|
2000
|
|
|
8c+ mailan, berriz, munduan lehen emakumea eta bigarren eskalatzailea (gizon zein
|
emakumeen artean
) izan da" Honky Mix" bidea igotzen (Oñati, 1998).
|
|
|
Orain ia 20 urte zebiltzan haiek, jardunean ari dira oraindik ere. Lehenengoz, belaunaldiez mintza daiteke idazle
|
emakumeen artean
. Garai bateko ale solteak, gaur egun, kolektibo izan daitezke.
|
|
|
EGMren datuak bat datoz, gutxi gorabehera, Kaixo bilatzaileak eta Eustatek (Euskal Estatistika Institutua) 1998ko abenduan egindako azterketarekin. Euskal Herriko internauten artean% 75,17 gizonezkoak dira (Interneteko Publizitate eta Marketin enpresak dagoeneko hasi dira ikertzen zergatik sareak ez duen interesik pizten
|
emakumeen artean
) eta ia erdiak(% 47,29) 31 urtetik behera du.
|
|
2001
|
|
|
Geroztik, estresari buruzko ikerketak etengabeak izan dira. Azken aurkikuntzetako batek estresak gizonezkoen eta
|
emakumeen artean
eragiten dituen desberdintasunak jarri ditu agerian: gizonezkoek itxuraz hobeto ikasten omen dute estresatuak daudenean; emakumezkoek, berriz, ez, beren estrogenoak prozesua nahi dutenean geratzea ezinezkoa egiten dielako
|
|
|
Langabezia tasa altuagoa da beti
|
emakumeen artean
gizonezkoen artean baino. 2000 urtean bi aldiz handiagoa zen, gutxienez.
|
|
|
Ezberdintasun horrek, Espainiako Estatuan baino handiagoa, parekatzeko joera izan du: lehen epealdian (1976 -85), langabeziaren tasak gogor egin zuen gora gizonengan nahiz emakumeengan; bigarren epealdian (1986 -91), langabeziak behera egin zuen gizonen artean, baina ez
|
emakumeen artean
; hirugarren epealdian (1992 -93), gizonezkoen langabezia emakumeena baino gehiago hazi zen; laugarren epealdian (1994-2000), langabeziak behera egin zuen bi esparruetan, eta ezberdintasunak parekatzera jo zuen.
|
|
|
Izan ere, nobelan aipatzen diren arazoak (arrazakeria, matxismoa, birjintasunaren inguruko usteak,...) edo abortoaren inguruko auzia, tamalez, oso gaurkoak ditugu. 60 -70eko hamarkadetan feministen aldarrikapen nagusietakoa bihurtu zen aborto-eskubideak (gogoratu beste 342 emakumerekin batera De Beauvoirrek 1971n kaleratutako manifestu-aitormena... edo 1972an Bobigny-n Gisèle Halimi(!) abokatu ospetsuak defendatutako kasua) gaur egungo
|
emakumeen artean
ere eztabaida-puntu garrantzizkoa izaten jarraitzen du. Diogunaren adibide gisara hortxe dauzkagu berriki New York-en UNOren egoitzan egin den bilkuran abortoaren inguruko desadostasunek eragindako zeresanak.
|
|
|
Norbere gorputzaz gustura ez egotea gehitu egin ohi da hogei urtetik aurrera
|
emakumeen artean
eta gizonezkoen artean, berriz, oraindik ez da zehaztu sentimendu hori zein adinetan hasten den.
|
|
2002
|
|
|
Detektibe honi emakumezko batzuk ikertzeko agintzen diote eta horrela, Bilbo eta Londres artean egiten dituen ikerketetan, gauza dibertigarriak gertatuko zaizkio. Izan ere, Rekexo neskazale hutsa da eta harreman korapilatsuak sortzen dira bera eta
|
emakumeen artean
. Ironia handiz kontatutako gertakariotan, ezustekoa hartzen dugu trama-sarearen atzean antzematen dugun Kutz doktore indartsuaz jabetzen goazen heinean.
|
|
|
Simon Azkueri berdin zaio unibertsitate nahiz biltzarretan goraipatua dela jakitea, edo
|
emakumeen artean
lilura eragiten duela, baita modelo ospetsuenen artean ere (Louise Orthez= Isabella Rosselliniri egiten zaion aipuan ikus daitekeenez, kasu). Obsesio bihurtu zaion emakume txiki, beltzaran eta begi bizikoa maite du eta edozer egin lezake haren gogoa erabat bereganatzeko, Ulisesek Penelope bezala, berak ere Rita etengabe zain izango duela jakiteko.
|
|
|
Kontraesana dirudien honek badu bere azalpena, hamarkada batean emakume erretzaileen batez bestekoa bikoiztu egin baita -1987an emakume erretzaileak %8 izatetik 1997an %15 izatera pasa baitziren-eta gora egin baitu tabakoak eragindako heriotza kopuruak
|
emakumeen artean
.
|
|
|
Tabakismoaren aurkako borroken ondorioz lortutako emaitzak begi bistakoak dira, baina lorpenak ez dira nahikoa oraindik, bereziki bizitzako adinik kritikoenetan, hau da, haurtzaroan eta nerabezaroan, eta batez ere
|
emakumeen artean
.
|
|
|
Sindrome hau arraza guztietan ageri da, baina sarriago
|
emakumeen artean
eta hauek dira ezaugarriak:
|
|
|
Hala ere, nahiz eta tratamendu hori dagoeneko erabiltzen den, kostua oso handia da, batez ere kontuan hartuta GIBak kutsatutako pertsona askok, hala nola heroinazaleek edo prostitutek, ez dutela baliabide ekonomikorik. Espainian, GIBak ia hiru aldiz eragin du
|
emakumeen artean
Europan baino. Izan ere, birusak zaurgarritasun handiagoa du, eta, horren ondorioz, emakumeek gizonek baino aukera gehiago dituzte infekzioa harrapatzeko.
|
|
|
Hogeita hamar osasun-zentro baino gehiago ari dira Espainian bularreko minbiziari buruz egin den azterketa handiena prestatzen. Minbizia da hedatuena eta
|
emakumeen artean
heriotza gehien eragiten dituena. Lan horretan, 1990etik gaur egun arte kaltetutakoen historialak ebaluatzen dira.
|
|
|
Osteoporosia gizonezkoetan baino garrantzitsuagoa da emakumezkoetan; hala ere, gizonezkoak ez daude arriskutik salbuetsita, batez ere bizi-itxaropena nabarmen igo den unean. Gaur egun, hausturen herena gizonen artean gertatzen da, eta 2025ean
|
emakumeen artean
gertatzen denaren berdina izango dela kalkulatzen da. Bizkarrezurreko hausturen prebalentzia antzekoa da bi sexuen artean:
|
|
|
“Gaixotasun kardiobaskularren eragina 2,2 eta 3,3 aldiz handiagoa da, hurrenez hurren, gizon eta emakume gizenetan pisu normaletan baino”, dio Rodríguez-Artalejok. Espainian, 1987-1997 bitartean, gehiegizko pisuaren eta obesitatearen tasak %2, 2 egin zuen gora gizonen artean, eta %3, 9
|
emakumeen artean
. Hori dela eta, zientzialariek uste dute hurrengo urteetan obesitatearekin zerikusia duten gaixotasunak areagotu egingo direla, hala nola diabetea eta hipertentsio arteriala.
|
|
|
Horren arrazoia da obesitatearen hazkundea askoz handiagoa izan zela Ipar Amerikan, eta lehenago hasi zela. 1993ko Osasun Inkesta Nazionaleko datuen arabera (azterlanean erabili ziren), gizonezkoen %43k gehiegizko pisua du eta %9, 8 gizen dago;
|
emakumeen artean
, berriz, %29 eta %9, 8 dira, hurrenez hurren. Ikerketaren egileek obesitatea eta gehiegizko pisua prebenitzea gomendatzen dute, mediku nutrizionistei kontsulta eginez eta dieta egokia eginez.
|
|
|
Balantze positiboa Espainian, Muñoz behar izan zuen, asistentzia-arloan oso positiboa, nahiko ona baina hobetzeko modukoa, herrialde garatuenekin «azken urteetan»; «azken urteotako aurrerapen handiak» ez du oraindik herrialde garatuenekin «distantzia handia» ezabatu; «asko egin da, baina egiteko asko dago», adierazi zuen. Biete jaunak iragarri zuen intzidentzia hurrengo urteetan% 30 handituko dela
|
emakumeen artean
eta% 40 gizonen artean, 65 urtetik gorako gizonen kasuan% 50 inguru. Baina horrek ez du esan nahi hilkortasuna igoko duenik.
|
|
|
Hala ere, gero eta okerragoa da elikagai horren kontsumoa, ia beti okerrak direlako. Complutensen azterketa
|
emakumeen artean
zentratzen da; izan ere, kolektibo horretan izaten dira maizago elikadura-desorekak eta ondorio larrienak. Pisuaren kontrola Emakumeek nutrizioaren arloan duten kezka nagusietako bat pisua kontrolatzea da, eta horrek, gehienetan, ez du oinarri zientifikorik, eta, beraz, osasun-eta elikadura-arriskua sortzen dute. emakumeena.
|
|
|
Drogei buruzko Plan Nazionalerako Gobernuaren ordezkariak, Gonzalo Roblesek, ohartarazi zuen atzo Espainian «feminizazioa» dela jolas-drogen kontsumoa, edo asteburuan, 14 eta 18 urte bitarteko gizonen eta
|
emakumeen artean
pilulak berdin irenstearen ondorioz. Roblesek gogorarazi zuen adin horretako emakumeek %10 gainditzen dutela jada tabakoa tabako-kontsumoan, eta, aldiz, kannabisaren eta pilulen kasuan «berdindu edo gainditu egin dute», duela hamarkada bat baino askoz ere posizio apalagoan egon arren.
|
|
|
Datu ofizialen arabera, asteburuetako drogen kontsumoa areagotu egiten da
|
emakumeen artean
|
|
|
Zehazki, erizainen kolektiboa da tabakoa gehien kontsumitzen duena: Espainiako
|
emakumeen artean
, batez besteko orokorra baino hamabost puntu gorago dago, %42raino. Sendagile gizonezkoek, berriz, gainerako biztanleek baino zerbait gutxiago erretzen dute.
|
|
|
Europako intzidentzia-tasak baino zertxobait beherago dago Espainia: 10 kasu urtean 100.000 biztanleko gizonen artean, eta 5,6 kasu urtean 100.000 biztanleko
|
emakumeen artean
.
|
|
|
Ordutik hona, 3.481 kasu eta 3.337 seropositibo erregistratu dira. Zehazki, lau kasutik bat 24 urtetik beherakoetan gertatzen da, batez ere
|
emakumeen artean
. Gainera, transmisio bertikaleko infekzio kopurua ere handitu egin da, hau da, amatik fetura.
|
|
|
Okerrena emakumeek eramaten dute. “Ez dakigu oso ondo zergatik, baina prozesu horiek gehiago dira
|
emakumeen artean
, min gehiago ere izaten dute eta gutxiago erantzuten diote tratamenduari”, adierazi du Jordi Carbonell doktoreak, SER erakundeko lehendakariak. “Osteoporosiaren kasuan, badakigu menopausiak eragina duela, eta, gainera, emakumeek gizonezkoek baino hezur-masa txikiagoa dutela.
|
|
|
Hain zuzen, azterketa baten arabera, biriketako minbizia sei aldiz handitu da azken hamarkadan. Aditu horrek uste du Espainian Estatu Batuetan gertatzen dena gerta daitekeela, non, azaldu zuenez, bularreko minbizia jada ez baita
|
emakumeen artean
gehien zabaldu den tumorea, emakumeen artean biriketako minbiziak gora egin baitu. Emakumeen tabakoaren onarpen masiboa, Morenoren arabera, Bigarren Mundu Gerratik aurrera hasi zen, eta hirurogeita hamarreko hamarkadan zabaldu zen.
|
|
|
Hain zuzen, azterketa baten arabera, biriketako minbizia sei aldiz handitu da azken hamarkadan. Aditu horrek uste du Espainian Estatu Batuetan gertatzen dena gerta daitekeela, non, azaldu zuenez, bularreko minbizia jada ez baita emakumeen artean gehien zabaldu den tumorea,
|
emakumeen artean
biriketako minbiziak gora egin baitu. Emakumeen tabakoaren onarpen masiboa, Morenoren arabera, Bigarren Mundu Gerratik aurrera hasi zen, eta hirurogeita hamarreko hamarkadan zabaldu zen.
|
|
2003
|
|
|
Txokolatea bileretan ugaldu zen: gehienetan
|
emakumeen artean
(txokolatea eta pasteltxoak hartuz), beroago zenean freskagarriengatik aldatua izanez. Gizonek tabakoa (errapea) hartzen zuten gehienetan etxeko pattarrekin batera.
|
|
|
Gizonen eta
|
emakumeen artean
hautematen diren pertzepzio-desberdintasunak, funtsean, odoleko sexu-hormonen fluxu handiagoaren edo txikiagoaren ondorio dira. Hala ondorioztatzen da Bochumeko Unibertsitateko (mendebaldea) ikertzaile alemanen talde batek egindako azterlan baten ondorioetatik.
|
|
|
Ikerketak dioenez, helduaroan dauden bi espainiarretik batek kolesterola altua du, biztanleen %40k hipertentsioa du eta %36 inguru erretzailea da. Ohitura horrek 52.000 heriotza eragiten ditu urtero, eta gero eta gehiago handitzen da
|
emakumeen artean
, batez ere osasun-profesionalen artean. Diabetesa duten biztanleen %6 30 eta 65 urte bitartekoak dira, eta %10 30 eta 89 urte bitartekoak.
|
|
|
Infekzioak sortzen duen arrazoia saihestu ezean, arazoa errepikatzera joko da. Onddoak Onddoek eragindako infekzioak ohikoagoak dira
|
emakumeen artean
, baina “gero eta gizonezko gehiago ikusten dira”. Oinetakoek oinaren alboak zapaltzen dituzte etengabe, eta hatzak estututa eraman behar izaten dituzte.
|
|
|
Osteoporosia Europako osasun-administrazioen kezkarik handienetakoa da, eta hurrengo urteetan gaixotzearen, hiltzearen eta osasun-gastuaren arrazoi nagusietako bat da, bereziki menopausia ondoko
|
emakumeen artean
, orain arte arrisku-talderik handiena izan baita. Egungo joerari jarraituz gero,% 60 okerrera egingo duela kalkulatzen da.
|
|
|
Beste datu batzuk ere bitxiak dira. Bai VENUS azterketan, bai Finlandian, isoflabonen kontsumoa handiagoa da gizonen artean (902 mikrogramo Finlandian, 857 mikrogramo Irlandan, 634 mikrogramo Italian, 1007 mikrogramo Holandan eta 773 mikrogramo Erresuma Batuan)
|
emakumeen artean
baino (668 mikrogramo Finlandian, 603 mikrogramo Irlandan, 488 mikrogramo Italian, 834 mikrogramo mikrobatuan). Ogia eta zerealak dira ohiko dietan isoflabona gehien ematen duten elikagaiak (Irlandan, kopuru osoaren %95 dira).
|
|
|
Etxeko langileez gain, ospitaleetan eta beste osasun zentro batzuetan garbitzaile gisa lan egiten dutenek ere arnas-eritasun ohikoenak jasateko arrisku handia dute. Hala ere, arriskua txikiagoa da, baita handia ere, lan horiek hotel, laborategi eta sukaldeetan egiten dituzten
|
emakumeen artean
. Azterketak ez du bulegoak garbitzean biriketako arazoak izateko arriskua areagotzearekin lotzen.
|
|
|
Bularrekoa baino hilgarriagoa Datu horiek ez datoz bat ideia orokorrarekin: biriketako minbizia hazten ari zen
|
emakumeen artean
, emakumeak baitira munduan tabakoaren kontsumoa gehien hazi den sektorea. Estatu Batuetan, tumore hori da emakumeen heriotza-eragile nagusia.
|
|
|
Kuartelean ez zen laketu. Ez dakit zergatik, baina  bertako
|
emakumeen artean
ez zuen benetako adiskiderik egin. Eta, alde batera, ez dakit ez ote zen hobe izan.
|
|
2004
|
|
|
ELA sindikatuak laneko eta familiako bizitza bateratzeko proposamena mahaigaineratu du, lau puntutan zehaztua: ...ar eta neurri osoagoak behar dira zentzu horretan; bigarrenik, lanaldia 35 ordutara murriztu behar da; hirugarren puntuan etxez etxeko zerbitzuak, 0tik 3 urtera bitarteko haurtzaindegien sare publikoa, egoitza berriak eta abar eskatzen dira, hots, herri-administrazioek pertsona guztiek laguntzarako duten eskubidea aintzat hartzea; eta azkenik, esparru pribatuko zeregin guztietan, ardurak gizon eta
|
emakumeen artean
partekatzea beharrezkoa ikusten du ELAk.
|
|
|
Eta horren eraginak, Minbiziaren Institutu Nazionalaren aldizkarian argitaratutako ikerketak erakusten duenez, inoiz erre ez zuten ikasleen artean baino %30 handiagoa zen. Azterketak, gainera, emaitzak adin-tarteka segmentatzen ditu, eta bularreko minbiziak ehuneko handiagoa duela onartzen du hogei urte bete baino lehen erretzen hasi ziren
|
emakumeen artean
, edo eguneko pakete bat batez beste kontsumitu zutenen artean edo lehen haurdunaldia izan baino bost urte lehenago, gutxienez, hasitakoen artean. Emaitzek erabateko balioa dute familia-aurrekaririk ez zuten emakumeentzat, baina ez historiala duten emakumeentzat, erretzaileekiko desberdintasunak ez baitziren existitzen.
|
|
|
Morris, IEPko zuzendari exekutiboa. Bestalde, Elikagaien Mundu Programak
|
emakumeen artean
hiesa hedatzearen inguruko kezka adierazi zuen, hezkuntzarik ezak kutsadurarekiko zaurgarriagoak egiten dituela ziurtatuz. Hori dela eta, IEPko eskoletako jantokiek gero eta neska gehiago erakartzen dituzte eskoletara, “hezkuntza hobeak izurritetik hobeto defendatzeko aukera emango baitie”.
|
|
|
Datuak konpentsatzeko, haurdunaldiaren borondatezko etenduraren tasak (HBE) gora egin du: 1.000 emakumetik 7 Adinari dagokionez, 2001 urtean haurdunaldia eten zuten emakumeen tasarik altuena 20 -24 urteko
|
emakumeen artean
izan zen, 1.000 urteko 12,86rekin, eta atzetik 25 -29 urteko taldea (9,34) eta nerabeen taldea (8,29). Alde horretatik, haurdun geratzen diren 24 urte bitarteko emakumeen% 37 inguru borondatez abortatzen dira.
|
|
|
Gazteenen eta zaharrenen artean sentikortasun handiagoa dago, adin ertaineko taldeen aldean. Sentsibilitate handiagoa
|
emakumeen artean
gizonen artean baino; eta sentsibilitate handiagoa ikasleen, irakasleen eta profesional liberalen artean enpresaburuen eta langileen artean baino. Sentsibilitate handiagoa dago hiriko jendearen artean landakoen artean baino.
|
|
|
Espainiako
|
emakumeen artean
GIBak eragindako infekzioak gehitu egin direla ohartarazi dute medikuek
|
|
|
GIBak (hiesa eragiten duen birusak) eragindako infekzioak hazten ari dira Espainiako
|
emakumeen artean
. Hiesaren Diziplina arteko Espainiako Elkartearen (SEISIDA) VIII. Kongresu Nazionalaren antolatzaileek atzo azaldu zutenez, 2004ko azaroaren 24tik 26ra izango da Madril, eta emakumea biologikoki eta kulturalki zaurgarriagoa da gaixotasunak aurrera egin ahala.
|
|
|
NBEk neurriak hartzeko eskatu die gobernuei,
|
emakumeen artean
GIBaren hedapena geldiarazteko
|
|
|
Datu hori Bangkokeko Mundu Konferentzian eman zen ezagutzera, eta prebentzioa du helburu bakarra. Hori dela eta, Nazio Batuen Erakundeak munduko gobernuei eskatu die eritasuna
|
emakumeen artean
zabaltzeko neurriak har ditzatela. Kopuru hori ez litzateke hain garrantzitsua izango, baldin eta GIBak gizonezko aurpegi tradizionala eta batez ere izan ez badu, eta duela 20 urte hiru pertsonatik batek baino ez baitzuen emakumeen izena.
|
|
|
Eritasuna gizonen eta
|
emakumeen artean
hiru aldiz handiagoa da, eta, kasu guztietan, gernuan odola dagoelako agertzen da.
|
|
|
Ekografiari eta odol-analisiari esker, 950 haurdunek amniozentesia jasan behar izan zuten, eta horrek fetuaren heriotza eragiten du kasuen ia %1ean. Amniozentesia egin behar izan zuten berrogeita hamar
|
emakumeen artean
benetan zeuden sortzetiko sei malformazioak diagnostikatu zituen Gurreako taldeak. Gainerako 950 izakiak osasuntsu jaio ziren.
|
|
|
Seat Ibizaren modelo jakin baten tarifak erreferentziatzat hartuta, gidari hasiberrietan, arrisku orotako aseguruetan konpainia bakoitzaren gutxieneko frankiziarekin dauden aldeak %355era iristen dira gizonen kasuan, 1.012 eurotik 4.605 eurora bitarteko prezioekin, eta %156ra, emakumeen kasuan. Aldea 3.593 eurokoa da gizonen artean eta 1.580 eurokoa
|
emakumeen artean
. 18 urterekin, lau konpainiak bakarrik onartzen dute arrisku orotarako asegurua frankiziarik gabe gizonentzat, %236rainoko diferentziekin, 3.482 euro, eta bost emakumeentzat, non aldaketa %100ekoa baita, 1.474 euro.
|
|
|
Elikadura Adituen ustez, gaixotasuna izateko arriskuaren %40 elikadurak eragiten du, nahiz eta erretzeko ohitura ere arrisku-faktorea den gaixotasuna garatzeko. Orain arte ez da hain ikertu ARaren eragilea den elikadura-dieta, nahiz eta ikerketek iradoki duten arraina jateak onura babeslea dakarrela, kafearen arriskuak eta alkohola neurriz hartzen duten
|
emakumeen artean
arriskuak murriztea. Era berean, aurretik egindako beste azterketa batzuek erakutsi dutenez, dietan frutarik ez egoteak, batez ere C bitamina, artritis inflamatorioa izateko arriskua hiru aldiz areagotzen du.
|
|
|
Salatu du tratamendu hori 50 urtetik gorako
|
emakumeen artean
sustatu dela, nahiz eta arrisku-zantzuak izan.
|
|
|
“THS osteoporosia prebenitu eta tratatzeko da, eta unibertsalki onartuta dago ekintza horrek murriztu egiten duela emakumearen bizitzako adin berantiarrenetan hezurrak hausteko arriskua”. AEEMk onartzen du 10 urtetik gorako GLHak erabiltzen dituzten
|
emakumeen artean
bularreko minbizia izateko arriskua dagoela, eta, ondorio hori gutxitzeko, tratamendua 7 urtetik gora ez luzatzea gomendatzen du, salbu eta arriskua/ onura tratamenduan jarraitzera bultzatzen bada.
|
|
|
Baina neska guztiak ez ziren enekomanoak, eta haien artean ere gauzak ez ziren nik uste bezain errazak; autografo bila zetozkidàn
|
emakumeen artean
saiatu nintzen behin edo behin aieruz-edo zerbait esaten, baina hutsaren hurrengoak izan ziren nire fruituak. Eta etxean ematen nituèn orduak ezin luzeagoak egiten zitzaizkidan, laket nuèn musika jartzen banuen ere:
|
|
2005
|
|
|
Era berean, ordena soziala birsortzen du genero harremanekin batera. Gizartean ageri diren hierarkiak islatzen ditu, erantzukizuna, agintea eta boterea ematen ditu, bai jaietan, bai bizitzan eta gizonen eta
|
emakumeen artean
ezarritako menderakuntza harremanak mantentzen ditu. Nortasun nozioak zerikusi handia du ordena sozialarekin, prestigioa ematen baitu leku zehatz batekoa izateak, herri bateko familia ezagun bateko kide izateak," nortasuna eta nontasuna" zainetan izateak.
|
|
|
Baina Emakumeen Elkarte hura, oro har, elizari lotuegia zegoen, ezinbestean, eta elizaren doktrina zuen ardatz. Eta elkartearen arduradunak, ondorioz, pairamen eta eraman onaren aldarria zabaltzen ahalegintzen ziren bertaratutako
|
emakumeen artean
, baita etxeko istiluei aurre egiterakoan ere, noizbehinka antolatzen zituztèn bileren eta hitzaldien bidez.
|
|
|
SF, beste erakunde frankista asko bezala, erakunde nazi eta faxistak imitatzen saiatzen zen, baina bere berezitasunak izan zituen; kasu honetan, erlijioaren pisu itzela nabarmendu behar dugu. Bere helburu nagusia erregimenaren onarpena
|
emakumeen artean
lortzea izan zen, mekanismo ezberdinen bidez. XX. mendean, emakumeen esparru ezberdinetan eragina zuten, eta antolaketa faxistek ezin zuten hori ukatu. SF-k emakumeek gizonekiko menpekotasuna pozik onartzea lortu nahi izan zuen, etxekoandrearen eta haurren hezitzailearen papera oso garrantzitsua eta duina zela azpimarratuz.
|
|
|
Garai haietan garrantzi handiagoa du landaren eta hiriaren artean ezartzen denzatiketak. Era horretan, erabat hirikoak diren konpainiak daude («Hatxeroak hirikokaleetako gizonezkorik indartsuenak dira, oso gutxitan parte hartzen dute bertanbaserritarrek»9);
|
emakumeen artean
ere ikusten da zatiketa hau, baserritar edoklase baxuko emakumeentzat ezinezkoa baitzen kantinera izatea.
|
|
|
-«Gizonen eta
|
emakumeen artean
, zenbait zereginen artean, bereizketakgainditzea».
|
|
|
Era berean, mutazio horiek erakusten dute sentikortasun handiena tumorea geldiarazteko gehien erabiltzen diren bi botiken aurrean. Hala ere, maizago agertzen dira inoiz erre ez dutenen artean (%51), erretzaileen aldean (%10), adenokartzinometan (%40 eta %3, hurrenez hurren) eta
|
emakumeen artean
(%30 eta %8, hurrenez hurren). Bestalde, KRAS geneko mutazioak biriketako tumoreen %8tan aurkitu ziren, baina ez RFCEren mutazioarekin; arruntagoa da gizonezkoetan, kaukasiarretan eta egungo erretzaile eta beteranoetan.
|
|
|
Bi ikertzaile-talde britainiar eta estatubatuar konturatu dira gizakiak bi genoma dituela, bata gizonentzat eta bestea emakumeentzat, Nature aldizkariak argitaratu duenez. Gainera,
|
emakumeen artean
desberdintasun handiagoak daudela (genetikoki) gizonen artean baino, genetikoki homogeneoagoak baitira. Gizaki bakoitzak 46 kromosoma ditu (23 aitak ematen ditu eta 23 amak), eta zelula-nukleo bakoitzaren barruan gordetzen dira.
|
|
|
Zehazki, X kromosomaren gene guztien %75 inguru “isilik” dago, beste %15ek desaktibaziotik ihes egiten du, eta gainerako %10a inaktibo dago kromosoma batzuetan, baina ez beste batzuetan, edo, bestela esanda, emakume batzuetan bai eta beste batzuetan ez. Horrek guztiak uste baino desberdintasun genetiko handiagoak iradokitzen ditu, bai emakumeen eta gizonen artean, bai
|
emakumeen artean
. Estatu Batuetako zientzialarien lanak baieztatzen du emakumeen genoma gutxienez hiru alderdi nagusitan bereizten dela maskulinotik.
|
|
|
Bigarrenik, emakumeen bigarren X kromosomako geneen %15en ustekabeko jarduerak adierazten du gene horiek gehiago adierazten direla emakumeetan gizonetan baino. Eta, azkenik, X kromosoma horren geneen %10 ausaz aktibatzeak aldakortasun handiagoa dakar
|
emakumeen artean
gizonetan baino.
|
|
|
" Zera, jardunaldi batera zatoz, jai batera zatoz, eta gizena zaudela esaten dizute!". Barre algarak entzun ziren
|
emakumeen artean
.
|
|
|
Garai hau euskal abertzaletasuna ren garaia da, erlijioaren/ fedearen eta euskararen defentsa egiten dute eta emakumeei dagokienez amatasun aberkoia sustatzen da. Ezizen zehaztugabeak, inizialak edo anonimatua oso ohikoak dira, bai gizon bai
|
emakumeen artean
; beraz, oso zaila da emakume idazleei buruzko informazio zehatza lortzea, identifikatzea, kokatzea. Linda Whitek dioena ere kontuanha rtu beharko genuke:
|
|
|
hainbeste urte eta gero, ez duzu nigan pentsatzen? Ziur nago baietz, batzuetan behintzat... beste
|
emakumeen artean
bat gehiago banaizela esan behintzat. Esadazu baietz, inportantea da niretzat.
|
|
|
Agian aski du haurrarekin. Askotan gertatzen da hori
|
emakumeen artean
. Baina horrek ere ez dizu balio, haurra zeure haur nahi duzu orain eta prest zara maite ezin duzun emaztearekin bizitzen jartzeko, ezta?
|
|
2006
|
|
|
Kale bati izena eman dioten
|
emakumeen artean
-Bilbon beti ere-, zenbaitek gizon nabarmenekin ezkontzeari esker lortu zuten ospea. Casilda de Iturrizar bera da horren adibidea.
|
|
|
Badirudi orain, gizarte indibidualizatu honetan, haurrak" amarenak" direla eta uste dut alarma gorria pizteko datuak badaudela. Zer pentsatua eman zidan beste feminista horien artikuluak, zeren biktimismoaren arriskua badago
|
emakumeen artean
.
|
|
|
Ildo beretik doa EvelynNakano Gleen-en lana (1994). Aztertzaile honek Estatu Batuetako klase eta taldeetniko ezberdinetako
|
emakumeen artean
dauden ezberdintasunak eta hierarkiakazpimarratzen ditu.
|
|
|
Bestalde, emakumezkoen lan-tasa baxuenak dituztenherriak dira, hain zuzen, emakumezkoen ugalkortasuntasa baxuenak dituztenak (Europako hegoaldeko estatuak). Azkenik erditzen diren
|
emakumeen artean
, gehiengoa langilea da. Beraz, bistan da bi aldagai horiek, antisorgailuak eta emakumezkoen ordaindutako lanak?
|
|
|
Nobleek tronutik bota nahi izan zuten, la farsa de Avila? 339delakoan. Bere ondorengotzarekin izan ziren arazo larrienak; lehia bi
|
emakumeen artean
gertatu zen, hots, Joana Beltranenaren (alaba) eta Isabelen (I.a Katolikoa, bere arreba) artean. Joana Henrikeren alaba ez zela aitzakia hartuta, Isabelek tronua erreklamatu zuen (bere senar Fernando Aragoikoaren laguntzaz).
|
|
|
Espainiako biztanleen %27k baino gehiagok egin du dietaren bat, eta %60k bakarrik egin du medikuaren aginduz. Horrek esan nahi du% 40k aholkularitza medikorik gabeko dieta egiten duela, eta hori oso ohikoa da 35 urtetik beherakoen eta
|
emakumeen artean
, atzo Madrilen aurkeztu zuten Nutrizio Inkesta Nazionalaren emaitzen arabera. Asentzio Marcos Espainiako Nutrizio Elkarteko lehendakariak esan zuenez, dieta egiten dutenen artean ez dago elikadura-heziketarik Espainian.
|
|
|
Orain arte ez da hain ezaguna gizentasunaren eta minbizi-mota jakin bat garatzeko arrisku handiena, zehazki, menopausia ondoko emakumeetan bularreko minbizia eta giltzurruneko, koloneko eta endometrioko minbizia. Menopausia ondoko
|
emakumeen artean
, gehiegizko pisuaren eta bularreko minbiziaren arteko lotura ehun azterlan baino gehiagotan ezarri da. Horietako batzuek gertaera garrantzitsu bat ere agerian uzten dute:
|
|
|
Haurren desnutrizioa desagerrarazteko gomendio batzuk ere ematen ditu, hala nola, amagandiko edoskitzea sustatzea eta elikagaiak gotortzeko programak mantendu eta hobetzea. Gainera, haurdun dauden
|
emakumeen artean
elikagai-gehigarrien kontsumoa hornitu eta sustatzea aholkatzen du, eta diru-transferentziarako eta pobrezia gorrian dauden biztanleentzako elikagaietarako programak ezartzea.
|
|
|
Produktuaren fabrikatzaileek ikertzen jarraitzen dute, gizonezkoen erabilera zabaltzeko, birusaren eramaile izan baitaitezke. Umetoki-lepoko minbizia da mundu osoko
|
emakumeen artean
bigarren ohikoena. Hala ere, VPH bidezko infekzioaren ondorioz tumore bat garatzeko arriskua nabarmen handitzen da sistema immunea ahulduta baldin badago.
|
|
|
Gizonek gehiago pairatzen dute patologia hori, baina heriotza-tasa %2 eta %3 bitartekoa da
|
emakumeen artean
.
|
|
|
Espainian, miokardioko infartua bost aldiz ohikoagoa da gizonetan emakumeetan baino. Hala ere, patologia horren ondoriozko heriotza-tasa %2 eta %3 artean handiagoa da
|
emakumeen artean
gizonezkoena baino. Infartua hilgarriagoa da emakumeen artean, hainbat arrazoi direla medio, besteak beste, gizarte eta kultura arlokoak, emakumeei gehiago kostatzen zaielako infartuaren sintomak identifikatzea.
|
|
|
Hala ere, patologia horren ondoriozko heriotza-tasa %2 eta %3 artean handiagoa da emakumeen artean gizonezkoena baino. Infartua hilgarriagoa da
|
emakumeen artean
, hainbat arrazoi direla medio, besteak beste, gizarte eta kultura arlokoak, emakumeei gehiago kostatzen zaielako infartuaren sintomak identifikatzea. Izan ere, emakumeek gizonek baino 30 minutu gehiago behar izaten dituzte, batez beste, infartu akutua jasan ondoren ospitale batera iristeko.
|
|
|
Halaxe salatu zuen Roberto Elosúa ikertzaileak, Bartzelonako Ikerketa Medikoko Udal Institutukoak, Kardiologiako Mundu Biltzarrean, Kataluniako hiriburuan. 30 minutu geroago Ospitalera joateko atzerapena faktore “esanguratsua” da, eta horrek azaltzen du
|
emakumeen artean
bihotzekoak eragindako heriotza-tasa handiagoa, baina ez bakarra, argitu zuen Elosuak. “Badaude beste azalpen batzuk, batzuk organikoak, hala nola infartuak emakumeengan zabalagoak izatea, nahiz eta ez dakigun zergatik den horrela”, adierazi zuen.
|
|
|
25 eta 74 urte bitarteko adin-tartean, urtero 200 infartu izaten dira 100.000 gizoneko, eta 40 100.000 emakumeko. Europako iparraldeko herrialdeetan, proportzioa okerragoa da emakumeentzat —hiru hildako bost gizoneko—, baina Elosuak iragarri zuen hurrengo urteetan Espainia gehiago hurbilduko dela kopuru horietara,
|
emakumeen artean
(tabakoa, esaterako) arrisku-ohiturak areagotzen ari baitira. Guztira, 75.000 pertsona hiltzen dira urtero Espainian bihotzekoak jota, eta horietatik 40 edo 45.000 bakarrik iritsi ziren bizirik ospitalera, Elosuak azaldu zuenez.
|
|
|
Debagoiendarren artean, Ander Agirre Antxintxika taldekoa izan zen azkarrena (8.en) eta
|
emakumeen artean
Ainhoa Murua zarauztarra helmugaratu zen lehenengo.
|
|
|
Berez euskal arrazaren izpiritu kolektiboa naturari itsatsia da. Hori hizkuntzaren analisiak frogatzen du (gero ikusiko da), baina ez horrek bakarrik (hizkuntza ez dela natura, osteratu ahal izango bailuke norbaitek), baizik euskal herrian gizon eta
|
emakumeen artean
dagoen entelegu berdintasunak ere bai; entelegu berdintasun bat, bere oinarri fisiologiko organikoan materialki egiaztatu ahal dena, gainera: " hay un hecho, señores, que distingue grandemente a los salvajes y los pueblos primitivos de los amansados en la cultura y que llevan la civilización en las venas.
|
|
|
Aitzitik, esango nuke poztu ere pozten ginela tabernariaren arrakastaz. Ez baitzegoen dudarik Hankapalok benetako arrakasta zeukala
|
emakumeen artean
; praktikoa, ez soilik teorikoa. Tabernari-lanbideak ere laguntzen zuen horretan, nonbait:
|
|
|
Lorez jositako bata koloretsuekin zabaltzen zigun atea. Ezagutzen genituen
|
emakumeen artean
, zinean ikusten genituen haiengandik gertuen zegoena, bera. Bere bata koloretsua airean azaldu eta bere bata koloretsua airean desagertzen zen.
|
|
|
Kartzela genero-erakunde bezala. Bereizkeriak, erresistentziak eta agentzia Euskal Herrian espetxeratutako
|
emakumeen artean
. RUIZ TORRADO, Maria.
|
|
|
Kartzela genero-erakunde bezala. Bereizkeriak, erresistentziak eta agentzia Euskal Herrian espetxeratutako
|
emakumeen artean
[Interneteko artxiboa. PDF].
|
|
2007
|
|
|
Euskal Herriko zein kanpoko haur, gazte eta sendien ongizatearen alde lan egitea du helburu. Horretarako, giza garapenerako guneak sortu eta indartu nahi ditu garapen bidean dauden herrialdeetako komunitate kaltetuenetan, haur eta
|
emakumeen artean
bereziki. Maila indibidual eta kolektiboetan boterea berreskuratzeko prozesua bultzatu nahi du eta bizi baldintza duin eta iraunkorrak sortu.
|
|
|
Agian hori izango da mundu osoko gizonezkoek gehien errepikatzen duten esaldietako bat. Horren pareko kexa, baina
|
emakumeen artean
oraingoan, hurrengoa litzateke: " Nire senarra ez da ezertaz jabetzen, sutan jartzen naizen arte". Horren diferenteak ote gara, bada, gizonak eta emakumeak?
|
|
|
Bularreko minbizia da tumorerik usuena munduko
|
emakumeen artean
, eta beraz baita Euskal Herrian ere. Detektatzen diren zortzi tumoretatik bat bularrekoa da, eta horrek dakarren intzidentzia-tasa oso altua da -70 kasu berri 100.000 biztanleko, atera hortik kontuak-.
|
|
|
Badakit egia dela. Badakit Euskal Autonomia Erkidegoan, genero erasoa pairatu duten
|
emakumeen artean
, etorkinak %30 direla, nahiz eta berez emakume guztien artean %5 besterik ez diren. Badakit hori salatzeak kontzientziatzen eta konponbideak bilatzen lagun dezakeela.
|
|
|
Mingain geografiko edo glositi migratorio izeneko lesio onbera mihi bizkarrean agertzen da, haur eta
|
emakumeen artean
, bereziki.
|
|
|
Ikerkuntzak frogatu du: minbizia garatzeko arriskuaz ari garela, alkohola hartzen zuten pazienteetatik, egunean edari alkoholiko bat edo bi hartzen zutenek kopa bakarra edaten zutenek baino %10 arrisku txikiagoa zuten; arrisku-aukera hori, aldiz, %30eraino igotzen zen egunean hiru kopatik gora edaten zuten
|
emakumeen artean
.
|
|
|
Irakaskuntzan gizonen eta
|
emakumeen artean
eskubide-eta aukera-berdintasuna garatzeari, eta benetakoapertzeari buruzko xedapenak. eta eragingarria den berdintasuna sus
|
|
|
Behin zentroko eskola-kontseilua eratuta, eskola-kontseiluak pertsona zehatza izendatuko du, horrek hezkuntza-neurriak bultza ditzan, gizonen eta
|
emakumeen artean
berdintasun benetako eta eragingarria suspertzeko.
|
|
|
Baina baliteke nolabaiteko joera erakustea: feminitatearen eta jatekoaren ideia,
|
emakumeen artean
, aldatuz doala.
|
|
|
Azterketa zientifikorik ez dugu beharko, seguru asko, hilekoak emakumearen umoreari eragiten diola erakusteko. Kalkuluen arabera,
|
emakumeen artean
%75ek jasaten dituzte hileko aurreko sindromearen atsekabeak.
|
|
|
Ur faltaren arazoa konpontzeko, dokumentuak baliabide horren eta uretako ekosistemen kudeaketa onaren alde egiten du, bai eta herrialde behartsuenetara transferentzia teknologikoaren alde ere. Bere hitzaldian, Narbonak gogorarazi du ur-eskasiak oraindik ere desberdintasunak sortzen dituela gizonen eta
|
emakumeen artean
, eta 1.800 milioi haur hiltzen direla urtean likido preziatuaren faltarekin eta saneamendu-arazoekin lotutako gaixotasunengatik.
|
|
|
Baina, gero eta gehiago, legez kanpoko drogen kontsumoa areagotzen ari dela ikusten da; esaterako, marihuana, gazteek droga kaltegabe gisa ikusten dutena, eta kokaina, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) Espainia munduko kontsumoaren buruan jartzen duen txostena aurkeztu berri duena. Droga-kontsumo handiagoa Gainera, arazoa da droga guztien kontsumoa nabarmen handitzen ari dela gazteen artean, eta, beraz, populazio horren barruan, ugaltzeko adinean dauden
|
emakumeen artean
. «Droga-kontsumoa handitu egin da 12 eta 25 urte bitarteko herritarren artean, eta badakigu haurdunaldien %40 adin-tarte horretan gertatzen direla», López-Vilchezen arabera.
|
|
|
Hala ere, serie estatistikoetako datu esanguratsuenetako bat da generoaren araberako emaitza-desberdintasun izugarria. DBHn mutilen% 17k ez dute gainditzen, eta
|
emakumeen artean
, berriz,% 10ek. Eskola-porrotak behera egiten jarraitzen du Euskadin, eta derrigorrezko irakaskuntzaren amaieran% 13,7ko tasa du.
|
|
|
Mendebaldeko dieta eta gehiegizko pisua Oraindik ez dakigu zer faktore espezifikok eragiten duten minbizia garatzeko arriskuan Lehen patroira gehien hurbiltzen ziren emakumeek eragin handiagoa zuten bularreko minbizian. Korrelazioa bereziki nabarmena zen menopausia garaian gehiegizko pisua zuten
|
emakumeen artean
. Ikertzaileen arabera, mendebaldeko dieta hori hormona-hartzaile positiboa den bularreko minbizia izateko arriskuaren bikoitza baino gehiago handitzearekin lotzen da.
|