|
2000
|
|
|
Borbondarren monarkia izanberritu ondoren (1875), behin baino gehiagotaneztabaidatu zuten politiko liberalek hizkuntzaren arazoa Parlamentuan: gogora, adibidez, Romero Robledo ren (1888, 1899) edo Romanones en hitzaldiak (1902). Baina sistema monarkiko izanberrituaren barnean, 1915 parlamentarieneztabaidak dira, noski, garaiko korronte monarkikoen
|
hizkuntz
jarrerak argien erakutsizituztenak (Ferrer 1985: 77, 82, 96, 107, 113).
|
|
|
Hauek balore berrien transmisioarekinlotuta zeuden bitartean, euskarak islatzen zuen errealitatea mundu tradizionaleanitsatsirik geratzen zen. Eta bizi ere horrela bizitzen hasiko zen
|
hizkuntzarekiko
jarrera: hitz egiteko moduak, tankerak, etab., Aramaion tradizioaren oihartzuna erakusten ezzuen hizkuntzaren arabera burutzen hasiko ziren14.
|
|
2001
|
|
|
|
Hizkuntzarekiko
jarreren garrantzia azken urteotan eginiko lan gehienek azpimarratzen dute, bai soziolinguistika tradizioan, eta baita psikologia sozialekoanere. Azken horretan, bi faktore ezberdindu aurkitu dituzte:
|
|
|
Emaitzen arabera, SVQa neurri deskribatzaile bezala erabilia izan daiteke, etahorrek hizkuntz taldeen aukeraketa balioztatzen lagun diezaguke, ondoren ikerketahoriek azterketa soziolinguistiko eta psikosoziologikoetarako erabiliz. Allard etaLandry k proposaturiko ikerketa programak Kanadan demostratu izan du, beraiekeraturiko, BEVQak hizkuntz joeraren aurresale erreal modura duen balioa, horrez gain,
|
hizkuntzarekiko
jarrerak, hizkuntzaren erabilpena eta elebitasungehigarri eta kengarria ere aurresanez.
|
|
|
deiturak (hemen ere ipar amerikar eragina somatzen da),, taldearteko harremanak, denominazioa ordezkatzen duela. 5) Hizkuntza eta harreman sozialak:
|
hizkuntz
jarrerak eta inpresioen eraketa, adiskidearteko hizkuntza, ezkoninterakzio ereduak, hizkuntza eta zahartzaroa. 6) Aplikazio testuinguruetanerabilitako hizkuntza:
|
|
|
Gudykunst eta Lim ek (1986) eredu hauek birmoldatzen dituzte, topo egitekomunikatiboak sailkapen bat proposatuz: ...htheir ethnic group, and make insecure comparisons with other groups arepredisposed to act in terms of ethnic solidarity, define intergroup encounters in terms of ethnicity, and try to maintain their distinctive languagefeatures» (319 or.). Autore horientzat, taldearteko salientzia altua eta salientzia baxua direnean, identitate etnolinguistikoa taldeartekojarrera sorburu nagusia izango da (baita
|
hizkuntz
jarrerena ere).
|
|
|
Matched guise techniquehorretan, elebiduna den gizabanako batek testu bat irakurtzen du ukipen egoerandauden bi hizkuntzatan, eta ikerketa horretan parte hartzen duten gizabanakoek irakurlearen nortasuna diferentzial semantiko batekin ebaluatu behar dute. Gizabanakoek pentsatzen dute testua irakurtzen duena bi pertsona ezberdin direla, eta, egindako ebaluaketa erabiliz,
|
hizkuntzekiko
jarrerak inferi daitezke. Gizabanako guztiekhobeto ebaluatzen dituzte estatus handiko hizkuntzaz mintzatzen diren irakurleak.
|
|
|
Hori dena ahantzi gabe, ez dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa erabili nahi badugu. ...e edo arauetan bilatu nahirik, aldi berean argi eta garbi onartzen ez badugu euskararen erabilera oztopatzen duten faktore asko eta asko gure baitakoak direla, euskaldunon baitakoak alegia. Â Euskaldun askoren hizkuntz gaitasun maila apala, egoera formal gehienetan erdaraz aritzeko joera edo errazkeria, euskaraz jasotako prestakuntza profesional urria, euskararen eragin indar sozial mugatua, gure
|
hizkuntz
jarrera eta jokabideen arteko desoreka begi bistakoa (Bernardo Atxagak ederki gogorarazi digunez, jendeak berealdiko gauza pila egiten du euskararen alde, salbu eta beharrezkoa den bakarra: hitz egitea), euskararen ideologizazio maila handiegia edo indarkeriari gehiegitan loturik agertzea, besteak beste, denak dira gure gizartearen barru barrutik euskararen erabilera sozialaren normalizazioa zango trabatzen duten faktoreak.
|
|
|
Euskalduntasunaren ardatza aspaldi pasa zen arrazatik (inoiz hor egon bada) hizkuntzara. Ez da gaurkoa
|
hizkuntzarekiko
jarrera hori, hizkuntza ren funtzio hori. Victor Hugok, 1843 inguruan, Euskal Herrian gaindi ibili zenean, ez zuen arrazakeriarik aurkitu, ez eta xenofobiarik, baina bai hizkuntzarekiko estima eta jarrera positiboa.
|
|
|
Hizkuntza bat edo bere duen unibertso eta nazio izaeraz jabetzearen alde doa, gizarte osoa inplikatuz, edo suntsibidean zeharo baztergarri den zerbait da bilakatzen. Eta
|
hizkuntzarekiko
jarrerak sakonki sustraituta daudenez, munta handikoa da sendo bezainbat zentzuz eta motibazioz jardutea._
|
|
2004
|
|
|
|
Hizkuntzen aurreko
jarrera hori ikusirik, giza baliabideen departamenduek enpresako aurrekontuaren %5 eta %10 arteko kopuru bat hizkuntzen ikaskuntzara bideratzen dute.
|
|
|
Hori, alde batetik. Beste aldetik, hiztun herritarren
|
hizkuntza
jarrerak aldatu behar dira, horien hizkuntza jokamoldeak irauli. Nola egiten da, ordea, aldaketa hori?
|
|
|
Izan ere, herri honetan ez dago gutxieneko kultura eta demokrazia linguistikorik, eta aski da; hor konpon! . Neuk beti uste izan dut
|
hizkuntza
jarrerak begirunean oinarritu behar direla. Josu Lartategik diosku?, baita naturaltasunean ere, ez militantismo absurduan: erreziprokoa behar du izan, baina!
|
|
|
Borroka ideologikoari darion atxikimendua berez ez da nahikoa, hori gizarte bizitzan txertatzeko botere maila ahaltsuaren eskurik gabe. Orobat, bigarren hau ere ez litzateke aski izango, huts hutsik,
|
hizkuntzarekiko
jarrera irmorik ezean. Alabaina, zertara garamatza honek guztiak azken buruan?
|
|
2005
|
|
|
Erabilera areagotzeko eginbide horretan muga ditugu oraingoz: euskaldun askoren erraztasun urria eta euren ingurune hurbila erdalduna izatea; erdaraz jarduteko ohitura; prestakuntza profesionala nagusiki erdaraz jaso izana; euskararen indar sozial mugatua; inguruko hizkuntzen balio indarra eta geure
|
hizkuntza
jarreraren eta jokabidearen arteko aldea. Beraz, faktore horiek denak gogoan egin behar dugu jokoan, irabaziak eta lorpenak gutxietsi gabe.
|
|
2006
|
|
|
Sebastia Serrano Bartzelonako Unibertsitateko Linguistika Orokorreko katedradunak dioenez, hizkuntza bat ikasteko %70 gogoa da eta %30, berriz, gaitasun intelektuala. Hori aintzat hartuz, aditu batzuen ustez,
|
hizkuntza
jarreren inguruko gogoeta egitea ez legoke sobera helduen euskalduntze prozesuari begira. Izan ere, motibazio integratzailea euskal gizartean txertatzeko nahia duen ikaslearen altzoan motibazio instrumental hutsa lanpostua lortzeko baino ez euskara ikasten dabilena, esaterako duena topa dezakegu euskaltegian.
|
|
|
•
|
Hizkuntza
jarreren ondorio sozialak antzeman eta kontuan izan.
|
|
|
•
|
hizkuntza
jarrerak (Amorrortu 2001a, 2001b, 2001c, 2004), • hizkuntza plangintza (Amorrortu 2002, 2006), • aldakortasuna linguistikoa (Amorrortu 2003a, 2005) eta
|
|
|
Honako gaiak aztertzen dira, besteak beste: euskara biziberritzeko plangintza: estatusa, korpusa, jabekuntza,
|
hizkuntza
jarrerak aldakortasun linguistikoa: aldakortasun geografiko, sozial eta erregistro mailakoa, hizkuntz galera estrukturala, euskaran oinarritutako pidginak, AEBetako euskara Hizkuntza, identitatea eta kultura:
|
|
2007
|
|
|
Dena dela, zalaparta kaotiko hori bakarrik ez zait deigarria gertatu.
|
Hizkuntzen gaineko
jarrerek esnarazi naute hasiera hasieratik, eta nagusienak aipatzearren, haien ahotsak idatzira ekartzen ahaleginduko naiz:
|
|
|
Eta administrazioan? Lantzen ote dira
|
hizkuntza
jarrerak. Hizkuntza erabiliaren gaineko hausnarketak egiten badakigu?
|
|
|
Antzera mintzo gintezke jarrerei dagokienez ere. Aldizkari honen 40 alean Euskal Herriko
|
hizkuntz
jarrerei egin genien begiradan, hogeita zazpi azterlan berrikusi genituen horietako zazpi bete betean euskalduntze alfabetatzean lekutuak (Perales, 2001a).
|
|
|
Helduen euskalduntze alfabetatzea (HEA) hasiera batetik euskara normalizaziorantz eroango duen prozesuaren adarretako bat kontsideratu izan da. Izan ere, euskara inoiz Euskal Herriko hizkuntza" normala" eta" naturala" izango bada eta herri honetan maila guztietako hartu emanetarako erabiliko badugu, hartarako behar diren baldintza politiko administratiboak,
|
hizkuntzarekiko
jarrerak eta hizkuntz eredu normalizatuarekin eta abarrekin batera, herritarrak hizkuntza arlo guztietan erabiltzeko trebatzea dugu zer eginetako bat da.
|
|
|
Euskal komunitatea, nekazariherri xeheetan barreiatua lokalismoak jota bizi izan da. Kanpoko eragina jasan etagero erdaldundu da, Araban eta Nafarroan euskararen galera lekuko, Bizkaian, Gipuzkoan eta Lapurdin oligarkiaren, burgesiaren eta jende letratuaren
|
hizkuntz
jarrerak lekuko. Ez da inport export trukerik edo harremanik egon, frantsesezkokultur produkzioa gazteleratu edo alemaneratu den bezalaxe.
|
|
|
euskara ez daalderdi batek modu alderdikoian erabiltzeko auzia, klase eta alderdien gainetikdagoen balioa eta ondarea delako. Alderdi horretatik begiratuta, beraz,
|
hizkuntzaren aldeko
jarrerak nazio jarrera eskatzen du, hiztun herri guztiaren interesei lotuadagoelako.
|
|
|
Arturo Campiónek" b" z idazten zuen" nabarrismoa", ia ia beti erdara erabili zuen arren, haren navarrismoa baskista baitzen.
|
Hizkuntzarekiko
jarrera eta ortografia gorabehera, pentsatu ohi direnak baino lotura gehiago daude Campiónen nabarrismoaren eta oraingo navarrismoaren artean: erdararen egitezko monopolioa, foruzaletasuna, katolizismo tradizionala, Espainiako beste erregioetako bizilagunekiko gehiagotasun ustea eta iraultzaren erabateko gaitzespena.
|
|
|
Burges katalan gehienek maiteago edo, behintzat, erabiltzenago zuten beren hizkuntza gure jauntxo batzuek euskara baino.
|
Hizkuntzarekiko
jarrera, neurri batean, tradizio administratibo eta literarioaren ondorioa da. Katalana literatura laiko aberats baten jabe izan zen Erdi Aroan.
|
|
2008
|
|
|
Gutxiengoaren hizkuntza hitz egiten dutenek, ez badute uste beren hizkuntzak balio handirik duela merkatu horretan, gutxietsi egiten dute beren hizkuntza eta gizartean" legitimitate" gehiago duen hizkuntza edo duten hizkuntzak ikasten eta erabiltzen saiatzen dira (Bourhis, 1994b). Hortaz, lagitimitate ideologikoa ez dago gobernuaren babes instituzionalarekin soilik lotuta; talde barruko eta kanpoko hiritarren babesarekin ere lotuta dago, hau da, hiritar horiek gutxiengoaren
|
hizkuntzarekiko
jarrera positiboa izatearekin eta gutxiengoaren hizkuntza ikasi eta erabiltzearekin ere lotuta (O’keefe, 2001). Gizarte zibilean, enpresa taldeek eta negozio pribatuek ere babes ditzakete gutxiengoen hizkuntzak; esaterako, lantokian eta establezimendu industrial eta komertzialetan hizkuntzaren erabilera sustatzearen bidez. Gutxiengoaren hizkuntza esparru publikoetan erabiltzea, paisaia linguistikoan barne, aurrez aipatu dugun moduan, oso lotuta egon daiteke taldeko kideek duten bizindar subjektiboarekin.
|
|
|
Datu linguistiko horiek zerrendatzen hasi aurretik, ordea, datuen bilketan aritu naizenean zaindu beharrekoak iruditu zaizkidan faktore batzuk ekarri nahi nituzke hona. Kontuan hartzekoa da datuen bilketan ari garenean biztanleen partaide guztiak egoki errepresentatuak izan behar dutela, ez gutxiegi ezta gehiegi ere7 Aldi berean, berriemaileen
|
hizkuntza
jarrerari eta erabilerari eragiten dioten faktoreak ezagutzen saiatu dugu, horretarako adi egon dugularik hiztunaren egoera pertsonalari eta baita hiztuna inguratzen duen testuinguru sozialari ere8 Guztiak hartu ditugu kontuan Zaldibiako hizkeraren azterketarako. Bilketa lanean abiatzerakoan, hiztunak aukeratzeko irizpide zehatzak hartu genituen kontuan, biztanleak egoki errepresentaturik izateari garrantzi handia emanez, ikerketak fidagarritasuna izan dezan.
|
|
|
Seme alabei, elebidunak izanda, eguneroko harremanetan euskararen aldeko hautua egiten laguntzeko ideiak eta baliabideak emango ditu. Hitzaldian, seme alaben
|
hizkuntza
jarreretan eta hizkuntza jokabideetan zer dagoen aztertuko da, eta horretatik abiatuz hainbat ideia proposatu eta zalantza argitzen saiatuko dira. Gurasoei zuzenduriko hitzaldia izanik, haurtzaindegi zerbitzua egonen da.
|
|
|
Botere publikoetan euskararen aurka lanean ari den hamaika gizaseme daude, baina ezin da ukatu gure
|
hizkuntzaren aldeko
jarrera zintzo eta langilea duenik ere badela. Edozelan ere, begira dezagun azken horiek zer nolako marko juridikotan ari diren lanean.
|
|
2009
|
|
|
25 urte bitarteko adin taldea da, bestalde, erdaldunena. Hain zuzen ere, talde dinamikoena da multzo hori, eta eragin handiena duena
|
hizkuntza
jarrerak finkatzean. Halere, gurasoek ereduaren aldeko jarrera erakutsi dute, oro har.
|
|
|
Irizarrek hala dio: " Langileen
|
hizkuntza
jarrera aldatzeko hobe gauza errazetatik hasi, bestela azkarrago galtzen dute ilusioa". Erraztasunak emate horretan hizkuntza simetria aipatu digu Irizarrek, HPSk azkenaldian modan jarri duen entzule pasiboen gaia.
|
|
|
• Haur eta gazteei zuzendutako ekintza ugari bideratu dira arrakasta handiz, horietako asko Donostiako ikastetxeekin elkarlanean aurrera eramandakoak: Haur jaioberrien kanpaina: gutuna eta lo kanten CDa Guraso euskaldunentzako nahiz erdaldunentzako haurren
|
hizkuntza
jarreretan eragiteko hitzaldiak Egutegia eranskailuekin Haurrak beti jolasean Eskola antzerkia Euskara zine aretoetara Haurrentzako Asteburuko aisialdiko jardueren berri ematea Oporretan euskaraz Euskararen eguna: gazteak zinera Auzoka eskola prentsa Gaztezulo aldizkariaren" Irakurriz gozatu" ekimena laguntzea Ahozkotasuna eta bertsolaritza Donostiako eskolarteko literatur lehiaketa Koldo Mitxelena Euskarazko produktuen gida Mugi kirol hilabetekaria Lagunarteko hizkerarekin jolasean
|
|
|
Perales, J. (2001)" Gainbegirada bat
|
Hizkuntz
Jarrerei Euskal Herrian". Bat Soziolinguistika aldizkaria 40:
|
|
|
Eta tentsio horretatik sortu ohi da, gehienetan, hizkuntzaren aurrerabidea. Tentsio hori bete betean lotzen da hizkuntzaren berrikuntzarekin eta, hein berean,
|
hizkuntzarekiko
jarreren berrikuntzarekin ere. Eta euskal hiztunen komunitateak behin baino gehiagotan frogatu du, modu ugaritan frogatu ere?
|
|
|
Beste batzuek faktore politikoekin dute lotura. Badira, noski, herritarren
|
hizkuntza
jarrerarekin eta euskarak herritarren begietara duen kontsiderazio sozialarekin zerikusia dutenak. Badira, nola ez, herritar guztien eta, bereziki, herritar elebidunen euskararekiko atxikimenduarekin erlazionatzen direnak.
|
|
|
Azkenik, mugak ditugu, baita ere, hizkuntza eskubideak beste hainbat eskubiderekin uztartu behar ditugulako edo, hizkuntza politika garatzerakoan, herritarren borondatetik eta
|
hizkuntza
jarreratik urruntzerik ez dagoelako edo hizkuntza hazkundeak berak ere kostuak dituelako.
|
|
|
17.3 Justizia Administrazioaren
|
hizkuntza
jarrerari buruz
|
|
|
Herri aginteek sustapenaren jarrera hartzeak, besterik gabe, ez du hizkuntza baten edo hizkuntza aniztasunaren etorkizun osasuntsua bermatzen, herritarren
|
hizkuntza
jarrera, edo hobeto esanda, hizkuntza portaera, baita horretarako erabakigarria.
|
|
|
Bestalde, beren burua ez abertzaletzat edo konstituzionalistatzat jotzen dutenen hizkuntza jokabideari buruz ari garela, jakina den arren, esan egin behar da
|
hizkuntza
jarreretan diferentzia pisudunak egon badaudela askotarikoa den esparru hori osatzen dutenen artean. Halaber, jakina da jarduera politiko instituzionalean, adibidez hainbat udal administraziotan, euskararen erabilera sustatzearen aldeko politika aktiboak garatzen ari direla urteotan esparru politiko horretako hainbat ordezkariren gidaritzapean.
|
|
|
Nolanahi ere,
|
hizkuntza
jarreren eremutik diskurtsoenera itzulita, esan dezagun batzuk eta besteak euskarara hurbiltzeko balio duten argumentu guztiek beren tokia izan behar dutela, modu baztertzailean planteatzen ez diren neurrian behintzat. Euskal gizarteak joera politiko eta identitate guztietakoen etxe propioa izan behar duen antzera izan behar du euskarak ere gu guztion tresna.
|
|
|
Besteak beste, hauek dira eremuak: hiztunen kopurua eta portzentajea, irakaskuntza, hedabideetan eta beste zenbait esparrutan egiten den erabilera, hizkuntzaren estatusa eta hizkuntzaren sustapen politika, belaunaldi arteko transmisioa eta hiztunen
|
hizkuntzarekiko
jarrera edo atxikimendua.
|
|
2010
|
|
|
Ideologikoak eta politikoak ez diren uste, balioespen, sinesmen edo aurreiritziek ere eragin handia dute, eta norbanakoaren
|
hizkuntzaren inguruko
jarrera osatzen dute, hein batean bederen.
|
|
|
Eta ezberdina da Iruñean edo Leitzan, eta minutu bat besterik ez da behar horretaz jabetzeko. Ukiezina den horrek, nolanahi ere, zure
|
hizkuntza
jarrera eta jokabidea ukitzen ditu, eta hiztun elebiduna alde batera edo bestera lerratzen edo bultzatzen du maiz.
|
|
|
Horiek denak euskaraz egiteak ez du nahitaez jarrera ideologiko edo politiko jakin bat eskatzen. Ideologikoak eta politikoak ez diren uste, balioespen, sinesmen edo aurreiritziek ere eragin handia dute, eta norbanakoaren
|
hizkuntzaren inguruko
jarrera osatzen dute, hein batean bederen.
|
|
|
Leitzako 5 urteko haurrek ez dute hizkuntza kontzientziarik.
|
Hizkuntzaren inguruko
jarrera kontziente, arrazoitu eta esplizituaz ari gara. Hizkuntzak egon badaudela ohartzen dira, jakina, eta agian nolabaiteko gogoeta ere egin egiten dute horren inguruan.
|
|
|
Perales, J. (2001). Gainbegirada bat
|
hizkuntza
jarrerei Euskal Herrian. Bat Sociolingü� stica Aldizkaria 40, 89
|
|
|
Euskal Herrian dagoeneko hainbat ikerlan egin dira jarreren eragina aztertzeko asmoz eta agerian gelditu da ikasleek hizkuntzarekiko adierazten dituzten jarrerek hizkuntzaren erabileran edota ikaste irakaste prozesuan eragiten dutela (Arratibel, 1999; Esp�, 1994; Larrañaga, 1995; Lasagabaster, 2001, 2003, 2007; Madariaga, 1994; Perales, 2001; Sagasta, 2000). Gainera, ikasleak etorkizuneko irakasleak direnean,
|
hizkuntzarekiko
jarreren lanketa ezinbestekoa da, beren emozioak eta hizkuntza bakoitzarekiko sentitzen dutena erraz transmitituko dutelako gelan daudenean. Gaia aztertzeko hainbat ikerlan egin dira hizkuntzak ukipen egoeran dauden hainbat testuingurutan:
|
|
|
4 JoeraK, JarreraK eTa HizpideaK
|
hizkuntza
jarrerak neurtzen duten ikerketetan ikusten da, euskarari buruzko gaztetxoen hizpidea, ez dela berdina ikastetxeetako hizkuntza eredu ezberdinetan. eta gaztetxo hauek eredu batetan ala bestean aritzea, beren gurasoen erabakia izan denez, gaztetxoen hizpidea ere, ez da eskolaren baitako (irakasle ikasleen arteko) kontua bakarrik, baizik, beren inguruetako hizpidearen harikoa (etxekoen, auzokoen, h...
|
|
|
amorrortu, e.; ortega, a.; idiazabal, i; barreña, a., 2009, Erdaldunen euskararekiko aurreiritziak eta jarrerak, Vitoria gasteiz: eusko Jaurlaritzaren argitalpen zerbitzu nagusia. amorrortu, e., 2001a," elkartasuna eta estatusa
|
hizkuntz
jarreretan: euskararen erabilera aurreikusten?", BAT Soziolinguistika Aldizkaria 40:
|
|
|
60 Zabalero horretaz jabetzeko aukera paregabea eman dute hurrengo urteek eta hamarkadek. Euskara erdarei buruzko jarrerak aldeko/ kontrako dikotomietara biltzen dituzten galdeketa gehienak ahul gertatu ziren (eta orain ere ahul gertatzen dira), EAEko
|
hizkuntza
jarreren eta commitment mailen benetako errealitatea artez jasotzeko.
|
|
|
Baina etorkinen kasuan, horiez gain, beste faktoreak badira: behin betiko immigrazioa ala ez, integrazio motibazioa, lehen
|
hizkuntzarekiko
jarrera, bizitza eta lan baldintzak, hizkuntza berriaren prestigioa, etab. Ildo honetan euskarak desabantaila handia badu: gutiengoaren hizkuntza da, beharrezkoa ez dena Ipar Euskal Herrian bizitzeko.
|
|
|
Eta Eleanitz proiektuarekin frogatu dugu hizkuntza goiztiarrarekin hastea, 4 urterekin hastea, ez dela inolaz ere kaltegarria: ez adimenarentzat, ez euskararentzat, ez
|
hizkuntzarekiko
jarrerarentzat; gainera, euskara ez da galtzaile, eta mesede egiten zaio?.
|
|
|
aurkeztuz. Jarraian, Garazi Labiano andereak, Nafarroako irakaskuntzan izan duen ibilbide pertsonaleko zenbait une gogoratu ondoren,. Unibertsitateko ikasleen
|
hizkuntza
jarrerak Nafarroan, aipatu zizkigun, euskarak Nafarroan duen egoera zailaren isla eskainiz.
|
|
|
gazteen ahozkotasunaren laborategi 30,37 Kb Garazi Labiano: Unibertsitateko ikasleen
|
hizkuntza
jarrerak Nafarroan 5,41 Kb Maialen Arnedo, Ane Badiola eta Leire Gandarias: Ahozko euskara formala eta aisialdian erabiltzen dena.
|
|
|
Aldekoaren hitzetan," horiek euskalduntzeko, euskara planak ditugu aspaldiko lagun. Horrenbestez, zonalde honetan euskararen erabilera sustatu eta hizkuntzarekiko motibazioa pizten lagundu gura genuke; beti ere, parte hartzearen eta talde lanaren bidez
|
hizkuntzarekiko
jarrerak landuz, eta euskararekiko jarrera kontziente eta positiboak sortuz".
|
|
|
Dena den, badirudi euskararen aurkako jarrera berri batzuk indartzen ari direla azken urte hauetan. Badakigu Euskal Herriko edo hobeto esanda EAEko
|
hizkuntza
jarrerak euskararen eleaniztasunaren aldekoak direla, baina jarrera berri horiek indartuz doaz.
|
|
|
Adibidez, hizkuntza klaseen arteko ezberdintasunen ispilua bada, hizkuntzak klaseen arteko ezberdintasuna erreproduzitzen du ere. Kasu horretan, esatea egitea da, eta nola esaten den ere egitea da, sortzen du; eta egite horietan
|
hizkuntza
jarrerek zerikusi handia dute. Kriptikoegia ez izateko, adibide bat ematea da.
|
|
|
Horren lekuko dira, ere, Kanten haritik Cassirerrek idatzitako hitzok: " Hizkuntza, ezaguera bezala, ez da emandako objektu baten ‘kopia’ hutsa, aldiz,
|
hizkuntzak
jarrera espiritual bat adierazten du, zeinek —objektiboa denaren gure pertzepzioan— beti faktore erabakigarri bat osatzen duen" 138 Finean, autore horrek, aspaldi Humboldtek bezala, kategoria kognitiboak ordezkatzen ditu kategoria linguistikoengatik, modu horretan hizkuntzaren natura bera —eta horrek munduarekiko duen lotura ere— argiago ikusten delarik. Horrenbestez, eta planteamendu horren tradizio luzeari so eginez, zera dio Fernandez Guizzettik:
|
|
2011
|
|
|
Honi deituko dio Txepetxek ikaste prozesu primarioa edo prozesu naturala. Hizkuntza batean jarduteak haurrari
|
hizkuntzarekiko
jarrera baikorra sortarazi dio eta honela bere izateari lotuta geratu zaio. Ondorioz, erabilerak ezagutza dakar eta honek hizkuntza erabiltzeko motibatu du.
|
|
|
Geroago, ordea, 12 urteetan afektibitateak ez du halako garrantzirik eta umea mundu instituzionalean barneratzen ari da (eskola, lan mundua, lagun taldea,...). Umetan inkontziente zituen ohitura batzuk orain kontziente egin ditu eta
|
hizkuntzarekiko
jarrerekin ere halaxe gertatuko da. Txepetxek ibilbide kulturala deitzen duen hau abiatzeko, beraz, hizkuntzarekiko motibazioa ezinbestekoa da.
|
|
|
Horrela, momentu historiko bakoitzean, osotasun sozialak gizakien pentsamoldeetan eta portaeretan duen eragina ez bada aztertzen, itxurak eta azaleko gertaerak besterik ez dira ezagutzen. Hortaz,
|
Hizkuntzekiko
jarrerak, motibazioak edo hizkuntzen erabilerari, ezagutzari edo transmisioari buruzko dinamikak atzemateko, testuinguru sozialak bere osotasunean hartu behar dira kontuan.
|
|
|
ez behintzat, inola ere, aritmetikan, gramatikan edo fisikan hain ezagun ditugun hitz asko bezain zahar. hain hain berria ere ez da ordea: XX. mendea baino lehen sortua da, nolanahi ere. zenbait soziolinguistak XVIII. mendearen azkenaldian aurkitu uste izan dio jatorria, greziako
|
hizkuntza
jarrera dibergenteen (eta, dibergentzia larri haien barruan, Diglosiaren purgatorioaz. Teoriatik tiraka – Mikel Zalbide elebitasun kontzeptuaren) eskutik. horietariko baten hitzetan esanik" the term diglossia in its greek meaning (bilingualism) has been used since the late eighteenth century to describe the metalinguistic difference of opinion on which language the greeks ‘‘should’’ speak (Frangoudaki, 2002:
|
|
|
Ikuspegi soziolinguistikoari esker, gure gazteek ikusiko lukete gutxitutako hizkuntza batean irakaskuntzaeta ikasketa prozesuak zailtasunekin topo egiten duela oinarrizko hiru faktoretan: ...za erabiltzeko eremuak egotea (edo ez egotea), eta (3) hizkuntza ikasteko jarrera lagungarriak izatea. hain zuzen ere, Diccionari de sociolinguistica lanak azpimarratzen dituen kontzeptuen artean daude motibazioaren garrantzia, hizkuntzaren erabilgarritasunaren pertzepzioa, hizkuntza kontzientzia eta hizkuntza erabilera. hasiera batean, eta egoera soziolinguistiko normalizatu batean, inork ez ditu
|
hizkuntzarekiko
jarrera negatiboak. hizkuntza aurreiritziak gutxitze egoeretan izaten dira eta, beraz, soziolinguistikaren irakaskuntzak jarrera horiek hobetzen lagundu dezake. horren ondorioz, ikasketa erraztu eta hizkuntza gaitasuna hobetuko da. orduan, zirkuitu osoaren berrelikadura gertatuko da: gaitasuna handiagoa denez, ikasketa prozesua hobetu egiten da eta jarrerak positiboagoak dira, etab. hala eta guztiz ere, nerabezaroko jarrerak hiru esperientziatatik abiatuta bakarrik hobetu daitezke:
|
|
|
Bigarren hezkuntzan, gatazkaren soziolinguistikaren funtsezko gaiak diziplinartekotasunaren bidez landu daitezke (hizkuntza literatura soziologia historia) baita oso bestelako beste gai batzuen bidez ere; besteak beste, norberaren
|
hizkuntza
jarreren autoebaluazioa, europako errealitate soziolinguistikoaren azterketa; soziolinguistikari buruzko zientzia fikziozko narrazioak, Nova Cançóren eta rock katalanaren historia eta testuak, pentsamendu eta saiakera ekoidiomatikoa, eta katalanaren gizarte historia.
|
|
|
Egoera soziolinguistiko normalizatu batean, inork ez ditu
|
hizkuntzarekiko
jarrera negatiboak. Hizkuntzaaurreiritziak gutxitzeegoeretan izaten dira eta, beraz, soziolinguistikaren irakaskuntzak jarrera horiek hobetzen lagundu dezake. tako testuak eta tituluak ematen ditu ikasleekin hainbat kontu lantzeko; esaterako, hizkuntzaren batasuna eta ekolinguismoa.
|
|
|
hizkuntza kodeez jabetzea; alor akademikoan ikasi dena burutzeko zenbait eremu egotea; eta hizkuntzak ikasteko jarrera lagungarriak egotea. katalanarena bezalako gutxitze prozesuetan, gazteek zailtasunak topatuko dituzte lehenengo bi oinarrietan, ez baitituzte katalana erabiltzeko nahikoa erabilera eremu izango eta gutxitutako hizkuntza aurreiritziez eta jarrera negatiboez inguratuta biziko baitira. Joanek dioenez, irakasleek ez dute informatzaile hutsak izan behar, eta ideia hori Bigarren hezkuntzan
|
hizkuntza
jarrerak jorratzeko moduari buruzko lan batean garatzen du. Beste atal batean, hizkuntzakoordinatzaileek Bigarren hezkuntzan eta Batxilergoan duten papera aztertzen du. hirugarren kapituluan, ikasleen hizkuntza gaitasuna neurtzeko elementu orientatzaileak ematen ditu.
|
|
|
Adibidez, Txutsiztan herrialdeko biztanleen aldeko edo kontrako jarrera izatea ezinezkoa da herrialde hori ezezagun zaigulako, guk asmatu dugu-eta. gerta daiteke, gertatzen da, objektua ezagutu arren bereizteko gauza ez garenean harekiko jarrera ezin eraikitzea. Adibidez, aho gingila edo hizkuntza bakar bat besterik ezagutzen ez duenari bere
|
hizkuntzari buruzko
jarreraz galdetzea, segur asko, horrelako kasuetan pertsonek ez dute objektu horiekiko jarrerarik eraikitzen.
|
|
|
Liburu honetan, sakon aztertzen da hizkuntzaren normalkuntzaren esparruan garrantzia nagusia duen gaia,
|
hizkuntzekiko
jarrerak eta aurreiritziak. Ikerketa honen helburu nagusia da, batez ere arrakastaz euskaldundu ez diren euskal herritarren jarrerak eta aurreiritziak aztertzea. honela, elebitasunerako mesedegarri diren aurreiritziak arakatzen dira, eta jarrerotan zein faktorek eragiten duten antzematen dira. helburu hau betetzeko osagarriak diren bi metodologia nagusi erabiltzen dira; kualitatiboa eta kuantitatiboa. kualitatiboari dagokionez, hainbat eztabaida talde egin dira, inguru soziolinguistikoaren arabera sailkatuak, eta bertan 47 lagunek parte hartu dute. helburua batez ere euskaldundu ez direnen
|
|
|
Bukatzeko azpimarratu nahi da, ikerketa hau azterketa eredu bezala oso baliagarria izan daitekeela, beste eragin esparru edo bestelako populazio batetara zabaltzeko, adibidez; 18 urte baino gazteagoak edo etorkin populazioa horregatik guztiagatik, interesgarria eta gomendagarria da oso liburu hau, hizkuntzen normalkuntzen zein
|
hizkuntzen
jarreren eta aurreiritzien egoeraren inguruan interesa duen ororentzat. l
|
|
|
Itzulpen industriak sekulako garrantzia izango du, eta gastu bezala ikusten duenari inbertsio alderdia erakustea komeni da. Inbertsioa kultura eta giza harremanen garapen aberatsago eta orekatuagoen alde. gure artean, jada, zigor eta debeku oso agerikorik ez dugu ikusiko, baina ondo dakigu hizkuntza kontuetan, haiek bezain eraginkorrak direla jarrerak. eta hauen ezagutza ezinbestekoa dela hizkuntza gutxituen alde egiteko.
|
hizkuntza
jarreren eremua mundu ezezagun bezain konplexua da. Ageriko eta ezkutuko jarrerak eta aurreiritziak dauzkagu hizkuntza batzuen alde edo kontra egitera eramaten gaituztenak.
|
|
|
Beharrezko hizkuntza izan ezean, izan ere, ez baita benetako hizkuntza izango hiztunaren kontzientzia sozialean. Hori modu ohartuan edo oharkabean barneratzen da hiztunaren praxian, ezarian ezarian, eta hiztunaren
|
hizkuntz
jarrerak eta jokabideak zertzen ditu txarrerako edo onerako.
|
|
|
Romaine, Suzanne: . Pidgin eta kreolera
|
hizkuntzei buruzko
jarrerak?, Hizkuntzen mundua. Munduko hizkuntzei buruzko txostena, 2005, EHU, 309 or.
|
|
|
sarri asko umetan ama hizkuntzan berba egiteagatik zigortu izana dago. Hizkuntzei lotutako trauma ugari daude, eta horrek, nolabait,
|
hizkuntzarekiko
jarrera baldintzatzen du?. Carme Junyent,. Hizkuntza nagusien laguntzarik gabe, gutxituek jai dugu?, Egunkaria,.
|
|
|
Euskaltzaindiak, ez bere ohiko jardueretan (hileko batzarrak eta abar), ezta antolatutako Euskaltzaleen Biltzarretan ere, ez zuen euskararen batasuna bultzatzen. Are gehiago, Akademiaren ekitaldi publikoetako
|
hizkuntza
jarrera ikusita, eta bereziki Haritxelharren sarrera hitzaldian (Baigorri, 1963) gertatutakoa eta gero, Txillardegik dimisioa aurkeztu zuen. Lojendiori bidali zion dimisio gutunean euskaltzain urgazle diploma bueltatu zion, Baigorrin ikusitakoa deitoratuz:
|
|
|
Noski, hizkuntzaren ideologia hertsiki lotuta zegoen unibertsitate proiektuarekin. Hala, euskal unibertsitate (universidad vasca) baten alde zeudenak bai gerraurrean bai gerraostean, unibertsitate proiektua zenbat eta gehiago lotu unibertsaltasunarekin eta ezagutza abstraktuarekin, orduan eta
|
hizkuntza
jarrera erdaltzaleagoa izaten zuten. Zentzu horretan, UEUren ekarpena izan zen unibertsaltasunik galtzen ez zuen euskarazko unibertsitate proiektua prestatzea eta Udako Ikastaroetan proiektuaren egingarritasuna erakustea.
|
|
|
Askotariko informazio soziolinguistikoa bildu da galdetegiei esker:
|
hizkuntzarekiko
jarrerak, erabileradatuak, hizkuntzaren etorkizunari buruzko hausnarketak, eta baita ere, adibidez, hizkuntzek hezkuntza sistemetan daukaten lekua eta tratamendua. Atal honetan, hain zuzen ere, datu horietara joko dugu behin baino gehiagotan.
|
|
|
Hizkuntzaren bestelako ezaugarriak: balio soziala, prestigioa,
|
hizkuntzarekiko
jarrerak?
|
|
|
Fishmanek ohartarazten du eskalaren maila goren honetan funtsezko eginkizuna mehatxupeko hizkuntza jaso eta berreraikitzea dela, eta zeregin hori ezin dela ordezkatu, esaterako,
|
hizkuntzaren aldeko
jarreren bidez:
|
|
|
Garbi dagoena da samiera ikasgai modura irakatsita bakarrik ez dagoela ikasleek hizkuntza hau ikastea lortzerik, nahiz eta
|
hizkuntzekiko
jarrera positiboak bultza litzakeen.
|
|
|
Hitz gutxitan, kultura aldaketa edo ordezkapen larria: gaur egun, biziari loturiko euskal identitatearen ordez diskurtsoaren identifikazio joko sinbolikoak dira nagusi eta hiztun arruntaren
|
hizkuntza
jarrera eta erabilera naturalaren ordez, kanpo behatzailearen jarrera semiotiko kritikoak.
|
|
2012
|
|
|
Galizieraz egiten duen oro, hein batean bada ere, normalizatzailea da, hizkuntza aldaketaren (edo aldaketa ezaren) bultzatzailea. Galizieradunek barneratu behar dute normalizatzaile direla eta euren
|
hizkuntza
jarrerak aldatzeko bideak hartu. Horretarako, beharrezkoa da hiztun horiek mimatzea.
|
|
|
...retarako, adibidez, haurrak eta gurasoak euskaraz jolasten jartzea izan liteke aukera bat. ondo pasatzeko dinamiken bidez haurrek haurren artean eta gurasoekin; eta gurasoak euren artean ere euskaraz jolasean jartzea izango litzateke helburu, ahal bada maiztasun batekin. ekintza eta aktibitate horiek aurrera eramateko oso garrantzitsua litzateke jolasen antolatzaileentzat helburuak argi izatea eta
|
hizkuntza
jarrerak ere bai. ezinbestekoa litzateke euskara ulertzen ez dutenak deseroso ez sentitzea, baina aktibitateak euskaraz burutu lirateke. puntu hau errespetatua izateko garrantzitsua izan daiteke euskara elkartearen parte hartzea. oso positiboa izan daiteke euskaraz ez dakien gurasoarentzat bere haurrarekin euskaraz ere jolasteko gai dela erakustea. oso positiboa izan daiteke haurrarentzat eskolat...
|
|
|
• Hitz gakoak: kultur aniztasuna, hizkuntza aniztasuna,
|
hizkuntza
jarrerak, harreman sareak.
|
|
|
Jarrerek jokamoldea bideratuko dute.
|
Hizkuntzaren aldeko
jarrerek erabileran, ikas prozesuan zein inguruan jarduteko moduan eragin zuzena izango dute." 4
|
|
|
umeak daudenean tartean, adin guztietako hiztunek erabiltzen dute gehiago euskara, umerik ez dagoenean baino. Haurren hizkuntza ohituratan eta
|
hizkuntzarekiko
jarreratan eragiteko kontzientzia ondo txertatua dagoela berresten du datuak, gizarteak ondo barneratu duela haurren ezagutzan eragiteko, etxean ere lan egin behar dela. Baina haurrik ez dagoenean portaera aldatzeak pista berri bat ematen du, kontzientziarekin batera koherentzia landu beharra dugunaren ideia.
|
|
|
• Hitz gakoak: hizkuntza gutxitua, marketing, publizitatea, pertsuasioa,
|
hizkuntza
jarrera
|
|
|
Gero marko teorikoan hobeto azalduko dugunez, teoria zientifikoak" aktitude aldaketa" gisa definitzen du pertsuasioa, eta alde horretatik, gure ikergaia hizkuntzaren eta, zehazki, euskararen ingurukoa denez, behar beharrezkoa da soziolinguistikaren eremutik hizkuntzarekiko aktitudeei buruz eta euskararen inguruko aktitudeei buruz zehazki egin diren ikerlanak kontuan hartzea. Bide batez esanda, soziolinguistikaren esparruan, euskaraz,"
|
hizkuntza
jarrerak" terminoa erabiltzen den arren sarri, guk" hizkuntzarekiko aktitudeak" hobetsi eta erabiliko dugu, pertsuasio ikerketak egiteko erabiltzen diren hizkuntza nagusietan latinetikako hitza erabiltzen delako eta gure ikergaiaz jarduteko zehatzagoa delakoan" aktitudea" terminoa" jarrera" baino.
|
|
|
Horrela, ezagutza unibertsalizatzeak ondorio positiboak eragingo ditu, besteak beste, euskaraz bizitzeko, hizkuntza hautua bermatzeko, administrazio publikoen eginkizunak betetzeko, euskara gutxiagotzen duten
|
hizkuntza
jarrerekin amaitzeko, etab.
|
|
|
Kontuan izanik inbasioak, kolonizazioak eta okupazioak, bai eta menderatze politiko, ekonomiko edo sozialek ere, sarritan hizkuntza arrotza inposatzea dakartela, edota gutxienez hizkuntzen balioen pertzepzioa desitxuratzea eta hiztunen hizkuntza leialtasunari kalte egiten dioten
|
hizkuntza
jarrera hierarkizatzaileak; eta kontuan izanik arrazoi horiexengatik subiranotasunera heldu diren herri batzuk hizkuntza ordezkatze prozesuan murgildurik daudela, antzinako botere kolonizatzaile edo inperialaren hizkuntzaren alde egiten duen politikarengatik;
|
|
|
Hala ere, aurrerantzean, “Punpalaplan Euskal Jolasen Bilduma (3) ”. Argitalpen honetan, 30 jolas biltzen dituen DVDa, 30 abesti dituen CDa eta liburuxka bat (Jolasa,
|
hizkuntza
jarreretan eta jokabideetan eragiteko bide eraginkorra artikulua eta jolas eta abestien inguruko informazioa) aurkituko dituzte gurasoek.
|
|
|
Demolinguistikan agertu ohi diren hiru gai nagusiak aztertzen dira inkestan: hizkuntzen ezagutza, hizkuntzen erabilera eta
|
hizkuntzekiko
jarrerak. Aztergai bakoitza hainbat ikuspuntu eta hainbat aldagai kontuan harturik analizatzen da:
|
|
|
Baina horrela izanik ere, Gomez jaunak eremu euskalduneko datuak nabarmendu ditu, euskararen aurka daudenen kopurua handitu dela aitortuz —" 2001ean %3, 2 izatetik 2011n %9, 4 izatera igo dira" —; eta, zergatikoa argitzerakoan, honako hau adierazi du: " euskararen erabileraren presiopean daude eremu horretako herritarrak, eta egoera horrek
|
hizkuntzaren kontrako
jarrera sortzen du, eta hori gertatzea arrazoizkoa eta logikoa dela uste du". No comment.
|
|
2013
|
|
|
Nasa yuwe
|
hizkuntzaren aldeko
jarrerarik badago?
|
|
|
• Hitz gakoak: framing a,
|
hizkuntza
jarrerak, hizkuntza ekologia, bizikidetza.
|
|
|
• Hitz gakoak: psikosoziolinguistika,
|
hizkuntza
jarrera, komunikazioa, euskara.
|
|
|
Esate baterako, esan daiteke euskal soziolinguistikaren ikerketan euskara gaitasunarekin lotuta daudenak edo esparru desberdinetako erabileraren ezaugarriak aztertzen dituzten lanak gailentzen direla, eta horietan eragiten duten aldagai desberdinen azterketak.
|
Hizkuntza
jarrerak, hizkuntza politikak eta hizkuntza plangintzak ere leku berezia hartu dute euskal soziolinguistika ikerketa esparruan. Nolanahi ere, hemen aipatzen ditugun hauek gutxi batzuk besterik ez dira, egileak 17 lerro bereizi baititu euskal soziolinguistikaren esparruan.
|
|
|
Gorago aipatua izan den Soziolinguistika Eskuliburuak, lehen atala soziolinguistika aurkezteari eskaini eta gero, besteak horrela banatzen ditu lantzen dituzten edukien arabera: bigarrena, hizkuntza aldakortasuna; hirugarrena, hizkuntza ukipena; laugarrena,
|
hizkuntza
jarrerei eta hizIñaki Mart� nez de Luna, Estibaliz Amorrortu, Maria Jose Azurmendi, Jean Baptiste Coyos, Jone Miren Hernández, Lionel Joly, Inma Muñoa, Pablo Sotés eta Belen Uranga – Azken urteetako euskal ikerkuntza soziolinguistikoaren azterketa deskribatzailea kuntza ideologia; bosgarrena, hizkuntza politika eta hizkuntza plangintza; azkenik, hizkuntzak aztertzeko ikerketa metodo... (Zarraga, 2010)
|
|
|
Hizkuntza erabilera, bestalde, hertsiki loturik dago hizkuntzari dagozkion beste hainbat aspekturekin. Aztergaiaren erdigune hizkuntza erabilera hartzea da Arrue Proiektuaren bereizgarrietako bat, baina horrek ez du esan nahi
|
hizkuntza
jarrerak, hizkuntza eskuratzeko eta hartaz jabetzeko bideak edo hizkuntzaren inguruko beste hamaika elementuk erabilera horretan izan dezakeen eragina alde batera uzten denik.
|