|
2000
|
|
|
A. ITURBE.Esango nuke itzultzaile horiek idazleari euskara aberastasuna ematen diotela, jatorrizko idazlearen ideiak edo mundua baino. Idazle asko
|
hizkuntzarekiko
hainbat arazo konpontzen ari da itzultzaileek egiten ari diren lanari esker. Praktikan beharrezkoak diren soluzioak ematen dituzte.
|
|
|
Nazioarteaz harat, euskararen egoeraz arduratuta ageri zen Z. ARGIA. Mitxele naren esanari eta euskaldunek
|
hizkuntzarekiko
zuten jarrerari jartzen zien arreta.
|
|
|
Jose Ramon Zabalaren ustez, Sarrionandiak ipuingintzaren arloan ongi merezia du ospea, narrazioak borobil egituratzeko dohaina du,
|
hizkuntzarekiko
maisutasuna du eta azkenik," egilearena berarena den tonua edo gauzak esateko modua edo literatur estilo nahastezinaren jabe da".
|
|
|
Bereziki giza eskubideen aurka doalako. Bekatu honetaz,
|
hizkuntzarekiko
eskubideek herrialdeekin ezer ikustekorik ez dutela dioten jurista horiek isilik daude orain.
|
|
|
Azkenik, seigarren atalean euskarak prentsan duen presentzia aztertu du autoreberak. Euskarazko egunkaritik euskaraz ezertxo ere argitaratzen ez duen egunkariraino, jokaera ezberdinak agertzen dira gure
|
hizkuntzarekiko
, joera nagusia argia bada ere.
|
|
|
Ezin da banatu jadanik. Etsaia
|
hizkuntzarekiko
–kanpokotzat, hartuta, elementu horrek politikan objektiboki eta erraz birrintzen du. Errazegi agian.Arriskua:
|
|
|
Saltokietan euskaraz egiteko, ez digu Madrilekedo Parisek inolako eskumenik eman behar; guri dagokigun auzia da. Euskalduneidagokie, hein handi batez, gure
|
hizkuntzarekiko
begirunea bermatzea.
|
|
|
–Hein batean, beraz, ukatzerik ez dago: naziogarri danaldetik,
|
hizkuntzarekiko
istimua berri berria da. Bego hori hortan.
|
|
|
Hauek balore berrien transmisioarekinlotuta zeuden bitartean, euskarak islatzen zuen errealitatea mundu tradizionaleanitsatsirik geratzen zen. Eta bizi ere horrela bizitzen hasiko zen
|
hizkuntzarekiko
jarrera: hitz egiteko moduak, tankerak, etab., Aramaion tradizioaren oihartzuna erakusten ezzuen hizkuntzaren arabera burutzen hasiko ziren14.
|
|
|
Espainiako irrati estatalak ere egiturak sorrarazi eta bilakatu ditu gaur egungo errealitatera hobeto moldatzeko. Horra hor Kataluniaren kasua eta bertako
|
hizkuntzarekiko
atxekimendua, orain dela gutxi arte lokalismo eta estatu edo, nazio, bakarraren artean beste bitarteko hedabide sarerik ez baitzegoen.
|
|
2001
|
|
|
Arazoak arazo, itsasoko langileek beharrak aginduta jarrera zabalagoa izan dute
|
hizkuntzarekiko
. Argi dago Bermeoko eta Hondarribiko euskarak ez direla berdinak, baina jakin ohi dute herriz herri nola esaten dioten, euskaraz ez eze, baita Kantabrian, Asturias edo Galizian ere.
|
|
|
Oraingoaren ezaugarri batzuk dira: 1) diziplinarteko ikuspegia jarraitzen dela, ikusmira diziplinanitza gaindituta, batez ere
|
hizkuntzarekiko
soziologia eta psikologia sozialaren ikuspegiak integratuz; modu horretan, elkarrekikotasuna indartzenda; 2) aldagai mota nagusiak bereizterakoan, batez ere mota hauek azpimarratzea: a) objektiboki gizartean gertatzen den ukipen egoerari buruzkoak; b) objektibokigertatzen diren aldagaiak gizabanakoek nola barneratzen dituzten, edo sozializazioarekin lotzen direnak; c) sozializazioaren ondoren giz... aplikazio maila zabalenetatik hasita maila partikularrentzako bideari jarraituz ulertzea; 4) modu horretan, gizabanakoen portaerak, aplikazio maila partikularrena kontsideratuz?, beste aldagai moten artekoondorioak izango dira, hala portaerak testuingurualki ematen diren prozesuen arteko eta bitarteko emaitzak bezala ulertuz, psikologian eta psikologia sozialeanohikoa den bezala; 5) portaeren artean sartzen dira, ez bakarrik 2Hren jabekuntza, baita 2Hren erabilera, edo hizkuntzaren eta kulturaren arteko portaerak ere; 6) feedback moduko bukle bat irekitzen da, gizabanakoaren portaeratik hasi eta prozesu psikosozialeranzko bidea jarraituz, hala, bilakaerak eta aldakuntzak esplikatzeko ere bidea irekiz; 7) prozesu psikosozialen artean, identifikazio sozialari, edoidentitate etnolinguistikoari, erdigunetasun berezia ematen zaio, prozesu horrekziurtatuko duelako gorago aipatu den aldagai mota guztien elkarrekikotasuna.
|
|
|
Azkenik, zein erabilpen den nahikoa jakiteko, zein motibaziorekin erlazionatuta dagoen jakin behar dugu. Iritsi nahi den
|
hizkuntzarekiko
motibazioa mugatuabada, horren erabilpenak ere mugatua behar du izan, eta hiztunak seguru etagustura izan behar du mugatua izango den bere hizkuntzaren ezagutzarekin ere.Baina motibazioa oso zabala bada, hiztunak ahalik eta gehien hedatu behar duerabilpena, ahalik eta egoera gehienetan moldatzeko erregistroak lortuz.
|
|
|
3) Bigarren (menpeko) hizkuntzaren aldeko motibazioak sortu eta sendotzeko ere, erabakigarriagoak diruditeerrealitate hurbilaren baldintza objektiboek motibazio idealek baino:
|
hizkuntzarekiko
motibazio mailarik gorenekoa lortu ahal izateko, horretan eragina dutenbaldintza guztiak horren aldekoak behar dira izan; itxuraz azaleko motibazioakhizkuntza baztertuaren aldekoak badira ere, egoera diglosiko batek sakonekomotibazioak ahuldu egingo ditu eta, ondorioz, motibazioen eragina arinduko da; gizarte proiektuek bultzatu behar dituzte hizkuntzaren aldeko motibazioak; etaikasitako hizkuntz...
|
|
|
Emaitzen arabera, SVQa neurri deskribatzaile bezala erabilia izan daiteke, etahorrek hizkuntz taldeen aukeraketa balioztatzen lagun diezaguke, ondoren ikerketahoriek azterketa soziolinguistiko eta psikosoziologikoetarako erabiliz. Allard etaLandry k proposaturiko ikerketa programak Kanadan demostratu izan du, beraiekeraturiko, BEVQak hizkuntz joeraren aurresale erreal modura duen balioa, horrez gain,
|
hizkuntzarekiko
jarrerak, hizkuntzaren erabilpena eta elebitasungehigarri eta kengarria ere aurresanez.
|
|
|
Ezinezko dirudi, ordea, Josepe Stalinek aspaldi ehortzi baitzuen haren oroitzapena ere eskumiku gogorraren azpian. Arbuiatua dagoen"
|
hizkuntzarekiko
dotrina berria" sortzen nahiz ikasten hasi behar ote dugu orain hemen?
|
|
|
Hizkuntzaz kanpoko xedeei âElizaren eginkizunei, batik batâ Â begira zegoen jendeari, ez zitzaion gehiegi kostatzen, erraztasuna lagun, euskararen izaeraz eta egoeraz atzentzea. Berak eskatzen zuena,
|
hizkuntzarekiko
arreta gaiarekikoaz gainera, lortu zuen, besterengandik lortu, idazlerik  onenengandik. Hementxe dugu lekuko, inora mugitu gabe, bere saioak gerora ere hobetzen aritu zen Mendiburu.
|
|
|
Ez dator, bestalde, garai txarrean. Harrigarri bada ere, hizkuntzalaritzarako joera (eta
|
hizkuntzarekiko
ezaguera) maizago ageri dira gurean, filologia ikasleen artean, literaturaren estudiorako isuria baino. Gurean diot, euskal filologian, bestetan ez baita horrelakorik gertatzen, alderantziz baizik sarrienik.
|
|
|
Ez da ispilua izaten errudun holakoetan, gaztelaniaz esan ohi dutena zertxobait aldatuaz, geure aurpegi zimurra baizik. Ez genuke ahaztu behar era lotsagarrian jokatu dugula maiz euskaldunok aldi joanean, kultura gaietan batik bat eta geure
|
hizkuntzarekiko
batez ere. Ahaztu beharrean, horretan pentsatu behar genuke aitzitik gau eta egun, aspaldiko eta orain  tsuko hutseginez funtseraino jabetu arte; horrela, gainera, argiago ikusiko ditugu beharbada orain bertan daramagun bidearen alde makurrak.
|
|
|
6 XIX. mendean, 1839 zazpi urteko gerratearen azkena eta bakealdi aski luzearen aurrena gertatu zitzaigunean, Iturriaga, liberal kutsukoa, moderatuetakoa noski, Iztuetarekin batean Donostia eta Donostia inguruko jauntxo liberalen hizketa lagun eta mahaikidea, izan genuen, kezkati izateaz gainera,
|
hizkuntzarekiko
kezken adierazle ozena, lasai baino lasaiago bizi ziren herritarren artean. Apaiz eta irakasle honek argiro ikusi bai  tzuen jakitea zabaltzearekin, idazte irakurtzeak medio, ez zietela babeslekurik indartsuenek haize berriei gogor egingo, ezta mendirik erpinenak ere zabaltzen ari ziren uholdeei gainik hartuko.
|
|
|
Nik uste nuen, ez nuen nahi, baina bai uste?
|
hizkuntzarekiko
jakitea, jakintza, jakiundea eta jakinduria ez zeudela hain aurreratuak Euskal Herrian, aitzina bide ederra egin badugu ere. Oker nengoen, oker baino okerrago, eta biziro poztu naiz:
|
|
|
Horregatik, hain zuzen ere, euskal errealitatearen irudirik atseginena saltzen hasi behar dugu ohiko marketing kanpaina bailitzan: erdaldun batzuk gure
|
hizkuntzarekiko
mirespena garatzen hasiko dira, euskal hiztunen komunitatearen aberastasuna ezagututa soilik.
|
|
|
Euskalduntasunaren ardatza aspaldi pasa zen arrazatik (inoiz hor egon bada) hizkuntzara. Ez da gaurkoa
|
hizkuntzarekiko
jarrera hori, hizkuntza ren funtzio hori. Victor Hugok, 1843 inguruan, Euskal Herrian gaindi ibili zenean, ez zuen arrazakeriarik aurkitu, ez eta xenofobiarik, baina bai hizkuntzarekiko estima eta jarrera positiboa.
|
|
|
Ez da gaurkoa hizkuntzarekiko jarrera hori, hizkuntza ren funtzio hori. Victor Hugok, 1843 inguruan, Euskal Herrian gaindi ibili zenean, ez zuen arrazakeriarik aurkitu, ez eta xenofobiarik, baina bai
|
hizkuntzarekiko
estima eta jarrera positiboa. Honela utzi zuen idatzita:
|
|
|
Hizkuntza bat edo bere duen unibertso eta nazio izaeraz jabetzearen alde doa, gizarte osoa inplikatuz, edo suntsibidean zeharo baztergarri den zerbait da bilakatzen. Eta
|
hizkuntzarekiko
jarrerak sakonki sustraituta daudenez, munta handikoa da sendo bezainbat zentzuz eta motibazioz jardutea._
|
|
|
Kantariek, poetek, artistek eta oroz bat sortzaileek mugimendu horretan, arraiki parte hartzen zuten, diru publikoak euskaradunen irudi arkaikoa garatzen laguntzen zuelako. " Euskal touch" zelakoa, minoria pribatu batentzat absolutuki zaintzekoa zen, gasnaz bezainbat zaharkeriaz kartzelatu liburuak ekoiztearren, gainerako jendearen euskal edo erdal
|
hizkuntzarekiko
biluzte ekintzak justifikatzeko. Isiltasun berriaren urmaelean erran gabe zihoan, euskaltzaleak, sobera laster gizendu zamo arrainen antzera, harroki igerika zebiltzala, ur azalera sekula atera beharrik gabe.
|
|
|
gaur bezalako ilunpez ilunpeetan euskara amaren bularrean eta aitaren selauruan jaso nuen; Joanes nitaz jeloskor zen euskara esnearekin batera naturalki irentsi eta izugarriko xantza nuelako, baina xantzak ez zidan biziki iraun. Ezabatzearen eta izpiritu argitasun unibertsalaren eredu pedagogikoa neuretzearren Herriko Eskolan hastean galdu nuen
|
hizkuntzarekiko
hurbiltasuna, gaztiguak, baztertzeak eta haur hotzean dudarik gabe merezi nituen zaflako finak bilduz. Garaiz barneratu helduen bortizkeriaren aurrean mututu nintzen, eta indio edo aborigenen maneran geroztik halaxe segitzen dut.
|
|
2002
|
|
|
Hartara, euskaldunengana ez ezik, euskaltzaleengana, euskararekiko zeharkako harremana dutenengana zein
|
hizkuntzarekiko
inolako kezka berezirik ez dutenengana zuzentzen da Oinarriak elkargunearen egitasmo berri hau. " Errespetuaren izenean bada ere, guztiok onartu behar dugu edonork bere hizkuntza eskubideak dituela nahi duen hizkuntza ikasteko eta erabiltzeko, hizkuntza bat guztion ondarea den heinean", Aldasorok adierazten duenez.
|
|
|
Ikaslearen informazioak ahalik eta gehien lortzeko balio digu. Bere historia, zailtasunak, interesak eta
|
hizkuntzarekiko
duen jarrera; beraz, informazio horiabiapuntu, programazioa bere beharrei egokituko diegu.
|
|
|
tokenizer eta lookup. Programa hauek
|
hizkuntzarekiko
independenteak dira, lexc eta twolc diren bezala, eta lehenak testua token etan, hitzetan, banatzen duen bitartean, lookup programaren zeregina analisia egitea da, azaleko mailatik lexiko mailara itzultzea, alegia. Horretarako, parametro bat zehaztuko zaio:
|
|
|
Lirikokeriari dagokionez, ez dago ezberdintasun handirik beste literaturetan gertatzen denarekin: askotan poesia" tradizionala"," sinbolista"," estetizista" edo" intimista" aurkezten den arren, erraz antzematen zaio, metaforen eta irudien inflazioa edo
|
hizkuntzarekiko
gehiegizko lilura direla medio; hots, uler gaitezen, lirikokeriak jotako poesia edozein abagunez baliatu ohi da enarak hegan ipintzeko (euskal letretan, ingurukoetan bezala, asko dira; gurean, Jose Luis Padron da, egun, joera horren ordezkaririk argitsuena).
|
|
|
• Euskaldun gehienek
|
hizkuntzarekiko
leialtasun maila altua dute, aukera dutenean erabili egiten dute.
|
|
|
Iparraldean hizkuntz eskubiderik, ez objektiboki ez eta subjektiboki ere, ez da; objektiboki, legearen arabera, frantses hiztunak baizik ez dira, banaka zein herri gisa, hizkuntz eskubideen jabe. Subjektiboki, mendeetako minorizazio egoerak ekarri du Iparraldeko herritar gehienak euren burua tokiko
|
hizkuntzarekiko
eskubideez gabetuta sentitzea.
|
|
|
Demagun euskararen ezaguera eta erabilera oso hedatuak dituen udalerri bateko biztanleek euren
|
hizkuntzarekiko
atxikimendu eta engaiamendu handiak adierazten dituztela; eta giro horri erantzun nahirik, udalak herriko denda eta lantegietan euskararen erabilera normaltzekoplangintza abian jartzeko proposamena luzatzen duela. Halako baldintzetan, ekimen horri ekitea txalogarria ez ezik, posiblea ere bada:
|
|
|
Kantitatea eta kalitatea atzean utzita, badago ikasleei dagokien beste arlo bat nire ezkortasuna naharo elikatzen duena, hain zuzen ere,
|
hizkuntzarekiko
atxikimendu txikia.
|
|
2003
|
|
|
Formatuak eta teknologiak jarri dira inkesta horiek argitzen dituzten datuei begira. Bihar etziko euskal herritarrak jarrera kontraesankorra du
|
hizkuntzarekiko
: batetik maite du, bestetik ez dio balio; eta hori larria da, suntsipen pasiboaren ataria iragartzen du:
|
|
|
Kode bereizketa eta bateraketa eremu urriko
|
hizkuntzarekiko
elebitasun goiztiarrean. BARREÑA, Andoni; ALMGREN, Margareta; EZEIZABARRENA, Maria Jose; ELOSEGI ADURIZ, Kristina; BARREÑA, Andoni; ZUBIRI, Juan Joxe; FAVEREAU, Francis; STEPHENS, Janig; IDIAZABAL, Itziar; SOTES, Pablo.
|
|
2004
|
|
|
Arturo Campion bere garaian kokatu behar da, bere garaian
|
hizkuntzarekiko
izan zituen ardura eta interesa. XIX. mendean hizkuntzak beherakada nabarmena izan zuen Nafarroan.
|
|
|
Mezu hori dakarkigute bederen Iñaki Martinez de Lunak eta Nekane Jausorok; eta, horrenbestez, aurrera mezulariak: . Hizkuntzen funtzioak aztertzea interesgarria zaigu, oso loturik daudelako hizkuntza horien kokapen, irudi eta legitimitate sozialekin eta, horrekin batera,
|
hizkuntzarekiko
norabide eta interesekin (motibazioekin, zentzu zabalean). Azken finean, hizkuntza baten ospea edo prestigioa (gizarte balorapena) loturik doakie betetzen dituen gizarte funtzioei?. 352
|
|
|
Egunero dakusagu, egunero jasaten. Eta jokabide hori ez da mintzo, horratik, euskaldunok gure
|
hizkuntzarekiko
erakutsi behar genukeen leialtasunaren alde. Ez horixe.
|
|
|
Hizkuntzalariak, katalanen eta gure hizkuntza joerak aurrez aurre ipintzen dituenen, aldearen handia ikusarazi nahi digu. Katalanei, kontzientzia linguistikoa eta
|
hizkuntzarekiko
atxikimendua (ikusten diet). Gure artean talde batzuetan bai, baina oro har, ikusten ez dudan kontzientzia eta atxikimendua?. 601
|
|
|
3) Eskola hizkuntzaren programaketa ezin daiteke egin, datuok, besteak beste, kontuan hartu gabe: a) haurraren familia hizkuntza; b) eskola inguruko hizkuntza egoera; c) hizkuntzaren beraren egoera; d) irakaslegoaren prestakuntza; e)
|
hizkuntzarekiko
gurasoen jarrera. 4) Programaketa bat baino gehiago eskaini behar ditugu, gure errealitate askotarikoari egokituak.467
|
|
|
Borroka ideologikoari darion atxikimendua berez ez da nahikoa, hori gizarte bizitzan txertatzeko botere maila ahaltsuaren eskurik gabe. Orobat, bigarren hau ere ez litzateke aski izango, huts hutsik,
|
hizkuntzarekiko
jarrera irmorik ezean. Alabaina, zertara garamatza honek guztiak azken buruan?
|
|
|
Askoz abillago da politikaren izena ez daraman" nazio ekintza" zabala: " politika", horrela,
|
hizkuntzarekiko
" temak"," hizkuntzakeria" hitz batez, ez du erresumak behin ere egiten; ez du gobernuak sekulan izaten mintzairari buruzko" setarik". Setak, temak, politikeriak," euskeromania", eta abar, geuk dugu, erromantiku porrokatuok, pikuan bizi geranok, zozook beraz.
|
|
|
hizkuntzak mugaturik, egiazko erresuma berezi bat sortzen da. Eta,
|
hizkuntzarekiko
beti, ba dira itsaso zabaletik etortzen diran lehortarrak, ba dira Aberri bat eta Atzerri bat, politikazko muga guzien gaiñetik. Jon San Martin’ek egoki zion" Euzko Gogoa" hartan:
|
|
|
Hein batean, beraz, ukatzerik ez dago: naziogarri dan aldetik,
|
hizkuntzarekiko
istimua berri berria da.
|
|
2005
|
|
|
Bigarren Hezkuntzan adibidez, badaude seinaleak (kualitatiboak, ez dago azterketa serio asko) non gazteek katalana espontaneoki erabiltzeko zailtasunak agertzen dituzten. Bateren batek esan du ez ote dagoen
|
hizkuntzarekiko
arbuiorik. Hezkuntza sistema publikoan katalana hizkuntza instituzionala dela egia da, eta berriro diot hezkuntza publikoan, pribatuan gauzak beste era batekoak dira eta.
|
|
|
Valentziarrek nolako jarrera dute
|
hizkuntzarekiko
–
|
|
|
Hesiak asko dira; adibidez, zergatik ezin ditugu hemen ikusi Euskal Herriko hedabide publikoak? Euskara ikasi, ikas daiteke hemen, baina telebista digitala edo satelitekoa ez badaukazu behintzat,
|
hizkuntzarekiko
kontaktua ezin duzu mantendu hedabideen bitartez, ezin duzu euskara eguneroko bihurtu».
|
|
|
Esan ote liteke, Van' t Hoff en ilean bezala
|
hizkuntzarekiko
jolasa bilatu duzula, baina narrazioaren garapenari kasu gehiago eginez?
|
|
|
Ezezko batetik ez dago doktrina bat ateratzerik". Ezezkoa eta ukazioa liburuko giltzetako batzuk izan arren,
|
hizkuntzarekiko
maitasuna ere aitortzen du egileak: " Batzuek esaten dute ezin daitekeela hizkuntza bat maite, hiztunak maite ditugula, baina ez nago ados.
|
|
|
Karta honetan" hizkuntza" antropologikoki kontsideratzen da: " aldi berean gizakiaren obra eta munduaren espresioa" den zerbait bezala," gizakiak bere burua eta baita mundua ere osatzeko erabiltzen duen bitarteko" bezala eta, gainera," gizakiari munduarekiko bere distantziaz kontziente izaten" laguntzen dion tresna bezala59 Bere
|
hizkuntzarekiko
interesa, hala ere, ez da beronen kontsiderazio orokor batetik abiatzen ezta horrelako batera zuzentzen ere; alderantziz, hizkuntzaren dibertsitatearen eta aniztasunaren onarpenean oinarritzen da60 Azken finean hizkuntza, giza-fenomenoarekin gertatzen zen bezalaxe, hizkuntza historiko ezberdinetan bakarrik da erreala eta, beraz, hemendik abiatu da ikerketa linguistiko oro.
|
|
2006
|
|
|
Inkontzientea da: euskara anemiatik libratzea bezain garrantzitsua da gaztelera enpatxutik libratzea, eta bidez, Osakidetzara hurbiltzen diren etorkinen onarpenaren parte bat da beraien
|
hizkuntzarekiko
keinu adeitsu bat luzatzea. Hizkuntzen berdintasuna eta guztien estima planean ez da kontenplatu ere egiten.
|
|
|
Honen guztiaren aurrean, Euskal Herrian Euskarazek gogor salatu nahi du justizia administrazioen erasoa, eta bereziki kasu honetan Lakuako Justizia Sailaren jarrera; zeinak bere esanetara dauden poliziak bidaltzen dituen euren eskubideak aldarrikatzen dituzten herritarrak atxilotzera. Eta ertzainek hartzen duten jarrera euskal herritarrekiko eta gure
|
hizkuntzarekiko
. Ez da lehen aldia jarrera hau hartzen dutena, hala ere, sistematikotasun honek larriagotu egiten du egoera.
|
|
|
Bizitzako arlo guztietan euskaldun gisa agertzeko konpromisoa hartzen duten herritarren aurkako jarrera argia adierazten dute ekintza hauen bidez. Batetik, euskararen aldeko mezuak zabaltzen dizkigute lau haizetara eta atzerrian euskararen defendatzaile sutsu direla saldu nahi digute; bien bitartean, Euskal Herrian bertan egiten dituzten ekintzen bitartez euskararen aurkako jarrera aktiboa dutela argi uzten dute agerian. Hau al da gure herriarekiko eta
|
hizkuntzarekiko
hartzen duten konpromisoa. Euskaraz bizi nahi izateagatik jendea zigortzea?
|
|
|
Laguntzen ez badu, nik liburua utzi egiten dut! Hor ez daukat inongo militantziarik Euskal Herriarekiko,
|
hizkuntzarekiko
... Euskal Herriko izarrik handienarena izango da, nire lagunik handienarena, edo sarituena... berdin dit.
|
|
|
Hizkuntzari Euskal Herriko herrikide guztien baterapide denaren aitorpena egin ondoren, euskal herritarrek hizkuntzaren alorrean dituzten eskubideak gure Lege Antolapidetzaratu (sic) beharra dago, eta,, hizkuntza ofizial bietan ihardutzeko eskubidea, eta
|
hizkuntzarekiko
babesaren bermea, Euskal Herriak gordetzen duen kultura ondare baten funtsezko zati denez.
|
|
|
Ez dugu horrekin esan nahi ezin iritsizko sektoreak dauzkagula, eta hobe dela ez saiatzea. Esan nahi duguna da
|
hizkuntzarekiko
sentsibilitate eta ezagutza maila ugari dagoela, eta gutxieneko komunikazioa eta elkar ulertzea lortzeko horiek kontuan izan behar direla. Aspaldiko aurkikuntza da hori, nahiz eta hainbatetan ahaztu egiten zaigun.
|
|
|
Erdaraz jarraituz gero, deskarga handituz joanen litzateke, eta, arrazoizko eta zentzuzko tartea bukatutakoan, euskaraz egin ezean, hiztuna hitzik gabe uzteko moduko deskarga eginen lioke. Erradikala, agian, baina euskaldunen artean
|
hizkuntzarekiko
leialtasunik eza eragozteko eraginkorra oso.
|
|
2007
|
|
|
Orain arteko diskoetan, hiruretan, euskarazko kantu bana egin dugu, gure herriko
|
hizkuntzarekiko
konpromiso gisa. Ez ditugu gehiago egiten, euskara asko hobetu beharra daukagulako, baina ahaleginetan gabiltza euskaltegian.
|
|
|
Esate baterako, harrigarria da frantziarrek zein atxikimendu duten beren
|
hizkuntzarekiko
, eta zein kezka ingelesaren aurrean, frantsesa atzera ari delako… Non uzten gaitu horrek gu, euskaldunok. Hori da bizi dugun mundua.
|
|
|
Mintzapraktika egitasmoen bidez hiruretan eragin nahi dugu: motibazioan eragin nahi dugu hizkuntzari bere funtzio komunikatiboa emanez, modu informalean eguneko kezkak, pozak, sentimenduak konpartitzeko aukera izanik
|
hizkuntzarekiko
atxikimendua areagotu egiten delakoan. Ezagutzan, euskara maila hobetu nahi/ behar dutenen ikas prozesua azkartzeko eta osatzeko klasetik kanpo, kalean, modu informalean euskaldunekin elkar ekintzan gaitasuna hobetzeko aukera emanez.
|
|
|
Mintzapraktika egitasmoen bidez hiruretan eragin nahi dugu: motibazioan eragin nahi dugu hizkuntzari bere funtzio komunikatiboa emanez, modu informalean eguneko kezkak, pozak, sentimenduak konpartitzeko aukera izanik
|
hizkuntzarekiko
atxikimendua areagotu egiten delakoan. Ezagutzan, euskara maila hobetu nahi/ behar dutenen ikas prozesua azkartzeko eta osatzeko klasetik kanpo, kalean, modu informalean euskaldunekin elkar ekintzan gaitasuna hobetzeko aukera emanez.
|
|
|
Helduen euskalduntze alfabetatzea (HEA) hasiera batetik euskara normalizaziorantz eroango duen prozesuaren adarretako bat kontsideratu izan da. Izan ere, euskara inoiz Euskal Herriko hizkuntza" normala" eta" naturala" izango bada eta herri honetan maila guztietako hartu emanetarako erabiliko badugu, hartarako behar diren baldintza politiko administratiboak,
|
hizkuntzarekiko
jarrerak eta hizkuntz eredu normalizatuarekin eta abarrekin batera, herritarrak hizkuntza arlo guztietan erabiltzeko trebatzea dugu zer eginetako bat da.
|
|
|
Beraz, arlo juridiko politikoko araudi formala izan edo gizartearen arkitektura korapilatsu eta informaleko fruitua izan, dimentsio makrosozialean hedatzen dira
|
hizkuntzarekiko
hautemateak eta interpretazioak irizpide normatibo bihurtzen dira herritarrentzat: zer egin behar
|
|
|
Dimentsio makrosozialean hedatzen dira
|
hizkuntzarekiko
hautemateak eta interpretazioak irizpide normatibo bihurtzen dira herritarrentzat.
|
|
|
Bistan da gizarteko kideek
|
hizkuntzarekiko
izan dezaketen motibazioa (dimentsio indibiduala) eta erabilera (dimentsio mikroko jarduna), dimentsio makrosozialeko irudi edo prestigio sozial horri lotua egongo direla.
|
|
|
Kasu batean edo bestean, beti eragingo diote elkarri, norabide beretik joateko zein, norabide ezberdinetarantz abiatuz, elkarren aurka egiteko. Bistan da gizarteko kideek
|
hizkuntzarekiko
izan dezaketen motibazioa (dimentsio indibiduala) eta erabilera (dimentsio mikroko jarduna), dimentsio makrosozialeko irudi edo prestigio sozial horri lotua egongo direla.
|
|
|
–Nik ez dut amets haundirik...?. Bere euskara hobetzen lagundu behar niola esaten zidan Inmak, eta istant batean aienatu zitzaizkidan
|
hizkuntzarekiko
lotsak oro.
|
|
|
Esan daiteke, halere, nolabait lotuak gaudela: historiak, gizaharremanek,
|
hizkuntzarekiko
eta kulturarekiko jarrerek, zenbait indar politikorenproiektuak4 biltzen gaituztela eta, beraz, nolabaiteko gizartea osatzen dugula. Gurekasuan, azterketa soziologikoak erakusten digunez, konplexu eta labainkor samarradugu gizartea.
|
|
|
Kontzeptuok gaur egun ulertzeko, ulertu behar da hizkuntzaren zientzian, hain zuzen, Humboldt-ek ekidin nahi zuen huraxe agitu dela bitartean: hizkuntzaren «zientzia» bere metodoaren biktima bilakatuta dagoela alegia, batetik natur zientzien ereduaren eta bestetik filosofia eta hizkuntzalaritzaren dibortzioaren pean, are
|
hizkuntzarekiko
diziplinen beren banaketa akademikoaren interes kontrarioenean (filologia, linguistika eta literatur ikerketa guztiz zein bere aldetik, esaterako). Humboldt-en asmoa, hizkuntza denak bat eta hizkuntza bera dena bat den eran (bere «organismo» edo egitamu biziarekin, baina baita bere historiarekin ere eta garapen modu guztiekin), bat izatea zen hizkuntzaren estudioa, ikerketa zientifiko estriktoa adina estetikoa461, batez ere filosofikoa.
|
|
|
Izan ere, interpretazioak, adierak, distantzia bat aurresuposatzen du objektu interpretatuarekiko. Munduaren distantziarik
|
hizkuntzarekiko
ez dago, mundua mundu gisa lehenik hizkuntzan ematen baita eta hizkuntzak artekogabeki, zuzen zuzenki mundua errepresentatzen baitu. Hortaz, hizkuntza batek munduaren interpretazio edo munduaren ulerkuntza gisa, bietan bat esan luke:
|
|
|
Horregatik japoniarrentzat hizkuntzazko hezkuntza harreman sozialetako hezkuntza da. Kortesiazko moldeei gagozkiela, apenas mintza liteke esaldi baten hizkuntzazko edo gramatikazko zuzentasunaz, baina bai esalearen
|
hizkuntzarekiko
|
|
|
Ez eta zentimetro bat ere haratago. Lerro hauek Nafarroan daude izkiriatuak eta, hemen bereziki,
|
hizkuntzarekiko
atxikimendua eginbehar moral bat iruditzen zait. Ez dakit horregatik abertzalea naizen.
|
|
|
Zientzia positiboena geroago etorriko zen: gazte euskaldun euskaltzaleak Goi Irakaskuntzan sartzean, Ikastolak berea egin eta
|
hizkuntzarekiko
herritarren kontzientzia biziberritzean. Hurrengo hamarkadatik aurrera (1965..) indartuko zen hori dena.
|
|
|
Zentzu honetan interesgarria da ere etika komunikatiboari begirada bat botatzea, hain zuzen berori gizakiaren berezko gaitasun linguistikotik abiatzen delako eta, ondorioz, bere helburua giza elkarrizketa erantzulea ahalbidetuko duten baldintzak sortzea edota hobetzea delako. Hezkuntzak
|
hizkuntzarekiko
duen interesaren muina, beraz, hizkuntzaren antropologia pedagogiko sakon eta orohartzaile batean kokatzen da, zeinaren arabera hitz egiten ikastea giza izaki bezala portatzen ikastea den eta heziketa linguistikoa formazio gizatiarra den. Horrenbestez, eta bukatzeko, zera berrets dezakegu:
|
|
|
gure hizkuntz politika kudeatzeko erak ezberdinak izan daitezke, bai, baina zaila da euskararen normalizazioaren zentzua kolokan jartzea, hain zuzen erabat normala delako batek bere hizkuntzan bizi nahi izatea eta bigarren mailako bezala tratatua izan nahi ez izatea. Ez dugu ahaztu behar, baina, euskalduntze bidean jarri nahi dugun beste hori ez dela hutsetik hasten —berau bere jatorrizko
|
hizkuntzarekiko
lotua dago jada—, eta, horrenbestez, bere eskubide pertsonalak kontuan hartu dira ere euskararen inguruko eskubideak aldarrikatzerakoan. Horregatik, bada, euskararen normalizazio prozesua, neurri handi batean, belaunaldi mailako prozesu gisa ulertu behar da, non euskararen aldeko" presioa" —diskriminazio positiboa— eta" erakarpena" —lotura afektiboa— elkarrekin uztartu diren.
|
|
|
" Hizkuntza eta hezkuntza", horrenbestez, autore horren obran maiz agertzen diren kontzeptuak dira, eta beroriek, egiaz, elkarreraginean —ez bakarrik elkarren ondoan— kontsideratzen dira, garbi geratzen delarik horrela egiazko aztergaia hizkuntzaren berezko funtzio hezitzailea dela. Horregatik esan dezakegu Bollnowen
|
hizkuntzarekiko
interes pedagogikoa ez dela didaktika linguistikoaren mailakoa, baizik eta bere egitasmoa hizkuntzak berak gizakiaren izaera osoan eta, bereziki, gizakiaren garapen integralean betetzen duen papera aztertzea dela. Kontua da, beraz, autore horrek filosofia, pedagogia, antropologia eta hizkuntza elkarreraginean kontsideratzen dituela edo, zehatzago esanda, hizkuntzaren antropologia filosofikotik hizkuntzaren antropologia pedagogikora igarotzeko beharra ikusten duela.
|
|
|
Hemen dago errotua, azken finean,
|
hizkuntzarekiko
pedagogiaren interesa eta, horrekin batera, baita hizkuntzaren edota hizkuntzen ikas irakaskuntzarekiko berorren ardura nagusia. Aztergai hori honako hiru puntutan jorratuko dugu:
|
|
|
Kontua da, finean, hizkuntzaren gaitasuna ez dela gizakiaren bestelako gaitasunen pareko bat, baizik eta gizakiaren izaera eta garapena bere gizatasunean osatzen duen gaitasuna, eta horrexegatik da hizkuntza —aditzera eman bezala— diziplinarteko aztergai nagusi bat. Horren haritik, beraz, hezkuntzak
|
hizkuntzarekiko
duen interesa, sakonsakonean, berorren funtzio humanizatzailean oinarritzen dela atzeman dezakegu: hizkuntzaren pedagogia, ikuspuntu horretatik, askoz ere gehiago da hizkuntza baten edo bestearen irakaskuntza baino, alegia, hura ez da didaktika linguistikoaren arazo tekniko, mekaniko, estrategiko edota metodologikoak kontsideratzearekin konformatzen.
|
|
|
Zentzu honetan, hizkuntzaren pedagogia hizkuntzaren bidezko hezkuntza da eta, bide batez, hizkuntzen irakaskuntza gizakiaren humanizaziorako bitarteko edo tresna. Hezkuntzak, beraz, ezin du bere helburu orokorra ahaztu hizkuntzaz arduratzerakoan edota hizkuntzaz arduratzeagatik, alegia, hezkuntzak gizakiaren humanizazioaren perspektibatik bideratu luke beti
|
hizkuntzarekiko
bere interesa.
|
|
|
Bilatzen nituen lau euskaltzainen euskarazko lana ehun orrialdeko bilduma batean jos zitekeen, alta euskaltzainak ziren, hamalau liburu kometitu balituzte bezala ohoratuak eta maitatuak. Asko idazten zutenez mesfidatzen zen Iparraldeko egitura kulturala, sobera izkiriatzen zuenak
|
hizkuntzarekiko
umiltasun falta bailuan. Hizkuntza, aita, senarra, semea eta anaiaren pare, errespetatzekoa zen.
|
|
|
Batetik hizkuntza ezpainetarik ezabatuko zitzaien bizidun biktimak ginen, biktima negarroiak, eta bestetik lanjeraren hurbiltasun hotzaren estakuruz, apurkerian irauten genuen: idazleek berek hiltzera zihoan
|
hizkuntzarekiko
errespetuz ez zuten izkiriatzen eta ahapez mintzatzen ginen, etsaia hor zegoelako, etsaia bai afera galanta zela, etsaia non zen eska zezakeen Dragok tartaroen basamortuan begiak zabal zabalik bazterrak mirazkatzen zituenean, eskubideak zein genituen jakin gabe, euskaldun izanez eskubidez biluziak ginela uste genuelako. Populu zaharrak oinarrian katastrofistak ginen eta, adibidez, 1915ekoa gogoratuz, armeniarrei katastrofeak etortzen zitzaizkien, trumilka, odoltsu, zauri ahantzezin.
|
|
2008
|
|
|
Duela lau hilabetetik argitaratzen da egunkari bat kitxuaz eta gazteleraz, badira liburu batzuk argitaratzeko proiektuak, baina saio isolatuak baino ez dira. Kitxua irrati eta telebistetan entzun ahal izango balitz indigenen
|
hizkuntzarekiko
harrotasuna areagotuko litzateke, egun ez baitie ezertarako balio hirietan edo bulego publikoetan. Hizkuntzak, beste leku askotan gertatzen den bezala, kitxuen mundu ikuskera islatzen du.
|
|
|
Hizkuntza gizakiaren bizitza osoa hartzen duen errealitatea izaki, fronte askotan borroka egin beharra gertatzen zaio hizkuntza eskubideak babestu eta hizkuntza normalizatu nahi duenari; eta kontsumismoan erabat murgildurik bizi garenontzat, gero eta garrantzi handiagoa hartuz joan den esparrua da kontsumitzaileak bere egunero jardunean sustatu eta garatzen duen hori. Beraz, arlo horretan hizkuntzari ematen zaion lekuak zein deslekuak nabarmen markatzen du herritarraren
|
hizkuntzarekiko
(edo hizkuntzekiko) jarrera, praxia, balioespena eta abar. Estatu multinazional batean bizi izateak eta pixkanaka batzen ari den Europan kokaturik egoteak nabarmen jabearazi gaitu errealitate horretaz, baita estatuek, autonomiek eta enpresek kontsumitzaileen hizkuntza eskubideen aurrean hartzen dituzten erabakien koherentzia faltaz eta horiek bermatzeko legeriek dituzten zulo nabariez ere.
|
|
|
Emaitzek adierazten dutenez, bateraezintasun handiagoa du identitate espainiarra duenak globalki
|
hizkuntzarekiko
, kulturarekiko identitate euskaldunarekiko, alderantziz baino; bestela esanda, eta paradoxikoa bada ere, talde boteretsuenak menpeko taldearekiko gorroto handiago du, alderantziz baino.
|
|
|
euskaldun eta espainiartasun dimentsioek ez dute modu independentean jokatzen, alderantziz, oso lotuta eta modu interaktiboan garatzen dira; gehienetan, era konpetitibo+ gatazkatsuan. Emaitzek adierazten dutenez, bateraezintasun handiagoa du identitate espainiarra duenak —globalki
|
hizkuntzarekiko
, kulturarekiko— identitate euskaldunarekiko, alderantziz baino; bestela esanda, eta paradoxikoa bada ere, talde boteretsuenak menpeko taldearekiko gorroto handiago du, alderantziz baino.
|
|
|
Gutxiengoaren hizkuntza hitz egiten dutenek, ez badute uste beren hizkuntzak balio handirik duela merkatu horretan, gutxietsi egiten dute beren hizkuntza eta gizartean" legitimitate" gehiago duen hizkuntza edo duten hizkuntzak ikasten eta erabiltzen saiatzen dira (Bourhis, 1994b). Hortaz, lagitimitate ideologikoa ez dago gobernuaren babes instituzionalarekin soilik lotuta; talde barruko eta kanpoko hiritarren babesarekin ere lotuta dago, hau da, hiritar horiek gutxiengoaren
|
hizkuntzarekiko
jarrera positiboa izatearekin eta gutxiengoaren hizkuntza ikasi eta erabiltzearekin ere lotuta (O’keefe, 2001). Gizarte zibilean, enpresa taldeek eta negozio pribatuek ere babes ditzakete gutxiengoen hizkuntzak; esaterako, lantokian eta establezimendu industrial eta komertzialetan hizkuntzaren erabilera sustatzearen bidez. Gutxiengoaren hizkuntza esparru publikoetan erabiltzea, paisaia linguistikoan barne, aurrez aipatu dugun moduan, oso lotuta egon daiteke taldeko kideek duten bizindar subjektiboarekin.
|
|
|
Gero horrela ohartarazi zuten Kataluniako hizkuntza politikarekiko eragile kritiko batzuek (Bañeres & Roman� 1994: 40), eremu urriko hizkuntzaren alde aukeratzean, baliteke hiztunek eremu urriko hizkuntza horiek dituzten gizarteen joera orokorrak jarraitzea, hizkuntza ukipeneko hasierako egoera asimetrikoa delako beste
|
hizkuntzarekiko
edo hizkuntzekiko. Beraz, horren ondorioz, emulaziozko edo lehiazko espiritu egoerak sor daitezke (ibidem).
|
|
|
Itxura batean, beraz, hizkuntzaren identitate nortasunik ez duen gizarte prozesu baten aurrean gaude hemen, nahiz eta prozesu hori nazionala izan, nonbait. Ezagun da abertzale erdaldunek espainiar
|
hizkuntzarekiko
eta, horrenbestez, kultura espainolarekiko daukaten mendekotasuna. Barruko kontraesanak estaltzeko, berriz, independentziaren edo autogobernuaren edo erabakimenaren mozorroa erabiliko dute maiz, balizko autodeterminazio gaitasun hori kausa baino areago, baldintza etnonazional batzuen emaitza eta efektua ez balitz bezala.
|
|
|
Abertzaleen munduan ez da falta
|
hizkuntzarekiko
, esanak esan. Esana dugu hizkuntzari buruzko hausnarketa gutxi egin dela mundu horretan, gure herriaren egungo zorigaitza batez ere hizkuntza auzia izan arren.
|
|
|
–Iratzeder?, Eppherre eta Lafonekin lehendabizi, gerotxoago sartu zirelarik Davant eta Hiriart Urruty, Jean euskaltzain talde eraginkor batekin inguratu zen. Ez dut izkutatuko Lafitte zela
|
hizkuntzarekiko
–erreferentzia, nagusia eta hori Jeanek ere aitortuko luke, baina erakunde harremanetarako Jeanek geroago eta pisu gehiago hartu zuen Euskaltzainburuordetzarekin.
|
|
|
Nazioarekiko eta bereziki nazio
|
hizkuntzarekiko
fideltasun horregatik Azkue joko posibilistetan sartzen zen, ez soilik maila pertsonalean (Dodgson edo Vinson moduko euskalari «heretikoekin» tratatuz), baizik baita arlo politikoan ere. Hola euskararen alde behar ziren agente sozial, eta politiko guztiekin harremanetan aritu zen.
|
|
|
Izatez homologazio hori «beheranzko» zentzuan egin zen. Izan ere, euskara hizkuntza zahar eta miresgarritzat laudatu arren, Bilboko institutuko gainerako katedrei edo are frantses eta ingeles irakasleei baino soldata baxuagoa esleitu zi tzaion euskara katedrari (urteko 1.500 pezeta),
|
hizkuntzarekiko
estimazio eta goresmenak, neurri handiz erretorika hutsa zirela erakutsiz346.
|
|
|
Hola, euskal hiztunak, euskara mintzatzera eta beren hizkuntza lantzera animatzen zituen, horrek egiten zituela euskaldun adieraziz. Baina hau ez zien soilik euskal hiztunei esaten, «barne kontsumorako», animo altxagarri gisa, beren
|
hizkuntzarekiko
motibatzeko, baizik baita euskara ez zekitenei ere. Zentzu horretan, argigarria da 1905eko hiztegian «euskaldun» hitzaz eman zuen definizioa:
|
|
|
Egon bazegoen
|
hizkuntzarekiko
sentiberatasuna zuen euskal elite bat, baina ez ugariegia. Elite hau euskara herri kultura mailatik zertxobait altxatzen saiatu zen, baina oso neurri apalean, ez egiazko euskal kultura nazional bat sortzeko adina.
|
|
|
Haurraren hizkuntza eta komunikazioaren egoerari buruzko txostena egiteko, atalez ataleko puntuazioari eta lagin osoaren araberako pertzentilari begiratzen zaie. Hala eta guztiz ere, adibideko haurrak aztertzeko adinaren aldagaia bakarrik izan da kontuan, eta txostenak egitean kontuan izaten dira beste aldagai batzuk, hala nola sexua,
|
hizkuntzarekiko
harremana edo senideen artean zenbatgarrena den.
|
|
|
Berak eta senar estatubatuarrak OPOL metodoa erabili zuten hasieratik, gaur egun 13,10 eta 8 urteko hiru seme alabekin, “nahiz eta “aita bat, hizkuntza bat” metodoa erabiltzea gomendatu zidaten, orain dudan esperientziarekin, uste dut hobe izango zela hizkuntza baten metodoa erabiltzea familian eta beste bat gizartean”. Urteak igaro ahala, bigarren
|
hizkuntzarekiko
harremana murriztu egiten da lehen hizkuntzarekin alderatuta. Gloriaren arabera, arazoa da ezen, urteen joanean, bigarren hizkuntzarekiko kontaktua nabarmen murrizten dela lehenengoarekin alderatuta, hura baita gizarte testuinguruan erabiltzen dena.
|
|
|
Urteak igaro ahala, bigarren hizkuntzarekiko harremana murriztu egiten da lehen hizkuntzarekin alderatuta. Gloriaren arabera, arazoa da ezen, urteen joanean, bigarren
|
hizkuntzarekiko
kontaktua nabarmen murrizten dela lehenengoarekin alderatuta, hura baita gizarte testuinguruan erabiltzen dena. “Ikertzaileak, normalean, haur elebidunen hizkuntzaz jabetzea aztertzen aritu dira, baina ez gerora elebitasuna nola garatzen den aztertzen.
|
|
|
“Ikertzaileak, normalean, haur elebidunen hizkuntzaz jabetzea aztertzen aritu dira, baina ez gerora elebitasuna nola garatzen den aztertzen. ...direnean eta seme alaba bakarrak direnean, erraza da bi hizkuntzen artean oreka handiagoa egotea, baina, bigarren hizkuntzari buruz duten azalpena zenbat eta handiagoa izan, orduan eta txikiagoa da, familiako kide batekin komunikatzera mugatzen bada; beste hizkuntza, berriz, etxean beste gurasoarekin eta anai arrebekin erabiltzeaz gain, kanpoko testuinguruan nagusitzen da, eta horrek askotan beste
|
hizkuntzarekiko
interesik eza eragiten du”, gaineratu du Ruizek, bere kasuan
|