|
2000
|
|
|
Hizkuntzen azoka hau lehen mailakoa omen da bere arloan. Beren hizkuntza eta kultura sustatu nahi duten
|
herriek
erakusleiho aparta dute Expolangues en. Aurten, Australia izango da nabarmenduko den herrialdea.
|
|
|
Euskal Herriak bere ordezkaritza izan dezan nahi dugu. Maastritchteko eta Amsterdameko itunaren arabera ari gara; 200 artikuluaren arabera, gurea bezalako
|
herriek
eta beren gobernuek ordezkaritzak izan ditzaten, baina Espainiako gobernuak behin eta berriro ukatzen digu aukera.
|
|
|
Jarrai dezagun, beraz, desobedientzia zibilaren bidetik, estatuekiko intsumisioarekin, herri honi bere etorkizunaren jabe izaten lagunduko dion irudimenezkoak eta demokratikoak diren formulekin. Eta mesedez, ez dezagun ahantz
|
herriek
estatuen ezarpenari aurre egiteko ezinbestekoa den baldintza, elkartasuna, alegia.
|
|
|
|
herriek
, nazioek ez dute eskubiderik; ideologia bukatu dela esaten dute, merkatu librearena, liberalismoa eta ideologiaren bukaera bera ere ideologia bat ez balira bezala.
|
|
|
Horrek eraman zituen, XII. mendearen azken aldera, bakebiderako marka erabakitzera, 1179 urtean elkarren artean hitzarmen bat onartuz, Karolingioen erara; hau da, lehenagoko Marka Hispanikoaren antzera jarri zuten muga. Inter Bizcahiam et Ipuzcuam?; Itziartik Durangoraino eta Araba barnera arte. Tarte muga horretatik zetorkigun Markina izena Debarroaren barrenaldeko eta Artibai ibarreko
|
herriek
osatzen zuten barrutiarentzat: Elgoibar (Mendaro eta Astigarribira arte), Eibar, Plaentzia (Soraluze Erlaibia), Xemein (oraingo Markina) eta Etxebarria.
|
|
|
Kontuan izanik Nazio Batuetako kide diren
|
herriek
gizakiaren oinarrizko eskubideetan, gizakiaren duintasun eta balioan eta gizonen eta emakumeen eskubideen arteko berdintasunean duten fedea tinko azaldu dutela Agirian; eta, askatasunaren ikuspegi zabalago baten barruan, gizarte aurrerakuntza sustatzeko eta bizitza maila jasotzeko erabakita daudela adierazi dutela;
|
|
|
Maparen balio estrategiko horretaz, aspaldian konturatu ziren bai Estatuak berak, bai estaturik gabeko herriak ere. Maparen balio erantsia aspaldian ikusi zuten bailurralde bat bere menpe zeukan botereak, bai botererik eduki ez arren bere eremupropioa eraiki gura zuten
|
herriek
ere. Eskoletan, estatu eskoletan zein estatubakoeskoletan, mapak leku apartekoa du.
|
|
|
Lurraldetasuna, gai zentrala izan da, eta gaur ere bada, nazio eraikuntzetan.Nazioek,
|
herriek
eta estatuek argiro erakutsi dute beren historiaren joan etorrian, territorio baten jabe izatea zenbat baloratzen den: maiz izan dira borroka latzak, mapetako marrak harago edo honago eraman edo ekartzeagatik.
|
|
|
Kolektibitateen harreman sozialak etaerakunde politikoen joko administratibo eta militarrek markak eta mugak maiz aldatudituzte lekuz; horiek gaur hemen egotea eta bihar hara eramatea, bai historia zaharreanbai garaikidean sarritan ikusi dugun afera da. Horretan azpimarragarria da jakitea, ezenkolektibitate sozialen gainean eraikitzen diren entitate politiko eta administratiboekezartzen dituztela normalean marka lerroaren definizioak; eta, ez entitate politiko etaadministratibo horiek zerbitzatzen omen dituzten
|
herriek
berek. Markatze etamugatze lan horretan, berebiziko rola jokatu dute mapek gizateriaren historian.
|
|
|
Esperantzaz amaitzea egokia iruditzen zaigulako. Imajinatzen al duzue
|
herriek
burujabetasuna batuta eta baketsuki lortzea. Herri horren borondatea adierazten duengutun bat agintarien etxera bidaltzea nahikoa balitz?
|
|
|
Merkatuaren hegemoniaren pean txertatzeko dabiltzan sozialista izandako
|
herriek
, lorpen ezin okerragoak gauzatu dituzte: pobreziaren hedapena, ezberdintasun sozialak, langabeziaren handitze ikaragarria, zorduntze prozesuak, ustelkeria, eta abar.
|
|
|
Sare telematikoen erabilpenean zehar estatu boteretsuek besteen jarduera ekonomikoak eta politikoak zain ditzakete, haien subiranotasunaren aukerak gutxiagotuz. Beraz, pertsonen kontrola saihesteko heziketa, legeak, eta erakunde eraginkorrak beharrezkoak diren modu berberean,
|
herriek
mekanismo legalak eta nazioarteko erakunde betearazleak14 behar dituzte beren burujabetasuna babesteko.
|
|
|
LIBERTATEA: ...etsa eta ene ametsa; eta libertatearen lurra amets nuelako joan nintzen bertze lur haren bila, zeina urezkoa baitzen eta itsaso zeritzan; baina bazegoen itsasoaren bertzaldean bertze leku bat, non libertatearen bertze lur bat eskura baitzitekeen, eta lur hura Indietako lurra zen, zeren, baldin egia bazen, Americo Vespuciok erraiten zuen moduan, baita Bartolomé de las Casasek berak ere, ezen hango
|
herriek
urrea mesprezatzen eta arbuiatzen zutela, zinez izan behar baitzuten haiek herri libreak; eta zeren, baldin egia bazen, Vasco de Quirogak erraiten zuen moduan, ezen Mundu Berria berri zela, ez aurkitu berri zutelako, baina guztiz berri zelako bai jendeetan eta bai bertze guztian, halako suertez non beldur handirik gabe segura baitzitekeen ezen jende berri haiek Paradisuan bizi zirela —eta Hi...
|
|
|
Bat etorri behar dugu
|
herriek
euren artean lotura txikiak zituztela esatean; Estatuen artean harremanik ez. Gerla zen herriok gerturatzeko bide bakarra, elkar hiltzeko tenorean zirenean.
|
|
|
Jendeen arteko zuzenbide naturalaz eta Jendeen arteko zuzenbide positiboaz hitz egiten bada, xedea, beti beti, hauxe da:
|
herriek
eurek moldatu ez eta nazioek —den norbanakorik txikienak bezalaxe— aginduzko dituzten justiziaren oinarri betierekoak itun, tratatu eta ohituretatik bereiztu, azken horiek herrien emaitzak baitira.
|
|
|
Edozein modutan ere, norberak bere burua aska al dezake kontzertu berezko eta ezinikusizko ahalmen horren eragin eta onuragarritasunetik? Horren bitartez, hain zuzen ere, asaldurarik eta iraulirik gabe,
|
herriek
lege makurren justizia egiten diote euren buruari, eta halaber, gizartea bera babesten dute, legegileari emandako ustekabekoetatik eta legegilea bera ere bere buruaren hutsetatik.
|
|
2001
|
|
|
Dagoeneko zenbait lan eskaini badigu ere, ETBk garbi eduki behar du ez dela sortu Tamararen kanta buruz ikas dezagun, gure herriaren identitateari eusteko eta egunero garatzen dugun nortasunaren lekuko izateko baizik. Gurea bezalako
|
herriek
beren kultura sortzeko eta hedatzeko dituzten baliabideak lehentasunez garatu behar dituzte, kultura lan eremu estrategikoa bihurtzeko. Eta horretan, fikzioa eta dokumentala, pantaila handia nahiz txikia, beharrezkoak ditugu, besteek gure historia idatz ez dezaten.
|
|
|
Gernika, Durango, Markina eta Lekeitio
|
herriek
mapan sortzen duten erronboaren bihotzean, Bizkairik eta Euskal Herririk euskaldunenean, Lea ibaiaren urek bizitza sortzen jarraitzen dute. Jaiotzen den Oiz mendiko magaletik Kantauri itsasoraino, iparrerako bidean igarotzen dituen nekazal kutsuko herrien nortasun komuna eraikitzen jarraitzen du.
|
|
|
Munduko bazter guztietan, ondorio samingarriak dituzten gatazka politikoak soluziobide politikoak aurkitzen ari dira,
|
herriek
beren kabuz inongo mugarik gabe erabakitzeko duten eskubidean oinarrituta. Horrela jaso tzen dute nazioarteko oinarrizko itunek; giza eskubideen eta herrien eskubideen inguruko itunak, elkar ulertzea eta elkarren errespetuaren oinarri direnak, nahiz eta estatu moderno askok ez dituzten berretsi.
|
|
|
Hurrengo herria Plentzia da, Barrikatik banatzen duen ibaia inguratu eta zeharkatu ostean harrapatuko dugun herri turistiko gogoragarria. Plentzia zeharkatuz Gorlizen sartuko gara (etxe multzo bakarra osatzen dutela esan dezakegu), bi
|
herriek
konpartitzen duten eta beren erakarpen turistikorik garrantzitsuena den Hondartzaren ingurutik. Hondartzaren azken muturretik hain zuzen (aldapan metro batzuk gora egin eta ezkerrera), Gorlizko Itsasargiraino eta inguruko Uztrikoetxe lur mutur ikusgarriraino eramango gaituen oinezko bidea hasten da, biziki gomendatzen duguna; besteak beste, Barrikako mirariak kontrako aldetik mirestea ahalbidetuko gaituelako.
|
|
|
Historiaren hasieratik arduratu da gizakia ametsen jatorriaz eta esanahiaz, eta ordutik hasita aztertzen dute egileek garai eta kultura desberdinetan lo egitea eta amets egitea zer izan den. Antzinako Grezia, amets egitea mendebaleko Erdi Aroan zein Ekialdeko kulturetan, Ipar Amerikako
|
herriek
zer zioten honi buruz, Sigmund Freud eta psikoanalisiak eginiko ametsen interpretazioa, Carl Gustav Jungek Freudekin gai honen inguruan zituen desadostasunak, inkontziente kolektiboaren garrantzia, lotan ari garenean zer gertatzen den, garuna edo ametsak sortzen diren lekuaren funtzionamendua eta eboluzioa, amets premia eta ametsen baliagarritasuna, loaldiko arazoak...
|
|
|
Beraz, ikusi dugunez, estatistika ofizialak zorpeko
|
herriek
jasaten duten oinarrizko bizioarekin konpatibleak dira bi zentzutan: gainzorpetzearen aldetik eta transakzio korronteen diferentzia ez nuluen aldetik.
|
|
|
Analytical Issues in Debt delakoaren arabera, zorpeko
|
herriek
zeintzuen transakzio korronteen balantzek, 1983tik 1987ra, 82 miliardo dolarreko defizit globala jasan baitute uko egin diote epealdi horretan gainerako munduari 18 miliardo dolarreko aurrezki erreala transferitzeari.
|
|
|
Zorren stock ak 100 miliardo dolar korronteko balioa galdu du. Baina arindura horrek ez du definitzen gainerako munduko zorpeko
|
herriek
egindako inolako ordainketa fluxurik.
|
|
|
82 miliardo dolar ken kopuru hori ukitu duen erosioa. Horrela, 82 miliardo dolar horiek %20ko depreziazio osoa jasan badute, zorpeko
|
herriek
lortu duten defizit berria plus 65,6 miliardo dolarreko balio errealera iritsi da eta ez minus 18 miliardo dolarreko baliora.
|
|
|
Beste moneta azpibalioztatu edo gainbalioztatu behar zen dolarraren aurrean edo paritate marjinen tarte barruan gorde behar zen. Beste
|
herriek
berek dolarrak erosi edo saltzeko prezioa aldatu behar zuten, dolarraren truke tasan aldaketa bat lortzearren» (Meier 1982, 77 orr.).
|
|
|
Greziarren eta erromatarren garaian, bi
|
herriek
txerria jaten zuten gehien. Erromatarrek, “botuluak” edo “boteluak” bezalako hestebeteak ikusten zituzten, gaur egun Galizia, Asturias eta Leongo botilek ordezka ditzaketenak.
|
|
|
Artoaren existentziaren ebidentziarik zaharrena, 7.000 urte ingurukoa, Tehuacán ibarrean (Mexiko) aurkitu dute arkeologoek, baina litekeena da Amerikako bigarren mailako beste zentro batzuk egotea. Zereal hori funtsezko artikulua zen maien eta azteken zibilizazioetan, eta zeregin garrantzitsua izan zuen erlijio sinesmenetan, jaietan eta elikaduran; bi
|
herriek
ere esaten zuten haragia eta odola artoz osatuta zeudela. Artorik zaharrenaren biziraupena eta haren hedapena gizakiei zor zaie, haziak bildu eta gero landatzeko.
|
|
|
Azterketa arruntaren kasuan, banaketa sareko hartualdien kasuan, aldizkakotasuna urtebetekoa da 2.000 biztanle arteko biztanleentzat, sei hilabetekoa 5.000 biztanle arteko biztanleentzat, hilabetekoa 100.000 eta 150.000 biztanle bitarteko biztanleentzat, eta lau egunekoa 500.000 pertsona baino gehiagoko populazioentzat. Azterketa osoaren kasuan, 300.000 biztanletik gorako
|
herriek
hilean behin egin behar dute, eta 2.000 biztanle arteko herriek, berriz, bost urtean behin, eta 5.000 biztanle arteko herriek hiru urtean behin, baldin eta ez badira erabiltzen elikagai industriak hornitzeko; kasu horretan, urtean bat izango da. Arauak xedatzen du egunero egin dela analisia hondar kloroa edo baimendutako beste agente desinfektatzaile bat zehazteko, bai tratamendu instalaziotik irtetean eta bai banaketa sarean sartu aurretik.
|
|
|
Azterketa arruntaren kasuan, banaketa sareko hartualdien kasuan, aldizkakotasuna urtebetekoa da 2.000 biztanle arteko biztanleentzat, sei hilabetekoa 5.000 biztanle arteko biztanleentzat, hilabetekoa 100.000 eta 150.000 biztanle bitarteko biztanleentzat, eta lau egunekoa 500.000 pertsona baino gehiagoko populazioentzat. Azterketa osoaren kasuan, 300.000 biztanletik gorako herriek hilean behin egin behar dute, eta 2.000 biztanle arteko
|
herriek
, berriz, bost urtean behin, eta 5.000 biztanle arteko herriek hiru urtean behin, baldin eta ez badira erabiltzen elikagai industriak hornitzeko; kasu horretan, urtean bat izango da. Arauak xedatzen du egunero egin dela analisia hondar kloroa edo baimendutako beste agente desinfektatzaile bat zehazteko, bai tratamendu instalaziotik irtetean eta bai banaketa sarean sartu aurretik.
|
|
|
Azterketa arruntaren kasuan, banaketa sareko hartualdien kasuan, aldizkakotasuna urtebetekoa da 2.000 biztanle arteko biztanleentzat, sei hilabetekoa 5.000 biztanle arteko biztanleentzat, hilabetekoa 100.000 eta 150.000 biztanle bitarteko biztanleentzat, eta lau egunekoa 500.000 pertsona baino gehiagoko populazioentzat. Azterketa osoaren kasuan, 300.000 biztanletik gorako herriek hilean behin egin behar dute, eta 2.000 biztanle arteko herriek, berriz, bost urtean behin, eta 5.000 biztanle arteko
|
herriek
hiru urtean behin, baldin eta ez badira erabiltzen elikagai industriak hornitzeko; kasu horretan, urtean bat izango da. Arauak xedatzen du egunero egin dela analisia hondar kloroa edo baimendutako beste agente desinfektatzaile bat zehazteko, bai tratamendu instalaziotik irtetean eta bai banaketa sarean sartu aurretik.
|
|
|
Ezagunak dira natibo amerikar
|
herriek
XIX. eta XX. mendeetan pairatu dituzten arazoak: talde nahiz norbanako mailako dislokazioa, balioen puskaketa, pobrezia, alkoholismoa, estima falta, langabezia, gizarte soldatarekiko mendekotasuna, eta abar.
|
|
|
" Quebec independizatzen bada, barruan dituen jatorrizko
|
herriek
euren lurrak atxikiko dituzte eta gaur egungo
|
|
|
Quebectarrek euren historia, lurra eta hizkuntza dituztela eta etnia bat osatzen dutela eta, hori guztia dela-eta, autodete rminaziorako eskubidea dutela aldarrikatzen badute, cree ek, inuit ek eta gainerako
|
herriek
ere ezaugarri berberak dituztela eta, gainera, oraingo Quebecen lurretan10.000 urtetik gora daramatela erantzuten diete(" Le facteur autochtone au Quebec", Interneten). Azken finean, be ren burua gobernatzeko eskumenak eta tratu duin etaorekatua galdegiten dizkiete bai Quebeceko Gobernuari bai Kanadako Gobernu Federalari.°
|
|
|
Hargatik, kulturak ez du mugarik izan behar, eta gaur egun mugarik gabeko Europa baten alde borrokatzen denean, non bere hizkuntza guztiak zeharo integratuak eta denak kultura komunitario eta europar ondasunaren parte diren, antzinako gatazka eta aurreiritzi guztien gainetik
|
herriek
elkartu egin lukete.
|
|
|
1 Demokrazia eta giza eskubideen arloan, EEBBek presioa sortzen dute beste
|
herriek
irizpide eta praktika usamerikarrak onar ditzaten.
|
|
|
2 Beste
|
herriek
indar usamerikarren kontrako baliabide militarrak eskuratzea eragozten dute EEBBek.
|
|
2002
|
|
|
Eta formulak ezagunak dira: pobrezia gainditzeko, Iparraldeko herrien inbertsioetara are gehiago ireki behar dute Hegoaldeko
|
herriek
, Nazioarteko Moneta Funtsaren aholku neoliberalei jarraikiz. Eta hauen eraginak larriagotzen ikusten direnean, orduan Hegoaldeko herri horietako elite ustelei egozten zaie errua.
|
|
|
OFF Krak izeneko gotorlekua, kostaldean gurutzatuek eraiki zituztenetako bat da. Bi mendeko borroka gupidagabearen lekuko honek ia osorik iraun du gaur arte, historiaren gorabeherek eta hemen jarritako
|
herriek
ez baitzioten kalterik eragin eraikin sendo eta harmoniatsuari.
|
|
|
Hala ere, lehenbiziko saioetan aurkako jarrera sistematikoa izan bazen ere, aduanak lekuzaldatzearen aldeko sektore batzuk nabarmentzen hasi ziren. Kontrabandoarenaurkako zaintza areagotzeak eta aduanetako zergak handitzeak lekualdatzearenaldeko defentsa egitera bultzatu zituzten zerealen arloko interesdunak, noblezialurjabea eta Ebroko erriberako herriak, hain zuzen ere beren merkatua Gaztelaaldera zabaltzeko; status quoaren defentsa, berriz, Nafarroako mendialdeko
|
herriek
–artilea Frantziara esportatzen zutenak?, herrialdeko kontsumitzaileek. Frantziako produktu ugari erabiltzen zituztenak, eta, noski, kontrabandoarenonurak hartzen zituzten merkatariek egiten zuten.
|
|
|
Ingurumen baldintza horiekin, mendialdeko
|
herriek
nekazaritzaren sektorekoprodukzio jarduerari pixkanaka utzi eta abeltzaintzara jotzen hasi ziren, hain zuzenere jarduera hori, estentsiboagoa eta produkzio gutxiagokoa izanik, ingurumenarihobeki egokitzen zaiolako.
|
|
|
Atarratzeko kantonamenduak 25 pertsona irabazi ditu eta Atarratze, Hiruri etaAloze
|
herriek
, 72 pertsona.
|
|
|
Ondorioz kantonamenduko herri txikiek biztanleria galtzen duten bitartean,, zentro
|
herriek
–jendetza irabazten dute.
|
|
|
Geroago ikusiko dugun bezala, lEHko biztanleria kostako herrietan kokatuada eta bi hamarkada hauetan Lapurdiko
|
herriek
emendio azkarra izan badute ere, barnealdekoek etengabe galdu dute biztanleria.
|
|
|
Atal honetan euskal kanpo merkataritzaren lotura espazialaren dimentsioa jorratuko dugu. Euskal ondasunen nazioarteko joan etorrietako dimentsio espaziala aztertzean azpimarratu behar den ezaugarri nagusia, merkataritzaren kontzentrazioa da.Horrela agertzen zaigu, euskal esportazioen helburuko
|
herriek
zein inportazioenjatorriko herriek egiten duten ekarpenaren maila behatuz. Esaterako, esportazioakarakatuz, 13.5 irudiak Hego Euskal Herriko kanpo salmenten helburuko hamarherrialde nagusiak azaltzen ditu, erosketen balioa kontuan hartuz.
|
|
|
Atal honetan euskal kanpo merkataritzaren lotura espazialaren dimentsioa jorratuko dugu. Euskal ondasunen nazioarteko joan etorrietako dimentsio espaziala aztertzean azpimarratu behar den ezaugarri nagusia, merkataritzaren kontzentrazioa da.Horrela agertzen zaigu, euskal esportazioen helburuko herriek zein inportazioenjatorriko
|
herriek
egiten duten ekarpenaren maila behatuz. Esaterako, esportazioakarakatuz, 13.5 irudiak Hego Euskal Herriko kanpo salmenten helburuko hamarherrialde nagusiak azaltzen ditu, erosketen balioa kontuan hartuz.
|
|
|
Eta, aipatu gabeko beste zenbait ezaugarri ahantzi gabe, justiziaren aldekoekintzaileak. Izan ere, Euskal Unibertsitatearen proiektua orain existitzenez den justizia egoera lortzeko prozesu modura ikusten dugu, orain aitortugabeko egoera berri batera eramango gaituena, eta Euskal Herriak, munduko beste
|
herriek
bezala, bere etorkizuna lantzeko eta kudeatzekoduen eskubidea gauzatzeko izango dena, berdintasunean eta errespetuanoinarrituz.
|
|
|
izenaz ezagutu den fenomenoak lan propio bat egiteko espazioa eskatzeaz gain, zeresanik eman dezake (eman luke!) nazioarteko eztabaidetan. Mundu merkatuen gurutzada jasaten duten
|
herriek
–birkolonizazio ekologikoa, jasaten dutela esatean, ez zaio soilik erreferentzia egiten destino merke izateari, baita txirotasuna betierekotzen duten hamaika aldagairen iturburu izateari ere.
|
|
|
FMko 90,5 MHz-etan kokatuta, «Hendaia, Irun, Hondarribia eta Biriatu
|
herriek
eta Urruñako Pausua auzoak osatzen duten, eskualde naturalera? »11 iristen da bere seinalea, bertan bizi diren euskaldunei zuzendua. Hain zuzen ere, emisora berri horren helburu nagusia, Txingudi inguruan bizi direnek eskualde bat osatzen duten kontzientzia hartzen laguntzeaz gain, bertako informazioa eta errealitatearen isla eskaintzea da, eta, bide batez, euskararen normalizazioaren alde lan egitea.
|
|
|
Harreman sinbolikoaren esparru unibertsalizatuan, globalizazioari buruzko eztabaida modan den honetan, norberaren herriaren bide kognitibo eta azaltzaile propioen aldeko apustua inoiz baino beharrezkoa izan daiteke. Nazioek eta
|
herriek
desagertu behar ote dute batasun supraestatalen izenean. Ez ote dira bateragarriak handiak eta txikiak?
|
|
|
Garabidean diren
|
herriek
–munduan gehienak, egia esan, nahiz eta indartsuenak ez diren, jakina, mundu garatuan aurkitu behar dituzte bai teknologia baita produkzio irizpidea ere.
|
|
|
mundu garatuan aurkitu behar dituzte bai teknologia baita produkzio irizpidea ere. Masa komunikazioaren esparruan garabidean dauden
|
herriek
Mendebaldean aurkitu ohi dituzte tresneria komunikatiboa eta eduki mediatikoa. Paradoxikoa bada ere, Hirugarren Munduak oso gutxi erosten dio Hirugarren Munduari; nahiago du Lehen Munduaren faszinazioa, nahiago du haren inperialismoa liluragarria.
|
|
|
Maiz gogorarazi izan zaie nazio txikiei nazionalismoaren arriskua, gogora ekarriz nazionalismo organikoek egin ohi dituzten basakeria sozialak (Alemania nazia, Errusia estalinista, Serbia erasotzailea, eta abar). Horrelakoak estatu egituraren jabe izan diren nazionalista handiek egin dituzte; ez menperatutako
|
herriek
: ijituek, laponiarrek edo euskaldunek.
|
|
|
Beraz, ez litzateke baztertuko, ehuneko ehunean ez bada ere, inguruko edozein landetxetatik nahita edo halabeharrez egindako isurketa. Erantzukizunak, halakorik bada, ibaiaren goiko ibilguan dauden
|
herriek
isuritako ur beltzetan bilatu lirateke. Kasu honetan, kanpatzeko zenbait eremu eta Montseny herria.
|
|
|
Barók azken mahats bilketa kalifikatu zuen, aurreko urtekoa baino hamar egun lehenago amaitu zena, denboraldi osoan zehar izandako gorabeherengatik «ziurgabetasunarena» bezala. Emaitzei dagokienez, Aldeanueva edo Calahorra bezalako
|
herriek
iazko errendimenduen antzekoak lortu dituzte; beste batzuek, berriz, batez bestekotik gorako desbideratzeak izan dituzte, hala nola Uruñuela eta San Asensioren kasuan, uztak %60 egin baitu behera aurreko mahats bilketaren aldean. Mahatsaren osasunari dagokionez, Barók esan zuen usteltze printzipioek «gramo batzuk lehortzea» eragin zutela, eta horrek eragin du mahats mordoek gutxiago pisatzea eta upategi askoren mahats bilketaren hasierako uzta aukerak beheratu izana.
|
|
|
Bi udaletxetako eta Iraurgi Lantzeneko arduradunen esanetan, Ohiturak eta festak liburuxkan bi
|
herriek
biltzen dituzten zenbait ezaugarri jaso nahi izan dira, hau da: hizkuntza, kultura gastronomia eta folklorea.
|
|
|
(...) [Poetei] Ez zaie burutik pasatzen poesia errezital batean ia ezinezkoa dela bertso bat ulertzea, milaka liburu idazten direla inoiz irakurriko ez direnak, egunkarietan poesiaz idazten dutenak poetak berak direla eta
|
herriek
poetak maite baldin badituzte mitoak behar dituztelako dela. Ez dira konturatzen eskoletan haurrei poeten gurtzea irakatsiko ez balitzaie, eta gurtze hori inertziaz helduengan atxikiko ez balitz, inork ez lukeela, zalea ez bada, poesiaz interesik edukiko.
|
|
|
Labur esanda, euskal irakaskuntzaeta ikerkuntza sistema propioa osatzetik datoz horiek guztiak. Hain dira nabarmenak ezen etorkizunean herri modura bizirik segitu nahi duten
|
herriek
eta kulturek, guzti guztiek, beren unibertsitatea izan nahi dutela; eta behar dutela. Gehiago oraindik, eskubidetzat dutelabe ren irakaskuntza sistema izatea eta kudeatzea, goi buruan unibertsitatea jarriz.
|
|
2003
|
|
|
Beno, badakizu auzo
|
herriek
beti liskarretan bizi behar izaten dute, eta Lezo eta Donibane horrela ibiliko ziren. Dena dela testuinguru batean ulertu behar dira kontu horiek, Hugo II. Gerra Karlistaren ondo ondoan dator eta dena hondatua aurkitu zuen, hondamendi handia zegoen, bazterrak utziak.
|
|
|
Urretxu eta Zumarraga
|
herriek
badute pertsonaia ospetsu bana. Lehenak kapitulu berezia merezi duen Iparragirre abeslari eta bardoa; Zumarragan aldiz, XVI. mendean Filipinetako konkistatzailea izango zen Migel Lopez de Legazpi jaio zen.
|
|
|
herri orok daukala Jainkoa bere erara gurtzeko eskubidea, eta Jainkoak ez zuela inongo herririk bereizi. Eta batzuek Itun Zaharreko Kondaira idatzia izan duten arren judutarrak Moisesena dela uste den Tora delakoa, edota musulmanak Mahomarena dela dioten Korana, kasu, euskaldunak bezala hizkuntza ezagutzen ez zuten beste
|
herriek
ere bazutela Jainkoarekin eginiko Ituna, aldian behin egiten zituzten jatorrizko ospakizunen liturgiatik sortutako ahozko literaturan gorde izan dena. Are gehiago, azkarrago konektatu omen zuten herri hauek Ebanjelioaren espirituarekin Ituna idatzia zutenak baino.
|
|
|
Arratzu Ubarrundian gaude, Zuiako Koadrilako udalerririk txikiena biztanle kopuruari dagokionez eta zati handi batean urtegiko urez estalita dagoena. Aldiz, udalerria osatzen duten
|
herriek
bisitarako eta aisialdirako beste hainbat osagarri eskaintzen dizkigute: jauregiak, apaingarri erromanikoz edertutako elizak, antzinako baserriak eta gainaldean Arabako lautada menperatzen duen mendilerroa, Gipuzkoarekin muga egiten duena, hain zuzen ere.
|
|
|
Zer interes dute
|
herriek
, euren pilotu bat 1 Formulara iristeko?
|
|
|
Frantzian 36.000 herri ditugu, Europa osoan bezainbeste. Gobernuak ez du sekula
|
herriek
hautatutakoa inposatuko, bestela, Frantzian iraultza gisako bat gertatuko da eta. Frantziako errealitatea herrien arteko harremanetan gauzatzen ari da.
|
|
|
Beraz, nahiz eta orain guri iruditu koloreak beti berdin ikusi izan direla, orain ikusten ditugun bezala, hori ez omen da horrela izan. " Antzinako
|
herriek
beste erabilera bat ematen zioten koloreari. Esperientzia sailkatzeko sistema bat zen haientzat".
|
|
|
Norbaitzuk ziren. Orain, egun esan nahi dut, bai hemen eta ziurrenik, bai han (oraingo
|
herriek
ere hiri bihurtzeko arriskua baitute) anonimoak dira gehienak, eta ez direnak, asko, latoso galantak.
|
|
|
" arimearen dinamika ta eragina, espirituaren dardara ta indarra, ibilia, kemena, goratasuna ta goragurea; mundukoa izan behar dauala olerkariak, bere aldikoa, bere lurrekoa ta arokoa, inguruan jazoten danaren barri jakin behar dauana;" ta bere sentimena ez gorde ta ez saldu, agertu egin behar dauana, lagun urkoentzat argi ta itxaropen emoile izan dedin"; erantzupena, eta ez urria, dauala poeta batek, bai Jaunaren aurrean eta bai gizartearen aurrean, eta, horregaitik, olerkariaren lana" zintzoa ta arteza izan bedi, ez zurikerizkoa, ez guzurrezkoa: lekukotasuna emotea dagokiolako, testigantza ziurra."" Zer kantauko leukee gazteek, umeek,
|
herriek
, olerkaririk ez baldin balitz, eta izan ez baldin balitz. Makineri ta kimika mundu barri honetan Olertia behin betiko galduko ez ete dan, itandu izan dabe.
|
|
|
Zazpi Eskual
|
herriek
bat egin dezagun!
|
|
|
Liburuxka berean bildu bainituen, hain zuzen, orduan zazpi euskal herrietako eremuen eta jendetzeen kopuruak, zenbaki haiek konparatuz XIX. eta XXI. mendekoei konturatuko zara, gaur egun, zenbakiak ez direla hanbat aldatu lur eremuari dagokionez eta, beraz, zazpi euskal
|
herriek
betetzen dituzten 20.000 km2etarik Nafarroak berak hartzen dituela 10.000 km2, Hegoaldeko beste hiru eskualdeek 7.000 km2 eta Iparraldeko azken hirurek hondar 3.000 km2ak, hots, 6/ 7etatik 1, ezbaian.
|
|
|
eta beste izen guztiek adierazpen berezia daramate: ezen, Menditarrak deitu iraultzaileak ohartu zirelarik ez zituztela haien ideiak onartzen ez herritarrek, ez auzo
|
herriek
, ideien bataila gal beldurrez, izitu ziren eta etsaiak bilatzen eta ehizatzen hasi, bazter guztietan. Bai eta aurkitu ere.
|
|
|
Lehenbizian, nazio indartsuek baizik ez zezaketen balia delako printzipioa, hots, lurralde doi bat zabala eta jendetze kopuru handia zeukaten
|
herriek
, hala nola, Italiak eta Alemaniak. Horra zergatik, Giuseppe Mazzinik, 1857an, erakutsi zuelarik bere Europako Nazioen mapa, hamar hamabi estatu nazio baizik ez zituen markatzen.
|
|
|
Herri garatuek ez dute arriskuan bizi nahi eta dirutza handia inbertitzen ohidute uholdeen aurkako babes lanetan. Garatu gabeko
|
herriek
, ostera, ezdute aukera hori izaten eta arriskuarekin bizi beharra dute, eta hil ere sarriaskotan.
|
|
|
Urteko beste datu nabarmena euskaldun berrien kopuru altua izan zen, %45, 81 Hasierako datuetan, erdia baino gehiago izango zirela ere pentsatu zen. Alde horretatik, UEU euskaldun berri askorentzako euskaltegi berezia zen, beraien
|
herriek
ez zuten euskal giro dotorea eskaintzen baitzuen. Ordaina, Egin egunkariko kazetariaren hitzetan:
|
|
|
Aldiz, soja Txinako dietaren parte da antzinatik, «eta Txinako eta Mediterraneoko dietak antzeko ereduari jarraitzen diote alderdi askotan, batez ere proteina ekarpenari dagokionez». Marinek gogoratu zuen ezen, bi latitudeetan, oso urruti zirelako, kostaldeko
|
herriek
arrainean zutela proteina iturri nagusia, eta barnealdeko herrietan, berriz, lekaleak erabiltzen zirela, «pobreen haragia». Zentzu horretan, soja txinatarrak gure judu, garbantzu eta lentejen antzeko helburua betetzen zuen.
|
|
|
euskara Babelgo hizkuntzetako bat da (edo lehenagokoa: Paradisukoa), antzinakoa eta garbia, jainkotiarra, Tubalek ekarri zuen hona, monoteismoa eta lege zaharrekin batera; gero, Santiago eta beste apostoluek kristautasuna zabaldu zuten, eta beti atxiki izan ditugu tinko fede, ohitura eta hiz  kuntza garbi horiek; izan ere, ez erromatarrek ez beste
|
herriek
ezin izan gaituzte garaitu. Eta araztasun horren guztiaren zaindari nagusiak baserritarrak izan dira, beraiena baita lanbiderik zaharrena eta duinena, Jainkoak Adani emana, eta behar den bezalako bizimodu kristaua eramateko egokiena.
|
|
|
Ez da inola ere erraza izanen, baina horixe da egin beharreko bidea Europan askatasuna eta elkarren arteko erre spetua nahi izanez gero. Estatuek barneko herri eta kulturenahotsei kasu egin behar diete, eta Batasunak, bere aldetik, prozesu bat bultzatu luke
|
herriek
Europari atxikipen zuzena erakusteko (desiratzen ez dituzten estatuen eragina saihestuz) eta folklorizatzeko zorian dauden kultura historikoek euren giza balioak berreskura ditzaten; eta gauza jakina da folklorizatzearen ondotik heriotza datorrela.
|
|
|
Ez, ordea, Europako identitatea. Identitate hitza erabili izan dut
|
herriek
dituzten balioak, eta balioak bizitzeko moduak, biltzeko. Baina niri gustatzen zait eta aproposagoa iruditzen zait nortasunahitza, gizabanakoarentzat erabili dudana, baita kultur taldearentzat ere.
|
|
|
Geo rge Bushek honakoa dioenean," gurekin zaude, edo terroristekin zaude", guk hauxe esan dezakegu," Ez, mila esker". Jakinaraz diezaiokegu munduko
|
herriek
ez dutela Mickey Mouse Gaizkilearen eta Mulah Zoroen arteanhautatzeko premiarik.
|
|
|
Autu horiek guztiak legeen bitartez zehaztu behar izan dira, eta nazioek ez dutenez ezelako aginterik legeok elkarri ezartzeko, bi lege mota daude, erregela gisa erabiltzen direnak: lehenengo taldean, gizatasun, abegitasun eta zintzotasunari buruzkoak nahiz horien menpeko guztiak sartzen dira, baita nazio desberdinetako
|
herriek
bakenahiz guda egoeretan elkarren aurrean izan beharreko joera aipatzen dutenak ere; bestean, nazioek tratatu edo ohituren bidez finkatutako erregelamenduak sartzen dira, eta nazioek erregelamenduok betetzeko eska diezaiekete elkarri. Lege, tratatu nahiz ohitura horien kontrako urratzerik gauzatuz gero, zigorrak ondokoak izan daitezke:
|
|
2004
|
|
|
T. PERURENA. Gu baino tradizio handiagoa duten
|
herriek
, Frantziak, Belgikak, Italiak… noiz irabazi dituzte Tourrak. Oso zaila da horrelako ziklista baten ondoren beste bat etortzea.
|
|
|
Estatuen Europa da egungo hau. Nazio eta
|
herriek
, bere horretan, ez dute lekurik erabakiguneetan eta aitzitik, eragin zuzena duten hainbat eta hainbat neurri hartzen dira bertan.
|
|
|
Erakunde horien bitartez bideratzen eta gestionatzen dira IMSERSOk (Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioaren mendeko erakundeak), komunitate autonomoek eta
|
herriek
ematen dituzten laguntzak.
|
|
|
Baina behetitzen batere arrazoirik gabe. Kan pionen ustez,
|
herriek
beren izena beraiei dagokien ezaugarri berezi batetik hartzen dute eta belaunez belaun eusten diote, nahiz elementu bereizgarri hori ez bat etorri adierazten duen errealitatearekin. lngalaterrari, adibidez, «anglo en lurra» izatetik datorkio izen hori, orobat, «frankoena» izatetik Frantziari, nahiz horien hizkuntzatik frantsesak ez dituen ehun hitz baino gehiago hartu. Nafarroa, era berean, Euskal Herriko beste herri gehienen antzera, hitz topo grafiko bat da, horixe soilki, etimologiaren aldetik honela zatitzen dena:
|
|
|
Irten, eta egin zuen lehen aldarrikapena preso politikoak askatzekoa izan zen. Dena den, ez du onartzen irandarren giza eskubideen defentsan kanpoko
|
herriek
muturra sartzerik. Irandarrek eurek, bere kabuz, egin beharreko lana dela uste du. Hari horri jarraiki, nazioarteko arazoak konpontzeko bidean gerra baztertzen du.
|
|
|
Baztango harana, hamabost herrik osatzen dute eta bailarako hiriburua Elizondo da, merkataritza eta administrazioaren gunea. Baztanek udaletxe bakar bat dauka Elizondon eta beste
|
herriek
alkate juradoak dituzte herrien beharrak asetzeko. Sistema konplexua da, baina antolamendu mota hau aspalditik zetorren eta oraindik urte askoz iraungo duela dirudi.
|
|
|
Era guztietako Espainiako alderdi politikoetako karguak eta ordezkariak softwarearen patenteen aurka agertu dira, gaur eta bihar bilduko den Europako Lehiakortasun Kontseiluak zuzentarau bat onar dezan, EBko Irlandako Lehendakaritzak proposatuta, eta Europan programazio patenteak sar ditzan. Juan Alberto Belloch Zaragozako alkate sozialistaren aburuz,
|
herriek
informazioaren gizarterantz egindako aurrerapenean “lasta da” ideiak patentatzea. Haren iritziz, “komunitate batzuek egindako ahaleginei kalte handia egin diezaiekete garapen informatikoetan patenteak erabiltzea ahalbidetuko duen zuzentarau batek”.
|
|
|
Han, mendeetan zehar giza sakrifizioak egin ziren, eta mendeetan zehar lakuaren maila 100 metro baino gehiago handitu zenean urpean geratu zen. Zehazki, Eguzki Uhartearen ondoan dago, Ilargiaren Uhartearen ondoan, eta Andeetako
|
herriek
leku sakratutzat jotzen dute.
|
|
|
kroaziarrak eta serbiarrak lekuko, esate baterako. Hor erlijio kontu bat izan zan (edo izan omen zan, nahiago bada); baiñan ez
|
herriek
, askatasunean eta argitasunean, oharrean hala deliberaturik deus. Horri, halere, azken urteetako gorrotoak erantsi zaizkio, Kroazi’ko katolikoek Hitler’en alde jokatu zutelako; eta muga egiazkoago eta gotorrago egin bide da Tito-ren ahalegiñen kontra:
|
|
|
Herrien nahiak erabakiko. Hizkuntza bereko
|
herriek
egiazki zer nahi duten, ez dakigu usu. Kondairak ordea gauza bat erakusten du:
|
|
|
Ohar hori hortan utzirik, hauziaren kakoa garbi dago, nik uste: beren buruaren jabe diran
|
herriek
oro, hizkuntza bizirik dute; besteen menpean bizi diran herriek oro, aldiz, beren hizkuntza galtzear dute (edo nabarmenki itzaltzen hasia).
|
|
|
Ohar hori hortan utzirik, hauziaren kakoa garbi dago, nik uste: beren buruaren jabe diran herriek oro, hizkuntza bizirik dute; besteen menpean bizi diran
|
herriek
oro, aldiz, beren hizkuntza galtzear dute (edo nabarmenki itzaltzen hasia).
|
|
|
Tartu’ko Bakean (1920 ean), URSS’ek barruti hortan autodeterminazioaren eskubidea obratzea agindu zuen; eta egin ere bai. Repola’ko eta Polajärvi’ko
|
herriek
ezik (Suomi’ra bilduak segidan), Kareliarrek URSS’en gelditzea erabaki bide zuten. 1921 eko Urrilla’n Mosku’ko gobernuaren kontra jaiki ziran, Suomi’ra biltzeko asmotan; baiña errusitar armadak zapaldu egin zuen matxiñada, eta bi hillabetetan" pakea" bihurtu zan Karelia’ra, atzerritar armada berriz joanik.
|
|
|
Ikuslea ikusle hutsa bezain sorgindua izatetik lilura hartatik libro baina haren xarma dastatzeko gauza izango den irakurle bihurtu. Hori guztia norbanakoak zein
|
herriek
erdiesteko. Hortxe dugu gurean ere indarrean dagoen apustua.
|
|
2005
|
|
|
Baina ez dira nolanahikoak «behinola» eta «egun» propioki ez orekatze eta uztartzetik heldu diren arazoak. Jakina da jende eta
|
herriek
, arnas berritzekotan, behin edo behin jatorritzat daukatenera jotzen dutela. Atzera behakoa, gutxi edo asko, beti dago-eta asmo proiekzioz betea.
|
|
|
Beraz, bizitasun, leialtasun eta hizkuntza gordetzeko joera landa gunetan dago. 15.000 biztanletik gorako
|
herriek
erdalduntzen segitzen dute.
|
|
|
Elizak ez du gehiago sinesten deabrua haur ttipien baitan dagoela? Bezperak berak mintzaira sakratuan kantatzen zituzten gure
|
herriek
hitz bat ulertu gabe. Beharrik, pentsatu nuen, Martxel nire herriko xantrea gogoan!
|
|
|
Orain aldiz, herriaren gehiengo handiarekin deus ikustekorik ez duen zatiketa administratibo bat da parropia. Errealitatea da
|
herriek
hurbiltasuna eskatzen dutelarik, urruntasunaren politika berri bat pratikatzen duela Elizak. Herria borrokan ari delarik eskola, posta, ostatu eta beste herrian egoteko, apezetxe eta eliza hesten ditugula.
|
|
|
Horrek ez badu pillage du Tiers Monde delakoaren eiterik...! Serorarik ez dutela gehiago ematen gure
|
herriek
–Nola izan dezake serora joateko ideia, serora bat behin ere ikusi ez duen batek?
|
|
|
Ondasun higiezinen gaineko kontribuzio edo zergen urteko bakoitza eta muga eguneratuta baina ordaintzeke dagoen aurreko urtekoa kobratzeko, estatuak, probintziek zein
|
herriek
lehentasuna izango dute beste edozein hartzekodunen eta hirugarren eskuratzailearen gain, horiek euren eskubideak Erregistroan inskribatu badituzte ere.
|
|
|
Bi urteko horien batuketari dagokiona baino zenbateko handiagoaren gain lehentasun bera izateko, estatuak, probintziek zein
|
herriek
eska dezakete hipoteka berezia eratzea, administrazio erregelamenduek ezarritakoaren ariora.
|