|
2000
|
|
|
Liburuak, fitxak... izan zituen baliabide. Ilazki euskaltegian
|
ere
aritu zen, eta maisu izateko ikasketak euskaraz egin zituenez, asko hobetu zuen bere euskara. Euskara ikasteko ze estrategia erabiltzen zituen jakite aldera, edo euskaraz ari denean, hobetzeko zer egiten duen ezagutu asmoz, honako galdera hauek egin dizkiogu.
|
|
2001
|
|
|
Hala
|
ere
, Pillay andreak oso jarrera kritikoa azaldu zuen presidente beltzak eman zuen apartheid krimenen amnistiaren aurrean. Ez zegoen ados, ezin irentsizko pilula zen harentzat.
|
|
|
Hauek ez omen dira, oraingoz, genozidioaren barruan sartzen. Dena dela, delitu ekonomikoak
|
ere
zigortu egin lirateke. Haren esanetan, ezin ditugu begiak itxi Afrikako pobrezia ikaragarriaren aurrean.
|
|
|
Hark dioenez, ez zen tutsien aurkako hutuen ustekabeko mendekua izan, bat batean sortua. Munduan hori horrela zabaldu bada
|
ere
, epaiketan besterik azaltzen da. Sarraskia goitik izan zen antolatua.
|
|
|
Hori da epaitegi horren muga. Dena dela, Nazio Batuen epaitegi horretaz aparte, Ruandako epaitegi nazionalak
|
ere
ari dira gertatutakoak argitzen, 115.000 kasu baino gehiago aztertu dituzte eta epaitu. Hego Afrikako Egiaren Batzordean bezala, Ruandan ere delituak argitu egin nahi dituzte, eta horretan ari dira.
|
|
|
Dena dela, Nazio Batuen epaitegi horretaz aparte, Ruandako epaitegi nazionalak ere ari dira gertatutakoak argitzen, 115.000 kasu baino gehiago aztertu dituzte eta epaitu. Hego Afrikako Egiaren Batzordean bezala, Ruandan
|
ere
delituak argitu egin nahi dituzte, eta horretan ari dira.
|
|
|
Indarkeria ez da politikoen aldetik bakarrik sustatu, negozioen eta multinazionalen munduko zenbaitek
|
ere
parte hartu zutela argi geratu da. Esate baterako, Tea Factory ko Alfred Musema zuzendaria betiko kartzelara zigortua izan zen, hiltzeko eta bortxatzeko aginduak eman zituela frogatuta gertatua baita.
|
|
|
Epaitegiaren akatsik handienetakoa motelegia dela, dio Pillay epaileak. Eta horixe bera gertatzen dela beste zenbaitetan
|
ere
, Jugoslavia ohian gertatu zen sarraskia ikertzeko eratu den epaitegian, esate baterako. Baina, hori bai, kontu bat azpimarratzen du Pillay epaileak, alegia, Jugoslavia.ohian ez bezala, Ruandan gauza bat erdietsi dela.
|
|
|
Baina, hori bai, kontu bat azpimarratzen du Pillay epaileak, alegia, Jugoslavia.ohian ez bezala, Ruandan gauza bat erdietsi dela. Izan
|
ere
, Ruandan goi mailako kargudunak eta agintariak ere epaitzea lortu dute, eta Jugoslavia ohian ez.
|
|
|
Baina, hori bai, kontu bat azpimarratzen du Pillay epaileak, alegia, Jugoslavia.ohian ez bezala, Ruandan gauza bat erdietsi dela. Izan ere, Ruandan goi mailako kargudunak eta agintariak
|
ere
epaitzea lortu dute, eta Jugoslavia ohian ez.
|
|
|
Arrazoiak asko izan daitezke, baina gerra horietako biktimak gehienbat emakumeak dira, eta besteak beste, umeen egoeraz arduratu behar izaten dute. Pillay.re esanetan, batez
|
ere
emakumeak ari dira kontzientzia berri bat sortzen. Seattlen Munduko Komertzio Erakundearen aurkako protestak gertatu aurretik, askoz ere lehenago, Afrikako emakumeak protesta bizian aritu ziren munduko zenbait erakunderen aurka:
|
|
|
Pillay.re esanetan, batez ere emakumeak ari dira kontzientzia berri bat sortzen. Seattlen Munduko Komertzio Erakundearen aurkako protestak gertatu aurretik, askoz
|
ere
lehenago, Afrikako emakumeak protesta bizian aritu ziren munduko zenbait erakunderen aurka: OMC, Banku Mundiala, FMI?
|
|
|
OMC, Banku Mundiala, FMI? Japonian
|
ere
manifestapen berberak egin zituzten munduko krimen ekonomikoen aurka.
|
|
|
Hala
|
ere
, legedia poliki poliki aurrera omen doa. Pillay epaileak poz berezi bat azaldu nahi du:
|
|
|
Gurasoen etxera itzuli behar izan zuen. Hain gazte bizi alargun geratzeak, arazo handiak ekarri zizkion, batez
|
ere
atzetik zebilzkion gizon izena merezi ez zutenen aldetik. Nahi zutena lortzerik ez eta haren izena zikindu eta fama txarra gupidarik gabe zabaldu zuten.
|
|
|
Bandolero haiek ez zuten gaiztakeria asmo txarrez egiten, aberatsei kendu eta pobreei ematea zen kontua. Phoolan
|
ere
horretan aritu zen, gizaseme jantzian, bibote eta guzti. Inguruko terratenienteek Vikram hil egin zuten eta Phoolan preso sartu.
|
|
|
Handik hilabete batzuetara, Behmai ko sarraski famatua gertatu zen, 32 terrateniente akabatu zituzten. Frogarik gabe, baina Phoolan
|
ere
kartzelan sartu zuten.
|
|
|
Ordurako sona handia zuen eta jendeak mirespena handia zion lurralde osoan, batez
|
ere
kasta marjinatuen artean,, bandoleroen erregina, esaten zioten.
|
|
|
Txinan aurkitu zuen lore hori. Baina beste zerbait
|
ere
aurkitu zuen, alafede, panda hartza!
|
|
|
Animaliei eskainitako alean ezin bada falta Aita David gisara ezagun dena mundu osoan, batez
|
ere
zientzialarien artean. Iaz mende bat bete zen hil zela, 74 urterekin.
|
|
|
Beste animalia batzuk
|
ere
aurkitu zituen Ezpeletakoak, zomorro bitxi bat, ibis bat, txoriak, arrabio bat, makako bat, orein antzeko bat, Elaphurus davidianus izena duena. David-en omenez?
|
|
|
Panda hartza
|
ere
halaxe dago, betiko galtzeko arriskuan, 1.000 eskas baitaude aire librean, eta beste 100en bat zoologikoetan. Eta hobe dute biziaraztea panda, ze Txina turismoari ateak zabaltzen ari da, eta horretarako, beren burua, pandaren herri?
|
|
|
Txina eta Europa
|
ere
alderatu zituen. Bere azterketei esker, jakingo du Txinan arrain espezie gehiago daudela Europan baino, zomorroekin, aldiz, alderantziz gertatzen dela.
|
|
|
Bere azterketei esker, jakingo du Txinan arrain espezie gehiago daudela Europan baino, zomorroekin, aldiz, alderantziz gertatzen dela. Eta zomorroen antzera landareekin
|
ere
.
|
|
|
Landaretza eta faunaren ikerketa aipatzen delarik, ezin da bazterrean utzi aita Daviden ekarria, batez
|
ere
Txinan. Ia 1.300en bat txoriren berri eman zuen eta, beste 9.500 zamarki eta mumurena, 200 ugaztunena?
|
|
|
Elkartekoak, herkidearen bidaiei jarraiki, Txinan izan zirenean, Baoxing Frantziako Zientzia Akademiak taldekide urgazle izendatu zuen? baditu sari gehiago
|
ere
. Izan ere, Parisko hainbat museo ederki hornitu zituen Aita Davidek.
|
|
|
baditu sari gehiago ere. Izan
|
ere
, Parisko hainbat museo ederki hornitu zituen Aita Davidek. Naturista zen, baina zoologo batez ere, eta geologiaz ere dezente zekien, botanikaz, meatzeei buruz.
|
|
|
Izan ere, Parisko hainbat museo ederki hornitu zituen Aita Davidek. Naturista zen, baina zoologo batez
|
ere
, eta geologiaz ere dezente zekien, botanikaz, meatzeei buruz.
|
|
|
Izan ere, Parisko hainbat museo ederki hornitu zituen Aita Davidek. Naturista zen, baina zoologo batez ere, eta geologiaz
|
ere
dezente zekien, botanikaz, meatzeei buruz.
|
|
|
Giuseppe Verdi 1813ko urriaren 10ean jaio zen, Po ibaiak inguratzen duen Parma herrian, Italiako iparraldeko Emilia Reggia eskualdean. Gurasoak ez ziren aberatsak, pobreak
|
ere
ez. Aita ostalari xume bat zen, ama irulea. Ez zen lehendik familia hartan musikarako inolako tradiziorik.
|
|
|
Giuseppe mutil koskorra zela, On Pietro Baistrocchi herriko Bikarioak oinarrizko gai batzuk sartu zizkion buruan, eta bihotzean: irakurtzen irakatsi zion, latinezko gauza batzuk eta musika pixka bat
|
ere
bai, Parrokiako organista baitzen. Hamar urte egin zituenean, gurasoek sorlekutik gertu zegoen Bussetoko institutuan matrikulatu zuten.
|
|
|
Verdi ez zen geldirik egotekoa, eta beti aurrera egiten zuen, batere kikildu gabe. Ausardia
|
ere
erakutsi zuen. adibidez, Rossiniren Sevillako barberua operarako obertura berri bat egin zuenean. Pixkanaka pixkanaka txiki geratu baitzitzaion Busseto herria musikagile gazteari, 1832ko udaberrian Milanera joan zen, kontserbatorioan ikasteko asmoarekin, Bussetoko adiskide batzuen laguntzari esker.
|
|
|
Horretarako, batera eta bestera mugitu beharra zuen, antzokietako arduradunak bereganatzeko. Presa
|
ere
handia zuen, ikusten baitzuen lan horietan berandu samar hasia zela. 25 urte zituen garai hartan, eta adin horretan Rossinik hogei bat opera estreinatuak zituen, eta Donizettik 20 urte egin baino lehen antzerki obra batzuk eginak.
|
|
|
Lortu zuen azkenean La Scala mitikoan Oberto conte di San Bonifazio bere lehen opera estreinatzea, eta jendea oso pozik atera zen. Baina, hasieran gauzak ez dira askotan hain samurrak izaten, eta ustekabeak
|
ere
maiz gertatzen dira. Bere lehenengo operaren arrakasta gozatu ondoren, Un giorno di regno bigarren operarekin sekulako porrota izan zuen, lur jota geratzeraino.
|
|
|
Gainera, egun haietan semea eta alaba hil zitzaizkion, eta handik hilabete batzuetara, emaztea. Hala eta guztiz
|
ere
, ez zuen etsi, ta gogoz heldu zion berriro lanari. 1842an, 29 urte zituela, Nabucco ospetsua estreinatu zuen.
|
|
|
1859an bigarren aldiz ezkondu zen, Giuseppina Streponi kantariarekin. Lehendik
|
ere
elkarrekin bizi ziren, jendearen esamesei inolako jaramonik egin gabe. Geroxeago, Cavour ministro piemontear eta Italiako Batasunaren arkitektoak, postu bat eman zion Italiako Parlamentuan.
|
|
|
Urtero udaberrian, lorontziak ekartzen zituzten lore berriekin. Jauregia eta kapilla
|
ere
berritu zituen..
|
|
|
Kanpoko arbola baino ugariagoa da bertakoa, pagoa batez
|
ere
, eta haritza. Kanpoko arbolen artean badira Amerikatik ekarritakoak, Txinatik...
|
|
|
Kanpoko arbolen artean badira Amerikatik ekarritakoak, Txinatik... Bertizen dago, baita
|
ere
, Libanoko zedro handia, 165 Foru Dekretuak Monumentu Natural izendatua 1991n. Bertizko berezko fauna honako animaliok osatzen dute:
|
|
|
Hala zioen Zigaren azken nahiak: ' Fundazio batentzat izanen da, bertan erretiroa izan dezaten hamabi apez adindu edo ezinduk'; Bertizarana eta Baztan bailaratakoek lehenbizi, eta, modurik baldin bada, Bidasoa eskualdea deitzen den horretako bertze horietakoek
|
ere
bai'. Fundazio hori aurrera eramateko Juntaren buru Iruñeko Elizbarrutiko gotzaina izendatu zuen.
|
|
|
Fundazio hori aurrera eramateko Juntaren buru Iruñeko Elizbarrutiko gotzaina izendatu zuen. Fundazioaren esku geratu zen liburutegia
|
ere
. Hala dio Andoni Esparzak erreportaje hau egiteko baliatu dugun Bertizko Jaurerria (Bidasoa Ikerketa Zentroaren Koadernoak, 3 zenbakia) liburuak:
|
|
|
Hala dio Andoni Esparzak erreportaje hau egiteko baliatu dugun Bertizko Jaurerria (Bidasoa Ikerketa Zentroaren Koadernoak, 3 zenbakia) liburuak: ' Ziga kultura handiko gizona zen, eta gaztelania eta euskaraz gain, bertze hizkuntza batzuk
|
ere
bazekizkien: haren liburutegian badira liburu franko frantsesez, ingelesez eta alemanez'.
|
|
|
Herri xeheak esaten zuen Zigak txaletetik Iparraldeko hondartzetako emakumeak ikusten zituela katalejo indartsu batez. Izan
|
ere
, txaleta tontor batean dago, eta udan ikusmira ederraz goza daiteke handik: esandako hondartzak, Pirinioak, Orhi mendia...
|
|
|
4) Ezin ibiliko da barrutian autorik, motorik edo karruajerik, bertako zerbitzukoak salbu. Ezta' mendi festarik' antolatu
|
ere
, maiz' gehiegikeria onartezinak' ekartzen baitituzte' moralaren aldetik'. 5) Hartzaileak ezin izango ditu lurrak saldu ezta errentan eman.
|
|
|
Bortz anai arreba izan zituen Pedro Zigak. 1894an Zuzenbide Doktore titulua eskuratu zuen Madrilen, ikasketak Bartzelonan hasi bazituen
|
ere
. Dorotea Fernandez Morales-ekin ezkonduta aberats bihurtu zen Pedro Ziga, eta ez zuen legelari gisara aritu beharrik izan.
|
|
2002
|
|
|
Otsailean jaio zen Katalina Erauso, orain dela 410 urte. ' Monja alférez' izenez ezaguna bazen
|
ere
, ez zen moja izan, ihes egin baitzuen komentutik moja bihurtu aurretik.
|
|
|
Telletxea Idigoras historiagileak 1625koak fidagarriagoak direla dio. Izan
|
ere
, hiru idatziak ez datoz bat hainbat gertakaritan. Adibidez, 1624koan neba hiltzen du Katalinak, eta ihesi dabil.
|
|
|
Garai hartan oso gaizki ikusita zegoen Europako neskek garçon eran janztea. Frida
|
ere
gizaseme jantzian azaltzen zen, segur aski hankako akatsa nolabait ezkutatzeko, horrek jendearen esamesak sortzen bazituen ere. Horrezaz gain, 1925eko zorigaitzeko istripuaren ondorioz, erabat aldatu zen bere bizimodua:
|
|
|
Garai hartan oso gaizki ikusita zegoen Europako neskek garçon eran janztea. Frida ere gizaseme jantzian azaltzen zen, segur aski hankako akatsa nolabait ezkutatzeko, horrek jendearen esamesak sortzen bazituen
|
ere
. Horrezaz gain, 1925eko zorigaitzeko istripuaren ondorioz, erabat aldatu zen bere bizimodua:
|
|
|
Horrezaz gain, 1925eko zorigaitzeko istripuaren ondorioz, erabat aldatu zen bere bizimodua: igeltsuzko kortse latzak soinean, ohean denboraldi luzeetan egotea, gurpil aulkian nolabait ibili beharra, egin zizkioten 32 ebakuntza, batez
|
ere
oinaze mingarriak jasan behar izan zituen.
|
|
|
Egoera horretan koadroak pintatzeari ekin zion, eta harreman estuak izan zituen zenbait artistarekin: José Clemente Orozcorekin, David Alfaro Siqueirosekin, eta batez
|
ere
, Diego Riverarekin. Honek 43 urte zituela, eta Fridak 22, elkarrekin ezkondu ziren.
|
|
|
Zapalkuntza kolonialaren pean mendeak pasa ondoren, herriaren gogo nazionala esnatu egin zen. Artea
|
ere
nazio baloreak sustatzeko giroaren eragile garrantzitsua izan zen: sustrai indigenak, historia, berdintasun etnikoa eta soziala, pintore handien muralak garrantzi handikoak izan ziren.
|
|
|
Horrek guztiak sekulako eragina izan zuen Fridaren bihotzean
|
ere
. Aitaren aldetik odola alemana zuen, baina mestizoen itxuran azaltzea gustatzen zitzaion:
|
|
|
Ebakuntza mordoa pairatu zituen, hanka bat
|
ere
moztu behar izan zioten.
|
|
|
' Biziaren indarrak ezin dira pribatizatu; nola liteke bizia patentatzea?'. Argudioak oso garbiak dira, baita metodoa
|
ere
, demokrazia azken muturreraino eramanez. Mila auzi irabazi ditu epaitegietan eta kaleetan' Lurra ez da gure arerioa' lelopean.
|
|
|
' Nire erlijioa justizia da eta espezie guztiak babestea. Niretzat, jendea jainkotiarra da, izadia
|
ere
bai. Horregatik ikasi nuen fisika, eta horrek ekologiara eraman ninduen.
|
|
|
" Qatar-en
|
ere
ikusi nuen arduradunak arazoak ezkutatzen saiatzen zirela, horregatik asko murriztu zituzten akreditazioak berak ere. Hala ere, erakunde ez gobernutarretako ehun bat kide bildu ginen, erabat kontrolatuta geunden, ordea.
|
|
|
" Qatar-en ere ikusi nuen arduradunak arazoak ezkutatzen saiatzen zirela, horregatik asko murriztu zituzten akreditazioak berak
|
ere
. Hala ere, erakunde ez gobernutarretako ehun bat kide bildu ginen, erabat kontrolatuta geunden, ordea.
|
|
|
" Qatar-en ere ikusi nuen arduradunak arazoak ezkutatzen saiatzen zirela, horregatik asko murriztu zituzten akreditazioak berak ere. Hala
|
ere
, erakunde ez gobernutarretako ehun bat kide bildu ginen, erabat kontrolatuta geunden, ordea. Dena dela, protesta ekitaldiak burutzen genituen biltzarrak egiten zituzten hotelaren aurrean, zenbait lelo aldarrikatuz:
|
|
|
Hain zuzen
|
ere
, gerra garai honetan hori planteatzea utopia hutsa dela esaten zaionean, Vandana andreak batez ere gerran inolako errurik eta zerikusirik ez duen jendeak sofritzen duela erantzuten du. Atzo Iraken, gaur Afganistanen, eta bihar non?
|
|
|
Hain zuzen ere, gerra garai honetan hori planteatzea utopia hutsa dela esaten zaionean, Vandana andreak batez
|
ere
gerran inolako errurik eta zerikusirik ez duen jendeak sofritzen duela erantzuten du. Atzo Iraken, gaur Afganistanen, eta bihar non?
|
|
|
Beldurra biziaren indar librearen eta garapenaren aurkakoa da. Beldurra askatasunerako izua da, eta orain legeak, giza askatasun eskubideak murrizteko egiten dira, hain zuzen
|
ere
. Hori da denok etsai edo terrorista potentzialak garela adierazteko beste modu bat.
|
|
|
Dibertsitatearen baloreak gustatzen zaizkit, jendea bere jarreraren erantzule bihurtzen duen dibertsitatearena. Afganistango gerra, aldiz, dibertsitatearen aurka dago, baina bestela badirudi
|
ere
, jarrera horrek ez du etorkizunik".
|
|
|
Eta horrekin batera ikasi dute gozamena dela izadiaren barietatea eta bizi formak errespetatzea. Horiek oso aberatsak eta anitzak dira, eta ez dira inoiz
|
ere
erabateko kontrolpean egongo.
|
|
|
Gure planeta izan daiteke denon etxea. Hori da, hain zuzen
|
ere
, globalizazioak suntsi dezakeena.
|
|
|
James Brown," Mr. Dinamita" ezizenez
|
ere
ezaguna, 1933ko maiatzaren 3an jaio zen Estatu Batuetako Georgian, Macon herrian, auzo marjinal batean bizi zen familia txiro batean. Gaztetxo zenetik era askotako lanetan aritu behar izan zuen, eguneroko ogia nolabait irabazteko.
|
|
|
Gaztetatik
|
ere
hasi zen musika lantzen. 40ko hamarkadaren azken urteetan gospel generoa abesten hasi zen, eta zenbait musika tresna jotzen ikasi zuen: perkusioa, organoa eta pianoa.
|
|
|
Merkatu estatubatuarrean hain ezaguna ez bazen
|
ere
, berrogeitaka urrezko disko grabatu zituen. Please, Please, Please (1956) diskoak egundoko arrakasta izan zuen Britainia Handian, eta baita Estatu Batuetan ere.
|
|
|
Merkatu estatubatuarrean hain ezaguna ez bazen ere, berrogeitaka urrezko disko grabatu zituen. Please, Please, Please (1956) diskoak egundoko arrakasta izan zuen Britainia Handian, eta baita Estatu Batuetan
|
ere
. Rhythm and blues merkatuan ere arrakasta handiko abestiak egin zituen:
|
|
|
Please, Please, Please (1956) diskoak egundoko arrakasta izan zuen Britainia Handian, eta baita Estatu Batuetan ere. Rhythm and blues merkatuan
|
ere
arrakasta handiko abestiak egin zituen: Prisioner of Love (1963), I Got You (1965), Cold Sweat (1967) eta beste asko.
|
|
|
Ikuskizun musikaletan
|
ere
egin zituen hainbat lan interesgarri. Esate baterako, 1962ko urriaren 24an bere musika taldeak kontzertu gogoangarri bat eskaini zuen New Yorkeko Apollo antzoki ospetsuan.
|
|
|
Parte hartu zuen zinemagintzan
|
ere
: 1980an The Blues Brothers filmean, John Belushi eta Dan Ayrkroid ekin batera.
|
|
|
Egin zuen lan bikainarekin berotuta, agintari naziek 1936ko Joko Olinpikoak filmatzeko ardura eman zioten. Artean ez ziren Joko Olinpikoak inoiz
|
ere
filmatu. Joseph Goebbels propaganda ministroari alderdia eta espiritu nazia munduaren aurrean goresteko gertaera handi hura aprobetxatzea otu zitzaion. Oso ongi lotu zituen Lenik kirolaren estetika eta gogoeta filosofikoa, gertaera olinpikoaren aintzarako. Behin eta berriz esan ohi da Lenik asko lagundu ziela nazien arraza garbitasunaren eta alemaniarren botere ikusgarriaren aldeko idealak finkatzen.
|
|
|
Joseph Goebbels propaganda ministroari alderdia eta espiritu nazia munduaren aurrean goresteko gertaera handi hura aprobetxatzea otu zitzaion. Oso ongi lotu zituen Lenik kirolaren estetika eta gogoeta filosofikoa, gertaera olinpikoaren aintzarako. Behin eta berriz esan ohi da Lenik asko lagundu ziela nazien arraza garbitasunaren eta alemaniarren botere ikusgarriaren aldeko idealak finkatzen. Baina, haren mezuen anbiguotasun handia aitortuta
|
ere
, bidegabekoa da Lenik arioak ez zirenak mespretxatu egiten zituela uste izatea. Izan ere, zinegileak, esate baterako, asko nabarmendu zuen Jesse Owens en garaipena, erregimen naziak lehenesten zuen bere errekordun kutunaren ondoan.
|
|
|
Baina, haren mezuen anbiguotasun handia aitortuta ere, bidegabekoa da Lenik arioak ez zirenak mespretxatu egiten zituela uste izatea. Izan
|
ere
, zinegileak, esate baterako, asko nabarmendu zuen Jesse Owens en garaipena, erregimen naziak lehenesten zuen bere errekordun kutunaren ondoan. Owens beltza zen, eta hitler ek ez zuen agurtu nahi ere izan.
|
|
|
Izan ere, zinegileak, esate baterako, asko nabarmendu zuen Jesse Owens en garaipena, erregimen naziak lehenesten zuen bere errekordun kutunaren ondoan. Owens beltza zen, eta hitler ek ez zuen agurtu nahi
|
ere
izan. Gainera, Lenik kamera gizon juduak erabili zituen beti bere filmak egiteko.
|
|
|
Teknikaren mirariak eta narrazioaren eraginkortasunak ahalmen handia dute edertasuna, interes dramatikoa eta kiroletarako grina bat egiteko. Hala
|
ere
, oso gutxik dakite, gaur egun ere emankizunen estetika gidatzen eta zuzentzen duten irizpideak emakume berdingabe bati zor zaizkiola. 101 urte zituela hil zen Leni, 2003an.
|
|
|
Teknikaren mirariak eta narrazioaren eraginkortasunak ahalmen handia dute edertasuna, interes dramatikoa eta kiroletarako grina bat egiteko. Hala ere, oso gutxik dakite, gaur egun
|
ere
emankizunen estetika gidatzen eta zuzentzen duten irizpideak emakume berdingabe bati zor zaizkiola. 101 urte zituela hil zen Leni, 2003an.
|
|
2004
|
|
|
Pablo Neruda nor izan zen eta zer egin zuen hitz gutxitan azaltzea ezinezkoa da, hainbeste eta hainbeste idazlan argitaratu baitzituen eta hain eragin handia izan baitzuen hiritar aske izan nahi zutenen artean. Dena dela, oso laburki bada
|
ere
, zertzelada bat edo beste azalduko dugu hemen goi mailako idazle honen lanari eta bizitzari buruz.
|
|
|
Aita harria garraiatzeko tren bateko gidaria zen, eta gure pertsonaia askotan joaten zen tren horretan aitarekin Txileko Hegoaldera. Orduan hasi zen zuhaitzak, hegaztiak, euria, mendiak eta, batez
|
ere
, harrobietan aitak zapaltzen zituen gizonen egoera gogorra hautematen. Gai horiek eragina handia izango zuten literaturgintzan: idazlanetan eta olerkietan, baita bere giza konpromiso pertsonalean ere.
|
|
|
Orduan hasi zen zuhaitzak, hegaztiak, euria, mendiak eta, batez ere, harrobietan aitak zapaltzen zituen gizonen egoera gogorra hautematen. Gai horiek eragina handia izango zuten literaturgintzan: idazlanetan eta olerkietan, baita bere giza konpromiso pertsonalean
|
ere
.
|
|
|
Bere kontura argitaratu behar izan zuen. Dirurik ez eta etxeko puska apurrak saldu behar izan zituen, aitak opari eman zion ordularia
|
ere
bai. Ordura arte poemak ezizenez idazten zituen aitak begi txarrez ikusten zuelako semeak' ofizio' hori gogokoa izatea.
|
|
|
Giro hartan, Ranguneko (Birmania) kontsul ad honorem izendatu zuten. Geroago, Ekialdeko beste hiri batzuetan
|
ere
izan zen Txileko kontsul: Batavia (Java), Singapur, Colombo...
|
|
|
Garai hartan gatazka sozial asko bizi zen Txilen, sindikatuek
|
ere
herri mugimendu bortitza sortu zuten, eta ikasleen eta intelektualen laguntza handia izan zen. Giro hartan, Ranguneko (Birmania) kontsul ad honorem izendatu zuten.
|
|
|
Pozgarria izan behar zuena tristura, amorru, etsipen bilakatu ziren handik sei urtera. Izan
|
ere
, agintari berriek emakumeei epaile izatea debekatu baitzieten,' irrazionalegiak' omen zirelako andrazkoak, eraman errazak, moldagarriak oso epaia ematerakoan.
|
|
|
Ezin egonak eraginda, giza eskubideak eta batez
|
ere
haurren eskubideak defenditzen hasiko da sasoi horretan. Aldarrikapen ugari egingo ditu, esaterako, aita, edo aitaren sendia, ez dela haurraren jabe' oihukatuko' du eta 1988an haurrak gizabanako direla argitaratuko.
|
|
|
aitak diru kopuru bera ematen zieten semeari eta alabei gastatzeko. Ayatola guztiak
|
ere
ez omen dira berdinak emakumeen eskubideei dagokienez: batzuek sutsu diote emakumea ezin dela etxetik irten gizonaren baimenik gabe, baina beste ayatola batzuek, ordea, zera omen diote, velayate fagí titulua ere lor dezaketela emakumeek, hots, buruzagi goren izan.
|
|
|
Ayatola guztiak ere ez omen dira berdinak emakumeen eskubideei dagokienez: batzuek sutsu diote emakumea ezin dela etxetik irten gizonaren baimenik gabe, baina beste ayatola batzuek, ordea, zera omen diote, velayate fagí titulua
|
ere
lor dezaketela emakumeek, hots, buruzagi goren izan. Emakumeak epaile izateko debekua, berriz, 1991n kendu zuten, amore eman behar izan zuen aginteak.
|
|
2005
|
|
|
Kristautasuna eta humanismoa, beraz. Euskal literaturaren historiaz aritzean
|
ere
ardatz horien inguruan aritu hitz egin behar da?
|
|
|
I. A. Dudarik gabe. Horretan
|
ere
bai. Hori oso ondo esaten zuen Borgesek, historian zehar bi historia besterik ez direla kontatu izan:
|
|
|
Azkenean mundu klasikoa eta mundu kristaua, zalantzarik gabe. Eta hemen
|
ere
bai. Gertatzen dena da, mundu klasiko hori Kontrarreformaren eraginez isiltzen, estaltzen joan zela.
|
|
|
Gainera konexio bat gertatzen da erromantizismoarekin. Berez existentzialismoak Europa osoan izan zuen erromantizismoaren eragin handia eta nolabait
|
ere
iristen dira hona ere erromantizismo horren zantzuak. Erromantizismoa izan da Europan lehenengo korronte modernoa, Ilustrazioarekin batera.
|
|
|
Gainera konexio bat gertatzen da erromantizismoarekin. Berez existentzialismoak Europa osoan izan zuen erromantizismoaren eragin handia eta nolabait ere iristen dira hona
|
ere
erromantizismo horren zantzuak. Erromantizismoa izan da Europan lehenengo korronte modernoa, Ilustrazioarekin batera.
|
|
|
Adibidez, esaten duzu bertso-paperetan izan zela halako literatur sistema baten ernamuin antzeko bat, bazutelako irakurlego zabala. Beraz literaturaren historia egiterakoan
|
ere
testuaz aparte irakurlea ere kontuan izan behar da.
|
|
|
Adibidez, esaten duzu bertso-paperetan izan zela halako literatur sistema baten ernamuin antzeko bat, bazutelako irakurlego zabala. Beraz literaturaren historia egiterakoan ere testuaz aparte irakurlea
|
ere
kontuan izan behar da.
|
|
|
H. Hain justu, liburuaren bukaeran aipatzen duzu gure artean
|
ere
sortzen ari dela irakurle mota berri bat ez duena literatura serio edo sakon bat eskatzen, ezpada kontsumorako literatura, denbora pasakoa. Horretan ere homologazio horretan egongo ginateke, mendebaldeko literaturen parera iriste horretan, eta horrek aldaketak ekarriko dizkio literaturari.
|
|
|
H. Hain justu, liburuaren bukaeran aipatzen duzu gure artean ere sortzen ari dela irakurle mota berri bat ez duena literatura serio edo sakon bat eskatzen, ezpada kontsumorako literatura, denbora pasakoa. Horretan
|
ere
homologazio horretan egongo ginateke, mendebaldeko literaturen parera iriste horretan, eta horrek aldaketak ekarriko dizkio literaturari.
|
|
|
Heziketa humanistiko edo klasiko batetik irakurketa entretenimendu hutsa izatera pasa gara. Garai batean entretenitzeko
|
ere
hainbeste aukera ez ziren oraindik, jo dezagun mende hasieran.Liburua gertuago zegoen. Agian ez zen egongo lehenengo lehenengo mailan, baina bai bigarrenean edo hirugarrenean.
|
|
|
H. Eta etorkizunera begira zerrenda horretan pixka bat behean geldituta
|
ere
zer eskaini dezake irakurketak beste horiek eskaintzen ez dutenik?
|
|
|
Liburuen gainetik, guk geuk erabaki dezakegun horren gainetik lanean ari diren indarrak izugarriak direlako. Globalizazioa esaten dugunean esan nahi du azkenean amerikanoen sistemaren barruan denok harrapatuta gaudela eta horrek nolabait
|
ere
uhin batean bezala gu denok arrastan eramaten gaituela. Euskal literatura txikia da, herri txiki bat da eta eskaintzak ere murritzak dira eta erakarmen handiagoa daukate zabor literaturak, zinetik eta telebistatik datorren literatura txar baina arrakastatsuak.
|