|
2000
|
|
|
Euskararen erabilera bultzatzearren egin beharreko jauzia duela bi urte egin zuten, euskara hutsean emititzea erabaki zutenean, lekeitiarrez batez ere. 8.000 inguru biztanle dituen Lekeition gutxi dira euskaraz ez
|
dakitenak
. Dena den, saioren bat egiteko prest legokeen norbaitek euskaraz ez jakitea ez litzateke arazo izango, euskaldun baten laguntza edukiko luke-eta.
|
|
|
a) euskalduna, b) elebiduna, d) gazteleraduna. Kontuan eduki gabe, adibidez, herri euskaldunetan badirela euskararik ez
|
dakitenak
eta baita Tafallan zein Tudelan euskaldunak ere, euskara gaztelera baino hobeto menderatzen dutenak. Hala denean, gizon bakoitzak zuzenean, berarekin darama edonora bere foru pertsonala, erkidego edo komunitate baten barnean ezinezkoa baita bestela jokatzea giza eskubideak hautsi gabe.
|
|
|
Ekonomiaz
|
dakitenak
, horretaz arduratu dira maiz: [Tamayo], [VVAA], [VVAA].
|
|
|
Badakizu, jaun André, ezen guti direla gizonezkoen artean irakurtzen eta skribatzen
|
dakitenak
, baina are gutiago direla eskolatuak izan diren emaztekiak; aldiz, gure amak, zeina baitzen argia eta zorrotza, ongi irakurtzen eta skribatzen zuen eta hainbat liburu irakurriz janzten eta apaintzen zuen bere jakintasuna. Eta, liburu haietarik gehienak bere aita spiritualak uzten bazizkion ere, bazuen bat bere berea, eta liburu hura Gaspar de Asteteren Doctrina cristiana ren euskarazko tradukzione bat zen, 1608koa eta Iruñan publikatua, amak erabiltzen zuena bai bere buruaren janzteko, eta bai irakurtzeko eta irakasteko ere zerbitzuko neskei eta emaztekiei, zeinetarik inportantena Hipolita zeritzana baitzen, bere ohorezko dama eta laguntzaile leiala eta artatsua, amaren beztimendez arduratzen zena, baita haren garbitasun pertsonalaz ere, azal ukenduez zein ile kentzeaz.
|
|
2001
|
|
|
Ba ez: guztiz esperientzia atsegina eta positiboa izan da; ez bakarrik nik neuk ondo pasatu dudalako, baizik eta konturatu naizelako idazleon ghetto estutik kanpora ere badirela literaturazaleak, testuak maitatu eta haiekin gozatzen
|
dakitenak
. Esan dezadan egia osoa, badaezpada:
|
|
|
Aurrerago esan dugu nolako gaitasuna izan duen ikasle autonomoak.Baina ez gero pentsatu ikasleek berez dakartela gaitasun hori. Zenbaitek garatuagobadu ere, gaur egungo egoeran (aurretiko esperientziak, gaitasun ezak, etab.) osogutxi dira besterik gabe ikasten
|
dakitenak
. Beraz, aholkulariak aurrean izangodituenak, ikasten ikasteko prozesuan hasierako egoeretan dauden ikasleak izangodira gehienbat.
|
|
|
Eredu hori frogatzeko, lagin osoa (euskaraz
|
dakitenak
eta ez dakitenak) erabili da; eta, 1 irudian ikusten den bezala, aldagai garrantzitsuena subjektuen euskararen ezagutza maila dela agertu da. Aldagaien arteko harremanetan gehiago sakontzeko, hurrengo ereduan (2 irudia) euskaraz egiteko gai diren subjektuak bakarrik erabiliko dira.
|
|
|
Eredu hori frogatzeko, lagin osoa (euskaraz dakitenak eta ez
|
dakitenak
) erabili da; eta, 1 irudian ikusten den bezala, aldagai garrantzitsuena subjektuen euskararen ezagutza maila dela agertu da. Aldagaien arteko harremanetan gehiago sakontzeko, hurrengo ereduan (2 irudia) euskaraz egiteko gai diren subjektuak bakarrik erabiliko dira.
|
|
|
Hori euskaraz baino erdaraz hobeki adieraz daiteke, guk erabiltzen dugun euskaraz hitz jokoak âHiribarrenek erabiltzen zuenean, bai, O mihi ederrena, hasteric gabea! esan baitzezakeen, euskararekin ari zelaâ egitea zailago baita; alegia" la lengua no tiene lengua", hizkuntza bera ezin mintza daiteke, hizkuntza hori darabilten hiztunak mintzatzen dira, eta hiz  kuntzak ez du bere buruari laguntzeko eskurik eta hizkuntzak horrexegatik beragatik ez du inoren premiarik, premia dutenek hizkuntza hori
|
dakitenak
dira edota hizkuntza hori erabiltzen dutenak; beraz, beti hizkuntza diogunean hiztuna sartu nahi dugu; ez, esate baterako, gure kasuan, euskara bera, euskalduna baizik.
|
|
|
mutu da, ez baitu ez ahorik ez eztarririk, are gutxiago bururik. Hizketan
|
dakitenak
beste norbaitzuk dira: eztarridunak, ahodunak eta (hala holako) burudunak, haren bitartez, hura dela medio, mintzatzen direnak.
|
|
|
Hona. Gazte horiek euskaldun hutsak izango dira ala (ez edo!) beste hizkuntzaren bat, ingurukorik edo ez hain ingurukorik,
|
dakitenak
, bereaz gainera. Bestela, oraingoek ez bezala, pentsatuko dutela segur da, ez hain segur zer nolakoa izango den" bestelakotasun" hori.
|
|
|
Zuberoan, euskaltasuna, folklore edo tradizio kontu bat bezala hartzen duten jende hauek Xiberoko Zohardia elkartearen ingu ruan biltzen dira. Lagun hauetatik gehienei —ez guztiei, haatik— dantza, maskarada edo pastorala egileetan euskara
|
dakitenak
oso gutxiengoan izatea bost axola zaie. Arrazonamendua bazterreraino eramanda, seguru nago euskara desagertuko balitz, baina nola edo hala —testuak edo esaerak gogotik ikasita edo— dantza agerraldi, maskarada edo pastoralek iraungo balute, askietsiko luketela.
|
|
|
Anormala (gutxiengoaren hizkuntza) normal (guztion hizkuntza) bihurtu, eta normala (espainiera) anormalbihu rtu. Edota berenezko hizkuntza ez
|
dakitenak
" anormal" bihurtzen ditu, zentzu sozial eta patologikoan. Are gehiago:
|
|
2002
|
|
|
Bokazioak hiriburuetatik datozenez, hauei euskara irakatsi izan zaie beti. Eta ez
|
dakitenak
barnetegietan egon dira.
|
|
|
Horiek izan daitezke gure datu batzuen Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzakoak eta neurketa hau bezalako behaketen artean dauden desberdintasunak azaltzeko arrazoiak. Guk ondo
|
dakitenak
bakarrik hartzen ditugu eta beti euskaraz hitz egiten dutenak. Erabilera gure datuetan baino handiagoa da hemen.
|
|
|
Edozein eratan, Olatzek azpimarratu duen bezala, ezagutza populazio osoaren %25 ingurukoa denean, %14ko erabilera izugarri handia da. Nafarroan, esate baterako,
|
dakitenak
%10 baldin badira eta erabilera %7an baldin badago, esan nahi du 10etik 7k euskaraz egiten dutela eta nik neuk ez dut uste erabilera hainbestekoa denik. Hala eta guztiz ere, lurralde guztietan ikusten da, ezagutza tasak kontuan hartuta, erabilera handia dagoela.
|
|
|
Halaber, lurralde antolaketaren kariaz burutu diren errepide zein bestelako lotuneek biztanleriaren eskualde batetik besterako mugikortasuna indartu dute, zenbaitetan nahikoa edo erabat euskaldunak izan diren herri koskorretako zein txikietako hizkuntza komunitateak desegituratuz. Pertsona helduok gure egitekoa ere dena kopuruz are murritzagoak diren belaunaldi gazteenen bizkar erabat utzi dugu, eskolaren bidez euskara
|
dakitenak
sortu ditugu, ez, ordea, kopuru berean euskal hiztunak, eta, horri guztiari gehituz, beharbada, gizartea erlaxatu ez ezik euskararen aldeko gizarte araua, joera, bera ere aldatzen ari da.
|
|
|
" Zure bearrean gagoz, zurearenean soillik, eta ez besterenean. Guztiak dute zure bearra, baita ez
|
dakitenak
ere; ta ez dakitenek, dakiten aiek baiño areago. Gose danak, ogibilla ari dela uste du, ta zure gosez baitago egon; egarri danak, ura opa duala uste du, baiña zure egarri da; geisoa, osasuna irrikitzen duala ta dago, baiña aren gaitza zure jabe ez izatean datza.
|
|
|
Beti dago eredugarri den norbait: kritika garraztasunik, haserrerik edo alferrikako tentsiorik gabe egiten dakiten pertsonak, giro lasaia, zentzuzkoa eta tolerantziazkoa sortzen
|
dakitenak
, ideiak era baketsuan kontrajarri ahal izateko.
|
|
|
Euskaraz
|
dakitenak
|
|
2003
|
|
|
Euskaraz dakiten ikasleentzat, irakaskuntza osoa euskaraz. Euskaraz ez
|
dakitenak
jakinda irten daitezela.
|
|
|
Erretiroaren beste topikoetako bat adinekoek denbora libre gehiegi izateak dakarren asperdura da. Bigarren kezka da, baina gero eta gehiago dira bere garaian etekin handiena nola atera
|
dakitenak
. “Ni aspertu egingo nintzateke egunean zortzi ordu bolantearen eskuetan ematen nuenean; orain, poz pozik nago, eta niretzat denbora dut”, esan du Manuel Rodrigok, duela bi urte erretiratu zen gidariak.
|
|
|
Kultura da gure alderik ahulena; eta hori
|
dakitenak
haren kontrako eraso kontrolatura pasatu dira. Bushek hain gustuko bide duen ekintza prebentiboa erabiltzen dute, eta ez zaio inondik ezelako balaztarik jartzen ari.
|
|
|
Descartes-ek berak aspaldi esaten zuen hori bidaiatzearen bere filosofia txikian. Problema, dudatzen ez
|
dakitenak
, dira. Baina holako horiek, abertzaleak ez dakit, euskaltzaleak bederen ezin dira izan.
|
|
|
Euskara rentzat ditugun helburuetara mugaturik, nork bere ideia propioa omen du, baina beldur naiz ez ote diren gutxi izango benetan zer nahi duten ondo
|
dakitenak
. Pluraltasuna ez litzateke kezkagarria izango, baina bai asmoen definiziorik eza.
|
|
2004
|
|
|
Iñaki Gamindek susmoa dauka Bilbon uste baino jatorrizko euskaldun gehiago egongo direla, baina ezin topa. " Nik hogei hiztun ezagutzen ditut, hiztun onak, euskaraz ondo
|
dakitenak
eta jatorrizko berbakera daukatenak. Hortik gora, ez dakit.
|
|
|
Lagun hauetatik gehienei, ez guztiei, haatik? dantza, maskarada edo pastorala egileetan euskara
|
dakitenak
oso gutxiengoan izatea bost axola zaie. Arrazonamendua bazterreraino eramanda, seguru nago euskara desagertuko balitz, baina nola edo hala, testuak edo esaerak gogotik ikasita edo?
|
|
|
ezarritako kuotak ordaintzen ez dituen jabea, eraikineko argia instalatzeko sinatu zuen kontratua betetzen ez duen enpresa, etab. Kasu horietarako eta sor daitezkeen gainerakoetarako, jabeen komunitate batek zerbitzu juridikoak behar ditu, aholku eman eta bere interesak defendatzeko. Bai komunitateak bai presidenteak indarrean dagoen araudia ezagutzen duten espezialistak izan dituzte, jabekideen komunitateek dituzten eskubide horiek defendatzeko adiskidantzazko tramiteak edo izapide judizialak egiten
|
dakitenak
. Arazo horietarako funtsezko produktua Jabeen Komunitaterako Defentsa Juridikoa da.
|
|
|
Jendeak hori esaten du, baina inork ez daki benetan aliaturik datorren eta, baldin badatoz, hain bonba harrigarriak ote dituzten, etsaia nor den bereizten
|
dakitenak
. Eta, beraz, bonbek ez badute bereizten faxisten, ezkertiarren eta Michelangeloren eskultura baten artean, orduan ezin da jakin etsaia etxean dagoen ala kanpotik datorren, ala biak diren etsaiak eta bietako inori ez zaion asko inporta bonbetatik ihesi ibili duen jendea.
|
|
2005
|
|
|
Kasualitatez, edo agian ez hain halabeharrez, Mitxelenaren garaitik, euskaldun hizkuntzalari ezagunik ez dago euskoiberismoa defendatzen duenik. Euskaldunak, hau da, euskara
|
dakitenak
hain zuzen ere, euskoiberismoarekin kritikoenak dira. Baina hori ez da arrazoi politiko ideologikoengatik, edozein euskal hizkuntzalari pozik bailegoke euskara beste hizkuntzaren baten ahaide dela baieztatuko balitz, euskal hizkuntzaren barne berreraiketa bidez lor daitekeen informazioa mugatua baita.
|
|
|
Hezkuntza osotasun gisa hartu behar dugu, maila kognitibo hutsera murriztugabe edo haren menpe utzi gabe. Gizarteak profesional eta teknikari onak esperoditu, kualifikazio handiko pertsonak, baina baita herritar onak ere; elkarrekinbizitzen eta elkar errespetatzen dakiten pertsonak eta proiektu komunetan
|
lanegiten
dakitenak.
|
|
|
Bestalde, asko dira euskaraz jakin
|
dakitenak
baina erabiltzeko maila nahikorik ez dutelakoan edo norekin hitz egin topatzen ez dutela euskara galtzen ari direnak. Bere hizkuntza ez erdoiltzeko aukera gisa aurkezten zaie Berbalaguna egitasmoa.
|
|
|
neska lagunak eta lanak. Guztia uztartzen
|
dakitenak
ere badaude, baina ostia, koadrilak ez dira 20 urte genituenean zirena. Etxera deituko diot.
|
|
|
Antzerkia, bertsolaritza eta literatura ez dira hain erakargarriak jende askorentzat, euskara
|
dakitenak
barne. Bereziki irakurketak badu sostengu eraginkor baten beharra.
|
|
|
Adibidez, autobusean sartu, bi laguni euskaraz hitz egiten entzun eta arnasa lasaiago hartzendut. Hemen Deustu auzoan nahikoa dira euskaraz
|
dakitenak
. Elkarrekin euskaraz egiten ari direla ikusi, hurbildu eta zorionak emateko ohitura dut:
|
|
|
Euskaraz eurak dira ongien
|
dakitenak
" dut, denak biltzekoa. Atsotitzak nire hizteu gian gelditu dira betiko eta esapideak ere horrelaxe geratuko dira, urte batzuk barru aterako dudan liburuan.
|
|
|
Horiek izan dira eta dira nire irakaslerik onenak. Euskaraz eurak dira ongien
|
dakitenak
. Logikoa da hori.
|
|
2006
|
|
|
Lasarte Oriako Udaleko euskara teknikari Iñaki Arrutik gipuzkoaeuskara.net web gunean eman du datu horren berri, baita saiatu ere euskaraz hain gutxik egitearen arrazoiak azaltzen. %4 hori %8ra igo daiteke portzentaia euskara
|
dakitenak
kontuan hartuta ateratzen bada. Guztira 343.796 aitorpen egin dira eta 13.964 euskaraz.
|
|
|
«Pare bat etortzen zaigu urtero ikasteko prest, baina... Institutu irakasleak izaten dira sarritan, batua
|
dakitenak
baina ikasleekin bizkaieraz jardun nahi dutenak».
|
|
|
Erakunde publikoen erabaki ausartagoak; euskara legez babestea eta bultzatzea Euskal Herri osoan, eta euskaldunon amorrazio santua eta ez
|
dakitenak
gureganatzeko trebetasuna: denak ere gutxi egoera iraultzeko!
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez
|
dakitenak
. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak:
|
|
|
Txakolin kontuetaz asko
|
dakitenak
bat etorri dira esaten eguraldi aldetik oso urte ona izan dela, ahogozorako nahiko suabea, alkohol graduazioa handiagoa izan arren.
|
|
2007
|
|
|
Euskaldunak dira euskararik gabe eta aski zaie. Euskara
|
dakitenak
ez dituzte baitezpada beti maite, kontzientzia txarraren kilikatzaile bihurtzen baitira euskaraz hitz egiten entzute soilarekin.
|
|
|
" Herriko etxe batzuetan badira alfabetatu gabeko langile euskaldunak eta beraz, jadanik zerbitzu bat eskaintzen dute euskaraz, baina beste anitzetan ez dira beti euskaldunak". Euskaraz alfabetatu gabeak eta ez
|
dakitenak
AEK ko eskoletara bideratzen ditu euskara teknikariak. Errobi herri elkargo osoan egun 18 bat udal langile ari dira formatzen.
|
|
|
Baina hori zer da asko ala gutxi? Hamar hiztun horien artean zenbat dira euskaraz
|
dakitenak
–Bazter dezagun euskaraz dihardun bakar horrek bakarrizketan dabilenik.
|
|
|
Enpresa batek pertsona inplikatuak, motibatuak eta enpresan zertarako daudendakitenak lortzen baditu, eta ideiak emateko eskatu eta ematen
|
dakitenak
, enpresa hori ezin da gaizki joan. Aldiz, pertsona bati eskatzen bazaio enpresabatean eskulan hutsa izatea, ahalik eta gutxien pentsatzea, ez partekatzea etaideiarik ez ematea, enpresa hori ez da hain lehiakorra izango, landu gabe uztendituelako pertsonek egin ditzaketen ekarpen asko eta asko.
|
|
|
Oso zaila da blogak jarraitzea, ez baldin baduzu feed edo jario irakurgailu bat erabiltzen, edota bloglines kontu bat ez badaukazu. Tamalez, Euskal Herrian blogista asko daude ez
|
dakitenak
hori zer den ere, aktualitatearen peskizan aritzen diren kazetariak tartean. Ezinezkoa da blogosfera jarraitzea, edo Interneteko aktualitatea jarraitzea, ez baldin baduzu horrelako tarteko tresnarik erabiltzen.
|
|
2008
|
|
|
Lehenengo mailatan jende heldua aritzen da. Normalean, eskola garaian euskara zerbait ikasi baina hitz egiten ez
|
dakitenak
dira. Maila altuetan aldiz jende gazteagoa dago.
|
|
|
Zehazten joanen gara. Apezpikuak, ia denak, kanpotik bidaltzen dizkigute, hemengo kultura ezagutzen ez dutenak, hemengo hizkuntza ez
|
dakitenak
, herriaren eskakizunak ulertzeko gai ez direnak. Abertzaleak dira, baina abertzale espainolak.
|
|
|
Nik Avuiko zuzendariari beti esaten diot: katalana ondo
|
dakitenak
7 milioi dira, eta euskaraz ondo dakitenak 350.000; hortik 20.000ko tirada izatea ez dago gaizki. Gutxi da, publizitatea saltzera goazenean hori esaten digute, baina garenak gara, eta prentsa irakurtzeko hizkuntza ondo jakin beharra dago.
|
|
|
Nik Avuiko zuzendariari beti esaten diot: katalana ondo dakitenak 7 milioi dira, eta euskaraz ondo
|
dakitenak
350.000; hortik 20.000ko tirada izatea ez dago gaizki. Gutxi da, publizitatea saltzera goazenean hori esaten digute, baina garenak gara, eta prentsa irakurtzeko hizkuntza ondo jakin beharra dago.
|
|
|
Bada hor, merkatuko joerak aipatzerakoan, erro erroan egin behar den bereizketa bat. Izan ere, orain arteko zenbakietan zarauztar guztiak hartu ditugu aintzat, elebidunak eta euskaraz ez
|
dakitenak
bereizi gabe. Eta, noski, arras ezberdinak dira batzuen eta besteen jokabideak.
|
|
|
Euriak ez du harea behar beste gogortu gainera, eta orain ulertu dugu zer den harea bigunaren arriskua. Badira gora eta behera mila aldiz ibili diren abenturazaleak, autoez, mekanikaz eta kontu horiez dena
|
dakitenak
, baina guk zerbaitengatik hartu genuen bide hau: guztiz asfaltatuta zegoelakoan, eta mundu guztiak esan zigulako, mugako tarte horrek ez dauka arazorik?.
|
|
|
Horrek dakar mentalitateen ez ulertzea, itzultzai learen mirailak itxuraldatzea, hitzen pisua ez ezagutzea. Iparraldean ezagutzen ditut bertsolaritzaz arduratzen diren bi ikerle, euskararik ez
|
dakitenak
!!
|
|
|
hartzen dutela dio kazetak(. Réveil Basque errezebitzen eta irakurtzen duten er?, RB 8, I); II garaitiaren ondoren, idazle eta kolabo ratzaile franko dituela, bai frantsesez bai euskaraz, graziaz idazten
|
dakitenak
(RB 21, III). Réveilek Joanthoren Mémorialari ostikoa eman eta Donibane Lohitzuneko Le> Vrai> eta Le> > Basque> ehortzi bide zituen.
|
|
|
Gero aziendez kestione zombat dire
|
dakitenak
ongi heien arthatzeko eta bazkatzeko manerarik hoberenak, heien garbitasuna atchikitzeko moldea. Sobera jakinak bere estatuan ez du nehor galdu.
|
|
|
Ingurumari horretan, liderren zeregina puztu egiten da, giltzarri bihurtzeraino. Izan ere, liderrak baitira bide guztien artean egokia hautatzen
|
dakitenak
, enpresaren biziraupena eta arrakasta ziurtatuko dituen, bisio, bati indarra ematen dakitenak.
|
|
|
Izan ere, liderrak baitira bide guztien artean egokia hautatzen dakitenak, enpresaren biziraupena eta arrakasta ziurtatuko dituen, bisio? bati indarra ematen
|
dakitenak
. Dagoeneko ez da nahikoa ongi administratzea; horrez gain, premiazkoa da halaber lider izan eta hautatutako bideari beste inork baino lehenago ekitea (ikus 1 taula).
|
|
|
Zehazki, 118.000 euskaldun gehiago dago lurralde horietan, Eustat Euskal Autonomia Erkidegoko Estatistika Institutuaren 2006ko Biztanleriaren eta etxebizitzen estatistikak jakitera eman duenez. Orotara, bi urtez gorako 775.000 pertsona dira Euskal Autonomia Erkidegoan euskaraz
|
dakitenak
, biztanleen %37, 4 Ia euskaldunak «ulermen ona edo hala moduzkoa dutenak eta zailtasunez hitz egiten dutenak», Eustaten esanean, biztanleen %22, 1 dira, 459.000 lagun guztira. Talde horrek behera egin du 2001eko datuekin alderatuz, orduan baino 11.000 gutxiago baitira.
|
|
|
Hamasei urte bete ditu aurten Zigoitia Euskarazek herritarrek berreskuratu zutenetik. «Euskara bultzatu eta hizkuntza ez
|
dakitenak
ikastera animatu nahi ditugu, baita gure kultura jendearengana hurbildu ere», diote antolatzaileek. Izan ere, Zigoitia Euskarazek eta Kirikio euskara taldeak sarritan antolatzen dituzte euskarazko tailerrak.
|
|
|
Ikusi ditut kontzertu onak, oso onak eta bikainak, ikusi istrumentista trebe nahiz birtuosoak, abeslari indartsuak, komunikatzen
|
dakitenak
, baina inork ez nau Josetxok bezala kili kolo utzi, inork ez dit atera hark bezala, salbu eta estutzen banauzue Mikel Laboak.
|
|
|
(Mediumak ere badira hildakoekin eta beren espirituekin tratu erraza dutenak, baina bizien hitzik behar bezala aditzen ez
|
dakitenak
. Denean ezin ona izan!).
|
|
|
Aplikaezina dudarik gabe, eta gainera ez du ematen hizkuntza historikoentzako lagungarririk izango lukeenik. Izan ere, okzitanieraren kasuan, adibidez, milioi eta erdi hiztun baino gehiago izan arren hizkuntza hori
|
dakitenak
, eremu zabal batean sakabanatuta daude, non gehiago diren beste 75 hizkuntza horietako bat jatorrizko hizkuntzatzat duten pertsonak. Gainera hizkuntza horien hiztunen trinkotasun soziologikoa eta soziolinguistikoa askotan indartsuagoa da okzitanieradunena baino.
|
|
|
Egoera horretan, pertsona ugari heltzen ari dira: gaztelania baino ez
|
dakitenak
(etorkinen erdia baino gehiago Hego Amerikatik iritsi baita), edo gaztelania besterik ikasi ez dutenak edo ikasten ari ez direnak (beste etorkinak: Afrika, Asia eta Europatik iritsiak).
|
|
|
Horregatik, beharrezkoa da lehendabizi zailtasun guztiak aztertzea: aipaturiko arrazoiengatik, eta aldez aurretik aporiak zeharkatu gabe bilatzen dutenak nora joan behar duten ez
|
dakitenak
bezalakoak direlako; eta horietaz gain, bilatzen ari direna aurkitu duten ala ez jakin ere ez dakitelako, haientzat xedea agerikoa ez delako, baina bai aurretik aporian egon denarentzat. Gainera, auzietan bezala, kontrakarien argudio guztiak entzun dituena, nahitaez, erabakiak hartzeko egoera hobean dago (III 1, 995a2 b4).
|
|
2009
|
|
|
Baina ingurukoek kontatzen zuten zerbait gehiago. Beste adibide bat ipintzeko, ETA politiko militarraren eta militarraren arteko frikzio eta zatiketa nola pasatu ziren
|
dakitenak
oso gutxi dira.
|
|
|
Lanaren balorea erakusten diguten maisuak. Aurkari gazteak landu beharreko akatsak zeintzuk diren berotzen ari direla ikusten dutenak; garairik aproposenean aldagelatik osteratxoa egiten
|
dakitenak
; hurrengo txapelketa aurkezten dutenean lagun, eta ez aurkari, nahi duzun hori, direnak; izen gutxi eta joko handikoak; musean ere galtzen ez dutenak. Derrigorrezko figurak, pilotaren tresneriak ondo olioztatuta segi dezan.
|
|
|
Ekonomia pattal dabilenean, ekonomiaz
|
dakitenak
ibiliko dira ondoen, ezta?
|
|
|
Kasu ehunekoen amarruari jartzen du eskemaren bazter batean, eta arrazoi begi bistako bategatik diogu hori: izan ere, Izagirrek (2004) gaztigaturiko moduan, telebistaren arloan ehunekoak ematerakoan zaku berean sartu ohi gaituzte euskaldunak eta euskaraz ez
|
dakitenak
; hots, datuak errealagoak (eta euskarazko kateentzat dezentez hobeak) liratekeela erreferentzia gisa soilik kate horiek ikusi eta uler ditzaketenak (hots, euskaldunak) hartuko balira, gauza jakina baita nekez ikusiko duela euskarazko kate bat hizkuntza hori ulertzen ez duenak.
|
|
|
bata, herritarrak Udalera euskara erabiliz inguratzea; eta bestea, herriko erakunde publiko zein pribatuak euskara erabiltzera bultzatzea eta Udaletik horretarako behar duten laguntza guztia eskaintzea. Erronka horiek gainditzeko, ezinbestekoa da, jakina, pertsonen inplikazioa, euskaraz dakitenena eta ez dakitenena, alegia, ez
|
dakitenak
ere planaren alde egotea, eta horrek politikarien atxikimendua ere eskatzen du.
|
|
|
Industriak egin ditu baliogabekoak gidoiak, jendea zuzenean sexua ikustera joango dela uste dutelako, baina ez da egia. Badaude zinema pornografikoaren zaleak, aktoreak jarraitzen dituztenak eta haietaz dena
|
dakitenak
, zinemagintza ulertzen dutenak eta filmak, eszenak eta esaldiak ezagutzen dituztenak. Nik nire gidoiak idazten ditut eta gainera landuta daude.
|
|
|
Tiroka hasten direnean egun argiz, maiz errugabeak ere hilak edo zaurituak izaten dira, inguruan zer gertatzen ari den deus ere ez
|
dakitenak
.
|
|
|
–Gisakoak maite ditu, bere arma ongi zorroratzen
|
dakitenak
.
|
|
|
Jakintsuak dira jakintsuen ezkutatzen
|
dakitenak
. Nik ez dut sekula bat bera ere ikusi.
|
|
|
NEKANE. Nortzuk dira ni baino gehiago
|
dakitenak
–Zu, esaterako?
|
|
|
81 Gaur egungo ikus entzuleriaren datuei gagozkiela, gogora ditzagun liburu honen lehenengo atalean aipaturiko zifrak: CIES etxeak 2009ko maiatzaren 20an ezagutarazitako datuen arabera, 197.000 ikusle ditu ETB1ek (Hegoaldeko ikus entzuleriaren% 3; jakina, datu horietan euskara
|
dakitenak
zein tutik ere ulertzen ez dutenak sartzen dira, eta, hortaz, ehuneko hori askoz altuagoa litzateke soilik euskaldunak aintzat hartuz gero; 2008ko datu metatuetan, berriz, ikus entzuleriaren% 4,4 ematen dio ETB1i CIESek), eta 626.000(% 14) ETB2k (Ipar Euskal Herriko ikus entzuleak gehitu behar zaizkie zifra horiei; ETB2ren kasuan, 2008ko datu metatuetan% 15,1 ematen dio CIESek kate horri).
|
|
|
Baita salbuespenak ere: jakin eta erabiltzen dutenak; edo jakin ia ez
|
dakitenak
. Jarrera ugari daude begiraleen artean, modu askotako estrategiak, baina den denek dute ezaugarri bat:
|
|
|
Badira naturari egundoko etekina ateratzen dioten argazkilariak. Asko dira animaliak eta paisaiak baliatuta ikuslearen barrua inarrosten
|
dakitenak
. Harridura eragiten dute, sorpresa, kezka, irribarrea...
|
|
|
Unescoren adierazpenarekin batera, PPk eta PSOEk bi lehendakarigai aurkeztu dituzte EAEn, euskaraz ez
|
dakitenak
eta erdaraz bizi direnak. Euskararen Herriarekiko iseka hori gutxi balitz bezala, euskara inposatzen dela adierazi dute.
|
|
|
Biharko greba orokorra deitu dute ELA, LAB, ESK, STEE EILAS, EHNE eta HIRU sindikatuek. Debagoienean, dagoeneko asko dira bihar greba egingo duten ala ez
|
dakitenak
, nahiz eta oraindik, batzuk gelditzen diren bozketa egiteko. Lantegi gehienek, baina, ez dute grebarekin bat egingo.
|
|
|
Hainbat estatutan armen erosketa kontrolatuko dutela jakitean armak pilatu dituztela dio txostenak, eta egungo administrazioaren kontra atentatua egiteko mehatxua hor dagoela. Azkenaldian Afganistandik eta Iraketik iritsi diren militarrak ere talde horietan sartzen ari dira, armak erabiltzen adituak dira, eta bizitza zibilean zer egin ez
|
dakitenak
.
|
|
|
Boteretik ze laguntza ematen zaigun, boteretik populazioari zer sinetsarazten zaion... ni neu ez nago horri begira. Orain arteko mezua izan da euskaraz ez
|
dakitenak
ez duela lanik bilatuko EAEn, eta jendeak euskara ez du ikasi, baina seme alabak bidali ditu euskara ikastera. Botere paradigma bat egon delako.
|
|
|
Esparru guztietan nabaritzen da hori. Gehienek zentral onak dauzkate, baloia jokatuz ateratzen
|
dakitenak
; zelai erdian jokoa sortzen dakiten jokalariak dauzkate, eta aurrelariak desorekatzaileak dira. Horrez gain, estrategia ere asko lantzen da.
|
|
|
Bertsolariak eta Argentinako Payadoreak elkarrekin ariko dira, Atalante zinema aretoan 16an. Euskara ez
|
dakitenak
ere gonbidatzen ditu Broucaretek: –Euskara anekdotikoa da.
|
|
|
Horregatik, hitzarmena zehaztuz joan ziren garaian garaian. Lana itsas armadari ematea erabaki zuten, ur laster eta haize kontuetan gehien
|
dakitenak
direlako. Bidasoako urak zaintzen dituzten bezala, uhartea ere beren gain hartu zuten, beraz.
|
|
|
Gauza bakarra merezi duzu: zure lepora aberastea zutaz aprobetxatzen
|
dakitenak
, zuk beste batzuekin egin zenuen bezala. Nolako abilezia eta indarra, halako harrapakina".
|
|
|
(...) mutu da, ez baitu ez ahorik ez eztarririk, are gutxiago bururik. Hizketan
|
dakitenak
beste norbaitzuk dira: eztarridunak, ahodunak eta (hala holako) burudunak, haren bitartez, hura dela medio, mintzatzen direnak.
|
|
|
Kontu honen konplexutasunaren aurrean begiak itxi nahi ez badira, ezin da ahantzi gauza bat dela euskararen ezagutza gehitzea, eta besterik, ordea, euskaraz
|
dakitenak
euskal hiztun izatea, edo hiztun izatera iristen direnean nagusiki euskal hiztun bihurtzea. " Erabileraren korapiloa" izeneko atalean ikusi dugunez, faktore ugari eta era askotakoak dira erabileran moduren batez eragiten dutenak:
|
|
|
Euskaraz badakitenen kopuruak are mugatuagoak dira Nafarroan eta Iparraldean. Beraz, asko badira ere, gero eta gehiago, euskaraz
|
dakitenak
, gehiago dira ez dakitenak, eta hauek ahalegin handia egin behar dute euskara ikasi nahi badute. Ahalegin hori bereziki da handia kontuan hartzen badugu euskaraz jakitea ez dela beharrezkoa, ez behintzat nahitaezkoa, Euskal Herrian egunerokoan normaltasunez bizitzeko, eta, beraz, ikasteko ahaleginak eta bi egin arren, gero, han eta hemen, gutxi erabiltzen dutela.
|
|
|
Euskaraz badakitenen kopuruak are mugatuagoak dira Nafarroan eta Iparraldean. Beraz, asko badira ere, gero eta gehiago, euskaraz dakitenak, gehiago dira ez
|
dakitenak
, eta hauek ahalegin handia egin behar dute euskara ikasi nahi badute. Ahalegin hori bereziki da handia kontuan hartzen badugu euskaraz jakitea ez dela beharrezkoa, ez behintzat nahitaezkoa, Euskal Herrian egunerokoan normaltasunez bizitzeko, eta, beraz, ikasteko ahaleginak eta bi egin arren, gero, han eta hemen, gutxi erabiltzen dutela.
|
|
|
Horretan zalantzarik duenak aski luke begiratzea hezkuntzara, hedabideetara, administrazioetara, unibertsitatera, informazioaren eta komunikazioaren teknologietara edo literaturgintzara, besterik gabe. Eta oraindik ere zalantzapean jarraituko balu, nahikoa luke euskararen hazkunde demografikoari erreparatzea, gehiago baitira, erruz gehiago, gaur euskaraz
|
dakitenak
, nahiz eta ez neurri berean jakin. Hori guztia behar beharrezkoa izan arren, eta gizarte osoaren ahaleginari esker (gurasoen, maisu maistren, euskara irakasleen, arlo ugaritako profesionalen, ehunka euskaltzaleren eta herri aginteen ahaleginari esker) egin diren urratsak berealdikoak izan arren, nekez esan daiteke euskararen aurrerabide iraunkorra bermaturik dugula baldin eta eremu ez formaletan, lagunartean, etxean eta hurbileko gizarte bizitzan euskararen erabilera trinkotu ez bada eta hazkunde nabarmenik gertatu ez bada.
|
|
|
Esan dugunez, lehen baino askoz gehiago dira euskaraz
|
dakitenak
. Horrexegatik gehiago dira, halaber, euskara erabiltzen dutenak.
|
|
|
Euskarak definitu egiten gaitu, euskaradun edo euskaldun edo euskal hiztun egiten gaitu, baina ez gaitu ez erdaldun egiten, are gutxiago anti erdaldun, gaztelaniak inor ez euskaldun egiten ez duen bezalaxe. Gainera, Mitxelenak esan zuenez," erdara ere hemengoa da", eta gaur egun euskal herritarren artean, Euskal Autonomia Erkidegoan (zer esan Nafarroaz edo Iparraldeaz), gehiago dira oraindik euskaraz ez dakiten euskal herritarrak,
|
dakitenak
baino. Eta datozen hamarraldietan eta belaunaldietan euskal herritar elebidun asko izango dira euren lehen hizkuntza eta barne hizkuntza gaztelania izango dutenak.
|
|
|
Abertzaletasunaren diskurtsoak balio du abertzaleak euskarari lotzeko, euskaraz
|
dakitenak
ez ezik baita euskaraz ez dakiten abertzaleak ere, abertzaletasunaren proiektu politiko ezberdinen osagai funtsezkotzat onartzen dutelako. Lotura hau ez da gutxiestekoa, bereziki abertzaleak Euskadin asko direla kontuan harturik.
|
|
|
Begien bistan dago eleaniztasuna sustatzearen aldeko apustua dela hori. Izan ere, gaur egun, europarren ia erdia elebakarra da, eta balio erantsia ematen duena ingelesa jakitea da, oraindik askoz gehiago direlako ingelesez ez
|
dakitenak
dakitenak baino, oso bereziki Espainian. Bihar etzi, ordea, balio erantsi hori emango duen hizkuntza ez da ingelesa izango, gaur egungo belaunaldi gazteenetan eta ondorengoetan gehienak moldatuko baitira ingelesez:
|
|
|
Begien bistan dago eleaniztasuna sustatzearen aldeko apustua dela hori. Izan ere, gaur egun, europarren ia erdia elebakarra da, eta balio erantsia ematen duena ingelesa jakitea da, oraindik askoz gehiago direlako ingelesez ez dakitenak
|
dakitenak
baino, oso bereziki Espainian. Bihar etzi, ordea, balio erantsi hori emango duen hizkuntza ez da ingelesa izango, gaur egungo belaunaldi gazteenetan eta ondorengoetan gehienak moldatuko baitira ingelesez:
|
|
|
Horrek esan nahi du hizkuntza gutxi batzuk direla biztanle gehienek hitz egiten dituztenak. Baina munduko hizkuntza nagusia ingelesa bada ere (hiztun kopuru handiena ez eduki arren, bera da nazioarteko hizkuntza nagusia), ingelesez hitz egiten
|
dakitenak
biztanleen heren bat dira, iritsi gabe. Beraz, mundu osoko perspektiban begiratuko bagenio hizkuntzen kontuari, ohartuko gara handiak ere txiki direla, eta, glotofagiarako joera hain zabalduen lekuan, hizkuntza guztiekiko eta hiztun erkidego guztienganako errespetua eta integrazio joerak gailendu liratekeela.
|
|
|
Mila eurokoen belaunaldia ere sortu da: hilero mila eurorekin bizi behar duten gazte ikaragarri ongi prestatuak, etxebizitzaren metro koadroa mila eurotik asko gorago dagoen sasoian, eta mila eurotik behera makina bat dagoela ondo
|
dakitenak
. Aspaldiko partez, gaur gazte gutxiagok hobetuko du bere gurasoen bizi maila.
|
|
|
Irakurleak egitea da eskolaren lana. Irakurle zorrotzak, azkarrak, loturak egiten
|
dakitenak
, bizitzako alor inportanteetarako balio izango dien abilezia izango baita irakurketarena. Bigarren kontua, literatur zaleak egitearena, ez dakit zenbateraino den eskolaren zeregina.
|
|
|
Gero etorriko dira irrati telebista ordenadore joku mp3 korteingles makrodenda superfizierraldoi makdonald eta enparau" urbil" nahiz urrunekoak! Gu, Jakin deiak ondo esan digunez," haizea dakiten" mingainak izatera behartuta gaude, iparraldeko mintzaira frexkoarena bezala hegoaldeko gazteluetako hego lehorragoa
|
dakitenak
, Xabierko gazteluko airea izanik, sukaldea girotuz eta xuxurlatuz, geure sehaska eragin zuen geure propiala.
|