|
2000
|
|
|
Hori, batez ere, Madrilen diote. Nire gustuko apaiz bati ezin zaio giza jarduera arrotza izan; gizartearen ardura ere
|
berari
dagokio. Gizartea ezin da bereizi politikatik.
|
|
|
Ez ei da prozesua hondoratu dena, eredua baizik; beste eredurik duenak mahaigainera dezala bada, bestela Lizarra Garazikoa da duintasunez kudeatzeko moduko bakarra, eta horrek, jakina den moduan eta orain ikusten den legez, su etena eskatzen du. Lizarrakoa lehen urrats gisa, aurrerago ezinbestekoa baita espainiar identidadearekiko atxikimendua dutenak eta abertzaleen arteko beste prozesu bat. Lizarrak edo gisako batek gatazka armatua eta bere ondorioei eman behar dio amaiera, ez gatazka
|
berari
, euskal gizartean dauden ikuspegi desberdinek gatazka iraunaraziko dutelako. Bi. hiru, edo lau munduen arteko ikuspegi desberdinek gatazka iragartzen dute; gatazka hori modu zibilizatu eta demokratikoan eman dadin oinarriak jarri behar dira, eta armak baztertu behar dira etorkizuneko gatazka bideratze modu horietatik.
|
|
|
Nik dakidanez, kokainaren eraginarengatik panpin triste eta histrioniko bat legez kritika hilkorren artean denon ahotan ibili da. Ia kasu txarrena
|
berari
desiratzeko lehertu arte, ulertzen ez dudan jarrera ezin kritikoagoa.
|
|
|
Datuekin frogatu dugu hori. Batetik, EAJren buruzagien agerpena
|
berari
dagokiona baino handiago da. Aldi berean, ETBren informazioan lantzen eta erabiltzen ari den terminologia proiektu nazionalista sendotzeko egina da.
|
|
|
Edo bestela zuzenki Joseba Egibarren aurka mintzatzen naiz, egia erran gaur egun modan dago baina ere jendea mintza litaike. Hor ere bost minutuz bilatuz aurki nezake zerbait zirikada
|
berari
oroitarazteko. Gertatzen ahal da egitea handikari, baina Iparraldetik etorriz pasa litzateke.
|
|
|
Gertatzen ahal da egitea handikari, baina Iparraldetik etorriz pasa litzateke. Emanen dazkot bizpahiru lurralde ikasgai, presoak eta ausardia (kuraia) aipatu
|
berari
. Aunitz egiten du baina Josebaren aurka oldartzen banaiz behar dut paketa ezarri.
|
|
|
Gurasoen bultzadak ez du eramango inora, hori alferrik da. Gustura badabil, eta gaitasun minimo bat badu,
|
berari
egingo zaio ilusioa eta bera joango da aurrera. Bertsolaritzarekin gozatzen irakastea, hori da garrantzitsuena".
|
|
|
Erreferentzia diren beste prozesu batzuei begiratzen badiegu, adibidez Irlandakoari, argi ikusten da elkarlana biolentzia momenturik gordinenean sortu zela. Gerry Adams edo John Hume
|
berari
galdetzea besterik ez dago.
|
|
|
Niri gustatzen zaidana irakurtzea da. Berak ni footing egiteko konbentzitzen ez nauen bezala, niri kosta egiten zait
|
berari
irakurzaletasuna sartzea. Ez dakit non dagoen sekretua.
|
|
|
Ikerketek aurrera egin ahala erabilera berriak frogatu eta gehiago zehaztuko dira. Baina droga honen egoera ilegalak ikerketari
|
berari
oztopoak jartzen dizkio eta astiro egiten da aurrera esparru honetan.
|
|
|
Egia. Baiña irakur dezagun aipatutako bere azkeneko idaz-lanean De Gaulle
|
berari
ere esan zizkionak, ain zuzen Euskalerriaren arazoa gogoratuaz. Etzan nolanahiko gizona"...
|
|
|
Lehenengo saiakera arrakastatsua gertatu zen antolakuntzarentzat, eta jai giroak erakarrita hurbildu zirenentzat, eta aste honetan bertan bigarren ahalegina gertatuko da. Helburuak lehenengo urtekoak dira eta ekitaldiak ere ildo
|
berari
jarraituko dio. Hala ere, badaude berrikuntzak, apustua inoiz baino garrantzitsuagoa izan dadin nahi baitu Ereintzak aurten.
|
|
|
Lizundia adiskideak, Euskaltzaindi Etxean egin diran berritze lanak aitatu zituan aurrena. (...) Aresti jaunak, adierazi zigun urrengo,
|
berari
etzitzaiola egoki irizten, Euskaltzaindiako aukera botoak" pertsonalak" izan bearra. Au erantzun zioten:
|
|
|
Baina
|
berari
zuzentzen zaizkionean ere ez du entzuten...
|
|
|
Dena den, gure astekarian agertutako idazlanak zuritu egiten zuen aipatu erakundearen hutsegitea. Letamendik izenpetutako artikuluak zioenez" errua etzaio erakunde
|
berari
erantsi behar, barnean dauden estadu indartsu batzuei baizik. ONU k indarrik ez badu, eman ez diotelako da.
|
|
|
80ko hamarkada Amurizaren proiektuaren sedimentatze hamarkada izan zen, mugimendu sozial baten egituratze eta artikulatze prozesuan. 90eko hamarkada, aldiz, beste ildo batzuetan markatu da, bai mugimendu horren prozesuari bai bertsogintza
|
berari
dagokienez.
|
|
|
90eko hamarkadan, gizartearen zatiketa politikoaren ondorioz, bertsolariari gauzak esateko eta interpretatzeko oholtza gainean zuen askatasuna ez zitzaion normaltasunez onartzen eta horrek bere ondorioak izan zituen. Seguruena kolektiboki erasan horiek bertsolariak baino gehiago Elkarteak jasaten zituen, Elkartea baitzen proiektuari tira egiten ziona, eta erasoaren atzaparkadak
|
berari
joaten zitzaizkion. Hortik ulertu behar dira telebistaren ulerkortasun eza bertsolariaren askatasunaren jarrerarekiko.
|
|
|
Bertso eskoletatik datozen gazteek txapelketari
|
berari
gaztetasuna eman diote. Aipagarria da, adibidez, aurtengo finaleko aldaketak:
|
|
|
Jonhatan Swuift en 1726ko liburu honetako laugarren atalean azaltzen da. Berez agur bat omen den esaldi hau, Gulliver ek zaldien lurraldetik alde egitean moxalak maitasunez
|
berari
zuzenduriko esaldia da. Horrek argitzen du, era berean, liburuaren azalean zaldi baten irudia ezartzea eta zentzu horretan aztertzen du A. Azkorbebeitiak, zabal bezain xeheki, liburuaren edukia, besteak beste, zibilizazioaren zentzugabekeria eta bidegabekeriaren salaketa gisa.
|
|
|
Itsaso gartzelatua". Ikuspuntu
|
berari
eusten dio bi lanetan. Hegats aldizkarian 1989ko artikuluan zehaztasunez agertzen du ikuspuntu hori.
|
|
|
M. Azkue" sariaren irabazle modura. Liburuaren hitzaurrean egileak poesigintzaren arloan sentitzen zuen deserosotasuna aitortzen zuen" errez idazten dira poemak, baina poesia ona idaztea gauzarik zailena da" eta, beharbada, horregatik esaten du bere obra hau" baino gordairu zaharren batean atxikitzekoa,
|
berari
eta adiskideei bakarrik dagokien lana" dela. Idazle gazte (23 urte) apalaren oharrok gora-behera, funtsean literatur zereginaren arloan jarduterakoan anbiziotsu agertzen da.
|
|
|
Naturaleza malkar eta elkor horretan beste nehon baino eskuera handiagoa du norbere ahalmenak oro, hala nola asmamena, adimena, jakin mina... erabiltzeko." (Habe 295) Horregatik, lurralde horretatik ezin izango du ihes egin eta erabaki bat hartu du. Irakurleoi erabakia zein izango den izenburutik bertatik adierazten zaigunez, idazleak erabakiari
|
berari
garrantzia eman baino, nahiago izan du patrimonioa salgai jartzeak pertsonaiari sortarazi dizkion sentimendu, oroitzapen eta gogoetak islatzen saiatzea. Hori lortzeko" hainbat gairi buruzko aipamen eta hausnarketak ere, Saint John Perse nobel saridun poeta frantsesaren aipuekin eta Jaun Notarioaren ikuspuntu existentzialista ezezkorrarekin nahastuta" darabiltza.
|
|
|
Horregatik, nekeza egiten zaigu pertsona bakoitza
|
berari
ulerterrazena zaion hizkuntzan ezin epaitu izana. Giza eskubideen arabera, hori ez baita zilegi.
|
|
|
Hainbeste urtetan lortu ezinez, azkenerako euskara legez onartua izan den Euskal Herriaren parte batean ere, oraindik euskalduna euskaraz epaitu ezinik gabiltza. Zer itxaron genezake bakoitza
|
berari
aukerakoen zaion hizkuntzan epaitu ezik?
|
|
|
25 artikulua. 1 Pertsona orok du bizimodu egokia izateko eskubidea, bai
|
berari
eta bai bere familiari osasuna eta ongi izatea bermatuko diena, eta batez ere janaria, jantziak, bizitokia, mediku sorospena eta gizarte zerbitzuak; eta baita lanik eza, gaixotasuna, elbarritasuna, alarguntasuna, zahartzaroa edo bizibidea nahi gabe galtzeko beste kasuren bat gertatzen denerako asegurua izateko eskubidea ere.
|
|
|
Aldi berean, esan beharra dago Erabilera Sozialaren eta Komunikabideen batzordeak
|
berari
zegozkion gainerako gaiak tratatzeko modurik ez zuela eduki, deitua ere izan ez zelako.
|
|
|
Vitzitziagazgobait eguitenda (Icas I, 258).// atsecabamingochagoric, nai bagueminaagorictavitzi izatecogobaitgarrijagoric, beracnequezazidituban umiac, moduonetanzaartzan
|
berari
erantzutiabaino (Icas I,// Laster g 7serm.). obaitutendira alcarregazegoten (Icas III,// Ez bestegauza gaiti, ezbada gueuregenijuac, condecinoiac edonaturaleciacbeti senbaten, biar batenedo gauza baten, go 209). baiteguinbagaric, iraunecindavelacoEuscal errijetaco... (15).
|
|
|
Lotsatueguinbiardagaisquiesalia, berepaltia tagaisquiesanecopecatuba
|
berari
arpeguijanezarrijagaz (Icas II, 199).
|
|
|
Niri/ neuri; zuri/ ceuri (zeuri); ari/
|
berari
; guri/ gueuri; zubei/ ceubei (zeu bei); arei/ eurei
|
|
|
Juancirian dirianacluxurijaren aurrera taaguindueutsen,
|
berari
obeiduco eutseelabeti (Icas II, 20).
|
|
|
Halaber, Madrilgo Autonomia Erkidegoak
|
berari
zegozkion multipleko bi kanalak lehiaketa publikora atera eta Onda Digital eta Prensa Españolari eman dizkio.
|
|
|
Gobernu zentralak 1999an bertan
|
berari
zegozkionetatik, irekian emititzeko 10programen esleipenerako deialdia egin zuen, zeinen kontzesioak 2000ko martxoaren10ean erabaki zituen67 Egun berean beste bi frekuentzien emakida egiteko lehiaketazabaldu zuen, oraindik erabaki gabe dagoena68.
|
|
|
Emisio banda horien finkapena, baita Uhin Luzeena ere, zeina RNEri egokituzitzaion esklusiban?, urriaren 27ko 2648/ 1978 Dekretuaren bidez egin zen, eta Estatu mailako hirufrekuentzia zehaztu ziren bertan Uhin Ertainetan eskuragarri. Horietako bi Estatuari
|
berari
esleitu zizkion (RNE eta RCE); hirugarrena, zeharkako gestioan, ekimen pribatuaren artean banatu zen. GobernuAutonomikoak, hortaz, emisio banda modu hori baliatzeko aukeratik kanpo geratu ziren.
|
|
|
pertsona atzerritar batek (Europakobatasunaren kanpotikoak, alegia) ezin du kapitalaren %25etik gora izan ala pertsona fisiko edo juridikobera ezin da hedadura eremu bertsua duten FMko irrati zerbitzuen ustiapenerako bi emakida bainogehiagoren titular izan. Eta hedadura eremu bertsua duten FMko irrati zerbitzuen ustiapenerako emakidabat baino gehiago eman zaizkio pertsona fisiko edo juridiko
|
berari
, soil soilik jadanik eman direnenkopuruagatik irrati eskaintzan pluraltasuna behar den mailan ziurtatua geratzen baldin bada. Azkenik, pertsona fisiko edo juridiko batek ezin du sozietate emakidadun bat baino gehiagotan parte hartzegehiengodunik izan, hedadura eremu bertsua duten FMko irrati zerbitzuen ustiapena egiten dutenean.
|
|
|
Eredu honetan guztian zenbait eskuduntzaren banaketa dago Estatu, AutonomiaErkidego eta udalen artean; baina Estatua da, dudarik gabe, eskuduntza nagusiakdituena,
|
berari
baitagokio lehiaketak zabaltzea eta horiek erabakitzea ere. Alde tekniko administratibo honetatik, Autonomia Erkidegoek kontsultatuak izateko eskubideabaino ez dute.
|
|
|
Baina, eta horietan, medio elebidun horietan?, euskarari
|
berari
eta euskalduneioso bigarren mailako rol mediatikoa aitortzen zaie.
|
|
|
Eragiketa Formalen garaiaren ostean, baliteke aurretik ezarritako harremanberezi baten BEEak eraldatzea, subjektuak pentsamenduari
|
berari
buruzpentsatzeko eskuratzen duen gaitasunaren ondorio gisa, hau da, harremanjakin batekiko distantzia hartzeko eta bera behatzeko gaitasunaren ondoriogisa.
|
|
|
Adibidez, terapeutak sexu jokabideaneragiten duen bikote gatazka denentz baloratu du. Hori horrelabada, bikote terapiara bideratzea gomendagarria izan daiteke; edo, zailtasun sexual bat baldin bada, zailtasun
|
berari
helduko zaio.
|
|
|
Publikoa bertan egoteak, handitu egiten du protagonistaren erantzuneneremua, eta horrela zuzendariari material estrategikoa eskaintzen dio. Bestalde, publikoari
|
berari
dagokionez, azkenean paziente bihurtzen da (Aristoteles enkatarsia). Bere erreakzioak espontaneoak dira dramatizazioan zehar, baitaprotagonistarenak ere.
|
|
|
Teknika honetan eta
|
berari
eusten dioen oinarri teorikoetan, bigarren mundu gerratea erabakiorra gertatu zen. Ikuspuntu psikoanalitikoko hainbat psikiatrek. Bion ek eta Foulkes ek adibidez?
|
|
|
Dogmatismoeta determinismo guztien etsaia da:
|
berari
entzunik, protestanteak bezala idazkisakratuen irakurle askea, kritikoa. Inolako zezaro papismorik ez du onartzen.
|
|
|
Alde batetik, Mikel, Euskal Herriko merkataritza elkarte kontserbadore eta kapitalistenean buru belarri murgildu zen, 1960an, ETAtik alde eginondotik. Egitez, haatik, hein batean
|
berari
zor dio izena gure erakundeak: ETA, alegia.Nafarroako Obano ko Aitonen semeen goiburua hartuz(, gizakia aske, aberri askean?), Aberri ta Askatasuna (ATA alegia) proposatua izan baitzen.
|
|
|
Askoz harantzago doaz horiek. Zenbakia diseinatzean erredakziotaldeak izandako asmoaren berri emateaz edota indizearen haria agertzeaz gain, lankideen artikuluen bere irakurketa eskaintzen digu sarritan4 Normala da inoren idazlanaren aurkezpena egiten duenak
|
berari
deigarrien eta interesgarrien iruditzen zaizkioneta, gogokoen, dituen ideiak nabarmentzea.
|
|
|
Eire, Katalunia, Quebec, Flandria, Estonia, Lituania, Finlandia... Horiei buruzkodosierrak lantzean partaidetza pertsonal apartekoa izan du gehienetan Jose Luisek, etahorren arrazoiak ematea
|
berari
egokitu zaio, alez ale. Beraren aipamen batzuk honaekarri besterik ez dugu egingo, beraz:
|
|
|
Idatzizko ereduaren trinkotasuna eta honekiko, desbideratzeak?, erantzun gabeditugun galdera horien ardatz
|
berari
lotu behar dizkiogu. Ahozko eredu normatiboaezarri gabe izateak, esparru hau hizkuntzaren ukipen fenomenoen aurrean guztizbabesgabe uzten du, idatzizkoari gertatzen zitzaion bezalaxe.
|
|
|
Mugimendu barruko zalantza haiek gorabehera, frankismoak oro har elebakartasunaren aldeko politika egin zuen, Administrazio guztiz elebakarra ezarriz, gaztelaniaez ziren hizkuntzei eskola eta kulturarako bidea erabat moztuz, eta, praktikan bederen, lotsa handirik gabe behin eta berriz bizitza pribatuan ere sartuz. Hemen orain ikusikodugun kasuak erakutsiko digunez, eliz jende frankistari
|
berari
ere arau berriak paratunahi izan zitzaizkion.
|
|
|
Saio fasean ere, eragileak trukeorekatuen bilaketa batean egoteko onartuak direnean, numerarioa ondasun bati lotutadago. Trukeak baino lehenago eta, are zehazkiago, produkzio monetizatuak definitzendituzten truke bereziak baino lehenago, kontu moneta,
|
berari
dagokionez, ez dago inoizondasunei lotuta; produkzio errealen ordainketa monetarioak produktu fisikoenordainsarien kopuru bat edo errenta nominalak ordezkatuko ez balitu, monetak berezizaten dena izaten segituko luke, alegia, monetatik izena (pezeta, libera, dolarra, euskoa, eta abar) besterik ez lukeen zenbaki bat.
|
|
|
Aurrezki mikroekonomikoa, nulua den batuketa da (mailegari batek mailegu emaile bati aurre eginez). Aurrezki makroekonomikoa,
|
berari
inolako jesapenik, mailegu hartzerik, ez dagokion mailegu bat da.
|
|
|
Horrelainprimatuta dagoen forma monetariotik, hots, x moneta unitatetatik, zeina orduanluzapenik gabe deuseztatua den?, produktua bera ere erretiratua baldin bada, berarenneurria zehaztasunez eta era itzulezinez determinatua izan dela, horretan ez dagodudarik. Froga ondokoa da, alegia, hiru aste beranduago, kasu, produktu berberasaldua izanen da produktuen merkatuan x moneta unitateko azken gastuaren bidez; produkzio faktoreen merkatuaren gaineko x moneta unitateko emisioak determinatuaizanik, produktu korrontearen balioa produktuen merkatuan identikoki balio berberada, bankuek, produktu
|
berari
dagokionez, bigarren biderrez, x moneta unitatekokopurua (hiru aste beranduago) emitituko duen aldiunean: aldiune horretan produktukorrontea berriro bat batean x moneta unitatek osatzen duten forma numerikoan jaurtiaizanen da, mugimendu berean erretiratua izateko, eta, orain, behin betiko eran.
|
|
|
Baliokidetza hori irudiaren bidez adierazteko, esan daiteke ezen 100 moneta unitateko zirkuitua a ondasunaren gainean eratu eta itxi egiten dela; horrela a ondasuna100 moneta unitateetan bilduta dago, kartazal baten barruan bezala. Azken analisian, egiaztatzen da ezen L ren alokairuaren eraketak langileari
|
berari
bere produktuaematen diela, baina beraren era nominalean: a ondasuna L ren aktiboan gordailatua daforma monetarioan.
|
|
|
Korrespontsala, leku jakin batean dagoen informatzailea da,
|
berari
dagokion eskualde zein herri zein nazioan sortzen diren albisteak jasotzeaz arduratzen dena. Behin albisteak jasoz gero, irrati emandegira bidaltzen ditu bere ahots propioaz.
|
|
|
Albiste batzuk esklusibaz ematen dira zenbaitetan. Hori gertatzen denean, iturri lehendarrari egiten diogu erreferentzia, hots, kazetariari
|
berari
; edota iturri bigarrendar edo hirugarrendar bati, informazio pribilegiatua ematen digunari preseski. Iturri pribilegiatu horiei Mar Fontcuberta k (1993) fuentes exclusivas deritze.
|
|
|
Dena den, EGM elkartearen galdetegietako emaitzak irrati estazio handien esparrurako dira fidagarriak, zehaztasuna galtzen baita hiritarrari galdetzen badiogu zer sintonizatu duen galdetegia egin aurreko hogeita hamar egunetako 24 orduetan. Bistan da zehaztasuna txikia dela estazio txikien kontuan eta datuak orokorrak eta irratibideari
|
berari
zein estazio nagusiei dagozkiela batez ere (González eta Carrero, 1999, 157)
|
|
|
erabiltzen da errekak birpopulatzeko. Azken hau, izurriaren eramalea da, baina
|
berari
ez dio eragiten. Hau dela eta, karramarro autoktonoarentzako kaltegarria da.
|
|
|
1836an. Ministerio de la Gobernación? izenekoa eta 1847an
|
berari
zegozkion betebeharrak. Comercio, Instrucción y Obras Públicas, izenekoak hartu zituen bere gain.
|
|
|
Gaur goizean bere gelara joan naiz isil isilka (argi dago, beraz, gaurko gaua ere ez dugula batera pasatu), eta ikustean oraindik lotan zegoela, ba
|
berari
begira geratu naiz momentu batez. Eta Jabi gogorarazi dit.
|
|
|
Ondoren lasaitu, Eider barreka erakusten zuen argazkiari begiratu," Goian bego. Eider Bengoa Erzilla, 1965eko otsailak 8 1994ko apirilak 21", eta sentitzen zuen guztia esatea, hala nola ez zuela eskubiderik
|
berari
horrelakorik egiteko, eta ea nork maite zuen gehien mundu honetan, eta gezurretan ibiltzea baino nahiago zuela dena bertan behera utzi izan balute, eta ea ez zen ulerkorra izan udalekuko kontua aitortu zionean, bai ezta. Ba zergatik ez zenidan hau ere esan?
|
|
|
Txemak mahaiak zeuden ingururantz begiratu zuen, jadanik nahiko puztuta sentitzen zuen lotsa gehiago handitu behar zen egiaztatzeko. Hantxe segitzen zuen bikoteak, orain
|
berari
adi adi begira. Lehenengo begiratuan baino hurbilago zeuden biak, neskak bere aulkia mutilarenera hurreratu baitzuen, eta aurrez aurre egotetik elkarren ondoan egotera pasatu ziren.
|
|
|
Hori, azkena. Eta gainera, zertarako eskuratu nahi zuen
|
berari
ez zegokion oroimen puska hura. Ez al zen errazagoa erosi berri zuen pisutxoan geratu eta gauza onenekin gogoratzea?
|
|
|
Baina itzul nadin aitaren erran hartarat: ...egin nahi ninduela, familiako lehen luthertar eta ustez bakarrarena, zeinak, noiz eta jakin baitzuen ezen guztia galdua zegoela eta gaztelau tropek inguraturik zegoela, bere burua koldarki hil baitzuen, etsaiari buru egin beharrean, nola egin baitzioten bere bi anaiek, Pedrok eta Eusebiok, Amaiurren eta Noainen ezin balentkiago guduztatu zirenean, aitona Nikolasi behin baino gehiagotan eta aitari
|
berari
ere nehoizka aditu izan nionez. Eta halatan zen gure etxeko ardi beltz hura bi aldiz maradikatua:
|
|
|
Mattin, beraz, primua zen —primu eta heredero, aitak hala erabaki zuelako—, eta, nola, bertzalde, sendoa zen eta argia zen, hala, mundu guztia
|
berari
beha izaiten zuen, deus ere egiten ez bazuen ere, zeren ardatz baitzen; ni, berriz, bigarrena nintzen, eta, nola bigarren dena ez baita ikusia izaiteko baina ikusle izaiteko, hala egokitu zitzaidan hari beha eta mundu guztiari beha bizitzea, eta hala zolitu zitzaizkidan neurrigabeki begiak eta behakoa, baita belarriak eta entzutea ere.
|
|
|
—Zergatik ez
|
berari
gurutzea eta niri ezpata...?
|
|
|
Baina, itzulirik jaun Marcelenganat, derradan ezen, oroz gain, hitzaren mi resle zela... eta hain dira gauzak erraiten ari natzaizun moduan, non frankotan pentsatu izan baitut ezen jaun Marcelek inportantzia handiagoa emaiten ziola ongi hitz egiteari hitzari
|
berari
baino, formari eta iduriari edukiari baino. Iduri dezakeenaren kontra, ordea, jaun Marcel ez zen hitzontzia eta kalakaria, eta hala erraiten zigun:
|
|
|
...a zegokion orritik zabaltzen zenuela, irakurtzen hasi, eta hala jakin nuen nola Korintioko herrian bazen, Aulo Gelioren erranetan, Lais zeritzan emazte eder bat, famatua, amoltsua eta plazer egilea, bere ofizioaren baliatzen ongi zekiena, eta nola, egun batez Demostenes filosofo handi hura emazteki haren aldetik iragaiten zela, kilikatu zen, ernatu zen, linburtzen hasi zen, eta galdegin zion Laisi
|
berari
ea zenbana saltzen zuen fruitua, zer balio zuen merkatalgoak. Eta, batean liburuari eta bertzean neuri so egiten zenidala, hala jakin nuen, orobat, nola Laisek, usterik ezen ehiza sarean zuen, suma handi bat eskatu zion, gehiago bortz ehun ezkutu baino, eta nola Demos te nesek, aditu zuenean ema mutiriaren demanda, ihardetsi zion ezen hark ez zuela damua hain garesti erosten.
|
|
|
Eta, biharamunean, berriz, amari
|
berari
orro izugarri bat egin zion bertatik bertara eta ama hainbertzeraino izutu eta ikaratu zen, non aitak —ikusirik ama guztiz setatu zela eta erabaki zuela ezen ez zegoela prest harekin bizitzeko, abeldegiren batean edo bertze nonbait bakartzen ez bazuten bederen— oholezko txabola handi bat eginarazi baitzion zurginari, karratua eta handi handia, zeren eta ez baitzituen ahantziak, artean, ... Eta egin zuten, bada, etxe ondoan bertze txabola hura, egokitu zizkioten burdinazko lau leiho, eta hantxe sartu eta hertsi zuten.
|
|
|
" Hona hemen, hona hemen bai, zuen etorkizuna, eta damu zaitezte, bada...!", erakusten zuelarik modu hartan ezen ezin hobeki mugitzen zituela teatroaren hariak, nola baitzegokion, hezkuntzaz eta ikaskuntzaz, jesuita bati. Eta, sermoi luzeak egiten zituen arren, ez zen aise marrantatzen eta erlasten zen predikaria, eta, hala berean, nekez adituko zen bere sermoi haietan eliztarren xuxurlarik, zeren eta haiek guztiak izaiten baitzituen
|
berari
adi, hitzarekin ez ezik bozarekin ere liluratuko balitu bezala, bozaren sekeretu guztien jaun eta jabe.
|
|
|
Baina, ote dakizu san Anselmori
|
berari
anaiaren bat hil ote zitzaion modu ezin krudelago hartan...?
|
|
|
Eta urliaren eta sandiaren erraizunak eta erran merranak zeuden, hau gertatu ote zen, hura gertatu ote zen, harik eta handik hiruzpalau egunetarat fidatzeko moduko ihardespena izan nuen arte, noiz eta jauregiko morroi batek kontatu baitzidan, osabaren morroi batek
|
berari
kontatua:
|
|
|
Borzgarren zezena eta azkena Villagrandeko dukeari
|
berari
egokitu zitzaion, eta ez naiz honetan luzatuko, ez bainituzke zure pazientzia eta pairua agortu nahi. Soilik erranen dizut ezen, burtziak sartu ondoren, izter zainak ebaki zizkiola, dagaz, eta horrela paralizatu eta hebaindu zuela dukeak zezen hura.
|
|
|
Eta, egun batean, xakeari buruzko historia harrigarri hura kontatu zigun: ...geganat joan, eta nola honek erran zion ezen eska ziezaiola nahi zuena, asmakuntzaren ordain; eta eskatu zizkion asmatzaileak taulako lehen koadroagatik bi gari bihi, hurrengoagatik lau, eta hurrengoagatik zortzi, bakoitzean bi aldiz gehiago... eta erran zion ezen segi zezala gisa hartan koadroz koadro, hirurogeita laugarrenerat arte, eta hirurogeita laugarren eta azken koadroak jakinaraziko ziola
|
berari
eman beharreko ordaina; eta kontatu zigun nola hatsarrean erregek irri egin zion, baina baita harri eta zur geratu zela ere, hondarrean, emaitza ikusi zuenean, zeren erresuma osoan ez baitzuen, ezta urrunetik ere, hainbat gari bihi. Eta jartzen gintuen aitonak problema haren erresoluzionean... eta, kalkuluak egin ondoren, kontatzen hasten ginen numero luze hura, eta milioien, bilioien eta trilioien artean galtzen ginen, zeren numero hark infinitutik hurbil behar baitzuen, eta infinitua ez zegoen nehola ere atzemaiterik.
|
|
|
—Nik uste nuen ezen ni nintzela gonbidatzailea eta zu gonbidatua... —eta kon turatu zenean ezen napolitarra mahaiari beha zerraiola, eta jendea, aldiz,
|
berari
beha paratu zela, osabak, bere ohorea edo garbitu nahian, erantsi zuen—: Bada, nola gure tratuaren arauak hautsi dituzun, zuhaurk ordaindu duzu zeure afaria!
|
|
|
Erran dizut behin baino gehiagotan zein hotza eta zein urruna zen gure ama, halako suertez, non urteetan ez baitzidan musurik ere eman, zeren, etxeko ohituren arabera, guk egiten baikenion muin
|
berari
, jaikitzean eta oherakoan, berak eskua luzatzen zigula. Eta, handik aitzina, deus ere ez, itxurak eta distantziak baizen.
|
|
|
Zorionekoa ene burutazio hura, kontzientzian nuen karga astuna guztiz arindu zidana... harik eta iduritu zitzaidan arte ezen ene arima hegaldatzerat zihoala, artean eri nengoen arren! ...enta Jainkoaren eta goiko zeruen mana euritzat har dezan, hala, eliztar sutsu egin nintzen handik aitzina, eta, behin sendatuz gero, debozinoan sartu eta orduak eta orduak emaiten hasi nintzen jauregiko kaperan, non —derradan bide batez— aita Bartolome bizi baitzen, zeren kapera hark bere bizitokia baitzuen, kaperau jaunarentzat eraikia izan zena eta atxikia eta itsatsia zegoena kaperari
|
berari
, zeinak baitzituen, halatan, bi ate. Ate batek kanpoarekin lotzen zuen, eta bertzeak kaperauaren bizitokiarekin.
|
|
|
Baina enekin ere ibili zuan, hirekin baino lehenago... eta ezin gogarago gainerat! Galde iezaiok hihaurk
|
berari
... —eta, ezproiei eraginik, lasterka jarri zuen zaldia berriro.
|
|
|
Izan ere, nola oroitarazten didaten mutilaren hitzek Tomas Mororen Utopia ko pasarte hura, noiz eta, Utopiako lurretarik eta hango parajeetarik ibili ondoren, Rafael Hitlodeok kontatzen baitzion Tomas Morori
|
berari
, gobernuak zuzenagoak izan zitezkeela, baldin gobernariek filosofoak aintzakotzat hartzen bazituzten, nola kontseilatzen baitzuen Platonek berak ere, baina, aldiz, gauza ezin seguragoa zela eta ezin klaragoa ezen Frantziako erregek eta haren Kontseiluak, konparazione, hutsaren hurrengotzat izanen zituztela filosofoen eta bertze jakintsuen erranak eta, halatan, Kontseiluko kontseilarien kontseilue...
|
|
|
Eta pentsatu nuen gero ezen, orduan izan ez bazen, hurrengoan izanen zela. Eta, nola ez bainuen ulertzen zergatik izan behar zuen Antoniok historia haren biktima, zeren, Antonioren beraren erranetan, paradisu bakoitzak bere biktima behar baitzuen, eta bera hartarako disposizionean zegoen, hala, Antoniori
|
berari
ideia haiek burutik kendu nahian, paradisu haren alde itsusiak eta marketsak aipatzen nizkion, indiar gorrien hainbat sineste eta ipuin, konparazione, adimenduaren ikuspegitik ezin irrigarriagoak egiten zitzaizkidanak, baina Antoniok orduan erraiten zuen ezen, nola historian barrena izan baitira gizataldeak, zeinetarik azpimarratzen baitzizkidan tenplarioak eta alkimistak, ezkutuko jakintasuna go... Ezetz, alegia, hura ez zegoela gibela egiteko puntuan, zeren ordu arte iraun eta pertseberatu baitzuen bere fedean, eta azken fineraino iraun eta pertseberatu nahi zuen...!
|
|
|
—Ez al dakizue Testament Zaharrak irakasten digula ezen Jainkoak Paradisuan jarri zituela Adan eta Eba, baina hura guztiz galdu zela, haien bekatuagatik, eta, halatan, mundu honetan daudekeen paradisu guztiak asmakizun hutsak baizik ez direla eta gezur hutsak? Edo ez al dakizue zer gertatu zitzaion Ponce de León-i
|
berari
ere, Bimini rat joan zenean, gaztetasunaren iturriaren bila, gaztetasuna aurkitu beharrean zahartasuna eta heriotza baizik aurkitu ez zituela?
|
|
|
Baina, zergatik amaren behako hura: osabak amaren aitzinean zibiltasun arauak —horrela traduzitu ote genuke frantsesen civilité delakoa, jaun André? — hautsi zituelako ote zen, edo, hobeki, hitz gozo haiek eta keinu hura —edo haien antzeko hitz eta keinu abegikorrak— ez
|
berari
ez bere ahizpa Emilianiri eskaini ez zizkielako, ez orduan ez nehoiz. Jelosiaren ispilu eta mirail ote zen, bada, amaren behako hura?
|
|
|
Ahantzia nuen nik, ordea, ezen Alain Coup d’Œil en Frantzia berezi hartan Alain Coup d’Œil bera genuela Jainko eta errege, eta
|
berari
zegokiola, ondorez, azken baldintasunen ezartzea. Eta orduan erran zidan:
|
|
|
—Eta, horrela, hamaika pena eta trabailuren artean, Urbiaindik alde egin behar izan genian, desterrurat... —erraiten zigun aitona Nikolasek, hatsarreko desgrazia haiek artezki eta xuxentki
|
berari
bizitzea egokitu izan balitzaizkio bezala, nahiz eta historia haren protagonista bere aitona izan zen, eta gure aitonaren aitona, beraz, zeinari jaun Eusebio Etxegoien baitzeritzan.
|
|
|
izan ere, planeta bakoitza duk mundu berri bat, eta izar bakoitza, orobat" —eta, bere hitzen azpimarratzekoedo hatza altxatzen zuela, erantsi eta eratxiki zuen—: Eta Pierre Gassendiri
|
berari
aditu nizkioan, halaber, neure bizitzan peripatetikoen eta eskolastikoen kontra aditu nituen lehen hitzak, zeren eta etsai baitzituen haiek guztiak, Epikuroren miresle zen bezala, edo Kopernikorena eta Ke ple rre na, baina Galileorena bere batez...
|
|
|
Zeren eta, aitona Nikolasek ez bezala, aitak ez baitzuen azeptatzen eta ontzat hartzen gure arbasoek Noainen eta Amaiurren izan zuten jokabidea; izan ere, aita garaile izaiteko jaio zen eta segur zegoen ezen Nafarroako gerla eta gudualdi haietan ere garaileetarikoa zatekeela, eta errege katolikoaren jarraitzaileetarik bat, ondorez, baldin
|
berari
han egoitea egokitu izan balitzaio. Eta ideia haiek, aitona Nikolas bizi izan zen artean, hain klar adierazi ez bazituen ere, argi eta garbi mintzatzen hasi zen aitona hilez gero, kasik segidan, mementu haren goait balego bezala.
|
|
|
Eta ni, ohitu egin nintzen azkenean... baina ez zailtasunik gabe. Izan ere, nola bat bederak
|
berari
beha nahiko lituzkeen bertzeak, zeren halakoak baikara gizonok senez eta izaitez, eta nola hurkoa geure inguruan eta geure zerbitzuan nahiko genukeen, hala, gibelean dagoenak aitzinekoa nahi luke, eta bigarren denak lehena, nola nahi izaiten bainuen nik.
|
|
|
Eta Pedro eni beha paratu zen... eta, segidan, koadroak erakusten zuèn neke eta atsekabe hura igarri nion Pedrori
|
berari
ere, betarte izerditsuan eskultore izengabe batek oinazearen iduria zizelkatu balio bezala, kolpez kolpe eta zimurrez zimur, baina baita oinaze orotarik haratago kausi daitekeen libertatearen distira ere, haren begi argiz beteetan.
|
|
|
Eta, are gehiago, zeren, baldin egia bada, anitz jakintsuk idurikatzen duen bezala, ezen deabruak infernuan abariziosak abariziosekin bereizi eta partzelatzen dituela, ohoinak ohoinekin, arnegariak arnegariekin, eta, finean, kideak kideekin eta suertekoekin, prestik eta gerturik egon bainintekeen ni, iritzi haren arabera, deabruari
|
berari
ere neure arimaren saltzeko, baldin, ordainean, Mignonekin bereizten eta partzelatzen baninduen infernuko gela berean betierekotz! Eta imajinatzen nuen nolakoa izan zitekeen gure infernuko egonaldia, eta ohartzen nintzen ezen Mignonek eta biok, geure egarrien asetzeko, ez genuela Lazaroren behar handirik izanen, halako suertez, non nekez joanen baikintzaizkion hari ur xorta baten galdez, zeren, bertzenaz ere, guhaur ere ongi baino hobeki molda baikintezkeen geure egiteko hartan, geure gorputzeko ur gordeen iturria elkarri irekitzen geniola, bataren mihiak bertzearen mihitik edan zezan, eta bataren ezpainek bertzearen ezpainetarik.
|
|
|
—Badakit ezen tontotzat eta ergeltzat hartuko nauzuela, baina hain zoriontsu sentitu naiz, non poltsa osoa
|
berari
emaitea erabaki baitut. Izan ere, halakoa da justuen justizia:
|
|
|
Aetate fruere; mobili cursu fugit, eta nik, gazte nintzelarik gozatu nahi nuen bizitzaz, zintki eta arintki, denbora ere arin baitzihoakidan ihesi. Eta, nola baitira gaztearen ezaugarriak kemena eta ezinegona, eta nola gazte denak, ondorez, leku eman behar izaiten baitie bai kemenari eta bai ezinegonari, bizitzari
|
berari
ere leku eman ahal izaiteko, hala ibili nahi izaiten nuen nik harat eta honat, itsasotik itsasorat eta portu batetik bertzerat, geldigaitz eta ekurugaitz.
|
|
|
Eta hala abiatu nintzen, neure bakardadetik ihesi, bertze gorputz batzuen bila, zeren arau haiek hesiz hesi eta herstegiz herstegi inguratu izan baitzuten urte luzeetan ene kontzientzia eta nik hesietarik harat egin beharra nuen, ez itotzeko. Zeren, Montaigne mintzo zen bezala, baldin gorputzari atseginaren bide guztiak hertsi behar bazitzaizkion, nola erraiten baitzuten eliz gizonek eta kontseilu emaileek, zergatik ez genion aireari
|
berari
ere uko egiten eta hari bidea behaztopatzen eta hersten, zeren hats egitea ere bertze plazer bat baita. Eta, hala, haren antzeko argumentuez baliatzen nintzela, gorputz haiek erosi, ukitu... eta libertatezko sentimendu handi bat neureganatzen nuen, gorputz haiek ukitu orduko libertatearen lurrak ukitu banitu bezala.
|
|
|
Unai gizajoa! Ez zekien ez nintzela horrela ari
|
berari
eder egiteagatik, arrats horretarako nituen konpromisoek behartuta baizik.
|
|
|
Niri, berriz, gatazkatsu, dudakor eta aldaberaren papera zegokidan haur eta gaztetan, eta ez dut uste horretaz begiratu naizenik; gatazkatsu, dudakor eta aldabera sekulorun sekulotan, harik eta lurrekoak egiten ditudan arte. Nire ondotik, arreba Jonek lehen jaunartzea egin orduko irabazia zuen mari apain eta ilupa fama, eta geroan ere tema
|
berari
atxiki zaio, mari apain eta ilupa beti. Eta segidaren bukaera, Josu gazteena, familia guztietan hazten den ardi errebelatuaren karikatura:
|
|
|
Aldiz,
|
berari
zegozkionetan, isil gordekeria setatia zuen bertzeen gaineko jakin gose ezin asearen gehigarria. Beti izan zen Ttipi bat itzalez eta oihartzunez baizik ezagutuko ez genuena.
|
|
|
Hurrengo bihurgunean gutitarik ez genuen talka egin lehengo eguneko funtzionario itxurako apezarekin. Haren ondotik, atsoaren hilkutxa garraiatzeko erabili zuten orgatila
|
berari
bulkaka, hilerriko langile ezagunak, beso bildurik oraingoan ere. Sotanadunak nahiz beharginek lana zuzen eginak ematen duen atsegina zuten begitartean itsatsia.
|
|
|
Ez al nuen akaso haren lastoz  ko bihotza ikusi? Ez al nuen, menturaz, nik neuk esan panpinari
|
berari
esan ere harriduraz ikuskatzailea mamu harrigarri bat zela. Zergatik txulatu zizkigun txartelak bost aldiz?
|
|
|
Susmatu bezala, oin haiek ez ziren bereak, nahikoa txikiagoak baizik, beltzaranagoak, sendoagoak, azaz  kal berriekin guztiz ongi egokitzen zirenak. Oinak eta eskuak alderatu zituen gero, zehatz mehatz, eta hainbat xehetasun edo berdintasun edo arrazoi zirela medio baina guk ez dakizkigunak, eta, beraz, hemen, egiaren ohoretan, aipatuko ez direnak, Brown jaunak ondorioztatu zuen bai eskuak bai oinak gizon ezezagun
|
berari
zegozkiola, eta hortik aurrerako juzguetan sartzea gogor debekatu zion bere buru jada sobera nahastuari.
|
|
|
Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. ...tu behar zutenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsiz, gainera, egin zituenak gustura egin zituela, eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, aukera izanez gero; eta irakurlea ez uztearren, eta
|
berari
zor zaion errespetuz baina, era berean lumaren jabe denaren guztiz desgogora eta atsekabe handiz, eta idazlearen galbahe etiko edo, nahi bada, autozentsuratik iragazita, (betiere irakurlearen mesederako izango delakoan, noski), aitorpen hartatik pasadizo erakusgarri batzuk ekarriko ditut hona, nahikoa eta soberakoak izango direnak, zalantza izpirik gabe. Nahasi samarrak edo gertatzen bazaizkio irakurleari, barkamenak aurretik, baina oroimenak ahaztuta nahiago dituen gauzekin ez dago eskakizun handiekin ibiltzerik.
|
|
|
Hain zen aberatsa, nire bizi  tzan, zoritxarren katalogoa! Gainera, egia esan behar badut, prest nengoen nire iragan ilunean murgildu, eta oroipen oinazetsuei aurre egiteko, eta alde horretatik lasai nengoen eta lehenbailehen hasteko irrikaz; amaierak kezkatzen ninduen, ondorioak, kondenaren zernolakotasunak; eta ez hainbeste heriori
|
berari
beldur niolako, nola hiltzeko erari berari baizik: sekulako izua nion oinaze fisikoari, gorputzaren sofrimendu lazgarriari, eta bestetik, izua nion akabera ezduin bati, desagertze komiko zantarrari.
|
|
|
Hain zen aberatsa, nire bizi  tzan, zoritxarren katalogoa! Gainera, egia esan behar badut, prest nengoen nire iragan ilunean murgildu, eta oroipen oinazetsuei aurre egiteko, eta alde horretatik lasai nengoen eta lehenbailehen hasteko irrikaz; amaierak kezkatzen ninduen, ondorioak, kondenaren zernolakotasunak; eta ez hainbeste heriori berari beldur niolako, nola hiltzeko erari
|
berari
baizik: sekulako izua nion oinaze fisikoari, gorputzaren sofrimendu lazgarriari, eta bestetik, izua nion akabera ezduin bati, desagertze komiko zantarrari.
|
|
|
Ziur nago kristauek denei esaten diezuela hori nik,
|
berari
; eta orduan gogotsu erantzun diot berak eskaini didan musu heze luzeari.
|
|
|
Eta Dan bezala, ni ere telefonoaz nazka nazka egina nago, hain zuzen ere, Dabiden ezkutuko amodioaren berri aparailu horren bidez ezagutu nuelako; edota, ezin ukatuko dut, tarteka
|
berari
deitzeko gogoa etortzen zaidalako, eta aukera hori neure buruari guztiz ukatua diodalako; edota gaur Teresari deitu, eta berriro ere haren erantzungailua atera zaidalako.
|
|
|
Bozkarioaz mintzatu nuke, atzo (atzo, diot, azkenean ezinezkoa egin zitzaidalako nire eguneroko dosi hau hartzea); hiri barnera sartu ezin bada Bostonekoa gogotik kendu, eta Danek hotelik eder eta garestienetako batera ekarri gintuelako, hain zuzen ere The Blackstone Hotel era; eta bidaiariok pozaren pozez oihuka hasi ginelako. Dani
|
berari
" Gigantosoa da" atera zitzaion," ez nuen uste halako hotel batera aldatuko gintuztenik". Baina gero jakin zuenean parkinean ezin genituela fardelak utzi, eta dendak, eta hoz  kailuak, eta suak, eta...
|