|
2000
|
|
|
(Gara VI) Honela, espetxeko bizimodua nola eramaten den azaltzen saiatzen da:
|
bertako
minak, ezinak, beldurrak, itxaropenak,... Espetxeari nola aurre egin planteatzen du, hortaz: nola eutsi egoera latzei, espetxe barneko bizitzaren antolaketaren beharra, lagunen arteko harremanak,...
|
|
|
Eta etorki txukun eta garbi bat. Eta etorkian zuen aitak
|
bere buruko
mina, zeren eta gure arbasoak agramondarrak izan baitziren Nafarroako gerla haietan, eta haietarik bat, gainerat —jaun Esteban Etxegoien—, luthertar... Bai, egia da ezen gure leinuak, jaun Albert Etxegoienen sasoinean, erregeordearen barkamendua erdietsi zuela, baina, barkamendua barkamendu, beti geratzen zen familiaren historian, bertzeen begiei beha, aldi ilun hura, hodei beltz bat balitz bezala, etorkiko bekatuaren iduriko zerbait izan zitekeena.
|
|
|
Ez dut uste horren isilean jolastu garenik behin ere. Atarira irten ginen, eta minutu batzuk igaro genituen sukaldeko leihotik sukalde barruan zeudenak nola negar egiten zuten begira, gero, bakoitza bere eran jolastu zen; eta Migelek sukaldera alde egin zuenean egun hartan osaba Andonik bazuen
|
bere
mina non asea, nonbait, gogoratzen naiz harri koskor batzuekin jardun nintzela.
|
|
2001
|
|
|
Ez zuen haren pena sentitu nahi.
|
Bere
mina nahikoa zitzaion maite zuen gizonaren negarraren samina jasateko. Ebakuntzaren ondorioz bularra kenduko ziotela esan zion medikuak eta bularrarekin batera maitasunik gabe geratuko zela erabaki zuen Danielak.
|
|
|
Eta boteprontoko nire asmaketa horrekin,
|
bere
minari atxiki zaio berriz. Begiak itxita.
|
|
|
Egia esan, ezin nuen imajinatu Louis bezalako gizon lasaikote bat inorekin borrokan eta, are gutxiago, inor
|
berari
min egiteko gai izan zitekeenik.
|
|
2002
|
|
|
Baina denbora gutxirako. Laster hasiko da dantzan zamaltzain, beti indartuta irteten baita
|
bere
minetatik.
|
|
|
Tonto amorratua dena, ez da enteratzen eta ez du sufritzen: auto bat izan eta neska gazte batekin paseatzea da
|
bere buruko
min bakarra. " Jende arruntak ez ditu horrelako gauzak esaten" zioen nire psikiatrak beti, eta egia da; ni alkoholikoen bileretatik liluratuta irteten naiz.
|
|
2003
|
|
|
Pelota hura gogorregia ta astunegia zala,
|
berari
min egiten ziola eskuetan, eta Martinezek berak ekarriko zuala artilezko pelota bigun bat, esan zuan.
|
|
|
Baina bada beste agiri pertsonal bat ere, Patxi maisuaren aitonari dagokiona, Indalezio Otaegiri: gutun bat, non Indaleziok
|
bere
mina eta bere samina azaltzen baititu, don Paulinok urratutako bidearekin batere ados ez dagoelako.
|
|
|
Gaztelaniaz baina karaktere grekoz idatzia zuen Agurtzanek bere atxilotze aldiaren lehen bertsioa: α, β, γ, δ.. amak koadernoa deskubrituta ere
|
bere
minaren handiaz ez ikaratzeko; ez zezala inork ikus, baina hala ere idatzi egin behar... Sentipen bikoitz berbera dago liburuko pasarte zirraragarrienetako batean:
|
|
2004
|
|
|
banakakoa (token token) eta orokorra (type type). Ez. da gauza
|
bera
min hau cgoera fisiko honekinidcntifikatzea, min hori egoera fisiko horrckin eiab.; eta mina, oro har. bere errcalizaz.ioguztietan propietatc fisiko bcrarekin identifikatzca. Azkcn batean. galdera da, ea minakklasc natural bat osatzen duen.
|
|
|
Baina aita minduta zegoen, antza, eta, nola errealitateak deus gutxi eskaintzen baitzion
|
bere
min hura eta amorrua apaltzeko, irudimenean bilatu zuen bere mendekua:
|
|
2005
|
|
|
Izan ere, berak jasandako mina adierazten du Begi ikarak honetan. Eta hitz arruntekin eta irudi sinpleekin azaldu du
|
bere
min hori. Poemok azken urtean bizi izan duen esperientzia latz baten ondorio direlako.
|
|
|
Bai, bazekien telebista ikusteak min egiten ziola, telebista piztuak bere porrota oroitarazten baitzion etengabe, baina halaxe nahi zuen eta hura baizik ez zuen nahi? mina ez ezik, kontsolamendua ere aurkituko balu bezala
|
bere
min hartan.
|
|
|
Eta bere lagun Anek telebistan azaldu behar zuen egunean ere telebistari begira geratu zen Ines: hantxe bai, Ines,
|
bere
minarekin?!
|
|
2006
|
|
|
Eguzkienean geldituko zen behin betiko, bakarrik eta lodi, aitona Matiasen antzera burua apurka galduz. Azken batean, inork ez zuen
|
bere
minik izanen.
|
|
|
Haiengandik jakin genuen erromazaleen desmasien berri: etxeetan indarrez sartze, ebaste, su emate, ukaldika erabiltze, emakume bortxatze, aihotzez kolpatze... nork bere istorio ikaragarria zekarren, nork bere izua, nork
|
bere
mina, baita nork bere gaitzespena ere, gure aldera.
|
|
2007
|
|
|
Sei hilabetekaria da Maiatz, eta jakina, ez dugu hainbestetan bere berri izateko aukerarik. Eta hara nondik, beren azken zenbakia prestatzen ari zirela, heriotzak
|
bere
minak utzi zizkien. Izan ere, beren lankide eta lagun izandako Dominika Leon joan zitzaien betiko.
|
|
|
Ohikoagoa da prozesu luze samar baten ostean jazotzen dena,
|
bere
min, egonezin eta gainerakoak lagun dituela.
|
|
2008
|
|
|
Diagnostiko egokia egin ahal izateko, garrantzitsua da urologoak ongi ulertzea eta interpretatzea gaixoa azaltzen ari zaion hori, zistitis interstizialaren sintomak askotarikoak baitira, eta subjektiboak; norberak bizi du
|
bere
mina, bere erara.
|
|
|
Egun batean, Ivanek bere semeak gaixotasun larri bat duela jakiten du eta
|
bere
minak Elirekin duen harremana erabat zaildu egiten du.
|
|
|
–hilabete, urtebete, ehun urte? inoiz ez!???, eta joan ere, lehenbailehen joan behar zuen, agian; markesa andereak, izan ere,
|
bere
min hura zuen, harrotasun iraindutik zetorkiona eta nola edo hala estali nahi zuena, estali edo denbora batean ahaztu: zer hobe hartarako etxetik alde egitea baino, eta mendiko aire garbia arnastea etxeko aire itoaren ordez?
|
|
|
Buruko mina, baina, minago zuen, beharbada, Beñardok une hartan, eta
|
bere
minetik haserre mintzatu zen:
|
|
|
–Atsegin duzu, beraz, Gerardo?? edo halako zerbait, bere etsipena irri batez janzten ahalegindu bazen ere, jelosiak eragindako
|
bere
min hartan atsegin amiñi bat ere aurkituko balu bezala. Ricardoren begirada etsiari, ordea, Nataliak bakarrik erantzun ziezaiokeen?
|
|
|
baita honek berandu gabe erantzun ere: Natalia, izan ere, suminaren mende zegoen, su eta min, min eta su; bazirudien, gainera, bere su eta
|
bere
min haiek gorrotoaren eremuan aurkitzen zirela. Natalia, ondorioz, halako zerbait esaten ari zitzaion Ricardori une hartan:
|
|
|
Nik uste nire pozak ez zuela hutsik izango ez balitz izan kontramaisuaren begiengatik, burlati segitzen baininduten kubiertan nenbilela, eta bere aurpegian etengabe ageri zen irribarre arraro harengatik. Aldi
|
berean
mina eta ahuldura adierazten zituen irribarrea zen; gizon zahar baten irribarre nekatua; baina, hori guztia ez ezik, gizon haren espresioan bazegoen burla tanta bat ere, saldukeriazko itzal bat, hantxe, maltzurki, niri eta nire lanei zelata eta zelata eta zelata zegoen bitartean.
|
|
|
Batzuk abertzaleak elkartzeaz ari dira, edo terrorismoaren aurka beste zenbait, baina krisiaren aurka gutxirako balioko du horrek, eta are gutxiago sistema hau aldatzeko. Gogorrago kolpatu behar lituzke krisiak hemengo politikagileak, kapitalismoari adabakiak jartzen ari baikara bakoitza
|
bere
minari begira. Egun historikoak asmatu ditugu aurten ere (aterki batzuk ireki ziren hartakoa kasu), baina Historia (amaitu zela esaten ziguten hori) gainera datorkigu injustizia guztiekin, eta ez dugu erabaki historikorik hartzeko asmorik.
|
|
|
"(...) astebete, bi aste, hilabete...", markesa andereak zerrenda osatu ote zuen oharkabean buruz: "... hilabete, urtebete, ehun urte... inoiz ez!"? –, eta joan ere, lehenbailehen joan behar zuen, agian; markesa andereak, izan ere,
|
bere
min hura zuen, harrotasun iraindutik zetorkiona eta nola edo hala estali nahi zuena, estali edo denbora batean ahaztu: zer hobe hartarako etxetik alde egitea baino, eta mendiko aire garbia arnastea etxeko aire itoaren ordez?
|
|
|
Gero, Nataliari begiratu zion, jarraian Gerardori –haren norabidean luzatu zuen behintzat begia, bekaitzak hartua zirudiena–, eta azkenean Nataliari berriro; begirada etsi bat zen, Nataliari zerbait esaten ari zitzaiona: " Atsegin duzu, beraz, Gerardo..." edo halako zerbait, bere etsipena irri batez janzten ahalegindu bazen ere, jelosiak eragindako
|
bere
min hartan atsegin amiñi bat ere aurkituko balu bezala. Ricardoren begirada etsiari, ordea, Nataliak bakarrik erantzun ziezaiokeen... baita honek berandu gabe erantzun ere:
|
|
|
Ricardoren begirada etsiari, ordea, Nataliak bakarrik erantzun ziezaiokeen... baita honek berandu gabe erantzun ere: Natalia, izan ere, suminaren mende zegoen, su eta min, min eta su; bazirudien, gainera, bere su eta
|
bere
min haiek gorrotoaren eremuan aurkitzen zirela. Natalia, ondorioz, halako zerbait esaten ari zitzaion Ricardori une hartan:
|
|
|
Buruko mina, baina, minago zuen, beharbada, Beñardok une hartan, eta
|
bere
minetik haserre mintzatu zen:
|
|
|
Lehenik ama hil zitzaion, bularreko minbiziak jota; bizkarreko minez kexatzen hasi zen lehenik, eta pasatu zituen horko espezialista guztiak, hezurretako gaitzen bat izango zela pentsatuz. Eta azkenean, urteroko azterketa orokor bat egitera joan zenean, bizkarrean ez, bularrean aurkitu zioten minbizi madarikatua, ordurako guztiz zabaldua gorputz guztira, baita bizkarrera ere,
|
bere
minen iturrira. Bi aste iraun zituen egun horretatik aurrera, morfinaz drogatuta bi aste eta kito, hantxe bukatu zen.
|
|
|
Pertsona onberak besteren tokian jartzen eta besteren minak aditzen ikasten du, bere tokian egon ezinez eta
|
bere
minei entzungor eginez. Latzagoa da gaizto ustekoaren atarramentua:
|
|
|
Gorrail, burua apal apala, otoizka hasi zitzaion,
|
bere
minaren larritasunagatik zuela punpa egin aitzinerat... barkamenak eskatzen zizkiola... eta abar.
|
|
2009
|
|
|
Seneratu zanean, txangurru gaixoak ia ez ekian non egoanik be; hain handia zan
|
bere buruko
mina! Narras narras joan zan erreka ondoraino.
|
|
|
Pello Urizar Eusko Alkartasunako idazkari orokorrak doluminak helarazi dizkio Cañoren sendiari eta
|
bere
minik eta penarik sakonena adierazi du bere alderdikidearen heriotzarengatik.
|
|
|
Gandiagak beretzat bestelako teologia bat garatu du, bertan Arantzazuk zor zaion leku osoa eduki ahal izan dezan; alegia, aurren aurrena lurrak, jendeak, prehistoriak, gero historiak, eta azkenean bakarrik fraideek. Horregatik mintzo zait gaur
|
bere
minaren bero guztiaz, eta protesta bat da haren mintzoa, Arantzazuko mendi, bide, iratze, borda, txondor zuloez banan banan mintzo denean, bakoitza bere izenagaz. Betiko euskal jende xumearen, eta horren lanen, borroken, festen erdian pentsatu behar da Arantzazu.
|
|
|
Negarra egin berria zen neurrian, malkoak agorturik behar zituen Adak, baina
|
bere
mina eta bere porrota hain handiak eta hain erabatekoak ziren, antza, non beste malko batzuk isuri baitzituen, berea malko iturri agortezina balitz bezala.
|
|
|
Irri mikaztu bat zuen ezpainetan, esanez bezala: ...t-eta, hona hemen hegan egin nahi zuèn txoria hegala galduta, hona hemen Domingo Orbe Aldazzzoro, zoro hutsa naiz eta, kar kar kar, kaka zaharra!; orduan, baina, gelako atea zabaldu, bertatik Ada sartu (edo eguzkia bera ote zen?), eta Domingoren aldartea guztiz aldatu zen, hain zitzaion Domingori Ada eder, hain zitzaion maitagarri, eta hain behartuta sentitu zuen bere burua, antza, Adaren aurrean
|
bere
min gordin hura gordetzera: Adaren aurrean bai gutxienez!; esan nahi baita Domingoren buruan eguzkia sartu orduko joan zitzaizkiola handik ihesi itzalak, sentimendu onen kutxan ezkutatu zituenak, arrebari onik zuèn eskua luzatzen zion bitartean, honek bere eskuen artean berehala estutu zuena, musuka josiz:
|
|
|
apatikoagoa, nolabait esatearren: ...Domingori, mina gainditzeko moduan zegoen arren, gainditu!; orbetarrak, izan ere, bere lekuan egon ziren, istripua gertatu zenetik Domingori eta Domingoren osasunari begira gau eta egun, eta bera ere bere lekuan egongo zen, etxekoei hura zor zien, zer gutxiago!; Domingok, beraz, ez zuen hitz egiteko gogorik, lasaigarriek ere sorgortasunaren eremura zeramaten?, eta irriak banatzen zituen batez ere,
|
bere
minaren gaineko irriak, orbetarren berbaroa entzuten zuen bitartean, amaren ahotsa erdigune eta ardatz: iruditu zitzaidan, bai, trena eliza bihurtu eta arrosarioa errezatu genuèn hartan mirariaren atarian geundela, eta horratx, azkenean sendatu egin zaigu Domingo!, zeren Reginak ez baitzuen zalantzarik egiten mirari bat izan zela, Jainkoak egina eta zeruko Ama Birjinaren bidez lortua?
|
|
|
Reginak Benjamin Mariaren jaiotzak eragin ziòn traumaren berri eman zion: . Ez daki berorrek zer den norberaren gorputza ustelduta bezala sentitzea, zeren, Jainkoak sei sagar ezin osasuntsuago oparitu ondoren, zazpigarren bat bidali baitzidan, ezin ustelagoa, auskalo zergatik?, halaxe aritu zitzaion Regina, hitz gordinak erabiliz, apaingarrietara ohitua zegoenak
|
bere
min hura ezin apaindu balu bezala behingoz, eta markesa andereak kontsolatu egiten zuen: –Lasai, Regina, egin behar zenuena egin zenuen-eta?
|
|
|
Domingo adarra jotzen ari zitzaion Teofilo Mariari, baina ez askotan ohi zuen bezala borondate txarrez, biak adiskidetu baitziren lurrezko eltzeari lotutako auziaren ondorioz, jolas hutsagatik baizik; Teofilo Maria, ordea, Gabinok eztena sartu zionetik, apur bat minduta zegoen, eta
|
bere
min txiki hartatik esan zion:
|
|
|
|
Bere
mina adieraz zezaketèn hitzen bila abiatu zen Nazario Orbe, baina, hitzik ezean, intziri batzuk egin zituen, haur batenak iduri, eta Reginak, orduan, bere besapean hartu zuen, ama batek bere haurra hartzen duen bezala; gero, honela mintzatu zitzaion senarrari:
|
|
|
Baina berak. Ernestinak? hitzezko leiho bat aurkitu zion
|
bere
minari?. Benjamin Maria Kristo da, eta Kristo da Benjamin Maria, esan zion Reginari, krisiaren erdian ahizparekin izan zuèn elkarrizketa erabakigarrian?, eta leiho hura zabaltzeari ekin zion berriro ere, bere begiak itxi eta haragi puska ferekatazen zuela, ezti bezain gozo, gozo bezain ezti?
|
|
|
ireki orduko, baina, eten zitzaion irria, haragi puskak eragiten ziòn ezinegona artean bere borondate onaren gainetik balego bezala; baina berak. Ernestina Aldasorok? leiho bat aurkitu zion
|
bere
minari, bai, eta leiho hura zabaltzeari ekin zion berriro ere, bere begiak itxi eta besoetan zuèn haragi puska hura bularraldean egokitzen zuela, kontuz eta tentuz, harik eta begiak ostera ireki eta biberoia ematen hasi zitzaion arte; eta haurrak biberoi muturrari heldu zion eta, heldu orduko, atseginezko sentipen bat izan zuen Ernestinak, biberoi muturra bere titiburua zela irudikatzen ari ote ... –Eskuak iltzatu zizkioten, bai, Kristori, baina haren besoak urrunago irits zitezen, munduaren azken puntan galduta zegoèn bekatariaren bihotzeraino?; zeinen ederrak iruditu zitzaizkion une hartan Ernestinari hitz haiek, ezpainetan oinazezko irri bat loratu zitzaion orduantxe?, esaldiak bere bizitzari benetako zentzua emango balio bezala!
|
|
|
izan ere, eserita ordu erdi luze zeramaten arren, Ada ez zitzaion Albertoz mintzatu, ezta Albertoren heriotzak eragin ziòn penaz ere, eta hura ez zen logikoa? logikoa bazen ere, beste ikuspuntu batetik, Adak hartaz hitz egin nahi ez izatea,
|
bere
minezko mina berarentzat bakarrik nahi zuelako; baina Domingok bai, hitz egin nahi zuen, antza, eta orduan, arrebak egindako galdera buruan izan zuèn burutazioarekin lotzen zuela, esan zion:
|
|
|
Caminito que el tiempo ha borrado,/ que juntos un día nos viste pasar,/ he venido por última vez,/ he venido a contarte mi mal, nabaritu zuen, ausaz, Domingok jauzi kualitatibo hura, zalantzatik ziurtasunera, hain ziren adierazgarriak eta hain agerikoak bai Albertoren kantatzeko era. Domingok ez zuen dudarik Alberto Adari zuzentzen zitzaiola, eta Adari bakarrik, lagunak kanta bi arrebei eskainia zien arren?, eta bai Adaren begietako sua ere, gauza jakina baita ezen amodioak suzkoagoak egiten dituela mateminduaren begiak; hura baitzen kontua. Alberto eta Adaren arteko maitemin balizko hura!?, jelosiak hartutako gizonak. Domingok? ezin garbiago ikusten zuena eta halako ezinegon bat eragiten ziona, min jasangaitz batek hartu balu bezala; une hartan, itzarri ere, itzarri zitzaion, beharbada, Domingori barne ahots bat, belarrira hitz egin ziona,
|
bere
minaren argibideak emanez: –Adarenak lur debekatuak dira niretzat, bai, baina baita beste guztientzat ere:
|
|
|
Eta orduan gertatu zen gertatzekoa, oinazpian beste oin baten berotasuna sentitu baitzuen jarraian, txarolezko zapata gogorrak jantzita zituen arren; oinak bi aldiz, hiru aldiz eta hamaika aldiz ukitu zuen Domingo, honi ezin gozoagoak eta atseginagoak egin zitzaizkiòn ukitualditxoetan, mutilaren negar zotinak, ukitualditxoen erritmoan, lasaitzera egin zuen arte, mundura egotziak eta munduan bakarrik utziak izebaren oin hartan aurkitu balu bezala bere magala eta bere aterpea? baita bere sehaska ere, non Domingok bere bakardadea eta
|
bere
mina kulunkatu baitzituen, sentimendu hauek zoritxarraren seme alaba bikiak balira bezala, loaren beharra zutenak, loaren ametsetan amesgaizto izateari utz ziezaioten.
|
|
|
–Gure errege
|
bere
minean laketzen delarik ere, harri bat gehiago ezartzen du bere maitea purgatoriotik aterako duen zubian. Nahi nuke joaten naizenean inor gelditzea bazterretan gisa bereko lanak hartzeko prest.
|
|
|
Borroketan zaildutako andrea zen. Baina ez eroria edo
|
bere
minetan etsitua, beste asko hauteman nituen bezala. Ez.
|
|
|
Eskuak aurpegira daramatza, etsita. Horrelaxe geratzen da tarte batez,
|
bere
minaren konpainian.
|
|
|
Une berean, (ALIZIA eta GERMAN elkarrekin daudela asmatuko balu bezala) KAR tabernan ikusiko dugu, bakarrik, alkohol artean
|
bere
minak baretzen. Negarrari eutsi nahian, azken zurrupada emango dio bere edalontziari.
|
|
|
Hitzezko eskala bat kategoria edo mailaka zatitu ohi da, adibidezbatere minik ez, min arina, hala moduzko mina eta min gaitza mailetanbesteak beste. Subjektuari
|
bere
mina zenbatekoa den adieraz dezan eskatzenzaio, eta bere erantzuna 1 eskala batera itzultzen da ondoren. Metodoarenalde ona subjektuarentzako ulergarritasuna eta aztertzailearentzako erraztasuna dira.
|
|
|
Ez da eskarmentu kontua, indar kontua baino. Indarra defendatzeko, indarra aurkariek
|
berari
min egiteko espresuki ateratako pilota mugitzeko... Iaz, Lasarekin eta Irujo ordezkatuz, lau partidako amesgaiztoa izan zuen, eta atzo egun hariek etorri zitzaizkion gogora Iscarren, Gonzalezen tokia betetzen ari zela.
|
|
|
nor zen bera, baina, inoren gainetik sentitzeko, inor baino hobea... baldin eta, hasteko, haurrari biberoia lehen aldiz eman ziòn hartan, ezin izan bazuen sentipen hura erreprimitu, beldurraren eta nazkaren artekoa, haurraren intziriak entzun ahala, ggrrrññññ eta ggrrrññññ? Baina berak –Ernestinak– hitzezko leiho bat aurkitu zion
|
bere
minari –" Benjamin Maria Kristo da, eta Kristo da Benjamin Maria" esan zion Reginari, krisiaren erdian ahizparekin izan zuèn elkarrizketa erabakigarrian–, eta leiho hura zabaltzeari ekin zion berriro ere, bere begiak itxi eta haragi puska ferekatazen zuela, ezti bezain gozo, gozo bezain ezti... halakoa aurkitu baitzuen, ezustean, haurraren azala: guria eta ukitu ezin leunagokoa; haurrak, haatik, intzirika segitzen zuen, baina Ernestinak ez zuen etsi, haren intziriak gero eta lasaiagoak eta gero eta txikiagoak egin ziren arte... baita haurra isildu ere halako batean, Ernestinaren amatasunaren ferekazko hizkuntza ulertu balu bezala.
|
|
|
Eta orduan, honek irri zabala egin zuen –leihoa erdi itxia zegoen arren, lekuko ikusezin batek xeheki ikus zezakeen izeba iloben estanpa osoa–, irriarekin batera begiak irekitzen zituela: ireki orduko, baina, eten zitzaion irria, haragi puskak eragiten ziòn ezinegona artean bere borondate onaren gainetik balego bezala; baina berak –Ernestina Aldasorok– leiho bat aurkitu zion
|
bere
minari, bai, eta leiho hura zabaltzeari ekin zion berriro ere, bere begiak itxi eta besoetan zuèn haragi puska hura bularraldean egokitzen zuela, kontuz eta tentuz, harik eta begiak ostera ireki eta biberoia ematen hasi zitzaion arte; eta haurrak biberoi muturrari heldu zion eta, heldu orduko, atseginezko sentipen bat izan zuen Ernestinak –biberoi muturra bere titiburua zela irudikatzen ari... " Eskuak iltzatu zizkioten, bai, Kristori, baina haren besoak urrunago irits zitezen, munduaren azken puntan galduta zegoèn bekatariaren bihotzeraino"; zeinen ederrak iruditu zitzaizkion une hartan Ernestinari hitz haiek –ezpainetan oinazezko irri bat loratu zitzaion orduantxe–, esaldiak bere bizitzari benetako zentzua emango balio bezala!
|
|
|
...uen arren; oinak bi aldiz, hiru aldiz eta hamaika aldiz ukitu zuen Domingo, honi ezin gozoagoak eta atseginagoak egin zitzaizkiòn ukitualditxoetan, mutilaren negar zotinak, ukitualditxoen erritmoan, lasaitzera egin zuen arte, mundura egotziak eta munduan bakarrik utziak izebaren oin hartan aurkitu balu bezala bere magala eta bere aterpea... baita bere sehaska ere, non Domingok bere bakardadea eta
|
bere
mina kulunkatu baitzituen, sentimendu hauek zoritxarraren seme alaba bikiak balira bezala, loaren beharra zutenak, loaren ametsetan amesgaizto izateari utz ziezaioten.
|
|
|
Negarra egin berria zen neurrian, malkoak agorturik behar zituen Adak, baina
|
bere
mina eta bere porrota hain handiak eta hain erabatekoak ziren, antza, non beste malko batzuk isuri baitzituen, berea malko iturri agortezina balitz bezala.
|
|
|
Arrebak egindako galderari erantzun baino lehen, beste burutazio bat izan zuen Domingok, menturaz: izan ere, eserita ordu erdi luze zeramaten arren, Ada ez zitzaion Albertoz mintzatu, ezta Albertoren heriotzak eragin ziòn penaz ere, eta hura ez zen logikoa... logikoa bazen ere, beste ikuspuntu batetik, Adak hartaz hitz egin nahi ez izatea,
|
bere
minezko mina berarentzat bakarrik nahi zuelako; baina Domingok bai, hitz egin nahi zuen, antza, eta orduan, arrebak egindako galdera buruan izan zuèn burutazioarekin lotzen zuela, esan zion:
|
|
|
susmo bat susmo hutsa zela, alegia, baina hamaika susmok froga bat osatzen zutela, baliokidetasun ia matematiko batean; Albertok bere tangoa kantatzeari ekin zionean: ...dioak suzkoagoak egiten dituela mateminduaren begiak; hura baitzen kontua –Alberto eta Adaren arteko maitemin balizko hura! –, jelosiak hartutako gizonak –Domingok– ezin garbiago ikusten zuena eta halako ezinegon bat eragiten ziona, min jasangaitz batek hartu balu bezala; une hartan, itzarri ere, itzarri zitzaion, beharbada, Domingori barne ahots bat, belarrira hitz egin ziona,
|
bere
minaren argibideak emanez: " Adarenak lur debekatuak dira niretzat, bai, baina baita beste guztientzat ere:
|
|
|
Irri mikaztu bat zuen ezpainetan, esanez bezala: ...t-eta, hona hemen hegan egin nahi zuèn txoria hegala galduta, hona hemen Domingo Orbe Aldazzzoro, zoro hutsa naiz eta, kar kar kar, kaka zaharra!; orduan, baina, gelako atea zabaldu, bertatik Ada sartu (edo eguzkia bera ote zen?), eta Domingoren aldartea guztiz aldatu zen, hain zitzaion Domingori Ada eder, hain zitzaion maitagarri, eta hain behartuta sentitu zuen bere burua, antza, Adaren aurrean
|
bere
min gordin hura gordetzera: Adaren aurrean bai gutxienez!; esan nahi baita Domingoren buruan eguzkia sartu orduko joan zitzaizkiola handik ihesi itzalak, sentimendu onen kutxan ezkutatu zituenak, arrebari onik zuèn eskua luzatzen zion bitartean, honek bere eskuen artean berehala estutu zuena, musuka josiz:
|
|
|
Hamaiketan orbetar guztiak igo ziren gelara, zer moduz eta zer moduz, musuak eta esku estutzeak; aurretik hainbeste emozio bizi izan zituelako edo, beste bat zen Domingoren egoera, eta beste bat haren jarrera... apatikoagoa, nolabait esatearren: ...mina gainditzeko moduan zegoen arren, gainditu!; orbetarrak, izan ere, bere lekuan egon ziren, istripua gertatu zenetik Domingori eta Domingoren osasunari begira gau eta egun, eta bera ere bere lekuan egongo zen, etxekoei hura zor zien, zer gutxiago!; Domingok, beraz, ez zuen hitz egiteko gogorik –lasaigarriek ere sorgortasunaren eremura zeramaten–, eta irriak banatzen zituen batez ere,
|
bere
minaren gaineko irriak, orbetarren berbaroa entzuten zuen bitartean, amaren ahotsa erdigune eta ardatz: iruditu zitzaidan, bai, trena eliza bihurtu eta arrosarioa errezatu genuèn hartan mirariaren atarian geundela, eta horratx, azkenean sendatu egin zaigu Domingo!, zeren Reginak ez baitzuen zalantzarik egiten mirari bat izan zela, Jainkoak egina eta zeruko Ama Birjinaren bidez lortua... esan, hura esaten zuen behinik behin, sabelak buruak baino gehiago erabakitako hitzetan:
|
|
|
Domingo adarra jotzen ari zitzaion Teofilo Mariari, baina ez askotan ohi zuen bezala borondate txarrez, biak adiskidetu baitziren lurrezko eltzeari lotutako auziaren ondorioz, jolas hutsagatik baizik; Teofilo Maria, ordea, Gabinok eztena sartu zionetik, apur bat minduta zegoen, eta
|
bere
min txiki hartatik esan zion:
|
|
|
Reginak Benjamin Mariaren jaiotzak eragin ziòn traumaren berri eman zion: " Ez daki berorrek zer den norberaren gorputza ustelduta bezala sentitzea, zeren, Jainkoak sei sagar ezin osasuntsuago oparitu ondoren, zazpigarren bat bidali baitzidan, ezin ustelagoa, auskalo zergatik", halaxe aritu zitzaion Regina, hitz gordinak erabiliz, apaingarrietara ohitua zegoenak
|
bere
min hura ezin apaindu balu bezala behingoz, eta markesa andereak kontsolatu egiten zuen: " Lasai, Regina, egin behar zenuena egin zenuen-eta...
|
|
|
|
Bere
mina adieraz zezaketèn hitzen bila abiatu zen Nazario Orbe, baina, hitzik ezean, intziri batzuk egin zituen, haur batenak iduri, eta Reginak, orduan, bere besapean hartu zuen, ama batek bere haurra hartzen duen bezala; gero, honela mintzatu zitzaion senarrari:
|
|
|
Ez Kaxiano bera,
|
bere
minak bestelakoa behar du, baina Kafka bai, algara batean eta tripalboari ezin eutsiz, saihetsak dantzan, barre eta barre eta barre eta barre... noiz lehertuko! Kafka gizajoa!
|
|
2010
|
|
|
Eta orduan, halaber, frai Millanen hitz batzuk gogoratu nituen: . Eskuak iltzatu zizkioten, bai, Kristori, eta hala bihurtu zen eskuzabaltasunaren irudia,
|
bere
minez gizakion min guztiak besarkatzen zituela, baita bekatari handienaren minak ere?; zeinen ederrak iruditu zitzaizkidan une hartan! Hain ederrak, non erraietaraino sartu baitzitzaizkidan eta erraiak irauli; hantxe nuen nik, gainera, hitz haiek neure neureak egiteko aukera, neure besoetan bainuen Kristoren haragia, haurraren haragi osatu gabean!
|
|
|
Izan ere, silikosi larri batek hartutako meatzaria irudikatzen nuen, arnasestuka eta hilzorian, orain gizarte kapitalista batean, eta orain sozialista batean? eta ez nuen uste
|
bere
minaren minezko ikuspuntutik, nireak pasatu ondoren, traslazio hura egiteko moduan nengoen, inongo aringarririk izan zezakeenik, sistema batean edo bestean egonagatik:
|
|
|
Izebak ere
|
bere
mina zuen, noski: izango ez zuen, bada, Domingo bere kuttuna bazen!; mina ez ezik, baina, izebak bere min hura arintzeko planak zituen, guri. Maria Bibiana, Ada eta hiruroi?
|
|
|
Izebak ere bere mina zuen, noski: izango ez zuen, bada, Domingo bere kuttuna bazen!; mina ez ezik, baina, izebak
|
bere
min hura arintzeko planak zituen, guri. Maria Bibiana, Ada eta hiruroi, jakinarazi zizkigunak, Domingok ihes egin eta handik egun batzuetara, isilpeko bilera batean, ama etxetik aterea zela aprobetxatuz, doña Primirekin geratu baitzen, aritzeko ziurrenik, hiriko txokolategi batean;. Mutila ezin dugu bakarrik utzi.
|
|
|
zerbait esan behar nuela gogoratu zitzaidan, ama ezin bainuen bakarrik utzi liztor haien artean, ateo ateotzat hartu zintudan une hartan!?, baina, ziztadak eragindako amorruak itsutu egin ninduelako edo, aita aurreratu zitzaidan hondarrean: . Ikusten???; baina ama ere minduta zegoen, eta
|
bere
minetik mintzatu zitzaizun: –Ama Birjinari diodan fedeari gaixotasuna deitzen diozu, Damaso?
|
|
|
Izan ere??, eta, Gerhardi aurpegia bat batean aldatu zitzaiolako edo, hitzik gabe gelditu nintzen berriro. Gerhard, beraz, nora ezean bezala zegoen, minduta ere bai, nahiz eta
|
bere
min hari berehala jarri zion keinu etsi baten mozorroa: –Iruditzen zitzaidan, bai, niri?
|
|
|
–Iruditzen zitzaidan, bai, niri? Gauzak diren bezalakoak dira, ordea, eta zer egingo diogu??; baina Gerhardek lehenago edo geroago erakutsi behar zidan
|
bere
mina, eta jarraian erantsi zuen: –Hala ere, pena bat da??.
|
|
|
Bazkalorduan izan zen. Jakin zuenean, ama zurbil zurbil jarri zen, eta bi hitzetan laburbildu zuen
|
bere
mina: –Ai ene?!?.
|
|
|
zenbat eta gertaera hura gehiago oroitu, orduan eta sinesgarriagoa egiten zait neure interpretazioa. Edo, besterik gabe, aitak
|
bere
min hura ezin jasan, buruaz nagusitu ahala bereganatzen ditu minezko minak buru bihotzen norabide guztiak, non urtu eta ezaba baitzitezkeen Beñardoren, Jainkoaren eta aitaren beraren irudiak, baita haiei lotutako pentsamendu eta sentimendu guztiak ere, betiko atsedena amets, eta minak erabaki ote zuen, azkenean, minaz eta bere buruaz beste egitea?
|
|
|
Bigarren ñabardura: badirudi,
|
bere
min biziaren erdian, medikuak morfina injekzio bat hartzea proposatu ziola, baita Teok uko egin ere: –Ezta pentsatu ere!?
|
|
|
–Anaiak eskua galdu dizu, eta zergatik pozten zara, Damasooo??. Aurrerago, berriz, bisitak onartzen hasi eta Domingo ikusten nuenean, ezin izaten nion haren begiradari eutsi, berak ere aski lan baitzuen
|
bere
minari eusten, ez dut uste konturatu zenik?, harik eta egun batean amets bat izan nuen arte, bi irudiko sekuentzian: lehenengoan, Domingo ospitalean zegoen, eskua moztuta, eta nik hura zaintzen nuen; bigarrenean, berriz, neure besoari bulkada bat eman eta eskua ihesi joan zitzaidan, anaiarenganako hegaldian, eskumuturrean itsatsi zitzaion arte; eta orduan Domingok esan zidan:
|
|
|
Bibi eta biok anai arrebak ginen, eta kristauak ginen, gainera, gaxteak bai, baina geure kristautasuna betean bizi nahi genuenak; lagungarri genituen, hartarako, askotan entzuten genituèn istorioak, hala nola Santa Teresak eta bere anaiak umetan protagonizatu zutena? biak ala biak, egun batean, hegoalderanzko bidean jartzen zirela, etxetik ihesi, mairu fedegabeen lurretan martiritzaren koroa jantzi eta zerua irabazteko asmotan; testuinguru hartan, arrebak eta biok noiznahi genuen bildotsaren irudia buruan, sakrifiziorako dei bat ere bazena, nire gurutzea bere gurutzea zuen Bibik, eta nire mina
|
bere
mina, Kristoren minezko misterioaren baitan bat egiten zutenak?, zeruko gloria amets?
|
|
|
Domingok IRAULTZA irrikatzen zuen, eta Teok GURUTZADEN GARAIA. Ez dut, gainera, dudan jartzen bakoitza
|
bere
minak bizi izan zuela, errealitatearen eta ametsaren arteko borroka gordinean, biek ala biek zuten, egia esan, orainaldia min, Domingok etorkizun bihurtu ezin zuelako, eta Teok iragan?, eta alde horretatik, ez diot bakoitzari bere meritua kenduko. Paragrafotik, baina, maisuaren esaldi bat aukeratuko dut:
|
|
|
Nerea eta Kepa ziren, mundua ikusteko bere begi bietako niniak ez ezik, errealitatea aditzeko belarri biak, behar zituenak oro hartzeko esku eta besoak, zapaldu behar zituen tokietara iristeko hanka eta oinak. Haiek biak ziren bere poza eta
|
bere
mina, bere bizitzeko arrazoia eta atsekabe iturria.
|
|
|
" Anaiak eskua galdu dizu, eta zergatik pozten zara, Damasooo?". Aurrerago, berriz, bisitak onartzen hasi eta Domingo ikusten nuenean, ezin izaten nion haren begiradari eutsi —berak ere aski lan baitzuen
|
bere
minari eusten, ez dut uste konturatu zenik—, harik eta egun batean amets bat izan nuen arte, bi irudiko sekuentzian: lehenengoan, Domingo ospitalean zegoen, eskua moztuta, eta nik hura zaintzen nuen; bigarrenean, berriz, neure besoari bulkada bat eman eta eskua ihesi joan zitzaidan, anaiarenganako hegaldian, eskumuturrean itsatsi zitzaion arte; eta orduan Domingok esan zidan:
|
|
|
...a Santa Teresak eta bere anaiak umetan protagonizatu zutena... biak ala biak, egun batean, hegoalderanzko bidean jartzen zirela, etxetik ihesi, mairu fedegabeen lurretan martiritzaren koroa jantzi eta zerua irabazteko asmotan; testuinguru hartan, arrebak eta biok noiznahi genuen bildotsaren irudia buruan, sakrifiziorako dei bat ere bazena —nire gurutzea bere gurutzea zuen Bibik, eta nire mina
|
bere
mina, Kristoren minezko misterioaren baitan bat egiten zutenak—, zeruko gloria amets...
|
|
|
Domingok IRAULTZA irrikatzen zuen, eta Teok GURUTZADEN GARAIA. Ez dut, gainera, dudan jartzen bakoitza
|
bere
minak bizi izan zuela —errealitatearen eta ametsaren arteko borroka gordinean, biek ala biek zuten, egia esan, orainaldia min, Domingok etorkizun bihurtu ezin zuelako, eta Teok iragan—, eta alde horretatik, ez diot bakoitzari bere meritua kenduko. Paragrafotik, baina, maisuaren esaldi bat aukeratuko dut:
|
|
|
Izebak ere
|
bere
mina zuen, noski: izango ez zuen, bada, Domingo bere kuttuna bazen!; mina ez ezik, baina, izebak bere min hura arintzeko planak zituen, guri —Maria Bibiana, Ada eta hiruroi— jakinarazi zizkigunak, Domingok ihes egin eta handik egun batzuetara, isilpeko bilera batean, ama etxetik aterea zela aprobetxatuz, doña Primirekin geratu baitzen, aritzeko ziurrenik, hiriko txokolategi batean;" Mutila ezin dugu bakarrik utzi.
|
|
|
Izebak ere bere mina zuen, noski: izango ez zuen, bada, Domingo bere kuttuna bazen!; mina ez ezik, baina, izebak
|
bere
min hura arintzeko planak zituen, guri —Maria Bibiana, Ada eta hiruroi— jakinarazi zizkigunak, Domingok ihes egin eta handik egun batzuetara, isilpeko bilera batean, ama etxetik aterea zela aprobetxatuz, doña Primirekin geratu baitzen, aritzeko ziurrenik, hiriko txokolategi batean;" Mutila ezin dugu bakarrik utzi. Tarteka joan genuke harengana zernahirekin:
|
|
|
Bigarren ñabardura: badirudi,
|
bere
min biziaren erdian, medikuak morfina injekzio bat hartzea proposatu ziola, baita Teok uko egin ere: " Ezta pentsatu ere!" esan omen zuen:
|
|
|
zerbait esan behar nuela gogoratu zitzaidan, ama ezin bainuen bakarrik utzi liztor haien artean —ateo ateotzat hartu zintudan une hartan! —, baina, ziztadak eragindako amorruak itsutu egin ninduelako edo, aita aurreratu zitzaidan hondarrean: " Ikusten...?"; baina ama ere minduta zegoen, eta
|
bere
minetik mintzatu zitzaizun: " Ama Birjinari diodan fedeari gaixotasuna deitzen diozu, Damaso?
|
|
|
Eta orduan, halaber, frai Millanen hitz batzuk gogoratu nituen: " Eskuak iltzatu zizkioten, bai, Kristori, eta hala bihurtu zen eskuzabaltasunaren irudia,
|
bere
minez gizakion min guztiak besarkatzen zituela, baita bekatari handienaren minak ere"; zeinen ederrak iruditu zitzaizkidan une hartan! Hain ederrak, non erraietaraino sartu baitzitzaizkidan eta erraiak irauli; hantxe nuen nik, gainera, hitz haiek neure neureak egiteko aukera, neure besoetan bainuen Kristoren haragia, haurraren haragi osatu gabean!
|
|
|
guztiz desados nengoen. Izan ere, silikosi larri batek hartutako meatzaria irudikatzen nuen, arnasestuka eta hilzorian, orain gizarte kapitalista batean, eta orain sozialista batean... eta ez nuen uste
|
bere
minaren minezko ikuspuntutik —nireak pasatu ondoren, traslazio hura egiteko moduan nengoen— inongo aringarririk izan zezakeenik, sistema batean edo bestean egonagatik: gizonak bazuela, alegia, berezko zerbait, bere existentzia problematikoa egiten zuena, erroetatik egin ere... baita guztiz zentzugabea eta absurdoa ere aldika, sistema orotatik harat, borondatearen ekimen kementsuenak ere nekez egin baitziezaiokeen aurre minezko min luzaroko bati, gizonaren berezko mugek gizona ezinbestean baldintzatzen zuten heinean...
|
|
|
Bazkalorduan izan zen. Jakin zuenean, ama zurbil zurbil jarri zen, eta bi hitzetan laburbildu zuen
|
bere
mina: ‘Ai ene...! ’ Aita, noiznahi azaltzen zena Heinrichen apetak barkatzeko prest —ahatea tirokatu zuenean, ekintza zuritu zion:
|
|
|
Izan ere... ’, eta, Gerhardi aurpegia bat batean aldatu zitzaiolako edo, hitzik gabe gelditu nintzen berriro. Gerhard, beraz, nora ezean bezala zegoen, minduta ere bai, nahiz eta
|
bere
min hari berehala jarri zion keinu etsi baten mozorroa: ‘Iruditzen zitzaidan, bai, niri...
|
|
|
‘Iruditzen zitzaidan, bai, niri... Gauzak diren bezalakoak dira, ordea, eta zer egingo diogu? ’; baina Gerhardek lehenago edo geroago erakutsi behar zidan
|
bere
mina, eta jarraian erantsi zuen: ‘Hala ere, pena bat da... ’.
|
|
|
zenbat eta gertaera hura gehiago oroitu, orduan eta sinesgarriagoa egiten zait neure interpretazioa. Edo, besterik gabe, aitak
|
bere
min hura ezin jasan —buruaz nagusitu ahala bereganatzen ditu minezko minak buru bihotzen norabide guztiak, non urtu eta ezaba baitzitezkeen Beñardoren, Jainkoaren eta aitaren beraren irudiak, baita haiei lotutako pentsamendu eta sentimendu guztiak ere, betiko atsedena amets— eta minak erabaki ote zuen, azkenean, minaz eta bere buruaz beste egitea. Hori ere baliteke, nik uste...
|
|
|
Isiltasunean abiatu baziren ere, Somosierrako mendi gaina pasatu orduko atera zion bezperakoaren kontua Danielak. Gaizki ulerturen bat izan zela esan zion, berak inongo momentutan ez zeukalako musikari argentinar harekin
|
berari
min egiteko asmorik. Aitortu behar zion banitateari mesede egin ziola lokal hartan zegoen mutilik goapoena berarengana hurbildu eta berarekin nabarmenki ligatu nahi izateak baina inongo momentutan ez zitzaiola burutik pasatu berarekin ohean bukatuko zuenik.
|
|
|
Xaharra eta konkorra zelako barre egiten zioten Bizargorriren seme alabek, baina haiek ere aspertu eta bakea ematen zioten azkenean. Orduan Otto txokora itzuliko zen,
|
bere
minak murduskatzera, bere ezinak marmarkatzera. Eta horretan zegoela, Fatima eta Ahmed sumatu zituen, lorategiaren ertz batean isil gordeka; ez zeukan entzuterik zertaz ari ziren, baina ikusi zuen papertxo bat eman ziola emakumeak morroiari, eta intereseko zerbait izan zitekeela sumatu zuen, agian probetxuren bat atera zuela, zehazki zer ez bazekien ere.
|
|
|
" Jaione, ez zaizu zuri gertatzen ari. Guri gertatzen ari zaigu" ausartu nintzen
|
bere
minaren pare zela nirea aldarrikatzen, lotsa ematen bazidan ere esan behar izateak. Leporatzen niona oraindik ulertu nahi ez zuen Jaioneren begitarte zurrunduari begira jarri nintzen, hazpegiak laster eztituko zitzaizkiola jakiteak –nire malkoak loratu eta berehala– ematen zidan abantailaz.
|
|
2011
|
|
|
Eta esan behar diegu" bai, zuri asko gustatzen zaizu Jone, baina Jonek ez du zurekin jolastu nahi". Baina, jakina, umearen ondoan geratuko gara eta
|
bere
mina konpartituko dugu. Elkartasuna adierazi behar dugu emozioetan, ez emozioak ukatu.
|
|
|
1960 urterako 300 militante ginen. Baina jaiotze honek
|
bere
mina ere ekarri zigun. PNVko jendea herriz herri hasi zen gure egiazko izenak ematen, haiekin geratu zirenek nortzu ginen gu jakin zezaten.
|
|
|
Horra zertan den ulitxa hura gure onetan ari. Egia da harengatik, sagarraren etsaiak jaten duela bere lorea, baina, ez du harek kumerik eginen ondoko urteko, hala nola ez baitu ere
|
berak
minik eginen. Sagarraren etsaiak errun arrautzetarik atera hogei harrak handitzen balira guztiak, eta erruten has beren aldian non gintezke!
|