|
2000
|
|
|
Gaztea bere beroak bizi du, Goenkalen muztioa hartuta" Carla" noiz ikusiko," Kapitain Frakasa" ren konplejuaz," aise eman zenidan eskua" madarikazioka," hamaseigarrenean, aidanez"," Kareletik" behera bota beharrean" hori egina
|
zagok
, txapas!" esango dion itxaropenez. Pena da abertzale erdalduna bere egoak bizi duela, herri hau bere lumak bizi duenean.
|
|
|
Nire krisi horretan, pertsonaiak autonomia bat eskatzen ari ziren: " Ondo
|
zagok
, hik dena kontrolatzen duk, baina nik behar diat nire autonomia". Pertsonaia eta gaiari bere bidea utzi nahi nien, idazlearen tutoretza handirik gabe ibil zitezela nahi nuen.
|
|
|
ekaitza duk batez ere, noiz eta aro batetik bertzerat egiten baitu eta noiz eta bide berrien urratzerat abiatzen baita, nola gertatzen den egun. Eta, nola diagonaletarik hobeki adieraz daitezkeen ekaitzaren errealitatea eta ekaitzaren desoreka koadroaren simetri ardatzetarik baino, hala bihur daitezkek diagonalak koadroaren ardatz. Edo erran zezakeat, bertze hitz batzuetan, ezen pintura zaharrean koadroa bat zela eta beti bat zela, bere osoan ez ezik zati bakoitzean ere; pintura berrian, aldiz, iduri bakoitzak eta zati bakoitzak bere libertatea dik, bere dantza dantzatzen dik, eta koadroaren batasuna elementuen libertate horretan eta dantza horretan aurkitu beharra
|
zagok
bertze deusetan baino gehiago, formen libertateak libertatearen forma islatuko balu bezala... —eta, bere teoria hura azaldu ondoren, bere ondoreak atera zituen—:
|
|
|
Bai, uko horretan erre nahi diat neure libertate ustezkoa, han Urbiainen, tentuz eta zentzuz beti ere, baina burua lurpean gorde gabe, neure libertatea libertateago eta zinezkoago izan dadin amoreakatik. Eta libertatearen aldeko borrokan, nehor ere ez
|
zagok
soberan: hi ere ez, Pedro...
|
|
|
Salbuespena izanen lukek, baldin grabitate zentrotik iragaiten den bertikala edifizioaren oinetik kanpoan balego. Baina ez
|
zagok
. Eta horregatik, oker dagoelarik ere, xuxen zagok, orekaren legeak eta arauak xuxen betetzen dituelako.
|
|
|
Baina ez zagok. Eta horregatik, oker dagoelarik ere, xuxen
|
zagok
, orekaren legeak eta arauak xuxen betetzen dituelako. Baina anitzetan erran izan diat, bertzalde, ezen zentzuak engainuaren leihoak direla maiz.
|
|
|
Eta ez duk orainokoan predikatu izan digutena, Aristotelesen bidetik, hemen lurra, lohitsua eta zikina, eta han goian zerua, garbia eta aratza... Izan ere, ez
|
zagok
zerua eta lurra bereizten dituen marrarik ez mugarik, eta, beraz, ez zagok lurrik ez zerurik, ez erakutsi izan diguten moldean bederen... zeren hik ere ikusi izan baitizkiok behin baino gehiagotan eguzkiari teleskopiotik, azalean dituen orbainak, baterat eta bertzerat higitzen direnak, eta zeren, halatan, eguzkia lohitsua den, baita Aristotelesen zerua ere, ondorez —hitz haiek osabari entzun...
|
|
|
Eta ez duk orainokoan predikatu izan digutena, Aristotelesen bidetik, hemen lurra, lohitsua eta zikina, eta han goian zerua, garbia eta aratza... Izan ere, ez zagok zerua eta lurra bereizten dituen marrarik ez mugarik, eta, beraz, ez
|
zagok
lurrik ez zerurik, ez erakutsi izan diguten moldean bederen... zeren hik ere ikusi izan baitizkiok behin baino gehiagotan eguzkiari teleskopiotik, azalean dituen orbainak, baterat eta bertzerat higitzen direnak, eta zeren, halatan, eguzkia lohitsua den, baita Aristotelesen zerua ere, ondorez —hitz haiek osabari entzunak nizkion lehen ere, baina, geunden tokian geundelako edo geunden mementua...
|
|
|
—Kopernikok tenplu ezin ederragotzat zian unibertsoa, eguzkiaren lanparak argitua, eta arrazoin zian. Eta enetzat ere Jainkoak egin tenplu hori gizonek egin ditzaketenen gainetik
|
zagok
... —erran zidan osabak, zeina hitzez ez ezik begiz ere mintzatu baitzitzaidan, argiz gainezka zituen bere begietarik, mens mundi aren bihotza bere bihotzean taupaka balu bezala; edo Leonardoren kintaesentzia; edo Brunoren mens indita rebus a7.
|
|
|
Eta putzurat jaurtikitzen den harriak ere lege jakin batzuen arabera sortuko ditik uhinak uraren gainean, zentrotik bazterrerat beti... Eta, gauzak hala badira, garbi
|
zagok
enetzat ikasi beharreko lezionea: bi liburuetarik bat hautatu banu, biak hautatuko nitizkek, lehenengotik; baina obligatuko banindute, segidan, heriotzaren mehatxupean, bat eta bakarra hautatzerat, naturalezarena hautatuko nikek, zeren eta, urteen buruan, zientziaren erlijionetik hurbilago sentitzen bainaiz bertze edozein erlijionetatik baino.
|
|
|
—Ongi
|
zagok
behekoari jakinaraztea ezen begirunea eta errespetua zor diola goikoari —erran zion—, baina horrek ez ziok goikoari behekoak animaliak balira bezala tratatzeko eskubiderik emaiten, zeren eta goikoak ere bere errespetua zor baitio behekoari. Eta arrazoin da haren alde eta fabore jartzea, arrazoin duenean...
|
|
|
Ordea, denborak eta denborak zaudek, eta haiek denbora hartan egin zutena guk denbora honetan egin nahi izaitea denboraren kontra joaitea izanen lukek... Eta galdua dagoena galdua
|
zagok
eta denboraren kontra doana ere galdua zagok...
|
|
|
Ordea, denborak eta denborak zaudek, eta haiek denbora hartan egin zutena guk denbora honetan egin nahi izaitea denboraren kontra joaitea izanen lukek... Eta galdua dagoena galdua zagok eta denboraren kontra doana ere galdua
|
zagok
...
|
|
|
—Beti gabiltzak geure bekatuak estali nahian, baina ez
|
zagok
bekatu bat bekatu handiago batekin estaltzerik. Error non corrigitur per errorem!
|
|
|
Edo hik ere heure anaiaren inkisidorea izan behar ote duk? Munduan ez
|
zagok
, ordea, anaiak anaia salatzea baino bekatu larriagorik, eta ez itzul honat Mattini barkamendua galdetu arte!
|
|
|
—Hemen ez
|
zagok
mundu zaharrik ez berririk. Izan ere, bertze aita kaputxino hark erran zigun bezala, mundua bat duk, halakoa duk eta beti halakoa izanen duk, Jainkoak Adan eta Eba Paradisutik egotzi zituenetik egunen fineraino, jenderazinoz jenderazino... eta ez zekiat, beraz, zergatik eskandalizatzen zareten.
|
|
|
Hirurogei gizon eskas ditiat neure menean eta guztiak erabil zitzakeat, setiatu gaituzten tropei buru egiteko eta Urbiaingo gaztelu tipi hau Massada berri baten edo Numantzia berri baten bihurtzeko, baina ez ditiat erabiliko, zeren odolik onena beti ere baita isurtzen ez dena, noiz eta haren isurtzeko arrazoinik ez baitago. Eta orain ez
|
zagok
. Zeren, bat isurtzekotan, aski baita enea.
|
|
|
—Bai, originala delako izan daitekek, horixe pentsatu diat nihaurk ere hatsarrean, nahiz eta gero eta gutiago sinesten dudan: izan ere, jende originalak eta bere gisakoak ez dik berdinetik berdinerat egiten, baina berdinetik hoberat, eta hori ez duk gure zozoaren kasua, zeren habiak egin baititu, bata bertzearen gainean, toki berdintsuetan; gero, jostalaria izan zitekeela pentsatu diat, baina habia, hegazti batentzat, den gauzarik seriosena duk, eta serios denarekin ez
|
zagok
josteta egiterik; eta, orduan, bertze zerbait bururatu zaidak —eta, hatza luzatzen zuela, erran zidan—: ez al haiz konturatzen, bada, ezen mailen arteko leihoak —edo errektanguluak, hobeki— berdinak direla, eta, berdinak direlako, zozoak ez dituela, beharbada, bereizi, ergela delako?
|
|
|
—Utopia, hitzak dioen bezala, nehon ez dagoen lurraldea duk, Joanes... baina mapa honek bertzela erakusten dik, eta hortxe
|
zagok
, Mundu Berrian!, eta guk ez diagu etsiko, harat heldu eta geure oinak lur haren gainean ipini arte!
|
|
|
Paradisua behin izan zuan, Adanekin eta Ebarekin, eta berriro izan zuan lehen giristinoekin. Eta Paradisua
|
zagok
, halaber, egun, Utopiako lurretan, norat bihotz garbi sartu nahi baitut, ezpatarik gabe, zeren, maisuak ongi erran zuen bezala, ezpataz hiltzen duena ezpataz hiltzen baita... —eta, hura erran bezain fite, uretarat jaurtiki zuen bere ezpata.
|
|
|
—Hori baino aitzinagoko kontuak daudelako, Joanes... —ihardetsi zidan osabak— Eta herrien eskubideak herrien eskubide dituk, eta ez
|
zagok
herritarren lurrak horrela kentzerik. Zeren horrek izen bakarra dik:
|
|
|
—Onartzen diat, seme, goiti beheiti gentozela... eta lur jorik geundekeela, baldin hiregatik izan ez balitz. Baina guztian
|
zagok
muga bat eta hik hautsi duk eta iragan duk muga. Edo ez ote dakik ezen gure arbasoen memoria lohitu behar duala, baldin ehundabatgarren kanoia Amaiurri beha paratzen baduk?
|
|
|
—Parabolako paralitikoa baino okerrago nagok, baina enetzat ez
|
zagok
mirakulurik...
|
|
|
—Oker nengoan, Pedro, hirekin, eta hoa, bai, hemendik. Izan ere, hi famaz mintzo haiz, arteaz eta libertateaz mintzatu beharrean, eta ahalkea emaiten didak. Eta ez
|
zagok
, bertzalde, mahatsa eskatzerik elorriari —begiak zabalik zituen osabak, betzuloetarik ateratzerat balihoazkio bezala, ukabilak bularraren kontra hertsirik; eta uste izan nuenean ezen bere ukabil haiekin edozer egiteko gai izan zitekeela, aitzitik, lasaitu eta hedatu zituen eskuetako hatzak eta bigundu zuen apur bat bere behakoa, erraiten ziola—: Halarik ere, bazekiat ezen Italiatik enegatik etorri hintzela, eta, halatan, enea dela kulpa eta hobena, eta ez dudala desenkusarik...
|
|
|
—Ez
|
zagok
, ordea, magia handiagorik numeroek berez dutena eta beren biluztasunean erakusten dutena baino.
|
|
|
—Ez, Pedroren gabineta ene etxean
|
zagok
, eta nik ordainduko diat.
|
|
|
Eta ene pinturak gorputza izan zezakek, baina ez arimarik... Eta arimarik gabe ez
|
zagok
bizitzarik, ez mirakulurik... Erranen didak koadroa guztiz akabatzen dudanean...
|
|
|
—Marrazkia ezin hobeki
|
zagok
, Pedro. Baina, hasteko, nik Errege magoen adorazionea eskatu nian:
|
|
|
Baina gauza bat duk ebanjelioaren letra, eta bertze bat letraren spiritua... Eta spiritu horren arabera, zalantzarik ez
|
zagok
ezen Jesus errege ere izan zela... eta errege ere dela, bertze deus baino lehen, eta errege gisa tratatu genukeela koadroetan ere. Eta hori ere ebanjelioaren egia duk...
|
|
|
—Ez
|
zagok
zilarra belearen mokoan uzterik... —eta, erran zaharreko beleak bertze erran zahar bat eta bertze bele bat oroitarazten zizkiola, eratxiki zuen—:
|
|
|
Neurriz kanpoan ibili haiz, eta neurriz kanpoan ibiltzeak halako ondoreak ekarri izan ohi ditik... —zuk Salamancan eman zenizkidan arrazoin bertsuak eman zizkidan, jaun André—, zeren oilaskoa ahamen ezin apetitosagoa izan baitaiteke egun batean, baita hurrengoan ere eta hurrengoan, baina beti
|
zagok
muga bat eta, muga haren haustetik heltzen duk oilaskoari eta bertze edozein janariri asearen aseaz hartzen zaion narda... Atse gi na ren atseginaz atsekabetzen baita atsegina, Joanes!
|
|
|
—Sendabidean
|
zagok
. Amultsuki zaindu naitek eta...
|
|
|
—Hori egina
|
zagok
.
|
|
|
Arruntagoak ematen ditek. Hau, berriz, ongi
|
zagok
: " Arimak zaharberritzeko elkartea".
|
|
|
—Baita. Hiri honetan deabrua ez
|
zagok
bezero faltan.
|
|
|
Karriketan gerla eske dabiltzan neska puskak ikusita, ez haiz Kristinaz eta mutikoaz etxean penatzen gelditzeko bezain ergela izanen, ezta? Baina horretan nondik non izanen baduk, zerbait egin beharra
|
zagok
itxura hobea emateko.
|
|
|
—Ez
|
zagok
oporretan —Ttipik Ximurraren petaka bere ahora hurbildu zuen, jabearen mutur beltzari kasurik egin gabe.
|
|
|
—Aspaldi honetan ez zabilek esne bitsetan —azaldu zuen Ttipik— Denda ixtekotan
|
zagok
.
|
|
|
—Etxean
|
zagok
—Charlyk erantzun—, inor garbitzeko egokiera hobeen zain. Bertzelakoan, herorrek jakinen duk nola moldatzen haizen, sorta osoa onartu baituk, nahi izatekotan:
|
|
|
Arestian gainbegiratu ditiat: hogeita hemezortzitan hirea baizik ez
|
zagok
bete gabe. Galdetzen ahal diat zergatik?
|
|
|
—Dagoeneko jakinaren gainean
|
zagok
eta hire jarraibideak espero ditik.
|
|
|
—Ez uste, lehia gogorra
|
zagok
orain sektorean, eta bezeroa ez duk hain aise etortzen.
|
|
|
—Baina? —Bitxikeria gehiago
|
zagok
istorio honetan. Irakur ehorzketa ordua.
|
|
|
—Estimatua
|
zagok
.
|
|
|
—Gutiesten nauk, Edu —destainaire— Hori ere aurreikusia
|
zagok
.
|
|
|
—Charly ere jakinaren gainean
|
zagok
. Gaztigua utzi zioat telefonoan hona sartu aitzin.
|
|
|
Krimenean erabilitako arma eskuan atzapartzen dik oraindik horietariko batek. Izan ere, berea dik eta haren hatz markaz betea
|
zagok
. Diagnostikoa, begi bistakoa:
|
|
|
—Hori hobeki
|
zagok
. Hainbertze seriosten haizenean ez haiz betiko Edu izaten.
|
|
|
—Oporrak hartu gabea nauk oraindik, eta estimatua
|
zagok
. Hala ere, ez nian atzerrira ateratzeko planik.
|
|
|
—Deus guti behar diagu, edozein zerbitzugunetan albistearen baieztapena kenduta. Bertze guztia hemen
|
zagok
—esku artean neukan orria hatz puntaz ukitu zuen Tomasek, bolantea askatuta— Talde ongi antolatua, autobideko bidaiarien ekipaia neurriz kanpokoaz urrikaldurik, pixa egitera gelditu orduko haien karga arintzera saiatzen dena: bideoak, argazki kamerak, kanpaina dendak...
|
|
|
—Hantxe utzi diat duela hamar minutu —Ximurrak— Gaizki
|
zagok
, gaizki arrunt. Gaur ez bada, bihar gerta daitekek.
|
|
|
Gaur ez bada, bihar gerta daitekek. Baina bizirik
|
zagok
oraino.
|
|
|
Nirea zerbitzu mota bat baizik ez duk —zuritzen zuen bere burua, hautatutako ogibidearen etikotasun zalantzagarriaz erasaten genionean— Begira Eduri —nigan ezartzen zituen bere begi betaurrekoek handituak— Informazioa lantzen diagu biok. Alde bakarra zabalkundean
|
zagok
. Harenak argia ikusten ohi dik.
|
|
|
—Ana praktiketan
|
zagok
, ez ahantz hori. Ikasle bati ez diok eskatzen ahal hilketa kasu batean eskua ezartzerik.
|
|
|
—Aurreikusia
|
zagok
—hagitz profesionala, haren keinua—, baina hori ez duk nire afera. Ni, astoak bezala:
|
|
|
—Gosaria prest
|
zagok
.
|
|
|
—Hori oso gaizki
|
zagok
.
|
|
|
Hasieran ez zioat sinetsi. Hiri hau ez
|
zagok
ostatu faltan, hi halako leku... Ostia!
|
|
|
—Tomas, aho oztopoka eta esku zartaka, bezero guztiak harengana adi— Negar egitekotan, dotore, hik bezala. Hau busti beharra
|
zagok
!
|
|
|
Nik: Hori egina
|
zagok
, Onuzki.
|
|
|
Igogailuari deitu, eta oinez jaitsi nintzen. Fresko
|
zagok
. Zorua labainkor zegoen, giroa desatsegin.
|
|
|
– Espainian bezalako janaririk inon ez
|
zagok
! –eta horrelakoak esanez ibiltzen zen.
|
|
|
Gutxieneko errespetu bat izan behar zioagu elkarri. Hor
|
zagok
akatsa. Horretan egiten diagu huts, eta gero emaitza katastrofe bat duk, dena kaka zahar bat...
|
|
|
– Leitza nahiko gertu
|
zagok
. Lekunberri ere bai, baina hobeto ezagutzen diat Leitzarako bidea.
|
|
|
– Ondo
|
zagok
, Sancho Panza jauna –etsi nuen beraz–, arrazoia duk. Ez dituk erraldoi zantarrak aurrean ditugun hauek, gizakiaren ongizateari eta Euskal Herriaren aberastasunari mesede egiten dioten haize errota politak baizik, bolutxo zuri maitagarriak.
|
|
|
– Jakina. Ez
|
zagok
presarik.
|
|
|
– Argi
|
zagok
ez naizela hik bilatzen huen gidaria –komentatu nion Lauaxetari, ilunpean nor bere zakuan sartuta lo egiteko prestatuta geundela– Amorragarria irudituko zaik honetarako berpiztu haizela pentsatzea, ezta?
|
|
|
– Baina hori ikasia eta zaildua
|
zagok
, horretara txikitatik egina.
|
|
|
– Ez
|
zagok
makala gure neska panpoxa, ezta? –komentatu nion irriz Lauaxetari– A zer elementua!
|
|
|
Gertuenak Leitza eta Hernani dituk, bata 20 kilometrora eta bestea 25era. Leitzara ez
|
zagok
autobusik, Hernanirako azkena, berriz, aspaldi joana duk honezkero, arratsaldeko hiruretan oso oker ez banago.
|
|
|
– Ondo
|
zagok
–esan nion, burumakur, baina esan zidana sinetsi gabe– Lasaitu egiten naik hori entzuteak.
|
|
|
– Ez, ez, eskerrik asko... Estimatua
|
zagok
. Mendira joateko asmoa diat eta badiat abiatzeko ordua.
|
|
|
Hori ordea ez zuen Garik ikusten; hark dudagabe problema garratzagoak zituen; izan ere: " situazioa", xuxurlatu zuen," oso gaiztotuta
|
zagok
"; prezisatu zuenez: " lepoa moztuko zigutek"; Xanek perplejitatez begiratu ziola, Garik, beti boz apalki:
|
|
|
" Zer??", galdetu zuen Lupok, lomoker. " Ez
|
zagok
", esan zuen Belek larri larri. " Nola ez dagoela?".
|
|
|
Guk ez dakigu besterik. Kasu egin, kontrola
|
zagok
"; hori aditzean, Xan makurtu, Beleren hanken artean kukurrukatu zen; geroxeago: " lasai, istripu bat da", esan zion Belek.
|
|
|
Haren helbidea emango diat... Ez
|
zagok
hemendik urruti".
|
|
|
ja ateraino eraman zuen; alta... kontsumitu zuena ordaindu behar zuela ta, Xanek patrikatik sos batzuk ateratzekoa egin zuen, barrara joatekoa; Lazarok, ordea: " eginda
|
zagok
", esan zuen. Begiratu zuen, bere aztoramenean, barra aldera berriz ere Xanek.
|
|
|
" Hobea dik anaiak", esan zuen," hark ez jakitea non den... Egoera ez
|
zagok
brometarako".
|
|
2001
|
|
|
‘Espedizioan doazen zientzialarietako bat gaixorik
|
zagok
eta ingelesez dakien erizaina behar ditek bera zaintzeko.’
|
|
|
‘Ba aldizkari horretan idazten dik batzuetan urari buruz, Edwin Walsh deitzen duk eta hilzorian omen
|
zagok
... ’
|
|
|
‘Ondo eginda
|
zagok
, ezta? ’
|
|
|
Semaforoak gaur itzalita zaudek, udal  tzain jauna. Hirian argirik ez
|
zagok
.
|
|
|
Ba, bai, egia duk. Ez
|
zagok
argirik.
|
|
|
G: Hortaz, ez
|
zagok
isuna ordaindu beharrik.
|
|
|
U: Ez, argirik ez bazagok, ez
|
zagok
isunik. Besterik litzateke argirik balego...
|
|
|
I: Estimatuta
|
zagok
, lagun, baina ez diat ezer hartu nahi.
|
|
|
Salaketa ere jarri diat... Baina ez
|
zagok
ezer egiterik...
|
|
|
– Ondo
|
zagok
adiskide! Argi asko hitz egingo diat.
|
|
|
– Ondo
|
zagok
gazte. Argi hitz egingo diat, azpijokorik gabe, ados?
|
|
|
– Gela horretan ezezagun bat
|
zagok
. Bere izena badiat, noski, baina ziur nagok faltsua dela.
|
|
|
– Beti
|
zagok
aukeraren bat.
|
|
|
– Ez niretzat, ezta hiretzat ere Markos. Gure patua aspaldi idatzita
|
zagok
, alferrik duk entzungor egitea...
|
|
|
Jakinaren gainean hago. Hortik kontuak ateratzea hire esku
|
zagok
.
|
|
|
– Gauza bat argitu beharra
|
zagok
behingoz!
|
|
|
– Hara detektibe jauna... Juliari dagokion guztia aspaldi argitua
|
zagok
, eremu horretan ez duk lardaskan aritzerik eta kitto. Ez zioat inori utziko Juliaren eta nire arteko harremanetan muturra sartzen.
|
|
|
– Ondo
|
zagok
zerri arraioa! Hi tipo legala hintzela sinesten hasia nengoan...
|
|
|
– Afganistango gizon boteretsuenetariko bat duk gaur egun. Kabulen ez
|
zagok
deus ere egiterik bere oniritzik gabe. Berak ia Afganistan osoko azpi ekonomia kontrolatzen dik:
|
|
|
– Ebakia oso modu bitxian
|
zagok
eginda zeren eta daga (honezkero konprobatuko huenez) guztiz zorrotza duk eta, ondorioz, ez duk indar handirik behar zauri hilgarria eragiteko. Beste datu deigarri bat honako hau lukek:
|
|
|
Beste aldetik, kasuan jarraitu ala ez neure kontua duk. Nik dakidala behintzat hori eragozten didan legerik ez
|
zagok
, azken finean muturra sartzea nire lana duk; horretarako ordaintzen zidatek, zeuei bezalaxe. Orain, ipurdi handi hori mugitu eta egin behar duana egintzak!
|
|
|
– Hara Pablo, nazkatu nauk oraintxe! Goizeko ordu txikitan jaiki beharra ez duk gozoa izaten, eta mozkor bati laguntzeagatik baldin bada goragalea ematen zidak, eta mozkor babalasto horrek zakarkeriaz jokatzen badu, orduan adiskide, nire onetik ateratzeko arriskua
|
zagok
!
|