|
2007
|
|
|
Bestalde, metodologian eman diren aurrerapausoak ikaragarriak izan dira. Euskalduntzen metodo
|
hura
, Jalgi Hadi, AEKren horma irudiak... Nork uka diezaieke urteetan edukitako arrakasta eta balioa. Baina, lelo zaharrari atxikita," ahal denik eta euskaldun gehien, ahal denik eta denbora laburrenean", helduak euskalduntzeko metodologian egin ditugun aurrerapenak amestu ere ez genituen egiten neu hasi nintzeneko urteetan.
|
|
|
Hala ere, erabili dira beste izen batzuk. Gipuzkoa eta Nafarroan
|
haren
eraginez Gau Eskolak, Bizkaian Alfabetatze Kanpainak, Alfabetatze Euskalduntze Kanpainak... Orain arte beste batzuk entzuten dira; Euskal Eskolak, Euskaltegiak.
|
|
|
euskararen erabilera. Ildo horretan, euskaltegiak euskalgintzaren eragile dira, euskalduntze eta alfabetatze hutsean bezala
|
hari
dagokion sustapen lanean. Horrez gain, euskaltegiek badute beste berezitasun bat, alegia, azpiegitura egokiak eta behar den beste gizabaliabide, erabilera sustatzeko lanean jarduteko.
|
|
|
• Autonomi Erkidegoko erakunde komunek, Euskal Herriko aniztasun soziolinguistikoa kontuan harturik, bi hizkuntzen erabilera bermatu, haien izaera ofiziala arautu eta
|
hura
ikasteko behar diren neurri eta baliabideak eratu eta arautuko dituzte."
|
|
|
HEA mugimenduak 1970eko hamarkadan ditu bere sustraiak. Garai
|
hartan
, Hegoaldean bezala, euskal kultura eta euskararen aldeko interes bizia zabalduz joan zen jendarte osoan. Euskara ikasteko gogoa hedatu zen eta han hemenka euskarazko kurtsoak antolatzen hasi ziren, izan dadin lagunen arteko talde informaletan, herriko kultur taldeetan ala hizkuntza irakasteko herriko elkarteetan.
|
|
|
Kuadrillategi egitasmoa. Egitasmo hori hainbat herritan ari da garatzen, eta, Jauregiren azterlan
|
hura
du oinarri (Jauregi, 1994, 1996, 2003; Jauregi et al., 2000; Egizabal, D., Jauregi, P., Huegun, A. 2004; Egizabal, 2004).
|
|
|
Larreak, lan horretan, 1956tik 1986ra bitartean hogeita hamar urtez helduen euskararen irakaskuntzan erabilitako metodoen bilakaerari begiratu zion. Bilakaera ikerketa horretan, metodo berrietan, Europatik izandako eraginak eta metodoen arteko elkarren eragina ere jorratu zituen garai
|
hartako
egoera politikoa eta soziala aintzat harturik.
|
|
|
1975eko otsailean berrogeiren bat irakasle Arrasaten bildu ziren eta bilera
|
hura
giltzarri gertatu zen gau eskolen mugimenduaren sorreran (Odriozola, 1976). Eraketa gaiak jorratu zituzten eta, irakasleei dagokieEuskara helduei irakasteko metodologiak, oro har, bi zutabe nagusi izan ditu azken 25 urteotan:
|
|
|
ikasturtean AlfabetatzeEuskalduntze Koordinakundeak (AEK) jasotako ikasle fitxak Siadecok aztertu zituen (1978). Txosten
|
hartan
Euskal Herri osoan euskara ikasten ziharduten 30.000 helduren berri eman zen. Ikasleria oso zen gaztea.
|
|
|
Txostenean bertan adierazten denez, datu horiek AEK erakundean euskara ikasten ari ziren ikasleenak ziren soilik. Baina, ibili zen ikasle gehiagorik garai
|
hartan
euskara ikasten, Euskarazaleak elkarteak eginiko ikastaldietan, EUTGn euskara ikasle zituen garai hartan EUTGk (Zalbide, 1977), IPESen, Lankide Aurrezkiak antolaturiko ikastaldietan, ikastoletako haurren gurasoentzako saioetan, Donostiako Udalaren Escuela de Declamación Vasca Euskal Iztundea delakoaren eskoletan, Lazkaoko eskolan eta abarretan.
|
|
|
Txostenean bertan adierazten denez, datu horiek AEK erakundean euskara ikasten ari ziren ikasleenak ziren soilik. Baina, ibili zen ikasle gehiagorik garai hartan euskara ikasten, Euskarazaleak elkarteak eginiko ikastaldietan, EUTGn euskara ikasle zituen garai
|
hartan
EUTGk (Zalbide, 1977), IPESen, Lankide Aurrezkiak antolaturiko ikastaldietan, ikastoletako haurren gurasoentzako saioetan, Donostiako Udalaren Escuela de Declamación Vasca Euskal Iztundea delakoaren eskoletan, Lazkaoko eskolan eta abarretan.
|
|
|
XX. mendearen hasieran hainbat eta hainbat liburu eman ziren argitara euskara irakasteko eta lantzeko asmoz. Garai
|
hartako
izenburuak oso esanguratsuaK dira: " Quiere Vd. hablar en euzkera?
|
|
|
Daniel Golemanek" emoziozko adimenaren" 3 teoria bultzatu du.
|
Haren arabera
, pertsonengan aldaketa eragitea hainbat faktoreren baitan dago. Hizkuntzaren erabilera ohiturak aldatzean Goleman en ustez abilezia teknikoek baino (hau da hizkuntza gaitasuna, edo ezagutza edo hau ikasteko duen koefiziente intelektuala...) abilezia emozionalek izango dute garrantzia edo eragina (euskara erabiltzeak sortzen dion sentsazioa, euskarak suposatzen dizkion lotura afektiboak, emoziozko aldaerak...).
|
|
|
Jarduera hauen arrakasta desberdina izan da unearen eta lekuaren arabera. Edozelan ere, ikasle askorentzat euskara hobetzeko ez ezik, hizkuntza eta
|
haren inguruko
munduarekin identifikazio positiboa eta harreman sareak sustatzeko balio izan diete urteetan. HEAren munduan eta euskalgintzan, oro har, hasiera batean behintzat, oso serio hartu izan ez baziren ere, azken urteotan aldaketa sumatu da, eta badirudi HEAko eta euskalgintzako gainerako erakundeek zein erakunde publikoek euren balioaz ohartu eta sustapen serioagoa garatzeari ekin diotela.
|
|
|
Jarduera hauen arrakasta desberdina izan da unearen eta lekuaren arabera. Edozelan ere, ikasle askorentzat euskara hobetzeko ez ezik, hizkuntza eta
|
haren inguruko
munduarekin identifikazio positiboa eta harreman sareak sustatzeko balio izan diete urteetan. HEAren munduan eta euskalgintzan, oro har, hasiera batean behintzat, oso serio hartu izan ez baziren ere, azken urteotan aldaketa sumatu da, eta badirudi HEAko eta euskalgintzako gainerako erakundeek zein erakunde publikoek euren
|
|
|
Helduen euskalduntze alfabetatzean lehenengo momentutik ikasleak euskara ikasteko ez ezik hizkuntzaren egoeraz jabetu eta
|
haren aurrean
jarrera bat hartzeko ere ahalegin desberdinak egin dira. Era askotan, baina jeneralean estrukturazio handirik gabe.
|
|
|
Horrela bada, ikas prozesua eragingarri egiteko taldea eratzea eta euskaltegian giro atsegina sortzea aspaldian azpimarratu da. Bestalde, kontziente edo ez, ikasleak euskararekin daukan pertzepzioa positibatzeko nahiz
|
haren
ikasteko motibazioari eusteko joera handia dago gure sektorean euskaltegian giro atsegina eta aldi berean euskaltzalea eskaintzeko. Dekoraziotik hasita aktibitate osagarrien antolaketara:
|
|
|
ELE 1
|
hartan
agertu zen adibide bat azalduz saiatuko gara ulertarazten. Herri batean trafiko seinaleak erdara hutsez daude, ikasle talde batek seinale horiek itzuli edo Udalari itzultzea eskatu diezaioke gutun baten bidez adibidez.
|
|
|
AEK k kezka agertu zuen une
|
hartan
hizkuntzaren egoeragatik, 20 urte geroago dena halakoa ez bada ere, normalizazioarekiko kezka hemen dugu oraindino. Kezka hartatik abiatuta etorri zen fruitua ez bada, kezkari heltzeko bidea ez da inondik inora baztertzekoa.
|
|
|
AEK k kezka agertu zuen une hartan hizkuntzaren egoeragatik, 20 urte geroago dena halakoa ez bada ere, normalizazioarekiko kezka hemen dugu oraindino. Kezka
|
hartatik
abiatuta etorri zen fruitua ez bada, kezkari heltzeko bidea ez da inondik inora baztertzekoa. Irakas jardueratik normalizazio prozesuan nola eragin galdera hura bera etengabe planteatuz adibidez.
|
|
|
Kezka hartatik abiatuta etorri zen fruitua ez bada, kezkari heltzeko bidea ez da inondik inora baztertzekoa. Irakas jardueratik normalizazio prozesuan nola eragin galdera
|
hura
bera etengabe planteatuz adibidez.
|
|
|
Errealitatean ostera, berauen disposizioa eta jarrera ez ziren sarritan hala suertatzen. Bestalde, taldea zen ardatza, ikasle bakoitzaren interesak, jarrerak, beharrak eta aukerak
|
haren
menpean jarrita.
|
|
|
EBIren hutsunea ez, baina normalizazioaren gaineko hausnarbide
|
hura
baztertuz joateko arrazoi suertatu zen 1990en amaieran agertu ziren ekarpen didaktiko berriak, gerora HABEren HEOKen plazaratu zirenak eta sektore osoan eragina izan zutenak. EBI neurri handi baten haietako batzuetan aitzindari izan zela esan badaiteke ere, lana hizkuntzaren pedagogian zentratuz joan zen sasoi hartan.
|
|
|
Helduaroan euskara ikasi duenik beti egon da, XVII. mendean Mikoletak zerbaitengatik emango zuen argitara Modo breve de aprender la lengua Vizcayna
|
hura
, euskara erabili beharragatik ikasi batzuek, edo interes zientifikoagatik beste batzuek, bistan da euskararen egoera" normal" batek jartzen zuela jendea ikasten, eta ikasitakoa non erabili ez ziren kezkatuko.
|
|
|
Mintza-praktika terminoa zabaldu zen sasoi honetan. Bada sasoi
|
hartatik
gaur arteko bidea egin duenik, Bilboko Lizardi Mintza taldea edo Santutxuko Mintzataldea adibidez.
|
|
|
Hasieran norberak bilatzen zuen halako aukeraren bat, baina 1980tik aurrera zerbitzu modura hasi ziren antolatzen. HABEk hartu zuen
|
haren
antolaketaren ardura urteetan eta gaur egun Urrats eta Ulibarri euskaltegien ardurapean dago zerbitzua.
|
|
|
EBIren hutsunea ez, baina normalizazioaren gaineko hausnarbide hura baztertuz joateko arrazoi suertatu zen 1990en amaieran agertu ziren ekarpen didaktiko berriak, gerora HABEren HEOKen plazaratu zirenak eta sektore osoan eragina izan zutenak. EBI neurri handi baten haietako batzuetan aitzindari izan zela esan badaiteke ere, lana hizkuntzaren pedagogian zentratuz joan zen sasoi
|
hartan
.
|
|
|
Oinarrizko curriculum honek azken urteetako ekarpen pedagogikoak jasota helduen euskalduntzeari marko berria ezarri nahi izan zion. Legezko dokumentua izanda, epe baten barruan EAEko euskaltegi guztiek
|
haren gainean
euren Euskaltegiko Kurrikulu Proiektua (EKP) eraiki behar izan zuten. Nola ikusten du HEOK honek normalizazioa?
|
|
|
1989an ekin zitzaion molde honetako ikerketari. Aldi
|
hartan
Siadecok garatutako metodologiaz eta EKBren sostenguaz burutu zen neurketa. Hastapena zen, bide berritzailea, metodologia aitzindaria, beste inon egiten ez zena eta hemen nahiz atzerrian ikusmira handia piztu zuena.
|
|
|
Artikulu
|
hartan
azaltzen ziren irizpide metodologiko nagusiei bere horretan eutsi zaie honako edizio honetan ere. Hona hemen artikulu haren laburpena:
|
|
|
Artikulu hartan azaltzen ziren irizpide metodologiko nagusiei bere horretan eutsi zaie honako edizio honetan ere. Hona hemen artikulu
|
haren
laburpena:
|
|
|
4 Aurreko neurketan, 2001ean, 241.812 lagun neurtu ziren. Kontuan izan behar da neurketa
|
hartan
173 udalerri neurtu zirela.
|
|
|
Azkenik, komeni da datuei neurria hartzea eta ez ematea berez dutena baino garrantzi handiagoa. Euskararen Erabileraren Kale Neurketako datuek une jakin bateko hizkuntza egoera islatzen dute eta, elkarren arteko konparaketak eginez,
|
haren
bilakaera aztertzeko aukera ematen dute. Beraz, zenbakia, hamarren eta guzti, hau ala bestea dela jakitea baino garrantzitsuagoa da zenbaki horien bitartez islatzen den errealitateaz eta denboran izan diren edo izan daitezkeen aldaketez jabetzea.
|
|
|
Helduen erabilera apala da oraindik (%28). Hala ere,
|
haren
bilakaera oso baikorra izan da. Izan ere, bederatzi puntu hazi da 1989tik hona, puntu erdi inguru urtean, alegia.
|
|
|
Erreparatzen badiogu 5.000 – 10.000 biztanle bitarteko herrien garapenari, Berriozar, Baztan eta Altsasu hartuko ditugu. Berriozar Iruñerriko udalerria da eta han txertatu dugu
|
haren
azterketa. Baina ikus dezagun tamainaren araberako azterketa honek zer ematen duen:
|
|
|
|
Haren
ezagutza tasa beretsua duten Barañain, Burlata, Zizur Nagusia eta Berriozar udalerrien aldean, Lizarrak erabilera orokor hobea eman du eta adin taldeka nabarmen nabarmena da haurren artean izan duen erabilera altua: % 7,6 Kasu honetan ez dugu lagin murritzik (458 haur neurtu baitira) baina datua joera baten irakurketa zabalean sartuko dugu.
|
|
|
Mundua ulertzeko moduak ez dira berdinak, eta horren argigarri ipiniko dut hurrengo euskal esaunda zaharra, gaztelaniazko
|
haren ordezkoarekin batera
. Horretara, bada," I etxako besteik ez dagonako"(" Hi etxerako, besterik ez dagoenerako") esaeraren gaztelaniazko ordaina izango litzateke" cuando no hay más contigo Tomás".
|
|
|
Horrekin batera baditugu erakunde batzuk, bereziak direnak munduan, berbarako," alkarpoderosoa", hau da, andrazko batek eta gizoneko batek erabakitzen dutenean euretarik baten etxera ezkontzea, ezkondu orduko egiten dute alkarpoderosoa, euretarik bati zer edo zer jazotzen bazaio, besteak haren heriotzaren ondorik
|
haren
ondasunak erabili ahal izateko. Erakunde juridiko hori, esate baterako, galarazita dago Espainiako Zuzenbidean.
|
|
|
Foruko herria, Gernikaren ondoan dagoena. Garbi dago
|
haren
izenaren aztarren latindarra, garbi dago leku horretan antzina erromatarrak izan zirela eta eragina izan zutela. Baina euskarak, euskal kulturak eta euskal bizimoduak indarrean iraun dute gaurdaino herri horretan.
|
|
|
Baina euskarak, euskal kulturak eta euskal bizimoduak indarrean iraun dute gaurdaino herri horretan. Ez zen behar adinako indarrekoa haien eragina, hau da, orduko denboran munduko herrialderik eta kulturarik indartsuenak zituen herri
|
harena
, euskal kultura eta euskal hizkuntza ezabatzeko handik.
|
|
|
Bata hobea da bestea baino? Nire iritzian, ez; betiere, argi ageri da eragina nondik nora doan, zein den
|
haren
norabidea.
|
|
|
Horregatik, hemen esan nahi dut horixe dela modurik onena euskaltasuna hiltzeko. diren urarekin lotuko kirolak, eta baserri ingurukoak, berriz, badakiela zertan dautzan
|
haren
inguruarekin lotukoak.
|
|
|
aurresku dantza. Hain zuzen ere, aurreskulariak dantza amaitutakoan, gaur egun, plazara bildutako jendeak txaloka jasotzen du
|
haren
ekinaldia. Antzina, ez zen horrela egiten, eta aurreskulariari agurra bueltatzen zitzaion burua makurtuz, dantza hori ohorezko ekitaldia baita, ikuskizuna barik.
|
|
|
Hau da, txalo jotzea da une honetan gure mirespena erakusteko daukagun modurik zabalena munEtorkizun hurbilari begira, eta gerora ere bai, euskaldunok jakin behar dugu moldatzen mundu zabaleko txoko guztietatik datozkigun aldaketen arabera, eta euskaldunok jakin behar dugu, ez badakigu horretara moldatzen, geure burua galduko dugula. duan, baina esan behar dugu hori ez dela bakarra kultura guztietarako. Are gehiago, Mendebaldeko kulturen erakusgarria da, eta, ikuspegi horretatik, euskal kulturak berea zuen keinua laga du alde batera, kanpotik etorriko beste bat jartzeko
|
haren lekuan
. Txarra al da?
|
|
|
Umeen jolasak dira ale berdingabeak, euskal gizartearen ekanduak zelan aldatu diren ikusteko. Orain berrogeita hamar bat urte arte, umeek baserrietan aponekin jolasten zuten; bildotsa jaten zenean etxe baten,
|
haren
hezur batzuk erabiltzen ziren umeek eurek olgatzeko. Gaur egun, zenbat euskal umek daki zer den apona?
|
|
|
" Arreba, nik neuk ekarriko dinat ogia" diodanean, guztiok dakigu berba egiten duena gizonezkoa dela eta
|
haren
solaskidea andrazkoa dela. Hori ez da hizkuntza ezaugarri hutsa, hortik harantzago doa.
|
|
|
Aizpurua eta Ortiz de Landaluzeren ustetan, euskararen aldeko jarrerak eta
|
hura
indarberritzearen aldeko borondatea areagotu egin dira EAEn eta Nafarroan, ez ordea Iparraldean. EAEn eta Nafarroan adintalde guztietan egin du gora.
|
|
2008
|
|
|
Orduan errepaso bat egin nien une
|
hartan
indarrean zetozen eta euskararen bizitzan eragina izan zezaketen joerei eta honako hauek aipatu nituen: soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 17
|
|
|
Jakina blog hitza web orri batean agertzeak nahitanahiez ez du esan nahi
|
hura
blog bat dela, baina gertatzen da hitz hori duten web orrien %90 baino gehiago blogetako orriak direla.
|
|
|
Sortzaileentzat, corpusa ez zen aintzat hartzeko moduko baliabideai, eta hori erabiltzearen kontrako jarrera nabaria zen. Ulertzekoak dira orduan J. Svartvik en hitz hauek giro
|
hura
gogoratzen duenean:
|
|
|
Beraz, gure iritzia da euskara ez zela ‘berandu’ iritsi corpusgintzara, ez behintzat beste hizkuntza nagusi asko baino askoz beranduago. OEHTC posizio aurreratuan ageri da grafikoan, eta argi dago corpus hori orduan egin izana ikuspegi estrategiko baten seinaletzat hartu behar genukeela (nahiz eta lematizatu gabea izateak nabarmen murrizten duen
|
haren
baliagarritasuna), baina aurrerago, XX. mendearen amaieran, moteltze nabarmen bat gertatu da, eta corpus ‘handien’ eraketan hamarkada baten atzerapena dugu, gutxienez, inguruko hizkuntzekiko.
|
|
|
Alderantziz, euskaratik espainierara
|
hura
moduko izenorde bat itzuli nahiko bagenu, arazo bera genuke: hura eraman zuen/ lo llevó/ la llevó.
|
|
|
Alderantziz, euskaratik espainierara hura moduko izenorde bat itzuli nahiko bagenu, arazo bera genuke:
|
hura
eraman zuen/ lo llevó/ la llevó.
|
|
|
Hiru teknologiak uztartzen dituen puntako aplikazio bat ahots ahots itzulpena da (speech to speech translation). Halako sistema bat garatzeko, ASR eta TTS moduluez gainera, testuaren itzulpen automatikoa (AMT, Automatic Machine Translation) egiteko modulua baliatzen du makinak, eta hizkuntza batez esandako hitz segida bat ezagutu, automatikoki itzuli eta atzera ahots bihurtzea da
|
haren
azken helburua. Osagai horiek guztiak lantzeko, erronka garrantzitsuak ari dira garatzen munduan, eta azken urteotan mundu osoko zientzialari eta ingeniari askoren arreta bereganatu du hizkuntza mintzatuko sistema komertzialki bideragarri bat eraikitzeak.
|
|
|
" ezagutu" behar ditu, hau da, hizkuntzaren soinu inbentarioa eduki behar du; baina, xehetasun horrez gain,
|
haren
funtzionamendua ez da hizkuntzaren mendekoa, eta, hein handi batean, erabiliko den ereduaren kalitatearen araberakoa da sortuko den ahots seinalea. Gaur egun erabiltzen diren sintesi ereduetan lortzen den kalitatea oso ona da; izan ere, seinale naturaletatik zuzenean jasotako ezaugarriak dituen elementu katea ematen zaio sistemari, eta, hala, seinale sintetikoa eta naturala ez bereizterainoko kalitatea lor daiteke.
|
|
|
arreta telefonoak, telefono bidezko merkataritzaeta banketxe eragiketak, herritarrentzako arreta zerbitzuak, jostailuak, euskarazko irakaskuntzarako aplikazioak, telefono aurkitegia edota garraio publikorako aplikazioak. Horretarako, euskara ezagutzeko VoCon 3200 sistema garatu zuen Nuance enpresak, baina, gaur egun, proiektua amaitua izanik ere, ez da ageri
|
haren
katalogoan.
|
|
|
Beraz, zirriborro gisa egindako itzulpena gorde egiten da, berrikusi eta zuzendu (posteditatu) egin behar baitu aditu batek. Sinplifikatuz, esan dezakegu postedizioa behar duen itzulpen automatikoa izango dela itzulpen profesionalaren alternatiba, baina baldin eta
|
haren
guztizko kostua itzulpen profesional tradizionalarena baino txikiagoa bada. Batzuetan, postedizioan aurrezteko, lehenago, aurredita egin daiteke automatikoki itzuliko den jatorrizko testuaren zati bat; hala, alde batera utziko dira erabiltzen ari den itzulpen automatikoko sistemaren arazo ezagun horiek.
|
|
|
Azken bi baldintzak betetzeko kodea eskuratzeko aukera eduki behar denez (programatzaileak idatzita bezalaxe), kode irekiko programak ere esaten zaie. Software librearen inguruan garatzaile boluntarioen komunitateak sor daitezke,
|
hura
hobetzeko eta zabaltzeko; horixe ari da gertatzen Apertiumekin.
|
|
|
Oraingo hau zenbaki berezia dugu. Erramun Baxok euskaltzaleak aurten 80 urte betetzen dituela ospatuz, bere ibilbide luze eta aberatsa gogoratu nahi izan dugu,
|
haren
omenez idatziriko zenbaki honen bitartez. Hemen bildu ditugu, beraz, hainbat motatako lanak:
|
|
|
Hori guztia hainbat aplikazioeremuren azterketaren bitartez; lan aberatsa benetan. Aipagarria da, aldi berean, artikuluaren zati desberdinen hasieran E. Baxokek esandakoen aipuak inspirazio moduan edo erabiliz,
|
hari
egiten dion omenaldi modua. Teorizazioan murgiltzen da zenbait teoria edo eredu uztartuz:
|
|
|
Egoera
|
hartan
, duela hogeita zazpi urte, gauza asko behar genituen, ausardia indar bihurtzeko eta indarrak bideratzeko eta jakin mina asetzesoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain ko... Ezker eta eskuin begiratzen genuen eta, batzuetan —nahi baino gehiagotan—, desertuan galduta geundela iruditzen zitzaigun. Gustura hartuko genukeen nondik jo esango zigukeen norbait, zer irakurri aholkatuko zigukeen gidaririk, zer egin erakutsiko zigukeen maisurik.
|
|
|
Eta irakasle, non eta Kanadan, gainera. Eta Erramun Baxok
|
hura
lankide izango genuen HABEn, alajaina.
|
|
|
Eta Erramun Baxok etorri zitzaigun HABEra; oker ez banabil, 1982ko hasiera aldera. Berehala ohartu ginen, bai, gu baino jantziagoa zela gizaseme heldu eta ospetsu
|
hura
. Eskertu genuen hala izatea.
|
|
|
Eskertu genuen hala izatea.
|
Hari
eransten genizkion, gupida handirik gabe, inork nahi ez —edo burutu ezin— zituen lanak: dela hitzaldi bat egitea, dela ikastaro bat ematea.
|
|
|
Uste dut sei hilabete egin zituela Erramunek gurekin, lehen aldi
|
hartan
, Kanadara beste sei hilabetetarako itzuli aurretik. Izan zuen zereginik franko.
|
|
|
Gaur,
|
haren
idazlanak eta bilatzen hasita, ZUTABEren lehen zenbaHorrela izan genuen Erramun Baxoken berri. Iparraldekoa omen zen.
|
|
|
Eta irakasle, non eta Kanadan, gainera. Eta Erramun Baxok
|
hura
lankide izango genuen HABEn, alajaina.
|
|
|
Erramun Baxoken hitzaldiekin eta, antzeko zerbait gertatzen zitzaigun gazteoi: ederrak iruditzen zitzaizkigun, baina gero ez genekien azaltzen zer esan zuen
|
hark
.
|
|
|
Eta halako kezka ere bai: ba ote gara geure ondoren datozenentzat
|
hura
gurekin izan zen bezalako maisu?
|
|
|
Erramun Baxoken hitzaldiekin eta, antzeko zerbait gertatzen zitzaigun gazteoi: ederrak iruditzen zitzaizkigun, baina gero ez genekien azaltzen zer esan zuen
|
hark
.
|
|
|
Mehatxua argia zen: ez balinbazuen eskandala sortzaileak barrika bat arno pagatzen, muntatzen zizkioten" Tobera mustrak", erran nahi baita herriko eta herri ondoetako jendeen aitzinean hartaz eta
|
haren
lagunaz trufatuko zirela. Pagatzen zuelarik gelditzen ziren galarrotsak, ez zuelarik onartzen, orduan bai, gazteriaren larderia.
|
|
|
Laval Unibertsitateko CIRB (Centre International de Recherche sur le Bilinguisme) erakundean ezagutu ginen, gehienbat beraiengandik (Mackey, Gendron, Hamers,...) ikasiz, baina baita ere Euskararen egoera irakatsiz, bertan antolatzen ziren mintegietan parte hartuz, horrela harreman elkarreragile aberatsak ziren denontzako. Garai
|
hartan
, Québec zegoen aldaketa eta eraberritze egoera bizian, orokorrean eta bereziki hizkuntza arloan, gizarte osoaren parte hartzearekin: instituzio ofizialak izan edo erakunde sozialak izan, erakusgarria benetan guretzako.
|
|
|
Zu zeu arras gazterik ohartu zinen euskal intelektualaren eginbehar neketsu horretaz. Lekuko aita Lafitteri, 1940ko hamarkadan idatzi zenion gutun gartsu
|
hura
. Baina, handik aitzina norberak intelektual rolerako beharrezko dituen formakuntza eskuratzea, autosufizientzia ekonomiko eta soziala lortzea, eta hori guzia Euskal Herrian egunerokoari loturik burutzeko aukeran bihurtzea tokatu zitzaizun banako borroka latz bat beste mediorik etzenuelarik.
|
|
|
Zu zeu arras gazterik ohartu zinen euskal intelektualaren eginbehar neketsu horretaz. Lekuko aita Lafitteri, 1940ko hamarkadan idatzi zenion gutun gartsu
|
hura
.
|
|
|
Orduan Ramuntxo Camblong Euskal Kultur Erakundearen buruzagi hautatua izan zen eta
|
haren
jarraipena hartu nuen 2005 arte. Pantxoa Etchegoien, zuzendari berriak, 1997an gogoetaldi zabal bat animatu zuen" Zein euskal kultura XXI. mendearentzat?".
|
|
|
Artikulu honen helburuetatik bat da beraz Erramuni eskerrak ematea. Testuan zehar
|
haren
lanak baliatuko ditugu, noski. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain ean Baptiste Battittu Coyos –Hizkuntza politika Ipar EuskalHerrian: nondiknora?
|
|
|
Zati hori bururatzeko Joshua Fishmanen teoria aipa dezagun. Fishman Txepetx baino aipatuago da Ipar Euskal Herrian, baina
|
haren
lanak ez dira ezagutuak. Erramun Baxok ez ezik gutxi dira Fishman irakurri dutenak.
|
|
|
Erramun Baxok ez ezik gutxi dira Fishman irakurri dutenak. Halere, 2000n, lehen aldikoz, dokumentu publiko batean
|
haren
izena agertu zen, Hitzarmen berezian (Convention spécifique Pays Basque). Dokumentu honen 8 orrialdean esaten da:
|
|
|
Bere aldetik, Erramun Baxokek, eta
|
hura
zen dokumentu horietan Fishmanen ekarpenak ekarrarazi zituena, euskararen egoera aurkeztuz Mari Jose Azurmendi eta Francisca Zabaletarekin batera parte hartu du Fishmanen liburuan: Can threatened languages be saved?
|
|
|
Baxokek, eta
|
hura
zen dokumentu horietan
|
|
|
III.1 Frantziako hizkuntza zuzenbidea eta
|
haren
erabileraz bi hitz
|
|
|
Eskolak asko egin dezake hizkuntza babesteko bidean, baina ez du gizarte osoa euskalduntzen ahal. Gehiago ere, munduan zehar edo gure ondoan Hegoaldeari so eginez, gero eta argiago da hizkuntza gutxitu baten ezagutzak ez duela automatikoki
|
haren
erabilera ekarten, erabilera hizkuntzaren osasunaren adierazle nagusiena delarik (gure ustez bederen). Hortan hizkuntza politika kudeatzen duten arduradun publikoek beren ustea aldatu lukete.
|
|
|
" Hemendik aitzina, egitasmo hau izanen da ekintza publikoa bideratuko duen erreferentziako markoa. Gisa horretan eraman urratsen eragina erregularki neurtu da, dela euskararen bilakaeran, dela
|
haren
presentzian eta erabileran(...). Hiztun osoak helburu, haur eta gazteak lehentasun.
|
|
|
Eskolak asko egin dezake hizkuntza babesteko bidean, baina ez du gizarte osoa euskalduntzen ahal. Gehiago ere, munduan zehar edo gure ondoan Hegoaldeari so eginez, gero eta argiago da hizkuntza gutxitu baten ezagutzak ez duela automatikoki
|
haren
erabilera ekarten, erabilera hizkuntzaren osasunaren adierazle nagusiena delarik (gure ustez bederen).
|
|
|
Ipar Euskal Herrian euskararen oraiko egoeraren eta
|
haren aldeko
lan egiten denaren sintesi bat baliagarria litzatekeela uste genuen, egoera horren elementu gehienak ezagunak izanik ere. Ez dakigu helburu hori kausitu dugun, era batez" jadanik dena esana dela" ohartuz.
|
|
|
EAEri dagokionez, beraz, udalerri guztietan. Edozein kasutan garbi utzi behar da hizkuntza gutxitu baten kasuan ezagutza tasak ez duela
|
haren
lurraldea definitzen.
|
|
|
Edozein kasutan garbi utzi behar da hizkuntza gutxitu baten kasuan ezagutza tasak ez duela
|
haren
lurraldea definitzen.
|
|
|
Azken kezka etiketen afera litzateke. Euskara etiketetatik aldentzen duen Europako Batzordearen artezarauak bere horretan jarraitzen du, baina bada
|
haren
itzalpetik kanpoko eremu bat, eta horren garapena ez da argi geratzen dekretuaren zirriborroan.
|
|
|
Bizindar objektiboa hizkuntza komunitateek hainbat esparru elebidun eta eleaniztunetan duten posizio erlatiboa deskribatzeko erabili izan da. lizatzen direla estatuaren barruan duten egoerari eusteko edo
|
hura
hobetzeko (Giles eta Johnson, 1987). Alderantziz ere gertatzen da:
|
|
|
2 irudian ikus daitekeen moduan, gizarte zibilaren barruan babes instituzionalari eusteko edota
|
hura
areagotzeko proiektu soziopolitikoak definitzeko ere erabil dezakete hizkuntza gutxiengoek kultura autonomiaren eredua. Eredua eremu mugatuan aplika daiteke hizkuntza komunitate jakin batetarako edota, eremu zabalagoan, estatu eleaniztun jakin batetarako.
|
|
|
Eredua eremu mugatuan aplika daiteke hizkuntza komunitate jakin batetarako edota, eremu zabalagoan, estatu eleaniztun jakin batetarako. Aplikatzeko modua, behean aipatzen den moduan, taldea barne hartzen duen gobernu egitura motaren eta
|
haren
izaeraren baitan egon liteke. Taldearen identitate kolektiboa da komunitate— edo taldeproiektuen izaeraren eta helburuaren oinarria (Breton, 1983).
|
|
|
ardatzaren goialdeak bizindar handia adierazten du, ardatzaren erdialdeak bizindar ertaina, eta ardatzaren behealdeak bizindar baxua. Ardatz bertikalarekiko perpendikularrean, 4a irudian ardatz horizontal bat dugu, eta hizkuntzaEspainiako egoera Kanadakoaren desberdina da; izan ere, Kanadan hizkuntza gutxiengo ofizialek frantses edo ingeles elebakar izaten jarraitzeko aukera dute, eta, Espainian, berriz, konstituzioak espainiera ezartzen du hizkuntza nazionaltzat eta
|
hura
ezagutzera derrigortzen ditu herritarrak, nahiz eta gero eskualde bakoitzari elebidun izateko aukera ematen dion. gutxiengo bakoitzak lortu duen babes instituzionala adierazten du: ardatzaren ezker aldeak babes instituzional baxua adierazten du, ardatzaren erdialdeak babes instituzional ertaina, eta ardatzaren eskuin aldeak babes instituzional handia.
|
|
|
Konstituzio espainolak Espainiako herritar guztiak espainiera ezagutzera eta jendaurrean espainiera erabiltzera behartzen ditu, baita administrazio nazionalarekin komunikatzeko ere. Hala ere, 1978 urtean autonomia erkidego elebidunak sortu izanak, aukera eman zien Katalunia, Valentzia, Balear Uharte, Galizia eta Euskadiko herritarrei beren eskualdeetako arbasoen hizkuntza ikasteko, eta
|
hura
erabiltzeko zenbait esparru publikotan, baita hezkuntzan eta administrazio publikoan ere. Beraz, Espainiako egoera Kanadakoaren desberdina da; izan ere, Kanadan hizkuntza gutxiengo ofizialek frantses edo ingeles elebakar izaten jarraitzeko aukera dute, eta, Espainian, berriz, konstituzioak espainiera ezartzen du hizkuntza nazionaltzat eta hura ezagutzera derrigortzen ditu herritarrak, nahiz eta gero eskualde bakoitzari elebidun izateko aukera ematen dion.
|
|
|
Hala ere, 1978 urtean autonomia erkidego elebidunak sortu izanak, aukera eman zien Katalunia, Valentzia, Balear Uharte, Galizia eta Euskadiko herritarrei beren eskualdeetako arbasoen hizkuntza ikasteko, eta hura erabiltzeko zenbait esparru publikotan, baita hezkuntzan eta administrazio publikoan ere. Beraz, Espainiako egoera Kanadakoaren desberdina da; izan ere, Kanadan hizkuntza gutxiengo ofizialek frantses edo ingeles elebakar izaten jarraitzeko aukera dute, eta, Espainian, berriz, konstituzioak espainiera ezartzen du hizkuntza nazionaltzat eta
|
hura
ezagutzera derrigortzen ditu herritarrak, nahiz eta gero eskualde bakoitzari elebidun izateko aukera ematen dion. Gogorarazi behar da Francoren erregimenaren garaian debekatuta zegoela eskualdeetako hizkuntzak
|
|
|
Atal honetan Euskal Herriko Erkidegoko ziberkomunikabideetan2 zein den euskararen erabilera3 aztertzen dugu, aspaldi daramagun lan ibilbide bat jarraitzearren. Lan honen metodolog� a eta egitura ikerketa proiektu baten jarraipena da," Impacto de Internet en los medios de comunicación de España" izenekoa, orduko Zientzia eta Tecnologia Ministerioaren laguntza batez egindakoa4 Proiektu
|
haren
emaitza nagusia liburu bat izan zen, Cibermedios: Impacto de Internet en los medios de comunicación en
|
|
|
España5 Ikerketa eta liburu haietan, beste hainbat gauzen artean, Espainian mintzatzen diren hizkuntzen egoera zein zen ziberkomunikabideetan adierazten zen; bai hizkuntza ofizialak, bai beste estatus juridiko bat dutenak (garai
|
hartan
, asturiera eta aragoiera, batik bat; baita judezmoa ere, esaterako).
|
|
|
Ikerketa
|
haren arabera
, Espainiako ziberkomunikabideen hiru herenak (%76, zehazki) gaztelaniaz soilik idatzita daude6 Bestelako hiru hizkuntza ofizialetan agertzen zirenak %16 ziren: katalanez (bertan Valentziako barietatea sartzen dugu, izen ofizial ezberdina badu ere), gailegoz eta euskaraz idatzitakoak, alegia.
|
|
|
Hurrengo urteetan burutu genuen ikerketan, aurrekoaren segida izan zena, EHAEko ziberkomunikabideak soilik aztertzeko alegia, datu basea berritu genuen, komunikabide berriak sartuz, argitaratzen ez zirenak kenduz, eta ezaugarriak berriz ere aztertuz. Datu base
|
hartan
bildu genituen datuez baliatuz, saiatuko gara adierazten zeintzuk diren euskaraz adierazten den ziberkazetaritzaren komunikazioaren ezaugarriak.
|
|
|
Aldizkatasunari dagokionez, nahiago izan dugu ziberkomunikabideen berritze erritmoa; hala era, nola gehienak beste komunikabide (aldizkako) batetik datozen, normalean inprimatutako argitalpena oinarritzat hartzen da eta
|
haren gainetik
eduki berriak gehitzen dira hurrengo argitalpen idatzia osatu arte; hori da, adibidez, egunkariek egiten dutena. Datu zehatzak hauexek dira:
|
|
|
Kontuan hartuta garai
|
hartan
euskarak ez zuela inolako presentziarik Madrildik igorritako gainerako telebistetan, horrek eraman zuen Euskal Telebista hasieratik nagusiki euskaraz emititzera.
|