkoagoa
|
zegoen
, larriagoak iruditzen zitzaizkigun hizkuntzarekin zerikusia zeukaten kontuak. Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela.
|
|
|
Euskararen irakaskuntza eta euskal irakaskuntza politikoki testuinguruan jarri behar dela iruditzen zait, bestela ikasleen hautu pertsonal hutsen esku uzten baitugu erabakia, eta garbi
|
dagoelako
horrek zer dakarren. Izan ere, zergatik egin luke gaur egungo ikasle iruindar batek euskaraz, hobeki dakienean erdaraz eta inguratzen duen guztia erdaraz baldin badu?
|
|
|
Izan ere, zergatik egin luke gaur egungo ikasle iruindar batek euskaraz, hobeki dakienean erdaraz eta inguratzen duen guztia erdaraz baldin badu? Baina bueno, hala eginen bagenu ere, kasu, ez baitugu erraza, euskararen biziraupena eta kalitatea ez
|
dago-eta
irakasleok egingo
|
|
|
Zaila da jakitea zer
|
egon
daitekeen ikasleek erdaraz egitea irakasle batek onartzearen atzean. Aipatu berri dudan erlaxazio orokor horretaz gain, baliteke batzuek pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik eman behar.
|
|
|
5 Zein eremu akademikotara begiratzen dudan, edonon topatzen dut beherakada hizkuntzarekiko atxikimenduan eta euskarari heltzearen erabakian. Izan ere, Nafarroako Unibertsitatean ere erdaraz mintzo dira euskaraz ikasten duten etorkizuneko irakasle asko eta asko, nahiz eta hemen ere aldea
|
dagoen
, noski, Iruñerriko edo eremu euskaldunetako jendeen artean, gorago azaldu ditudan arrazoiengatik. Hemen egoera ez da hain nabarmena, baina kezkatzekoa iruditzen zait ikustea nola hemendik pare bat urtera haurren hezitzaile izango diren horiek ez duten euskarari heltzearen hautua (oraindik) egin.
|
|
|
Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak eman genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik. Horregatik ere pixka bat etsita
|
nago
, gorago irakasle (batzu) en inguruan esandakoaren haritik, eta irakaslegaien aldetik sumatzen dudanari erreparatuta, ez duelako ematen etorkizuna oso itxaropentsua izan daitekeenik.
|
|
|
Hitz egin daiteke euskaraz, gainerako erreferentzia guztiak erdal mundukoak direnean?... Badakigu" kalitate" aren galera nolabaitekoa onartu dugula hizkuntzaren hedapena gertatuko bada, hori argi
|
dago
, baina zenbateraino. Hegoaldean, euskañola da.
|
|
|
Oso oso nabarmena da. Garbi
|
dago
belaunaldi gazteen ahozko euskara desberdina dela, eta hizkera horrekiko gure jarrerak ere aldatu egin ditugula, gehiegizko arbuioa baino, onarpen kritikoa eta hobekuntzarako dinamikak bultzatuz. Baina, noraino?
|
|
|
Eremu akademikoarekin lotzen dute, eta horrek gazteengan sortzen duen higuina kontuan hartuta, gainera, euskara galtzaile ateratzen da, oso galtzaile atera ere. Ume txikiek gehiago egiten dute euskaraz, helduaren erreferentziak oso garrantzitsuak direlako oraindik, ez
|
dagoelako
halako desafio jarrerarik, haien errealitate afektiboa familiak eta eskolak baino ez dutelako osatzen. Baina euskararen erabilera asko jaisten da mailetan gora egin ahala, gero eta behar sozial handiagoak dituztelako, eta gizarteratze zabalago horretan euskara topatzen ez dutelako.
|
|
|
Honi lotu behar litzaioke nolakoa den ikasleei, gaztetxoei eskaintzen ari gatzaizkien eskola eredua, zenbateraino erantzuten dien haien benetako beharrei, interesei, jakin minei. Izan ere, euskara eskola hizkuntza baino ez baldin bada, eta gainera eskola eredu horren nolakotasuna gazteendako modukoa ez baldin bada, haien bizitzatik urrun baldin
|
badago
edota arrotza baldin bazaie, pentsa, hainbat okerrago. Hemen, heziketa modu askeago baten aldeko eta pertsonen beharrak hobeki zaintzen dituen eskola eredu baten aldeko nire aldarria egingo dut, horrek
|
|
|
90 euskararen aldeko gure afera honetan lagunduko ligukeela uste dudalako. Ez
|
legoke
bizitzaren eta eskolaren arteko halako jauzirik edo amildegirik, eta zentzu horretan, euskara ez lukete identifikatuko hainbeste" gorroto" duten zerbait horrekin. Gazteen interes, jakin min eta beharretatik abiatu ahal bagenu, gehiago konektatuko genuke haiekin, eta hobekiago ulertuko lukete eskolaren zentzua.
|
|
|
Egia da, eta, gainera, balore afektibo bat dauka beti, komunikatzen laguntzen digulako. Debeku hutsak ez du funtzionatzen, garbi
|
dago
, eta, gainera, objektu bat ez izanik, nola gauzatu ahal genuke. Nola burutu?
|
|
|
Debeku hutsak ez, baina mugak ezarri behar direla garbi
|
dago
. Muga jartzen diegu sakelako telefonoaren erabilerari, jarrera matxistei, eta zergatik ez erdararen erabilerari?
|
|
|
Muga jartzen diegu sakelako telefonoaren erabilerari, jarrera matxistei, eta zergatik ez erdararen erabilerari? Ikasleek aukera dezakete beste eredu batean izena ematea –ez
|
dago
haien esku, gurasoenean baizik, badakit–, baina ulertu behar dute gurean egoteak dakarren inplikazioa, gure identitatearen funtsa euskara dela argi adierazi behar diegu, hitzez eta ekintzaz, hala dela, eta ez dugula onartuko horren kontra doan jarrerarik. Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan.
|
|
|
Modu batean ala bestean, mugatu egin behar da ikasleen joera geldiezin hori, eta haiek jakitun izan behar dira horretaz. Gainera, askotan oharkabean pasatzen zaigun kontu bat ere
|
badago
, eta honakoa da: mugak aukera ere adierazten duela.
|
|
|
Erdara mugatzea euskara hobeki ikasteko aukera edukitzea da, eta euskara hobeki jakinda, erabilera ere errazagoa izango zaie. Zerbait mugatzen zaigunean min egiten digu, egia da, frustrazioa eta abar sortzen zaigu, baina aukera bat suposatzen du, eta hori da gure esku
|
dagoena
, gure ardura dena: euskararen aukera sortzea.
|
|
|
hizkuntza ez da inoiz aukera naturala, aukera askea, gurea bezalako herrietan, bederen. Askatasuna ez da besterik gabe umeen hautua errespetatzea, hautu hori beti
|
dagoelako
inguruko zirkunstantziek baldintzatuta. Zapalkuntza dagoenean, zapaldua dagoenari hitza ematea da askeena, askatzailea delako.
|
|
|
Askatasuna ez da besterik gabe umeen hautua errespetatzea, hautu hori beti dagoelako inguruko zirkunstantziek baldintzatuta. Zapalkuntza
|
dagoenean
, zapaldua dagoenari hitza ematea da askeena, askatzailea delako. Berdin hizkuntzari dagokionean nola bestelako menderakuntza egoeretan.
|
|
|
Askatasuna ez da besterik gabe umeen hautua errespetatzea, hautu hori beti dagoelako inguruko zirkunstantziek baldintzatuta. Zapalkuntza dagoenean, zapaldua
|
dagoenari
hitza ematea da askeena, askatzailea delako. Berdin hizkuntzari dagokionean nola bestelako menderakuntza egoeretan.
|
|
|
Zapalkuntza dagoenean, zapaldua dagoenari hitza ematea da askeena, askatzailea delako. Berdin hizkuntzari
|
dagokionean
nola bestelako menderakuntza egoeretan.
|
|
|
Denek jarri behar dugu arreta ikasleen euskararen erabileran, eta nagusiki, ikasleen euskararen kalitatean. Euskara ongi ikastea ezin da bakarrik euskara irakaslearen esku
|
egon
, euskara ezin delako izan ikasgai hutsa. Euskara ardatza izan behar da ikastetxeetan, identitatea horren inguruan gorpuzteraino.
|
|
|
Besterik gabe, ezin dugulako ikasleon" gorrotoa" ren prezioa ordaindu. Askotan gertatu zait klasean, ahalera azaltzen
|
egotea
, eta beste planeta bateko hizkuntza erakusten ari nintzela sentitzea. Ez dute euskaraz egiten, euskararen beharrik sentitzen ez dutenez, arrotz egiten zaie eta...
|
|
|
Errotik aldatuko nuke, zazt, ikastetxeetan dugun irakasteko modua, zerbaitengatik naiz-eta heziketa libreago baten aldeko sustatzailea. Baina esku artean dabilkigun kontuari
|
dagokionez
, bereziki, hainbat proposamen, iradokizun xume eta umil.
|
|
|
Oro har, irakaskuntzak eskain diezaiola denbora eta tarte gehiago ahozkotasunari, ez bakarrik hizkuntza irakasleek, denek baizik. Gure kasuan, garbi
|
dago
, beharbada ahozkoa baino ez genuke erakutsi behar, hori dute-eta gabezia, hor baitute hutsunea. Gainera, gazte hizkerak erakutsi genituzke; gazteentzako edukiak, moduak eta abar eraman klasera.
|
|
|
Hau da: abiatu gaitezen dakiten euskara" apur" horretatik, ez gaitezen saiatu eduki gramatikal gehiago erakusten, ez bada egunero klaseko ahozko jardunean agertzen diren akatsak zuzentzeko helburuarekin, eta kontuz honi
|
dagokionean
ere: beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia eman.
|
|
|
Zaila da zehaztea zer
|
dagoen
artean urtea ere bete ez duen haurraren baitan, baina dakidantxoa da hatzek duten garrantzia umearen munduan; sehaskaren kulunkak; balkoiaren aurretik pasatu den txantxangorriaren txioak edo txakurraren zaunkak. Eta, nola ez, gurasoak eta halako hizketa ia musikatu batez aritzeak.
|
|
|
Eta, nola ez, gurasoak eta halako hizketa ia musikatu batez aritzeak. Ikusi besterik ez
|
dago
umearen arreta.
|
|
|
Ondare sekulakoa daukagu, aberatsa bezain ugaria, haurren lehendabiziko urteetan erabiltzeko.
|
Nago
ez zaiola behar adina erreparatzen, hori guztia jakintzat ematen dela, eta jakintzat emate hutsarekin konformatzen garela. Norainoko garrantzia duen?
|
|
|
Besteak beste, hizkuntzaren magia bizitzen. Liluratuta
|
dago
umea. Entzun eta barneratu dituen piezek eragin diote lilura.
|
|
|
Hizkuntzaren mekanismo poetiko estrukturaletan bilatu behar da balioa. Hizkuntzaren muin muinean
|
dauden
ezaugarrietan. Eta haurra corpus horren jabe egiten bada, ia ibiltzen ikasi aurretik hasi bada ezagutzen hizkuntzaren poza, pozarekin batera hizkuntzaren magia ari da bereganatzen, ia hitz egiten ikasi aurretik ari da gozatzen hizkuntzaren poza.
|
|
|
Garai primitiboetan bizi bagina bezala jokatu, idatzizko transmisiorik izango ez bagenu bezala, haurraren ganbarako memoria grabagailu bat balitz bezala, baina kontuan izanda memoriak beharrezkoa duela errepikapena umeak ikasiko baditu, eta umeak ere errepikapena eskatzen duela," berriro" esanez. Haurra irakurtzen hasi baino lehenagoko garaiaz ari naiz, erritmoz, errimaz, kantuz eta keinuz osatutako mundu estetiko eta ludikoen presentziaz, hizkuntza ororen oinarrian
|
dagoen
magiaz eta mitoaz. Transmisioa egoki jasotzen ari den ume bat auskalo noiz sortu zen hizkuntza baten errebelazioa ari da inauguratzen eta ospatzen.
|
|
|
Hitz idatzia, ordea, geldia da, pertsonala, hitza burutik paperera doa eta bertan gelditzen da. Ez du hitz esanaren arintasunik, apenas
|
dagoen
bat batekotasunik, estilizaziorik, freskotasunik. Pentsamenduaren galbaheak bridatutako testuak dira idatziak, testu jasoak.
|
|
|
gutxirekin asko esatea. Egitura erritmoetatik hasi eta ipuin tradizionaletaraino, tradizioko haur literaturako piezetan —sehaskako kantetan bezala ipuinetan ere— ezer ez
|
dago
soberan, dena dago doi doi emana, ez dago testuak eskatzen duen esentzia baino. Entzulearen arreta ez galtzea da haur literaturako piezen senezko estrategia.
|
|
|
gutxirekin asko esatea. Egitura erritmoetatik hasi eta ipuin tradizionaletaraino, tradizioko haur literaturako piezetan —sehaskako kantetan bezala ipuinetan ere— ezer ez dago soberan, dena
|
dago
doi doi emana, ez dago testuak eskatzen duen esentzia baino. Entzulearen arreta ez galtzea da haur literaturako piezen senezko estrategia.
|
|
|
gutxirekin asko esatea. Egitura erritmoetatik hasi eta ipuin tradizionaletaraino, tradizioko haur literaturako piezetan —sehaskako kantetan bezala ipuinetan ere— ezer ez dago soberan, dena dago doi doi emana, ez
|
dago
testuak eskatzen duen esentzia baino. Entzulearen arreta ez galtzea da haur literaturako piezen senezko estrategia.
|
|
|
Kanta eta jolas tradizionalen biltzaile askoren helburua etnologikoa zen askotan, eta sehaskari eragiten zioten emakumeen (amonen eta amen) artea jaso zuten, itxura batean ezer askorik esaten ez omen duten hotsak, ume jolas xaloak, etxeko sehaskaren erritmo musikala. Ez
|
dago
pentsamenduaren edo diskurtsoaren logikaren nagusitasunik, hitzen hotsaren eta mugimendu erritmikoaren dinamika baizik.
|
|
|
Hainbat adituk hala dio, behintzat: fetuek kanpoko hotsak entzuten omen dituzte amaren sabelean
|
daudela
; sabelaldiaren hogeita zazpigarren astetik aurrera ekiten omen diote entzundakotik ikasteari. Garrantzi handiko kontutzat daukate umeen garapen linguistikoarentzat.
|
|
|
Medikuak fasola teknika erabiliz zuzendu ote dio hanka Doremiri? Auskalo zer ulertuko zuen umeak, baina gauza bat
|
dago
garbi: elipsia eta estilizazio izugarrien bidez eraikitako ipuin labur bat ikusten ari da umea kanta apalaren baitan.
|
|
|
elipsia eta estilizazio izugarrien bidez eraikitako ipuin labur bat ikusten ari da umea kanta apalaren baitan. Bere irudimena urruti
|
dago
oraindik logikatik.
|
|
|
mahaian batzuetan; inoiz laminen ipuinetan. Umea eskolan
|
dago
. Aita eta ama nor bere lanean.
|
|
|
Aita eta ama nor bere lanean. Badaki irakurri duena paperean
|
dagoela
, gurasoek ez diotela entzungo. Testuinguruaren garrantziaz ohartzen ari da jakin gabe; noski, ez daki zer den testuingurua.
|
|
|
" Ama, aita, eman papa eta mama", irakurri du berriro umeak. Aita eta ama nor bere lanean
|
daude
, ez dute umeak irakurri duena entzun. Burutik pasatu zaio, gauean, afaltzeko orduan, esaldia irakurriko diela gurasoei.
|
|
|
Ba, bai. Plazer horren guztiaren aurretik ahozkotasuna
|
dago
, hitzek nire memorian egiten duten oihartzuna: txukun idatzitako ama hitzak ama erreal bat du aurretik, Vallejok idatzi duen ama —mamá, noski originalean— erreala delako emozionatu da idazlea, ama ahozkoaren oihartzuna, ama hezur haragizkoaren itzala eta babesa ikusi dituelako ama idatzian.
|
|
|
Ikasleen prestakuntza urrutiratzen hasi da ahozkotasunetik, item idatziek eta ariketa doituek gero eta presentzia gehiago dute haien bizitzan. Hitzaren presentziari
|
dagokionez
, hitza irakaslearena da, nagusiki, gela barruan. Ikasleek gero eta gutxiago izaten dute ahozkotasuna sendotzeko aukera, ez dute beren artean debate formalik izaten demagun klimaren aldaketaz, ez dute poema bat buruz ikasi eta hura errezitatzen (Oi, lur, oi ene lur...), apenas antzezten duten antzerki pieza laburren bat, ez dute lagunen aurrean honetaz edo hartaz mintzatzeko ohiturarik, eta inoiz egin behar dutenean lotsatu egiten dira...
|
|
|
Esaldi osoak esanarazi, ezer zintzilik utzi gabe. Adjektibo bat zer den jakin beharrik ez
|
dago
" nolakoa imajinatzen duzu iglu bat hitz bakarrean?" galderari erantzuteko, eta erantzunekin adjektiboak txirikordatzeko adjektiboak direnik jakin gabe: hotza, zuria, beldurgarria, izotzezkoa, biribila, baxua, bakartia, tristea...
|
|
|
Eguzkia, goienean. Urte sasoiari ez
|
dagokion
beroa dakar hegoak. Erromako Chiesa del Gesù elizan sartu gara.
|