|
2000
|
|
|
Hedabideek nortasunen eraikuntzan eta desegituraketan nola eragiten dutenikusten hasi aurretik, ordea, egokia dirudi talde nortasunak nola eraikitzen direnikusteak. Talde nortasun
|
guztiak
ez dira berdinak, jakina, eta nazio nortasuna haietakobat da, agian gaur egungo gizartean eragin handiena dutenetakoa. Nazio nortasuneneraikuntzan eta birsorkuntzan prozesu ezberdinak agertzen dira.
|
|
|
Alabaina, gizarteko praktikahorien presentzia enpirikoa ez da nahikoa, berez ezberdintasunaren, eta, beraz, taldearen existentziaren? autopertzepzioa gara dadin eta ondorio sozialak izan ditzan.Nortasun
|
guztien
eraikuntzan bezalaxe (taldekoak izan zein banakoak izan), ezinbestekoa da nortasunaren subjektuak bere izatearen pertzepzioa edukitzea. –Ni neu naiz, esaten dudanean, honela neure buruari nortasuna aitortuz, neure osotasunaren(, batnaiz?) eta denboran zeharreko neure jarraikortasunaren(, atzokoa naiz, eta bihar erehalakoa izango naiz?) pertzepzioan oinarritzen naiz1 Pertzepzio hori gabe, neureosotasun fisikoak zein denboran zehar bat bera iraun izanak ez dute, berez eta eramekanikoan, nire nortasuna sortzen.
|
|
|
Era berean, populazioetorkinaren presentzia nabarmena edo kulturaren globalizaziorako joerak aurkitzenditugu, eta horiek zaildu egiten dute, modu argi batean, nagusiki oinarri etnikoa izangolukeen nazio nortasunaren eraikuntza. Honengatik
|
guztiagatik
, talde nazional batekokide izatearen pertzepzioa ezaugarri kultural komunen presentzia bezain garrantzitsuaedo agian are garrantzitsuagoa izan liteke nazio nortasunaren eraikuntzan. Honek ezdu esan nahi, ordea, ezaugarri kultural batzuek ezinbestekoak ez direnik; batzuk, gainera, erabakigarriak izan daitezke, hizkuntza esaterako.
|
|
|
telebistan, irratian zein prentsan dauden komunikabide nagusiak, berenenpresa egitura eta bilakaera, Euskal Herriarekin zerikusia duten edukien presentzia, eta beste zenbait ezaugarri.
|
Hori guztia
komunikabide lokalei arreta kendu gabe.
|
|
|
Argitu beharra dago, ezen laugarren eta seigarren ataletako azterketan burutu direnegunkarien eta telebistaren hustuketak, UPV EHUk finantzatutako ikerketa bati eskergauzatu egin ahal izan direla10 Ikerketa horren atal baten barruan, lagin bat aukeratuzen prentsaren11 eta ETBren12 hustuketa egiteko. Lagin hori astebete konposatu batekoegunkari
|
guztien
aleek eta ETBko emanaldiek osatu zuten. Astebete konposatua1999ko udaberrian zehar osatu zen.
|
|
|
Astebete konposatua1999ko udaberrian zehar osatu zen. Behin egunkarietako ale
|
guztiak
eta ETB1 zeinETB2ko emanaldi guztien grabazioa eskuetan genituela, bakoitzaren eduki analisiariekin zitzaion, horretarako diseinatutako fitxa batean oinarrituz. Egunkarien kasuan, artikulu guzti guztiak hartu genituen kontuan (hamar milatik gora), eta bakoitzarenpisua ponderatu ondoren (Budd eskala baten bitartez), hauexek neurtu genituen:
|
|
|
Astebete konposatua1999ko udaberrian zehar osatu zen. Behin egunkarietako ale guztiak eta ETB1 zeinETB2ko emanaldi
|
guztien
grabazioa eskuetan genituela, bakoitzaren eduki analisiariekin zitzaion, horretarako diseinatutako fitxa batean oinarrituz. Egunkarien kasuan, artikulu guzti guztiak hartu genituen kontuan (hamar milatik gora), eta bakoitzarenpisua ponderatu ondoren (Budd eskala baten bitartez), hauexek neurtu genituen:
|
|
|
Behin egunkarietako ale guztiak eta ETB1 zeinETB2ko emanaldi guztien grabazioa eskuetan genituela, bakoitzaren eduki analisiariekin zitzaion, horretarako diseinatutako fitxa batean oinarrituz. Egunkarien kasuan, artikulu
|
guzti
guztiak hartu genituen kontuan (hamar milatik gora), eta bakoitzarenpisua ponderatu ondoren (Budd eskala baten bitartez), hauexek neurtu genituen: gai, gertaera eta pertsonaien izaera, jatorria, Euskal Herriarekin zuten lotura edo eragina, hizkuntza eta bestelako datu batzuk.
|
|
|
Behin egunkarietako ale guztiak eta ETB1 zeinETB2ko emanaldi guztien grabazioa eskuetan genituela, bakoitzaren eduki analisiariekin zitzaion, horretarako diseinatutako fitxa batean oinarrituz. Egunkarien kasuan, artikulu guzti
|
guztiak
hartu genituen kontuan (hamar milatik gora), eta bakoitzarenpisua ponderatu ondoren (Budd eskala baten bitartez), hauexek neurtu genituen: gai, gertaera eta pertsonaien izaera, jatorria, Euskal Herriarekin zuten lotura edo eragina, hizkuntza eta bestelako datu batzuk.
|
|
|
Azkena, ordena honetan, Udako Euskal Unibertsitatea da, gugan izandakokonfiantzagatik.
|
Guztioi
, eta hemen plazaratutako zenbait ideia eztabaidatzeko aukeraeman diguten solaskide izengabekoei (ikasle ugari tartean), eskerrik asko.
|
|
|
EL MUNDO DEL PAIS VASCO, ELPAIS DEL PAIS VASCO eta SUD OUEST. Azken hauen kasuan azterketarako erabili ditugun unitateak, ez dira artikulu
|
guztiak
izan, Euskal Herriarekin nolabaiteko lotura zutenak soilik baizik (batzuk, kanpokoedizio osoan argitaratu arren, Euskal Herriko berri ematen dutelako, eta beste batzuk, Euskal Herriarekinzerikusirik eduki ez arren, bertako edizioan sartzen direlako). Horrek esplikatzen du egunkari horiekazterketaren zati batzuetatik kanpo geratu behar izatea.
|
|
|
Bigarren eremu publiko honek oztopo handiak aurkitzen ditu beregarapenean. Jadanik aipatua dugun izaera minoritarioari, hizkuntza ezagutzen ezdutenak ezin baititu integratu?, hiztun
|
guztiak
integratzeko zailtasuna gehitzen zaio.Honen arrazoia honetan datza: hizkuntza komunitatea osatzen duten kide guztiakharremanetan eta kontaktuan jartzeko euskarri eta espazioen ahulezia; eta horretanzeresan handia dute gorabehera politikoek, muga juridiko politikoen existentziak, eta ekonomikoek, merkatuaren egituraketak?.
|
|
|
Alde batetik epe luzeko nortasun etnikoa daukagu, oinarrian osagaikultural eta historiko enpirikoak dituena (hizkuntza, oroimena, kultura, e.a.). Bestealdetik, aurrekoari lotzen edo gaineratzen zaion beste nazio nortasun bat dugu, zeinaren barnean garrantzi handia duen eremu publikoan, eta beste eremu batzuetan, eraikitzen den irudikatutako komunitateak. Aldi berean, prozesu
|
hauek guztiak
kontrako norabidean ere ari dira gertatzen: hots, euskal nortasunaren deuseztatzea berealderdi etnikoan eta nazionalean, bai beste nortasun batzuen eraikuntzaren helburuekin (espainola edo frantsesa), bai globalizazio ekonomiko, politiko zein kulturalaren ondorioz.
|
|
|
Nolanahi dela, ia etxe guztietan dagoen telebista hargailuan sintonizatzen direnkanalak ez dira beti berberak izaten herrialde
|
guztietan
. Alegia, probintziakakoazterketa egitea komenigarria da, nolako kontsumo pautak erakusten dituzten jakiteko.
|
|
|
Hemen saltzen den espainiar prentsa, kopuruz oso altua ez den arren, herrialdeguztietara heltzen da,
|
guztietan
antzeko audientzia maila lortuz.
|
|
|
Herrialde
|
guztietan
antzeko joerak somatzen badira ere (altuagoa telebistagintzapublikoaren audientzia eta %24, 5ean ETBren kopurua), aipatzekoa da Araban etaNafarroan hobea dela Madrildik emititzen duten kanalen aurreko erantzuna, etatxikiagoa ETBren audientzia. Arabaren kasuan kanal publikoek ez dute horrenbestekoarrakastarik, eta bai aldiz telebista lokalek.
|
|
|
Hedabideen azterketarako abiapuntua ez da berbera, egunkaria erosi egin behardelako eta mundu
|
guztiak
egunkariak irakurtzeko ohiturarik ez duelako eta, aldiz, telebista eta irratia ia unibertsalak eta dohanekoak kontsidera ditzakegulako. Hala ere, liburu honetan, informaziobide hauetan igortzen diren mezuak eta errealitatea ulertzekoproposamenak egiten direnez, audientziaren portaera nolakoa den jakitea komenigarriada oso.
|
|
|
Estatu espainiarrean gehiago sakonduz eta Hego Euskal Herriko datuetan arretajarriz,
|
guztiz
bestelako parametroetan mugitzen garela ikus daiteke, izan ere Hedapen Indize hori dexente altuagoa baita gure kasuan.
|
|
|
Ikusi dugunez, egunkaria erosteko zaletasun handia du Euskal Herri penintsularreko populazioak. Informazio orokorrekoak izan zein kiroletan edo ekonomianzentratzen diren
|
guztien
azterketa egin dugun arren, ondoko taulan informazioorokorrekoak deituriko eguneroko kazetak agertzen dira soilik.
|
|
|
Hala ere, datu honek bi desbideraketa dakartza berez: egunkari nagusienekbeti dute ale bakoitzeko irakurle gehiago eta, EUSKALDUNON EGUNKARIArenkasuan, euskara hutsez dela eta, jakina denez hizkuntza horren ezagutza ez dago tokizein maila
|
guztietara
zabalduta, oraindik.
|
|
|
Lehen hiru horiek, gehi, irakurle kopuru aldetikaskoz apalagoak diren EL DIARIO DE NOTICIASek eta EL PERIODICO DEALAVAk badute beren arteko erlaziorik, audientziaren banaketari dagokionez, hainzuzen ere. Bakoitzak bere mailan, baina
|
guztien
kasua da, oso indartsuak diraprobintzia bakarrean edo bitan, baina garrantzia galtzen dute Hego Euskal Herrimailan kalkuluak eginez. Ikustea besterik ez dago nola EL CORREOk Arabanirakurtzen dutenen baitan %63, 5 eskuratzen duen; eta antzeko kopuruak lortzen dituBizkaian (%60, 8).
|
|
|
Ohar gaitezen Sud Ouestek ez duela departamentuko argitalpenik sortu, honelaPirinio Atlantikoetako departamenduko dikotomia kulturala (euskalduna, biarnesa) kontuan hartuz. Ez du bere banaketa lurraldearen banaketa politiko administratiboarenarabera egin; horrela egin ordez, gaur egun abertzaleek ez eze Euskal departamenduaren alde dauden lagun
|
guztiek
ere azaleratu duten errealitate historiko kulturalabereganatu du.
|
|
|
Errespetua eta euskaldun izatearen sentimendua, frantses kontzientzia etasentimenduaren igorpen eta erreprodukzioarekin bateratzen jakin behar izan du Sud Ouestek, Frantzian eskualdeko eguneroko prentsak tradizioz betetako funtzioa izandena17, argitalpen
|
guztietan
azaltzen den orrialde multzoari esker (nazioartekoak, estatukoak, eskualdekoak...).
|
|
|
Kudeaketa honek metatze prozesu ugari ekarri ditu. Tradizionalena metatze bertikaleko prozesua izan da, hauda, maila
|
guztien
bateraketa, hots, ekoizpenetik banaketarako mailen berrelkarpenatalde berean. Honela, bere publizitatearen kontrolguneez hitz egin gabe, Sud Ouest SAtaldeak bere banaketa elkartea sortu du S2Drekin batera.
|
|
|
lurraldearen ikusmira historiko kulturalera igaro da,, bertan eraiki eta politikoki onetsia, toleratua, kontrolatua eta sustatua? 23 den instituzio aniztasunaren irudira, gaur egun Ipar Euskal Herrian dagoen irudira hain zuzen. Estatuaren edo Kontseilu Orokorraren administrazio zerbitzuek deszentralizazio aski sistematikoa burutzen dute, Pauetik Baionara; era berean, elkartesozio ekonomiko ia
|
guztiek
dute antena bat gutxienez Baionan; azkenean, elkarteekberek bi ataletan banatzen dituzte beren departamendu egiturak, bata biarnesa, besteaeuskalduna. Honelako konfigurazioak azpi departamenduko kidetasun sentimenduadakar, Pirinio Atlantikoetako haustura areagotzen duena, bere eragozpen praktikoakmurrizten dituen aldi berean24 Bilakaera honek izate politiko, ekonomiko eta sozialbereziki euskaldunaren oinarriak bota ditu, aurrekaririk ez duena 1790etik, bi asanblada aholku emaile bereziak sortzeaz gain, Ipar Euskal Herrian, estatu frantseseanparekorik ez dutenak:
|
|
|
Gaur egun gehien entzuten diren irratien arteko laugarrena da Radio France Pays Basque (Baiona) (%12, 4), FranceInter (%19), estatuaren mailako estazio publiko garrantzitsuena, France Inforen (%16, 4) eta NRJ (%16, 3) Frantziako musika irrati sare garrantzitsuenaren atzetik26.Arrakasta honek Radio France Pays Basque eskualdeko irratirik entzunena bilakatu du, entzunagoa Euskal Herriko barnealdean, askoz ere urbanizatuagoa den itsasaldeanbaino? eta arrakasta are interesgarriagoa da, estazio honek frantsesezko programazioorokorrean euskara egun
|
guztian zehar
txertatzeko apustua egin duela jakinda. Berriakeuskaraz 6:00etan eta 8: 30etan eskaintzen dituzte.
|
|
|
France 3 Euskal Herrik, asteko egun
|
guztietan
, sei minutuko bertako albistegi bateskaintzen du 19: 54etan. Albistegi honek euskaraz azaldutako gai batzuk izaten ditu.Euskaraz egindako erreportaiak, taldeko kazetari elebidun bakarrak, Allende Boutin ekazaltzen ditu.
|
|
|
Elizaren irrati hau Euskal Herrian Elkarteak sortu zuen.Bere izaera erlijiosoa dela eta, bi federaziori lotuta dago: FARL izenekora (Federationdes Radios Locales d. Aquitaine/ Akitaniako tokian tokiko irratien federazioa), zeinetanAkitaniako eskualdeko irrati soziatibo gehienek parte hartzen duten, eta FFRC izenekora (Federation Francaise des Radios Chretiennes/ Irrati kristauen frantses federazioa). Irrati honek, nahiz eta Ipar Euskal Herri
|
guztiarentzat
egina izan, euskal zein erdal hiztunentzat, justu justuan lortzen du Lapurdi herrialde osoa estaltzea. Lapurdi Irratiarenberezitasun nagusi bat osoki elebiduna izatea da:
|
|
|
izeneko pays delako batsortua izan zen 1997ko urtarrilaren hondarrean.Estazio bakoitzak bere hedapenaren eta kazetaritza lanaren eremuan atzera egiteko arriskuaren beldurra izan zitekeen, hots, isolamendu esklerotikoaren arriskuarena.Irulegiko Irratia da honelako joera gutxien islatzen duena, hiru irratien arteko harremanak beti dinamizatu baititu, eta bereziki Pirinioetako hegoaldeko irratiei (XorroxinIrratia, Euskal Herri Irratia...) zabaldu izan baitzaie, eta Frantzia osoko eskualdeetakohizkuntzen irratien arteko harremanak sortzen asko lagundu baitu. Hala eta
|
guztiz
ere, irrati bakoitzak bere herrialdearen nortasuna eta, batez ere, nortasun linguistikoagordetzera jotzen du.Estazio bakoitzaren identitateak atzera egiteko arriskua, nolabait konpondua izanda, azken urteotan Iparraldeko (Ipar Euskal Herria) hiru irratien artean martxan jarri denprogramazio komun garrantzitsuarekin, EAEko edota Nafarroako irratiekiko informazioeta emankizunen trukaketa sare ugari... Egitura federatzaile honek hiru irratienkoordinazio politikoa du.
|
|
|
Bi irratien arteko lankidetza 1994an gelditu zen unebatez, garai hartan irrati autonomoak finantza mailako arazoak zeuzkalako. Gaur egun, zehatz mehatz, Gure Irratiak asteko goiz
|
guztietan
kronika bat eskaintzen du45, Lapurdiko eguraldia (eta ez Ipar Euskal Herrikoa...); eta kirol eta kultur gertakizunakkasetean grabatu eta bidaltzen ditu.Aipatzekoa da, azkenik, Euskadi Irratiak. Radio Euskadik bezala? 1993kourriaren 3tik aurrera Baionan berriemaile bat duela.
|
|
|
Eta bere argitalpenarendebekura arte, Eginek bazuen Baionan delegazio bat, logikoa irudi duena, egunkarihau Herri Batasuna partidu independentziazaletik garatu zela jakinda. Ikus daitekeenezEAEko hedabide
|
hauek guztiek
jadanik nahikoa ugaria den hedabideen paisaiabetetzen dute Frantziar estatuko eskualde berezi honetan.DIAZ, Bernardo: Informe Anual de la Comunicacion.
|
|
|
a) Euskal Herria, osorik, egitate geografiko eta linguistiko gisa agertzen daegunkari ia
|
guztietan
, agertzen denean noski (ez baitugu ahaztu beharegunkari batzuetan Euskal Herria osotasun gisa oso gutxitan agertzen dela):
|
|
|
Eta gertaera honetan garrantzia handia izan du, dudarik gabe, Lizarra Garaziko itunaren ostean abiatutako prozesu politikoak. Izan ere, itun hartatikaurrera Euskal Herriko dinamika politikoak inoiz baino gehiago begiratu dio EuskalHerri osoaren batasunari, eta inoiz baino gehiagoko batasuna lortu da lurralde
|
guztietako
alderdien eta gizarteko eragileen artean. Honek isla zuzena izan du hedabideetan, eta, bereziki, Lizarra Garaziko itunaren eragileen politika, neurri handi batean, Euskal Herri osorako politika gisa aurkeztua izan da.
|
|
|
egunkarietan agertzen diren artikuluakzein eremuri loturik dauden, beti ere Euskal Herriarekin zerikusia duten artikuluenartean. Horrela, ikus dezakegunez, SUD OUEST egunkariak euskal errealitateaz argitaratzen dituen albiste ia
|
guztiak
(%93, 3) Ipar Euskal Herriarekin soilik dute zerikusia, eta ez Hegoaldearekin. Era berean, oro har Euskal Herriaz ari direnean, Hegoaldekoegunkariek ia ahaztuta dauzkate Iparraldeko herrialdeak.
|
|
|
Bestalde, EAJkbotere politiko handia izan du Euskal Autonomia Erkidegoan, baina oso presentziaeskasa Nafarroan, arrazoi ezberdinak direla medio.
|
Honek guztiak
, zalantzarik gabe, eragina izan du DEIAk Euskal Herria islatzeko duen moduan.
|
|
|
Bestalde, beren kokapen ideologiko eta politikoetan ez dira hain ezberdinak, nahiz eta jatorriezberdinetakoak izan.
|
Honen guztiaren
ondorioz, bien arteko ezberdintasunak neurrihandi batean hizkuntzak ezarritakoak izan daitezkeelako susmoa dugu. Hipotesihorretatik abiatuko gara hurrengo paragrafoetan, bien arteko alderaketa xeheagoaegitera.
|
|
|
Nabarmenenak, Iparraldeangertatutakoen inguruan agertzen dira: mota honetako albisteak EUSKALDUNONEGUNKARIAren albiste
|
guztien
%11 diren bitartean, GARAn %4ra jaisten da portzentaje hori. Horren aldean, GARAn zertxobait gehiago agertzen dira Gipuzkoan gertatutakoak, eta bai orokorrean aldi berean Euskal Herri osoan gertatzen direnak ere.Edozein modutan ere, ezberdintasun txiki horien gainetik antzekotasuna nabarmenageri da.
|
|
|
Bigarrenik, Euskal Herriaren barnera begiratuta, maila ezberdinak (herrialde bakoitza, Euskal Autonomia Erkidegoa, Hegoaldea etaIparraldea, eta Euskal Herria bere osotasunean) zein gairen inguruan osatzen direnaztertuko dugu. Horretarako Hegoaldean argitaratzen diren egunkarietako item edo azterketa unitate
|
guztiak
(hots albisteak zein iritzi artikuluak) hartuko ditugu kontuan.3
|
|
|
7 taula: Hegoaldean argitaraturiko egunkari
|
guztiak
: Gai bakoitzaren pisuaerreferentzia eremuaren arabera (item guztiak)
|
|
|
Hegoaldean argitaraturiko egunkari guztiak: Gai bakoitzaren pisuaerreferentzia eremuaren arabera (item
|
guztiak
)
|
|
|
Egunkari
|
guztiak
batera aztertzen baditugu, ondorio argi batzuk atera ditzakegu.Batetik, Euskal Herriarekin soilik zerikusia duten artikuluei dagokienez, hiru arlo edogai nabarmentzen dira: euskara, kultura eta gizartea (argitu dezagun. Euskal Herriarekin soilik zerikusia izateak?
|
|
|
Egunkari
|
guztiak
batera hartuta jaso ditugun emaitzak ikusi ondoren, hurrengotauletan egunkariz egunkariko datuak aurkeztuko ditugu, beren arteko ezberdintasunakarakatu ahal izateko.
|
|
|
EUSKALDUNON EGUNKARIA: Gai bakoitzaren pisuaerreferentzia eremuaren arabera (item
|
guztiak
)
|
|
|
GARA: Gai bakoitzaren pisua erreferentzia eremuaren arabera (item
|
guztiak
)
|
|
|
DEIA: Gai bakoitzaren pisua erreferentzia eremuaren arabera (item
|
guztiak
)
|
|
|
EL CORREO: Gai bakoitzaren pisua erreferentzia eremuarenarabera (item
|
guztiak
)
|
|
|
DIARIO VASCO: Gai bakoitzaren pisua erreferentzia eremuarenarabera (item
|
guztiak
)
|
|
|
DIARIO DE NAVARRA: Gai bakoitzaren pisua erreferentzia eremuaren arabera (item
|
guztiak
)
|
|
|
DIARIO DE NOTICIAS: Gai bakoitzaren pisua erreferentzia eremuaren arabera (item
|
guztiak
)
|
|
|
EL PERIODICO DE ALAVA: Gai bakoitzaren pisua erreferentziaeremuaren arabera (item
|
guztiak
)
|
|
|
Xehetasunetan itotzeko arriskua ekidin nahirik, joera orokor batzuk baino ez ditugu aipatuko: oro har, egunkari
|
guztiek
jarraitzen dizkiete irizpide berberei, erreferentzia eremu batzuk edo besteak islatzeko unean. Hots, badirudi gaien indarra edota lan errutinak nagusitzen zaizkiola egunkarien ideologiari, beren erreferentziak osatzean.Ezberdintasun bat nabarmentzen da, hala ere:
|
|
|
Edo, zein gaik eragiten duHegoaldea unitate esanguratsutzat hartzea? Horretarako berriro joko dugu, lehenik, egunkari
|
guztien
azterketara, geroago egunkariak banan banan ikusteko. Adierazle gisahonako ezaugarri hau hartu dugu:
|
|
|
16 taula: Egunkari
|
guztiak
: Albisteetako eragite eremua (Euskal Herriarekinzerikusia duten albisteak)
|
|
|
Egunkari
|
guztiak
batera hartuta, datu nabarmen batzuk agertzen dira. EuskalHerria bere osotasunean gai zehatz batzuen inguruan soilik da erreferentzia eremugarrantzitsua:
|
|
|
Honengatik
|
guztiagatik
, hedabideek beren albisteak aukeratzeko orduan nongogertaerak jasotzen dituzten aztertzeak, medio bakoitzak lehenesten dituen erreferentzia eremuen deskribapena egiteko bidea ematen digula uste dugu. Esan gabe doa, ezen, nortasun kolektiboak bezalaxe, erreferentzia eremuak kontrajarriak izan daitezkeenmodu berean, elkarren integratzaileak ere izan daitezkeela, egitura hierarkiko bateanintegratuak alegia.
|
|
|
Ikusi ditugun datuek beste irakurketarik egitea ere ahalbidetzen dute: aztertuditugun egunkari
|
guztiak
euskal gaiei buruz aritzen dira gehienbat, beren ideologiaedozein delarik. Horixe ikusi ahal dugu 1 taulan.
|
|
|
Agerian dagoenez, alde handia dago EUSKALDUNON EGUNKARIAtik (albisteen hiru laurden Euskal Herriari baitagozkio) EL CORREOra (albisteen erdia diraEuskal Herriarekin lotura dutenak). Baina
|
guztiek
, baita Espainiaren batasunaren aldeko jarrera agerian dutenek ere, beren izaera lokala dela medio, Euskal Herriko errealitateaz ari dira neurri handi batean. Konstatazio honek honako galdera dakarkiguburura:
|
|
|
Politika gaiek Euskal Herriaren eta Espainiaren arteko harremana azpimarratzendute. Gai honen inguruan biak agertzen dira lotuta, egunkari
|
guztietan
erreferentziahau nagusi izanik. Abertzale eta erregionalisten artean, ordea, bada alderik:
|
|
|
izan ere jadanik azaldudugunez, Euskal Herriaz ari denean, egunkari honek, ia Iparraldeko Euskal Herriaislatzen du soilik. Hura du, gai
|
guztietan
, erreferentzia eremu nagusi.
|
|
|
Ikus entzuleak erakartzea eta kanal horretara, lotuta? mantentzea izan dirakate pribatuen dinamikaren eraginez sortu baina gero orokortu egin diren programazio estrategiak4 Programen edukia ikuskizun bihurtu, generoen arteko mugak desagerrarazi, publizitatea programen barruan txertatu eta, oro har, emisio maiztasuna etaprogramen iraupena areagotu eta aurkezleak saioen elementu zentral eta nagusi izaterapasatzea,
|
horiek guztiak
izan dira kanal pribatuen etorrerarekin gizendutako joerak.
|
|
|
Telebisten emisioak egun osora zabaldu zirenetik, honetan ere kanal pribatueneragina handia izan zen?, bi joera nagusi somatu ditugu, baita ETBn ere: programatzaileen ikuspegitik eta audientziako ikus entzuleen kopuruaren eta soslaiaren arabera, ordu
|
guztiak
ez dira berdinak; eta, bestetik, programa genero batzuk sarriago errepikatzen dira eta maizago erabiltzen dituzte, desorduetan, betegarri gisa (fikzioa, erreportajeak eta, oro har, denbora jakin bati lotuta ez daudenak).
|
|
|
Hala ere, aireratzen diren programa
|
guztien
generoa eta iraupena kontuan hartuta, hauxe da euskarazko kanalaren eskaintza.
|
|
|
Lehenago ere aipatu dugun bezala, azken urteotan telebista kanal desberdinekeguneko ordu
|
guztiak
programaz betetzera jo dute, zabal eta luze. Hala ere, Eastman eketa Ferguson-ek diotenez6, ordu guztiak ez dira berdinak, eta prime time gisa ezagutzen ditugun horietan (Hego Euskal Herrian 20:30etik 23:30era, Ipar Euskal Herrian, 20:30etik 22:30era bitartean) dago jarrita programaziogintzara eta iragarkigintzara dedikatzen direnen arreta.
|
|
|
Lehenago ere aipatu dugun bezala, azken urteotan telebista kanal desberdinekeguneko ordu guztiak programaz betetzera jo dute, zabal eta luze. Hala ere, Eastman eketa Ferguson-ek diotenez6, ordu
|
guztiak
ez dira berdinak, eta prime time gisa ezagutzen ditugun horietan (Hego Euskal Herrian 20:30etik 23:30era, Ipar Euskal Herrian, 20:30etik 22:30era bitartean) dago jarrita programaziogintzara eta iragarkigintzara dedikatzen direnen arreta. Ikus entzuleentzat ere horiek dira kontsumo ordu nagusienaketa kanal bakoitzari buruzko irudia eraikitzerakoan garrantzi handiena dutenak.
|
|
|
Alegia, Erreportajeak, eta Haur/ Gazteentzako programak desagertu diren arren, euskarazko kanalak, Kirolak, Fikzioa, Magazinak, Albistegiak etaMusika konbinatzen ditu modu nahiko orekatuan. ETB2ren joera
|
guztiz
bestelakoa da,, lidergoan, egotea helburu dutenen artean kokatzen delako eta lehiakortasunarenarauak bere egin dituelako.
|
|
|
Gutxi gorabehera, emisio ordu
|
guztien
erdiak ez du zerikusirik gaietan, pertsonaietan edo produkzioan Euskal Herriarekin. Horren arrazoien artean dago, nola ez, ETB2n kanpoko produkzioak nagusi izatea.
|
|
|
Informazio saioen kasua
|
guztiz
bestelakoa da, jarraian ikusiko dugun legez.
|
|
|
Albistegien azterketarako saio
|
guztiak
ez ditugu kontuan hartu, eta egunerokoalbistegi orokorretan eta bertan hedatzen diren saioak beren artean orekatzen dira, herrialde baten edo beste baten agerpenaren aldeko joerarik sortu gabe. Horrela, badakigu ezen bizkaitarra Bizkaiko albisteak jasotzen ari den bitartean, arabarra Arabakoakjasotzen ari dela.
|
|
|
Horretarako, prime time denboran kokaturiko kate bietako albiste saioak landuditugu, bi arrazoi direla medio: albistegirik ikusienak dira eta kanal
|
guztiek
prime timedute emisioaren erreferentzia nagusi gisa. Azken honi dagokionez, ETBren bi kanaletan informazio saioei emaniko denbora tartea erabat ezberdina da, lehenago ere azpimarratu dugunez.
|
|
|
Albistegietara protagonista gisa heldu direnen soslaiak ere ematen du EuskalTelebistaren albistegien emanaldiari buruzko hainbat elementu garrantzitsu. Hemenere, antzekotasuna azpimarratzen da
|
guztiaren gainetik
.
|
|
|
euskarazko albistegiak, 1999ko udaberrian, gehienbat gaztelaniazkoenitzulpena ziren. Honengatik
|
guztiagatik
honako ondorio hau ateratzen dugu: ETBkoeguneroko albiste orokorrak egitean, herrialde kontinentalak ez dira ia kontuanhartzen, Euskal Herria, neurri handi batean, Hegoaldera mugatuta geratzen delarik.
|
|
|
Nafarroan eragina duten auziei buruzko albisteak kasurik hoberenean (gaztelaniazko albistegian) %6 diren bitartean, Euskal Autonomia Erkidegoan eragina dutenak %23tikgora dira. Gainera, azken hauei hiru herrialdeetako batean eragina dutenak (hotsAraba, Bizkaia edo Gipuzkoan) gehitzen badizkiegu, kopuru hau
|
guztien
erdi ingururairisten da. Hartara, Nafarroa ez da erreferentzia ETBko albistegi orokorrentzat.
|
|
|
Era berean, Euskal Autonomia Erkidegoaren ostean Hegoaldea da lehenesten denbeste erreferentzia eremua: egitate oso honetan eragina duten albisteak,
|
guztien
artekolaurden bat dira, baina hauei lau herrialdeetan eragina dutenak gehituz gero, albisteen%72 eta %83 dira ETB1en eta ETB2n, hurrenez hurren.
|
|
|
Bestalde, badu presentzia txiki bat kablean ere. Santander enhain zuzen?. Eta enpresa
|
hauen guztien
gestio komertziala eta logistikoa egiteko, CMXXI eta Mediasal, Erosketa Zentrala eta agentzia eta hainbat banatzaile ere baditu: Beralan, Norcopa, Gelesa...
|
|
|
1977an sortu zen ElPais egunkaria argitaratzeko, eta denborarekin lotura estuak eratu dira bera eta Santillana argitaletxearen artean, zeina, azken batean, bere hedapen estrategiaren oinarriaizan den. Gaur egun kultur industria gehienetan dihardu, esan bezala, nagusitasun posizioetan
|
guztietan
ere, nahiz eta horretarako kanpoko hainbat enpresaren laguntzaere behar izan duen. Prentsan, El Pars egunkaria eta El Pais Semanal dira berarenproduktu nagusiak.
|
|
|
Ikus entzunezkoaren beste ataletanLolafilms eta, bereziki Endemol produkzio etxeak menderatzen ditu, zinean diharduena lehena, eta telebistarako ekoizten duena bigarrena?, baita kanal tematikoakekoizten dituzten Media Park eta Andalucia Digital Multimedia ere. Bestalde, ikuskizunen eskubideen erosketa eta gestiorako Audiovisual Sport en parte hartzen du.Telekomunikazioetan ere, mota
|
guztietako
telefonoetan duen nagusitasun posizioaalde batera utzita, presentzia du Hispasat sisteman, komunikazioetarako sateliteakgestionatzen dituen horretan hain zuzen; eta gainera, kablean demarkazio guztietanjarduteko lizentzia du. Irratigintzan Onda Cero eta Radio Voz kateak bereganatu ditueta prentsan Recoletos taldean ere badu presentzia Pearson talde britainiarraren bidez, El Mundo informazio orokorreko, Marca kiroletako eta Expansion ekonomiako egunkariak argitaratzen dituen Unidad Editorial taldea, hain zuzen ere.
|
|
|
Zentzu honetan komunikabideetan ere saiatu da telekomunikazioezaparte, bere nazioarteko presentzia areagotzen, hala EEBBetan Lycos ataria eta arakatzailea erosiz, nola Argentinan (telebista erregionalak, Patagonik Film Group produkzio etxea,...), zein Europan bertan ere (Pearson-en gutxiengoko parte hartze batekin, besteak beste, Britainia Handiko Financial Times edo Thames TV kudeatzen ditu, eta Herbeheretako Endemol produkzio etxearen erosketarekin). Nabarmentzea merezidu, halaber, hedapen politika
|
hau guztia
bideratzeko hitzarmen estrategikoa sinatuzuela BBVA bankuarekin 2000ko otsailean, zeinaren bidez bankua akziodun nagusietakoa bilakatu den.
|
|
|
Baita kablearenak, gutxi gorabehera demarkazioen erdietan, eta telebista digitala kudeatzekoa ere. OndaDigital/ Quiero TV?. Bertan Euskal Herriko hainbat enpresak parte hartze zuzenadute85 eta EAEn Euskaltel en bidez eragiten du zerbitzu
|
guztietan
; Nafarroan, Retenaren bidez, kablean86.
|
|
|
Irratian, berriz, Estatu mailako kateen nagusitasunaren aurrean Euskal Herrikoirratiek ez dute jakin bertakotasunari leku bat egiten, Herri Irratiaren (OM lizentziakDonostia, Gasteiz eta Bilbon eta FMkoak Donostian, Loiolan eta Bilbon) edo NervionGorbea (bi FMko lizentzia Bilbon eta Gasteizen) taldeen salbuespenekin. Aipatutakohoriek alde batera utzita, ez da gaitasunik egon sare edo programazio bereziturikeratzeko; eta beste
|
guztiak
, independenteak zein El Correo ren Telebasconia irrati taldea barne, kanpoko programazioen menpe geratu dira. Horien ondoan, berriro ere, ekimen soziala garatu da, irrati libreen sare zabal batean oinarrituta.
|
|
|
ElCorreo taldearena da bat, TeleDonostiaz jabetu ondoren, Bilbon antzeko operazio bategiten saiatu eta azkenean Bilbovision proiektua abiatu duena. ...aren bitartez Estatu osoan zehar telebista lokalak erosteko plangintza duen90 Horrela, bada, Pretesa, uztailean Canal 4 Iruñekoa erosi ostean, Canal Bizkaiarekin ere hitzarmen batera heldu da91 Munta handiko mugimendu hauenondoan, ekimen pribatu txikiak ere bultzatutako proiektuak daude, hala Eibarko KTBedo Barakaldo aldeko Tele7 (Radio7 irratia kudeatzen duen enpresa berak bultzatuta). Telebista
|
hauek guztiek
gaztelania hutsez jarduten dute, euskarak horietan dituentarteak marjinalak direlarik.
|
|
|
Internet en, Vizzavi edo VivendiNet atariak gestionatzen ditu. Eta ikus entzunezkoetan, Havas eta Canal Plus en bidez sartuta dago lurrazaleko telebista analogikoan, satelite bidezko digitalean eta kablean (NC Numericable rekin, zeinak, France Telecom eta Lyonnaise Cable rekin batera, kablera harpidetutako
|
guztien
%80menderatzen duen). Baita horietako guztietarako programen produkzioan (StudioCanal+, Expand), eskubideen salerosketan (Sogepaq, Bac Distribution) edo kateenosatze eta komertzializazioan (Paris Premiere, Seasons, Canal Jimmy,...).
|
|
|
Eta ikus entzunezkoetan, Havas eta Canal Plus en bidez sartuta dago lurrazaleko telebista analogikoan, satelite bidezko digitalean eta kablean (NC Numericable rekin, zeinak, France Telecom eta Lyonnaise Cable rekin batera, kablera harpidetutako guztien %80menderatzen duen). Baita horietako
|
guztietarako
programen produkzioan (StudioCanal+, Expand), eskubideen salerosketan (Sogepaq, Bac Distribution) edo kateenosatze eta komertzializazioan (Paris Premiere, Seasons, Canal Jimmy,...). Hedatuta dago, halaber, Europako zenbait lurraldetara (Espainiar Estatua, Italia, Alemania,...) eta, berriki, Kanadako Seagram Universal enpresa taldea erosi du, zeinarekin ikus entzunezko produkzioaren eta musikagintzaren arloa ere modu globalean menderatzeraigaro den.
|
|
|
Haurrak eta gazteak babesteko, horiei kalte egin diezaieketen programen emisioa gaueko 10ak eta goizeko 6ak bitartera mugatzen da. Halaber, horiek seinalizatu beharra ezartzen da eta, edozein kasutan, programa
|
guztiak
kalifikazioorientagarri bat erakustera behartzen da.
|
|
|
Oinarrizko legeek, aipaturiko Irrati telebistaren Estatutu Legea eta LOT?, gestio modu zuzena eta zeharkakoa bereizi zituzten irratian, bai eta Autonomia ErkidegoeiEstatuaren araberako gestio modu zuzena egiteko aukera ezagutu ere, helburu horrekinezarritako korporazio publikoen bidez59; Udalei, berriz, ekimen pribatuari bezala, zeharkako gestioa egiteko aukera ezagutu zaie.
|
Horien guztien
zehaztapena etaemakida prozesuen ezaugarriak Soinuzko Irrati difusioaren gaineko zenbait PlangintzaTekniko eta horien ondorioz zabaldutako frekuentziak esleitzeko Deialdi Publikoenbidez finkatzen joan dira60 Horrez gain, Irrati Lokalak araupetzen dituzten Legeaketa, azkenik, bereziki, Irrati Digitalen Araudia eta Plan Teknikoa dira Estatu mailanirratia antolatzen duten funtsezko legeak. Horien ondoan, telebistaren kasuan bezala, araudi autonomikoak ere aintzat hartu beharrekoak izango dira61.
|
|
|
Besteak, berriz, zeharkakogestioan emango direla zehaztu da, horretarako dagokion Aginteak zabaldu beharrekodeialdietan eta horien eskuragarritasunaren arabera. Emakidak hamar urtetarako izango dira, sistema analogiko
|
guztietan
bezala, iraupen bereko denbora tartetarako luzagarriak. Halaber, zenbait muga ezarri dira, besteak beste, hedapen estataleko programetan deskonexioen iraupenari dagokiolarik, gehienez jota ere, emisio denboraosoaren %30?, eta enpresen arteko kontzentrazioaren gainekoak (galaraziz, salbuespenetan izan ezik, pertsona fisiko zein juridiko bakar bati hedadura eremu bereko frekuentzia bat baino gehiagoren titularitatea edo horietan parte hartze gehiengodunaizatea).
|
|
|
Irrati
|
hauen guztien
emakida deialdietan, analogikoetan zein digitaletan Estatuakezartzen dituen eskakizunek eta baremoek, arlo tekniko ekonomikoak jorratzen dituztegehienbat. Baita kontzentrazioarena eta nazioartekotzearena ere69 Edukien gainekobetebeharrak, berriz, Irrati telebistaren Estatutu Legean zehaztutako irizpideetara mugatzen dira.
|
|
|
Autonomia Erkidegoetako deialdietan, aparteko eskakizunak ere ezartzendira, hizkuntza berezitua dutenetan bereziki. Hortaz, kultura eta, dagokionean, hizkuntza propioaren garapenari egindako ekarpenak nahitaezko baldintza bihurtu dira edo, gutxienez, baremoetako osagai70 Hala eta
|
guztiz
ere, Katalunian bakarrik jo da kuotalinguistiko zehatzak ezartzera, emisio orokorren zein musikakoen gainean71 Horrekinalderatuta, oso ahulak dira Euskadiko Autonomia Erkidegoan eta Nafarroakoanezarritako baremazio irizpideak eta hizkuntz eskakizunak.
|
|
|
Araudiari dagokionean, ordea, irizpide politiko, sozial eta kultural zehatz batzuenaraberako sektorearen ordenamendu orokorraren ikuspuntutik alegia, edo irratiak etatelebistak botere politikoarekiko duten autonomiaren aldetik, urrun daude oraindikEuskadi edo Nafarroa Kataluniako Erkidegoak ezarritako mailatik. Hala eta
|
guztiz
ere, aukera hori sistema estatalaren antolamenduak baldintzatzen du betiere, telebista lokalen edota sistema digital berrien arauketek erakusten duten moduan. Estatu mailakoikuspegiak, komunikazio taldeen interesak eta garapen tekniko azkarrak izan dutelehentasuna irrati/ telebista zerbitzuen oreka, bideragarritasun ekonomiko eta interessozialaren gainetik, sistema autonomikoak estatalekiko konkurrentzia marko zorobatean murgiltzera behartuz, eta Estatu mailako zerbitzuak, berriz, Autonomia Erkidegoen edozein eskuduntzetatik kanpo uzteaz gain, horiekiko inongo betebeharretatik ere aske utziz.
|
|
|
Ikuspegi hauen arteko indar harremanak aldatuz joan dira, nahiz eta hartutakoneurrietan eta indarrean ezarritako politika
|
guztietan
hirurak presente dauden. Hauexekdira gaur egun politika komunitarioaren ardatzak:
|
|
|
Lurrazaleko irrati analogikoa eragiteko baimena izanda, nazionala izan zein lokala izan?, zehaztutako eremuan, izaera bereko zerbitzu publiko eta baimendu
|
guztien
entzuleria potentzial metatuen%10etik gorako entzuleria bereganatzea.
|
|
|
Lurrazaleko irrati digitalak eragiteko baimenak izanda, nazionalak izan zein lokalak izan?, horien entzuleria potentzial metatua, zehaztutako eremuan, izaera bereko zerbitzu publiko etabaimendu
|
guztien
entzuleria potentzial metatuen %10etik gorakoa izatea.
|
|
|
Fondo hau, halaber, ekipamenduenerosketa finantzatzeko erabil daiteke. Hala eta
|
guztiz
ere, ez da nahikoa. Hain zuzen ere, IrratiAsoziatiboen Elkarteak berak derrigorrezkoa jotzen zuen fondoaren zabaltzea, ikus entzunezkoen legeberrian ezarri litzatekeen zerga berri baten bidez (ikus Frantziar Estatuko irrati asoziatiboenelkartearen web orria:
|
|
|
Telebista Pribatuaren legeak, %25 muga ezartzen zuen, eta baita akzio
|
guztiak
nominatiboak izanbehar zirela ere. Arau hauek 50/ 1998 Legeak eraldatu zituen, abenduaren 30ekoak, aurrekontuaklaguntzen zituenak hain zuzen.
|
|
|
Hurrenez hurren, 8/ 1996 Legea, uztailaren 5ekoa, eta 320/ 1996 Dekretua, urriaren 1ekoa, biakGeneralitatearenak. Arau hauen eraginkortasuna txikia da errealitatean, baina hala eta
|
guztiz
ere baliosinboliko garrantzitsua dute. Garrantzitsuagoa da, horregatik, katalanera bikoiztutako filmak eta telesailakere ematen hasteko, duela gutxi Generalitateak berak martxan diren Plataforma digitalekin (satelitebidezkoak zein lurrazalekoak) eta kable sistemetarako programa hornitzaileekin sinatutako hitzarmena.
|
|
|
Honek, azken batean, finantzaketamistoa erabili ahal dutela esan nahi du, nahiz eta finantzaketa publikoa, zerbitzupublikoak finantzatzera joango dela ziurtatu den. Europako Batzordearen Ebazpenean, bide beretik, zerbitzu publikoaren garrantzia berretsi etagarai digitalean ere zerbitzu publikoek kalitatezko zerbitzuak eskaintzen jarraitzeko kapazitatea izan behar dutela zehazten da; halaber, publiko
|
guztientzako
zerbitzuak eskaintzean, legitimotzat jotzen du ebazpen horrek zerbitzupublikoek ere entzuleria zabal batera heltzeko ahaleginak egitea76.
|
|
|
Baina, atal honen sarreran aipatu den bezala, enpresen arteko kontzentratzea etanazioartekotzea dira gaur egun sektore honetan agintzen duten dinamika nagusiak.Komunikabide ezberdinak talde multimediatiko gutxi batzuen eskuetan biltzea dakarhorrek, askotan nazioarteko dimentsioak hartzen dituztenak. Hala eta
|
guztiz
ere, egitura politiko ekonomiko eta erregulazio ezberdinak direla medio, Estatuek enpresenkontzentratze eta nazioartekotze prozesu berezituak mugatzen dituzte eta, ondorioz, Frantziar eta Espainiar Estatuetan enpresa egitura eta kategoria ezberdinak aurkitukoditugu.
|
|
|
Halaber, kontuan hartu beharreko beste faktorea, araupetze prozesu
|
horretan guztian
gertatu direninteresen arteko gatazkak dira, zeinen ondorioz, irratigintzaren bilakaera, praktikan, oso kontradiktorioaizan den, batzuetan legedia zuzen jarraituz baina bestetan horri muzin eginez. (MARTI, J.M., BONET, M., 2000:
|
|
|
Halaber, beharrezkoa izango zaie beti euskara agertzea. Euskarakgutxienez izan duen agerraldia zehazteko, EUSTAT Erakundeak urtero argitaratzen duen EuskalEstatistika Urtekariaren azken alean udalez udal jakinarazten diren datuak erabiliko dira, euskararengutxieneko erabilera portzentajea, bertan azaldutako multzo euskaradun jakin
|
guztien
portzentajeenbatuketaren araberakoa izanik. Halaber, aipatutako euskararen gutxieneko presentziaz gain, gazteeneizuzendutako irratsaioetan, euskararen presentziak EUSTATen datuetan ageri den adin talde horreneuskara ezagutzaren mailaren parekoa izan du gutxienez (138/ 1994 Dekretua, martxoaren 22koa).
|
|
|
duelaurte batzuk ez zituzten aukerak edota eskumenak dituzte gaur egun arlo hauetan eragiteko. Baina, hala eta
|
guztiz
ere, oraindik, Estatuak dira irrati eta telebista sistemenegituraren erantzule eta arduradun nagusiak; alde handiz gainera.
|
|
|
Bi Estatuen artean banatuta egoteak bi araudieta, ondorioz, bi ikus entzunezko sistema arras ezberdinen artean banantzen ditu Ipareta Hego Euskal Herria, Frantziar eta Espainiar Estatuetako sistemen artean, hainzuzen ere. Esandako horrengatik
|
guztiagatik
, irrati eta telebista sistemen bilakaera, eta hortaz, baita araudi markoena ere, oso ezberdinak izan dira batean eta bestean.Desregulazioa, garapen teknologikoa eta deszentralizazioa, eta lurralde batean zeinbestean ikus entzunezko sistemen eraldaketak gidatu dituzten indarrak, lurralde horietako bakoitzeko tradizio eta egituratze modu historiko, politiko eta mediatikoetantxertatuta eman dira, et... Egoera oso ezberdinetan jartzen ditu honek Hego eta Ipar EuskalHerria beren ikus entzunezko sistemak gidatu edota, gutxienez, baldintzatzeko orduan, eta aipatutako balizko Euskal Herriko ikus entzunezko komunikazio esparrua irudikatzeko orduan.
|