|
2000
|
|
|
Bai, egia esanda, hamalau bat urte egin genituen han. Hasiera
|
hartan
obrak elkarlanean prestatzen ziren, denen artean egiten zen dena. Denetik egitea oso gustukoa banuen ere, pixkanaka aktore lana alboratu eta zuzendu eta idazteari lotu nintzaion, lan aukera handiagoa nuelako edo.
|
|
|
Eta alkimista jakintsu batena ote zen esku hura, malkoen gazitik bozkarioaren gozorat eraman ninduena, eta kateen mundu hertsitik libertatearen mundu zabalerat...? Eta itxuraldatze hura eta mudantza
|
hura
obra zedin eta konpli, zer on egin zidan zure jokabideak...! Zeren, noiz eta uste bainuen ezen zapaldu eginen ninduzula, baita atzaparkatu eta larrutu ere, nola katuak txoria, gizon ezin miserableagoa nintzelako eta bertzerik merezi ez nuelako, aitzitik, eskua mahai meharraren bertzalderat luzaturik eta ene adatserat eramanik, erran zenidan:
|
|
|
Eta, zer gertatuko zen, baldin Mattin eta Elbira hil izan balira joko desonest haren erdian...? Ez al ziren biak infernurat xuxen joanen... eta ez al zen, halatan, ene salatze hura, ez obra gaixto bat, baina ona, zeren eta salatze
|
hartaz
obra baitzitekeen bien salbamendua...?
|
|
2001
|
|
|
Bertsolaritzari dagozkion lanetara mugatu gara orain arte. Zavalak alor horretan egin duen lana besterik egin izan ez balu ere, harrigarria litzateke
|
haren
obra. Be rtsolaritzari eskainitakoa, ordea, lanaren zati bat baino ez da.
|
|
2002
|
|
|
Mirandek bere buruaz beste egin zuen 1972ko Eguberrian. Haren heriotzaren ondoren, autore madarikatuaren mitoak areagotu egin zuen euskal literatur komunitateak
|
haren
obrarekiko zuen jakin mina. c) Eleberri soziala (Gereño, Peillen, Amuriza...); alegorikoa (Zarate, Lertxundi...), poliziakoa (Gereño...)
|
|
|
Jendeak eta munduak, oro har arrazoi zuela juzkatuko genuen, errotulu hark ez zuen aparteko arretarik merezi. Bederatzi hilabete haietan, gainera, hogeita lau urteko eta ikasketak bukatu berri zelarik, ez haren bizitzan ez
|
haren
obran jazo omen zen ezer aipagarririk. Gauza normala, bestalde, pentsatuko  genuen, hain lan ordutegi estua eduki zuela kontuan izanik.
|
|
2003
|
|
|
Susmoa dugu, idazleak, lehenengo bertsioa barik, idazkera zertxobait gaurkoturik edo aldi berrietako sentsibilitatera apur bat egokiturik berridatzi zuela testua. Elaberri honek nekez argirik ikusiko zuen orain, sarrera hau idazten duen hau ere harako lehiaketa
|
hartan
obra honen lekuko, irakurle eta epaile orduan agian gazteegia edo sendotasun gutxiagokoa barruan zeukan eritziaren alde gogorrago indar egiteko izan ez balitz eta susmoa hartu Kurl obraren luma berbera zegokeela testu haren atzean.
|
|
|
Vallcorba lehen orrialdeetara azaldu zen Suediako Akademiak Literatur Nobel saria 2002 urtean idazle ezezagun bati Literatur eman zionean: Imre Hertész hungariarra zen saritua eta
|
haren
obra hizkuntza gutxitara itzulia izan zen: horietako bat, espainiera, editore kataluniarrak eginiko apustu pertsonalari esker.
|
|
|
|
Haren
obra jasoak zeuden beste hainbat editore ere, baina den denetan katalanerako filologoei zuzendutako liburu didaktiko gisa.
|
|
|
–Eta izenik gabe argitaratzen hastea erabaki zenuen ondoren –bota nion kolpetik. Sophieren bizitza ezagutu egiten nuela iruditzen zitzaidan,
|
haren
obra ezagutzen nuelako, eta kontatuko zidanaren zati bat bederen aldez aurretik asmatu nezakeela sumatzen nuen. Gure literaturaren itsaso barean dezenteko olatuak harrotu zituen nobela bat jarri zuen kalean Igarlea izenarekin.
|
|
|
Bere idazlanetan behin eta berriz agertzen omen dira ezkutalekuak. Nik neuk ere aipatua nuen kontu hori, baina Monika harago doa eta gordelekuen gaia dela dio
|
haren
obra osoa egituratzen duena. Bere pertsonaiak ez dira, noski, gordelekuetan bizi, salbuespen bakanetan izan ezik, baina han hartzen dute atseden, han bilatzen dute babesa, han sentitzen dira beren aisiara.
|
|
|
Azken bi urteetan inon diren sari eta aipamen guztiak irabazten zituen, baina inoiz jasotzera agertu gabe.
|
Haren
obra itzultzeko interesaturik zeuden atzerriko argitaletxeek ere atzera jo ohi zuten, lege arazoak etor zekizkiekeelako, eta Gobernuko kultura arduradunak urduri jartzen hasiak zeuden, hain urduri ezen batzorde bat lanean jarria baitzuten auzia lehenbailehen argitzeko. Argitu beharrean, ordea, gauzak nahasten ari ginen eta gure zenbait hanka sartze ondo asko haizatu zituen prentsak, gu lotsagarri utziz, haizatzeko modukoak izan baitziren izan ere.
|
|
2004
|
|
|
bilakatuko du. Jainkoa, gizakion proiekzioa besterik ez dela esangodu, horrek historian izan dituen ondorio guztiekin (erlijioaz ari diren
|
haren
obra nagusiak: Pensamienios sohre ia muerte e inmortaiidad, 1830; La esencia del cristianismo, 1841: Laesencia de la reiigidn, 1846; Lecciones sobre la esencia de la religion, 1852; Teogonia, segun iasfuentes de la antiguedad cldsica, hebrea y cristiana, 1857). ilusioa?
|
|
|
Manex bere garaiari, bere herriari engaiaturik bizi izan den idazlea izan da, eta
|
haren
obra herria ren bizi nahiaren eta ezinaren arteko gatazkaren emaitza da. Eleberrian nahiz olerkietan gizartearekiko kezka eta konpromisoa aurkitzen ditugu, kritika zorrotza eta salaketa, bai mundu osoan gudarik eta zapalkuntzarik bizi duten lurraldeei dagokienean, bai hurbiletik bizi duen Euskal Herriko errealitate gatazkatsuari dagokionean.
|
|
|
Erdozaintziren lan ezagunenak irakurtzen dituen edonor berehala ohartzen da zuhaitzak, amak, sorterriak edota euskal lurrak garrantzi handia izan dutela poetarengan eta pisuzko elementuak direla
|
haren
obran. Irudi horiek eta beste hainbat ez dira inolaz ere berriak, tradiziotik heldu zaizkigu eta hainbat kantu eta bertsoren iturri izan dira, euskal literaturan ez ezik, literatura unibertsalean ere bai; horiei loturik beste irudi berriago batzuk ere aurkitzen ditugu, gizarte hiritar eta moderno batetik datozenak.
|
|
|
Erdozaintziren obraren irudi femeninoen arteanamarena nabarmenki nagusitzen da. Amaren irudiak etaoroko rrean amatasunak
|
haren
obran duen pisua agerian uzten dute gai horri dedikaturiko olerkiek eta aipamen ugariek. Hinki hanka lehen olerki liburu argitaratuari amari buruzko olerki batek ematen dio hasiera:
|
|
2005
|
|
|
poesia aztertzen eta idazten, garai hartan puri purian zegoen ezpata jokoan trebatzen, eta taoismoa praktikatzen. Taoismoak ezaugarri dituen zain libertarioa eta naturalismoa »baita chan budismoaren zenbait ñabardura ere» hor hemenka, edozein pasartetan atzeman daitezke
|
haren
obra poetikoan.
|
|
|
Hari esker ulertzen du honek, hain zuzen, zer nolako esanahia eta garrantzia duen berez hizkuntzak gizakiaren izaterako eta formaziorako, eta, honen haritik, zergatik eta zertarako garatu behar duen bere giza-teoria hizkuntz estudio orohartzaile baten eskutik. Testuinguru honetan kokatzen da euskal monografia zabal eta oso bat burutzeko bere asmoa eta, berau horrela inoiz burutua izan ez bazen ere, egia da aztergai honen inguruko idazlan asko aurkitzen ditugula
|
haren
obran. Gure aldetik, eranskin honetan, ikerketa proiektu hori ondoen aurkezten duten bere bi testuak emango ditugu ezagutzera euskarazko bertsioan:
|
|
2006
|
|
|
Dio oinordekoak nazkatuta dagoela Pio Barojaren gaineko topikoez; garrantzitsua,
|
haren
obra dela; aski dela haren txapelaz hitz egiteaz; idazle bat zenez, haren laneginaz mintzatu behar garela. Ados nago erabat.
|
|
|
«Esate baterako, Heidegger-en inpaktu politiko eta sozialari buruzko eztabaidaren aurrean (emisio problematikoa), egia pretentsioa duen zerbait baieztatzen da (autore hau nazia izan zen) eta arrazoiak ematen dira horretarako (nazien kongresuan pribilegiozko tokian dagoela agertzen duten argazkiak; eta bere obraren izaera nazia aldarrikatzen duten bere idazlanetako aipuak). Pretentsio hori faltsutu egin daiteke,
|
haren
obraren izaera demokratiko edo igualitarioa agertzen duten aipamenak aurkezten badira edo, bestela, kongresu hartan parte hartzera behartu zutela egiaztatzen duten frogak ematen badira» (Flecha, Gómez eta Puiguet, 2001: 129).
|
|
|
Kalbindarra.
|
Haren
obraz eta poesiaz berri bakarrak Oihenarti esker dakizkigu.
|
|
|
Ez dakit Azúa hori ezagutuko duzun, niretzat behintzat lehendabiziko berria zen; izugarri antiabertzalea dela komentatu didate. Edonola ere, artikuluan Hemingwayz hitz egiten du soilik, baina hasieran,
|
haren
obraren berrirakurketak eskaini dizkion sorpresak komentatzean, hauxe esaten du gutxi gora behera: aldatzen den edo alda daitekeen gauza bakarra iragana dela, oraina eta etorkizuna ukiezinak direla.
|
|
|
Proposamen horren atzean dudarik gabe egonezin handi bat dago. Ez da alferrikakoa izango
|
haren
obrari buruzko gogoeta labur bat: abangoardismorik gorrienean jaio zen euskal letretara, poema hipermodernoak idatziz, hala nola hamarkada bat lehenago Arantzazuko santutegia abangoardia artistikoaren erakusgarri bihurtu zen (urte gutxi batzuk lehenago monasterio zahar bat besterik ez zenean).
|
|
|
Ezin dut bat egin —eta ez dut bat egiterik— horrelako sentimenduekin: nahiz eta poeta horri barka diezaiokedan bere garaiko bizimoduaren kariaz,
|
haren
obra ez dut gogoko izango. Antzinako poetek —baita zenbaitetan Homerok berak eta Greziako tragedia egileek ere— diseinatutako pertsonaiengan horren nabarmena den gizatasunik eta prestutasunik ezak haien lan zintzoen meritua nabarmen gutxitzen du, eta egile modernoei haiekiko abantaila ematen die.
|
|
2007
|
|
|
Arrazoimenak, aldiz, egitate bera, nahimenaren gertakari gisa pentsatuko du. (Zuzenean nahimena bera ez dugu inon hautematen, baizik haren ondorioak; hots, efektu bat da, zuzenean hauteman eta interpretatzen duguna kausa
|
haren
obratzat, hura zergatiko libre legez ulertuz edo ezinbestekotasun naturalaren menpegabekotzat). Kausalitate naturala, batetik, eta kausalitate librea, bestetik, munduan eragintza pentsatzeko bi modu da.
|
|
|
inolako antzik ez begitarte heleniar edo erromatarrarekin, are gutxiago musaje asiar edo afrikarrekin. Germaniarra, halaber,
|
haren
obra guztiaren izpiritua. Dante, kultur aro berri, germaniarreko lehenbiziko jeinu mundial artistikoa?
|
|
|
arraza germaniar edo ariarreko izpiritua, etc.?):
|
haren
obran ordura arteko historia guztia eta talentu indibidual aparteko bat bokaleratzen direla nolabait. Shakespeare, orduan, mendebaleko izpirituaren produktu eta manifestazio begitantzen zaigu.
|
|
|
Tamalez, L. Poliakov ek berak,
|
haren
obra osoan aurki zezakeen pasartetxo itsusi(?) ia bakarrarekin eta inolako beste esplikaziorik eta testuingururik gabe, aurkeztu du Herder, esaldi horri, anticipaba las fórmulas de los racistas de las generaciones futuras, edentsu bat erantsiz ohiko asoziazio dohakabea iradokitzen duela naziekin.
|
|
|
bat bihurtu nahi ere, ez da-eta!). Poliakov en Herder-en aurkezpenari antisemitismoaren historian E. Adler-ek jada aski erantzun dio
|
haren
obraren eta testuinguruaren behar bezalako azalpenekin (itzuliko gara horretara), baina hemen itzulpenari buruz ohartxo batzuek dirudite (espainolaz ari naiz) premiazki noraezekoak, izan ere, gure artean Herder gehienbat holako erreferentzia indirektoetatik eta itzulpenetatik ezagutzen da.
|
|
|
Zapatagina izan, edo musikaria, edo pilotagilea, batek bere zeregina perfekzioan egiten duenean, zeregin horretan, arte horretan, bertutea duela esan ohi da. Egileak duen ezaugarri bat da bertutea, bai eta haren lanak?
|
haren
obrak, duena ere.
|
|
|
Hizkuntza ez da lexikoan eta gramatikan etzan daitekeen sistema bat, sistema dinamikoa baizik izpirituaren lan azkenik gabekoarena munduaren antzaldatzen adigaiezko espresioetan. Hizkuntzaren ikusmolde dinamiko hau, Humboldt-en karakteristikoa, goiztiarra da
|
haren
obran. Hor jada, jatorriaz diharduela, hizkuntza organismo bezala bere kontzeptuarekin lotua ageri da.
|
|
|
kausa
|
haren
obratzat, hura zergatiko libre legez ulertuta edo ezinbestekotasun naturalaren mendegabekotzat). Kausalitate naturala, batetik, eta kausalitate librea, bestetik, munduan eragintza pentsatzeko bi modu dira.
|
|
|
– ¡ Tremendo filósofo! –azaldu zion,
|
haren
obra osoa buruz baleki bezala– Tú debes conoser su Arte Poética.
|
|
2008
|
|
|
Victor Pradera, 1936an errepublikanoek fusilatua izan zena, estatu frankistaren teorikotzat jo ohi da. Izan ere, Francisco Francok berak izenpetu zuen
|
haren
obra guzien bildumako aitzinsolasa. Eladio Esparzaren influentzia nafar eremura mugatu zen:
|
|
|
Izigarriko lana beraz, fruitu jori eta emankorren iturri. Hauts eta lanoen artetik, Haritschelharrek Etxahun Barkoxe ipuinetik historiara ekarri digu,
|
haren
obra zehazki eta zorrozki ezagutarazi, eta ekarpen bikain horrez gain
|
|
|
Orduko euskal kulturaren anitz sailetan ari izana da lanean eta hiztegi egile bezala egon baldin bada gure oroitzapenetan, gogorarazi behar da eleberri eta saiakera egile gisa bildu zuela bere famarik handiena. Ondoko lerroetan ez dugu
|
haren
obraren alderdi bat baizik aipatuko, euskal literaturen historian egin duen ekarpen garrantzitsu bezain aurrerakoia, hain zuzen. Bainan, azter keta hortan sartu baino lehen eta kritikariaren lana argitzeko, xehetasun bio grafiko premiatsu batzu emanen ditugu.
|
|
|
guna luzaz maiseatzen du, hots, La> > et> la> fourmi> deritzona, euskaraz eskuarki Txitxarra> > inurria> gisa itzulia, eta hartan badiosku bai idazleak eta bai
|
haren
obren irudi apaintzaileak ere, hots, Grandville k, biak Frantziaren iparraldekoak izanez, ez zutela inoiz jakin txitxar delakoa egiazki zer den, intsektu hori, bereziki, hegoaldean bizi baita, eta horren ordez, matxinsaltoa zerabiltela buruan.
|
|
|
Gai honetan, Vigotskiren lanaren oinarrizko eduki teorikoak jorratuko dira. Batetik,
|
haren
obran testuinguru soziopolitikoak izan zuen eragina nabarmenduko da. Bestetik, garapenaren psikologian garrantzitsuak izan diren bi kontzeptu zehaztuko dira, Formazio bikoitzaren legea eta Berehalako garapen esparrua, hain zuzen ere.
|
|
|
Theodosius Dobjanski (Nemirov, Ukraina, 1900 Kalifornia, AEB, 1975) XX. mendeko eboluzio genetista bikainen artean sartu ohi dute. Genetika eta espezieen jatorria (jatorrizkoan, Genetics and the Origin of Species)
|
haren
obra ezagun eta aztertuenetakoa da, baita arrasto sakonenetakoa utzi duena ere. Stephen Jay Gouldek idatzitako hitzaurrea du liburuak.
|
|
|
Urte osoan
|
haren
obrak entzun ahal izan dira munduko hainbat antzokitan, Pucciniren urtea izan baita 2008a. Hain zuzen ere, bihar 150 urte beteko dira jaio zela, eta hori gogoratuz, London Philarmonic Orchestrak kontzertua eskainiko du haren jaioterrian, Luccan (Italia).
|
|
|
Verdiren Aida operak eragin handia izan zuen Puccinirengan, hura ikusitakoan piztu baitzitzaion antzerki musikarekiko zaletasuna, eta horrek bere ibilbide guztia markatu zuen.
|
Haren
obra gehienak genero horretakoak dira. Garaiko musikagileak ez bezala, publikoarengana iristea zuen helburu Puccinik, eta originaltasunaren bidez lortzen zuen hori.
|
|
|
Maiken Beitia eta Joxean Bengoetxea aktoreek estreinatu zuten Maitalea antzerki lana, 2002ko abenduan, Iruñean, Trentaitantos konpainiaren eskutik, Emilia Ekaik zuzendua. Patxo Telleria aktoreak egin zuen antzezpen hartarako itzulpen lana, baina itzulpen
|
hura
obra antzezteko baino ez zuten baliatu.
|
|
2009
|
|
|
Txillaregiren itxura fisikoa deskribatzearekin batera,
|
haren
obretako kezka nagusiak seinalaten dizkigu bertsolariak, eta haren politikako eta hizkuntzalaritzako lanak gogorarazten. Hona hemen:
|
|
|
Urtebete lehenago ezagutu zuen Gandiagak Txillardegi, baina ez aurrez aurre, Euskaltzaindiak Arantzazun 1956ko irailean antolaturiko Euskaltzaleen Biltzarrera hark bidalitako gutun irekiaren bidez baino. — Lehenagotik ere entzuna zuen seguruenik haren izena eta agian irakurriak ere bai hark Egan en eta Euzko Gogoa aldizkarietan idatzitako idazlanak— Txillardegik berak bazuen nolabaiteko harremanik aurretik Arantzazurekin, hango beste olerkari batekin, 50.eneko lehen urteetan Donostian bizi zen Salbatore Mitxelenarekin solasaldirik edukia baitzen, eta uste izatekoa da Arantzazuri buruzko
|
haren
obra poetikoak ere irakurriak zituela. Gandiagarekin, berriz, ez dirudi harremanik izana, haren izena agian ezagutzen batzuen ere poesi sariren bat edo beste irabazia soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain baitzuen eta argitaraturik ere bazuen olerkirik Euzko Gogoa n, baita Arantzazu aldizkarian ere.
|
|
|
Txillaregiren itxura fisikoa deskribatzearekin batera,
|
haren
obretako kezka nagusiak seinalaten dizkigu bertsolariak, eta haren politikako eta hizkuntzalaritzako lanak gogorarazten.
|
|
|
1986an Japoniara joan zen bizitzera eta 1995ean New Yorkera, orain bizi den hirira. Artistak munduko benetako hiritarra dela dio bere buruaren inguruan, eta horrek azaltzen du
|
haren
obran hain funtsezkoa den muga kulturalen arteko lausotze lan hori.
|
|
|
Argitalpen horrek erakusketan ikusi daitezken lan guztien kopiak eta Lertxundiren analisi interesgarria biltzen ditu. Lertxundi Jose Ignacio Olaveren laguna da (Jacinto Olaveren iloba eta
|
haren
obraren bultzatzaile handienetakoa).
|
|
|
Nora jo begiak, eta iratxoak, aingeruak, basapiztiak edo aita larderiatsu baten begitarte ikara ematekoa hautematen dira. Ikuspen baten multinterpretazio modu hau ezagunki Dalirentzat teknika bat bilakatu da, eta
|
haren
obra askoren joko/ jolasa da, adbz.,. Amaigabeko enigma, laukian, paisaia batean hautemapenaren zazpi maila ezberdin aurkezten da; detaile batean zentratzen bazara, aspektu bat ekartzen dugu lehen mailara, eta beste dena horren bigarren plano bihurturik, desmarrazturik, lauki guztia aldatu egiten da.
|
|
|
A. Sánchez Pascual itzultzaile espainolari hain, sinesgaitza? begitandu zaio San Tomasen aipua, hori zehazki
|
haren
obrako zein tokitan datorren bilatu baitu, eta hala berresten dio irakurleari, testu paralerroekin ere osatuz. Tertulianok fedearen beraren eduki bihurtzen ditu kondenatuen tormentuak ikusteko plazer horiek,, imajinatzen dituen espirituan irudikatuak?.
|
|
|
G ANDIAGA O RBELAUNDIK A RANTZAZURA joan da. Denek ikusi dute Orbelaun eta Arantzazuren inportantzia
|
haren
obrarentzat. Baina Gandiaga, poeta?, ez etorri, baizik Orbelaungo haurtzarora itzuli egin da.
|
|
|
Bizia da Jainko berria, misterio berria: gizon emakumeak haren mirabe eta zerbitzariak baino ez dira,
|
haren
obran parte hartzean datza gizakiaren loria eta poza, gaizkiak berriro bere teodizea du, zeruko saria orain munduan dago eta hori ekintzaren beraren (bertutearen!) poza da, mistikorik ederrenetan bezalaxe, Jainkoaren esku zabaletan bizi garen sinesmen gozoan; eta hilak, oraingo biziak eta etorriko direnak, denok eliza bakarra osatzen dugu, biziaren humanitatea burutzen dugunak, komunitate unibert... –Il fallait avoir l, esprit ferme, la modestie de se dire que la seule récompense de la vie est de l, avoir vécue bravement, en accomplissant la tâche qu, elle impose.
|
|
|
Ni neure bidean joan naiz; zergatik joan da bera bere bide horretatik? Esatea ondo dago, beste zer esango dugu??,, hil da, baina
|
haren
obra gelditu zaigu?. Hala da, obra handi bat utzi digu.
|
|
|
37 Aranismoaren eragin progresiboa nabarmentzen duen hainbat detailetxo sumatzen da
|
haren
obran, seguruenik azterketa bat merezi lukeena.
|
|
|
–Yo siento un profundo desdén por la vida de las ciudades, por las redacciones de los periódicos, por los saloncillos de los teatros, por el público de los estrenos, por la política, por todas esas cosas que constituyen lo que se llama la civilización?. Plaisanterie politak, barnean pentsamendu ez hain politarentzat, edonola ere gero ezerezean geldituak hala haren biografian nola
|
haren
obran. Euli, fraide eta karabinero gabeko Bidasoako Errepublikaren ateraldia bezalaxe:
|
|
|
berregin eta altxatu duena, Inperioari eta gobernuari karaktere espainolaren karakteristikak erantsiz (beraz, erromatartasuna bera espainolen produktu samarra da!). Eta 2) Erromak barbaroen erasoaren pean lurjo duenean,
|
haren
obra jarraitzeko pribilejioa historiak Espainiari esleitu dio, ez Frantzia, ez Italiari?, Ameriketatik mendebalean Filipinetaraino ekialdean erromatartasunaren Inperioa mundu guztian hedatuz. (Portugal, ez dakit zergatik, ez da aintzat hartzen; beharbada Espainia kontsideratzen delako).
|
|
|
Kalbindarra.
|
Haren
obraz eta poesiaz berri bakarrak Oihenarti esker dakizkigu.
|
|
|
Kokaina zerabilen idazteko Vienako testugile bizi eta arinak. Batzuentzat Biblia Santua, besteentzat disparate okaztagarria, deigarriak zaizkigu oraindik ere
|
haren
obraren eta bizi dugunaren arteko zubi arraroak. Agian ez zaie arrazoirik falta literaturatzat dutenei, literaturarik meatzariena, giza zuloetan adoretsu barneratzen dena.
|
|
|
Ademarentzatolerkia emaiten dakantuz, hitzak lotuz kantuari.
|
Haren
obra osoa kantuarenbitartez hedatu daEuskal Herrian.Askidairakurtzeanola jorratzendituen hitzik gabekokantua xaramelatzen dutenak, hainzuzen ale gien. Aintzin hitzak, deritzan kantuan, haualdizseipuntukoahapalditan errimakgurutzatuz:
|
|
|
Patrick Modiano, azken hamarkadetan Frantzian idazle aski ezagun eta ospetsua izan arren, ez da sobera ezaguna Hego Euskal Herrian.
|
Haren
obrak espainierara hirurogeita hamargarreneko hamarkadaz geroztik itzuliak izan badira ere, nouveau roman ondorengo belaunaldi (eta) ko beste zenbait idazle frantziarrek (esaterako, Jean Echenoz, Michel Houellebecq eta Amelie Nothombek) baino sona gutxiago erdietsi du orain arte penintsulan. Arrazoiak ugariak, baina argi dago Modianok proposatzen duen literaturak Houellebecqen edo Nothomben kontakizun bortitzekin gutxi duela ikusteko.
|
|
|
Guiardekiko gehiegizko maitasunak
|
haren
obraren hedatzea eragotzi du
|
|
|
Liburuaren sarreran diozu Euskal Herriko publikoak ez duela Adolfo Guiard ezagutzen eta museo garrantzitsuek
|
haren
obrarik ez dutela.
|
|
|
Bilbo inguruko bildumagileek Guiarden obrak bilatu dituzte betidanik; erne egoten dira, eta lanen bat salgai jartzen duten bakoitzean berehala erosten dute, inori astirik eman gabe. Guiardekiko gehiegizko maitasun horrek
|
haren
obraren hedatzea eragotzi du.
|
|
|
Zazpi urte egin zituen Parisen, eta lankide eta lagun izan zituen margolari inpresionisten eragina nabarmena da
|
haren
obran; Degas, Monet eta beste batzuena. Zuzenean edan zuen inpresionismotik, bitartekaririk gabe, eta ikasitakoa Bilbora ekarri zuen.
|
|
|
Paul Cezanne. . Nire bizitzaren parte dira
|
haren
obrak, urteak eta urteak igaro ditut lan horiek aztertzen?. Artista bien arteko loturaz jabetuta, obra biak aztertzen dituen erakusketa atondu dute Cezanneren sorterrian, eta etzi inauguratuko dute Aix en Provenceko Granet Museoan, Frantziako hego ekialdean.
|
|
|
DVDan jaso ez dutenaz mintzatzen hasi zen Bastida; bereziki hiru arlo utzi dituzte kanpoan. Batetik, kantariaren sendagile jarduera, eta bere profesioak
|
haren
obran izan zuen eragina. Bestetik, Laboak arte eta musika estilo anitzei buruz zuen interes handia.
|
|
|
Ez izendatu, ez eta
|
haren
obra aipatu ere, historia makurra duelako... Gauza bera esan dezakegu Medicitarrez Italian, edozein Nobel saridunez...
|
|
|
Baina Cunninghamentzat Rauschenberg, Cage, Johns eta beste sortzaile batzuk ezagutzea, ezinbestekoa? izan zen
|
haren
obra garatzeko. –Adierazpide berriak bilatzen zituzten, eta nire esparruan gauza berbera egitera bultzatu ninduten.
|
|
|
Bohuslav Martinu, txekiarra. Modernotasun klasikoa da harena, hau da, oso modernoa izanagatik, oso entzungarriak dira
|
haren
obrak.
|
|
|
Ca, ok utzitako ondare intelektuala goraipatu du Urizarrek: ?
|
Haren
obrak gidatu du EAren ibilbide politikoa eta neurri handi batean Euskal Herriaren gertuko historia ere bai?. O.
|
|
|
Aurtengo Correllenguako ekitaldi nagusiak Valentzian, Gandia, Castello eta Elx hirietan izango dira, irailaren 26tik aurrera, eta bi gai nagusiren inguruan egingo dira: batetik, gogora ekarriko dute 550 urte igaro direla Ausias March poeta hil zenetik
|
haren
obra izango da ikusgai; eta, bestetik, TV3 telebista katea valentziar guztientzat eskura egotea aldarrikatuko dute.
|
|
|
Haren izena daukan fundazioak proposatu zuen haren ekarpena aitortzea eta goraipatzea. Gainera, uste dugu aberasgarria izan dela
|
haren
obraren berri ematea idazle hori ezagutu ez dutenei.
|
|
|
Txillida 50eko hamarkadan hasi zen burdinarekin jolasean, eta garai horretakoak dira
|
haren
obra garrantzitsuenetako asko. Orain, Txillidak garai horretan egindako lanak ikusteko aukera dago, 43 argazkiko bildumari esker, Hernaniko Biteri kultur etxean.
|
|
|
Nemirovski judua zen, eta Auschwitzen hil zuten naziek. Urte askoan
|
haren
obra ezezaguna izan zen, baina 2004an haren alabek gordetako eskuizkribu bat (Suite française) argitaratu zuten, eta arrakasta izugarria lortu zuen mundu osoan. Arimen maisua Mikel Garmendiak euskaratu du, eta dagoeneko ari da prestatzen Suite française mardularen euskarazko itzulpena.
|
|
|
Ikono bat sortzeko arriskua dago, baita haren musika entzun ez zutenen artean ere. Mikel Laboak leku komun batzuk dakartza gogora, baina
|
haren
obra ez da behar bezala ezagutzen.
|
|
|
Ez zuen gure egileak alferrik irakurri Dorian Gray ren erretratua hamabost urte zituela.
|
Haren
obra osoan zehar agertzen zaigu isla gorrotatuaren gaia, Golder engandik hasi, ispiluaren aurrean ikusten baitu bere burua zahartzen, eta Asfarrenganaino, zeina beldurtu egiten baita dendetako erakusleihoetan islaturik ikustean" bere aurpegi ilun eta kezkatsua, bere belarri xorrotxak, bere hortz luzeak". Nork bere burua gorrotatzea?
|
|
|
" Bere [Gideren] drama pertsonalari teologiarekin eta apaiz ikuspegiarekin ekiterakoan, posible izan zait, uste dut, bere bizitzaren mindura ulertzea eta posible izan zait orobat
|
haren
obra. Elizak Indizean sartu berri duena, eta pertsona bereiztea".
|
|
|
Ez dira gutxi ere mundua kantatzeko beren hiritik edota kaletik irten beharrik izan ez duten kantariak. Raimon ek oso harreman berezia izan du Xativako Kale Zuriarekin,
|
haren
obran garbi islatua geratu den bezala. Ildo horretan, aipagarria da, adibidez," Senyor Botiguer" izeneko kanta, zeinean Sisak Poble Sec bere auzoko dendari baten etika eta jokabidea azaltzen baitu ironiaz.
|
|
|
Marxek ez ditu etorkizunaren balizko pertzak irabiatu nahi. Alferrikakoa izango da
|
haren
obran utopiari legea jartzeko mania bilatzen aritzea. Justu justu aurkituko dira egitasmo orokorren zatiak10 1848ko Manifestu komunista ri 1872an egindako hitzaurrean, honela zioten egileek:
|
|
|
Bi filosofoak ere bizitzako esperientzia behinenak izan zituen, baina" txapela Nietzschek eraman zuen". Heideggerrez zekiena Jean Beaufretek emaniko ikastaro batean ikasi zuen eta,
|
haren
obraren eragina horren nabarmena izan ez zen arren, esker ona agertu izan zion luzaro. Dumezil, Canguilhem," literatura modernoarekin" batera, bai Nietzschek eta bai Heideggerrek ere bide eman zioten mendebaldeko tradizio filosofikoa —presokratikoak izan ezik— arbuiatzea zen ausardiazko ekintza egin zezan; baina, hori bai, bizitzako azken etapan Grezia eta Erromako moralistak berreskuratu zituen.
|
|
2010
|
|
|
Emanaldia 20:00etan hasiko da, eta Hugo Wolf musikagileari eskainiko diote oso osorik, hura hil zela 150 urte igaro dira eta. Buruko eritasun bat nozitu zuen, eta bizitzan izandako depresio uneek arrasto handia utzi zuten
|
haren
obran. Eroetxe batean hil zen, 43 urterekin.
|
|
|
Jose Zugasti Eibarren jaio zen, 1952an, eta Madrilgo San Fernando Arte Ederretako fakultatean ikasi zuen. Hainbat hiritan ikus daitezke
|
haren
obrak: Murtzian, Palman, Bilbon...
|
|
|
Gerhardek emakume eta sexu kontuak gutxitan zituen aipagai, egun batean esan zidan berak bere hautua egin zuela, eta hautu hartan ez zuela inongo loturarik nahi, iraultzara emana bizi nahi zuelako?, baina Rosa Luxemburgen izena, aldiz, noiznahi zuen hizpide.
|
Haren
obra ezagutu. Erreforma eta iraultza, Marxismoaren geldialdia eta aurrerabidea, Sozialismoa eta elizak, Kapitalaren pilatzea, Junius liburuxka:
|
|
|
Eta maila batean erromantiko bat bazen ere, ez zen zu bezalakoa, oinarri zientifikoa zuèn erromantizismoan sinesten baitzuen gehienik ere, geroxeago azalduko dizut puntu horri buruz zer esan nahi dizudan. Berari entzun nion lehen aldiz Freuden izena. Espainian artean ez zen hain ezaguna,
|
haren
obra 1924tik aurrera itzultzen hasi baitziren?, eta berari entzun, halaber, mediku psikiatra ospetsuaren ikerketek gizonaren ezagutzan garrantzi ikaragarria izango zutela, Barojak aurrerago erakutsiko zuèn iritziaren aurka, pedante fantasiosotzat hartu ez zuen, bada, Berako idazleak austriar doktore jakintsua!
|
|
|
Nik, lehenik eta behin, bizitzaren aurreko egiazkotasun horrek errealitate konkretua izatea nahi nuen, eta bereziki bozkariatzen nintzen poemak zuzen zuzena zirudienean, alegia, ordezkatzen, aldezten edo eusten zion munduaren zuzeneko irudikapena gertatzen zenean. Oraindik nintzelarik, oso maite nuen John Keats en «Udazkenari» oda, hizkuntzaren eta sentsazioaren arteko itunaren kutxa zelako; nerabea izanik, Gerard Manley Hopkins maite nuen, bere oihuen indarrarengatik, oihu haiek aldi berean baitziren lilura eta oinaze baten ekuazioak, eta
|
haren
obra irakurri nuen arte ez nuen jakin nik lehendik ere ezagutzen nituela; Robert Frost maite nuen, bere baserritar egokitasunagatik eta bere errealismo praktikoarengatik; eta baita Chaucer ere, gutxi asko arrazoi berberengatik. Denbora pasatuta, bestelako egokitasun modu bat aurkituko nuen, orduan eta baita gerora ere erantzun sakona eragin didan halako errealismo moral bat, Wilfred Owen-en gerrako poesian, zeinean Testamentu Berriko sentikortasun batek mende berriko basakeriaren eragin bortitza sufritzen eta beretzen baitu.
|
|
|
Nonbait, herrimina izaten zuen, eta Orhiko txoriak nola, hala itzultzen zen idazlea jaioterrira.
|
Haren
obra irakurtzen badugu, Aljeria azalduko zaigu behin baino gehiagotan.
|
|
|
Sasoiko idazle askok bezala, Agirre bera hil eta gero ikusi zuten
|
haren
obrek argia. XIX.> > eta> argitalpena> (Altzibar op.cit. 328 or.). Garaien lekukotza gisa, Agirrek bizitzan bere obrarik txikiena ikusi zuen argitaraturik, Confesioco> > Comunioco> Sacramentuen> gañean> Eracusaldiac> (1803) (aurrerantzean, CC).
|
|
|
XIX.> > eta> argitalpena> (Altzibar op.cit. 328 or.). Garaien lekukotza gisa, Agirrek bizitzan bere obrarik txikiena ikusi zuen argitaraturik, Confesioco> > Comunioco> Sacramentuen> gañean> Eracusaldiac> (1803) (aurrerantzean, CC).
|
Haren
obra nagusia, Eracusaldiac> mardularen 3 liburukiak, 1850ean publikatu ziren Tolosan. Baina Juan Bautista Agirre hila zen ordurako:
|
|
|
Auzia inkognita da. Baina ezbairik gabe jesuitekiko harremanak izan ziren
|
haren
obran nagusi, Mendibururen Otoitz> gaiak> bereziki (ikus Altuna xcvi). Jesus lagunek erlijioari funtzio pedagogikoa emateko bidea egina zuten, eta Agirre, bai horiei, eta bai Zarauzko frantziskotarren ildoei, jarraituko zitzaizkien.
|
|
|
Kardaberazen eraginik ba ote den ez da horren agerikoa ez grafia ez bestelako ezaugarrietan, baina Kardaberazen dotrina darabil Agirrek erabat 1803ko liburuan (id. cv). Esan bai, esaten du Kardaberazen aginduez baliatzen dela18, nahiz eta ez duen
|
haren
obra aipatzen. Aldiz, Agirrek Mendibururen ereduari jarraituko diola azaltzen du esplizituki:
|
|
|
Horren erakusgarri, Gipuzkoako Artzapezgo Nagusiak publikatu zituen biak. Eta horrela, autoritate bat izango dira, hala Agirre nola
|
haren
obra. Esate baterako, CC> hainbat bider berrargitaratuko da (ikus beherago), obra autorizatu eta gomendatu bezala.
|
|
|
Lan hori surrealismoaren barruan ere sailkatua izan da. Nolanahi ere,
|
haren
obren ukitu naif eta exotikoek tokia egin zuten XIX. eta XX. mendeen arteko urteetan Frantziako pinturan izaniko loraldi esanguratsuan, ismo eta abangoardien goraldian. Bilboko Guggenheim museoak Rousseauk nortasun ezkutaezinez urraturiko bidearen berri emateko erakusketa irekiko du maiatzaren akaberan.
|
|
|
Handikeriaren aurka txikiaren handitasunez munduaren zabalean borrokatzen direnek aldarrikatuko dute ziur asko beste inork baino zintzoago aurten Jean Geneten obra (Paris,), eta Frantziako, bereziki, unibertsitate askotan
|
haren
obrari buruzko mintegi eta jardunaldiak antolatu dituzte. Poema, antzezlan eta artikulu ausartak idatzi zituen, probokatzaileak, eraldatzaileak.
|
|
|
Musikari gisa gazte gaztetatik nabarmendu bazen ere, Parisen konposatu zituen lanik ezagunenak. Piano jotzaile bikaina, erromantizismo musikalaren autore nagusitzat jotzen dute adituek,
|
haren
obren perfekzioa Bach, Mozart edo Beethovenenarekin alderatzeraino. Chopinen bihotza, baina, Varsoviako Gurutze Santuaren elizan dago gordeta, eta dikotomia horrek baldintzatuko du konposatzailearen jaiotzaren bigarren mendeurreneko ekitaldien egitaraua.
|
|
|
Eta maila batean erromantiko bat bazen ere, ez zen zu bezalakoa, oinarri zientifikoa zuèn erromantizismoan sinesten baitzuen gehienik ere, geroxeago azalduko dizut puntu horri buruz zer esan nahi dizudan. Berari entzun nion lehen aldiz Freuden izena —Espainian artean ez zen hain ezaguna,
|
haren
obra 1924tik aurrera itzultzen hasi baitziren—, eta berari entzun, halaber, mediku psikiatra ospetsuaren ikerketek gizonaren ezagutzan garrantzi ikaragarria izango zutela, Barojak aurrerago erakutsiko zuèn iritziaren aurka, pedante fantasiosotzat hartu ez zuen, bada, Berako idazleak austriar doktore jakintsua!
|
|
|
Gerhardek emakume eta sexu kontuak gutxitan zituen aipagai —egun batean esan zidan berak bere hautua egin zuela, eta hautu hartan ez zuela inongo loturarik nahi, iraultzara emana bizi nahi zuelako—, baina Rosa Luxemburgen izena, aldiz, noiznahi zuen hizpide.
|
Haren
obra ezagutu —Erreforma eta iraultza, Marxismoaren geldialdia eta aurrerabidea, Sozialismoa eta elizak, Kapitalaren pilatzea, Junius liburuxka: alemaniar sozialdemokraziaren krisia... eta abar—, eta niri ere ezagutarazi zidan, maila batean... eta maila batean diot, zeren Gerhardek niri liburuak utzi, eta nik, orri batzuk irakurri ondoren, alde batera uzten bainituen.
|
|
|
Bukatzeko azken hitz batzuk esan nituen, nahiz eta arriskua egon zitekeen gaizki uler zitezen, baina ekitaldi hura ez nuen berriro nire bizitza osoan egingo, eta agian zeharo zuzena ez izan arren, niretzat hura ez zela doktorego tesi huts bat esan nuen, omenaldi bikoitza baizik. Alde batetik Saizarbitoria omendu nahi nuen, literaturarik gabe ez baitago ikerketarik, eta nire ipuin eleberriak idazteko ere irakaspen asko aurkitu nituelako
|
haren
obran. Beste alde batetik, Txuma Lasagabaster ere omendu nahi nuen, nire bizitzan ukan dudan literatura irakaslerik onena izan delako.
|
|
|
Kontatzen ari zenetik ulertu ahal izan zuen azkenik Akilesek gizon hura Testorides maisua zela, iruzurren bidez Homeroren kantuak bereganatu zituena bereak balira bezala kantatzeko. Horregatik ezagutzen zituen horren ongi Troiako gerrako gertakariak, eta baita benetako sortzailearen gorabeherak ere,
|
haren
obra usurpatu baitzuen berea zela sinetsarazteko.
|
|
|
Suarezena, esan gabe doa, agortezina gerta dakioke edonori, bere baitan baititu hark lan ugari bezain mamitsu. Gure hautuak, ostera, helburu zehatzak izan ditu eta, bide horretatik abiatuta,
|
haren
obra esanguratsuenaren kapitulu batzuk euskaratu dira, horiek funtsezkoenak baitira, gure iritziz, legearen zehaztapena eskuratzeko.
|
|
|
137. Hizkera amazigak ikertzeaz aparte, guantxea aztertu zuen: Dominik J. Wolfel," Dilettantismus und Sharlatanarie und die Eforschung der Eingeborenensprache der Kanarische Inseln", in Memorial Andre Basset, Maisoneuve, Paris, 1957 Baina
|
haren
obrarik inportanteena Kanarietako antzinako hizkerez gorde diren testuen bilduma hau da: Monumenta Linguae Canariae, DGPH, Madrid, 1996.
|
|
|
El Eco Franciscano, Santiago de Compostelako aldizkarian, berriz, gramatikari buruzko Angel Maria Amor Ruibal teologo eta orientalistak erreseina idatzi zuen1906an, liburuak linguistika konparatu indoeuroparrarentzat zuen garrantzia azpimarratuz. Aldizkari berean, Jose Robador Ortizek Sarrionandiaren eta
|
haren
obraren laudorioa egingo zuen artikulu sail interesgarrian:
|