|
2000
|
|
|
Eta iduri zuelarik ezen santa Barbara
|
ere
amaren erranetarat jartzen zela, abuztuko egun eguzkitsu batean hartu genuen Villagrandeko duke ohoragarria, Espainiako Handia, done Jakueren gurutzea eta ez dakit bertze zenbat kondekorazione zituen gizona, nik hamaika bat urte nituela, eta Mattinek, anaiak, hamalau.
|
|
|
Gero, kanpinera itzultzean, Tom hurbildu zait eta, nik ezertxo ere galdegin gabe, jakinarazi dit bidaia hau bere aspaldiko ametsa dela, eta betidanik ezagutu nahi izan duela Mendebaldea, bai parke nazionalak bai hiriak. Horren ondotik azaldu dit San Frantziskotik Los Angelesera, eta handik Mexiko aldera jotzeko asmoa duela, hain zuzen
|
ere
amaren jaioterria ezagu  tzera. Orduan argitu dit bere zinezko izena Tomas dela, baina nik nahi badut Popo deitzeko:
|
|
2001
|
|
|
Geethari furgoneta guztiak poliziaren furgoneta iruditzen zaizkio eta barrura sartu nahi izaten du, berriz
|
ere
amarengana biltzeko.
|
|
|
Eztulak berriz behatzen nituen orduan, aire zirimolari arinaren axolagabetasuna, bake handia nigan hondarrean, leporatzen zidaten seriotasun, umiltasun eta errealismo eskasa, sekula eta nehori ez aitortuak, behingoz goraki ahoskatzea lortzen nuelako. Autoan sar nintekeen, hilik
|
ere
ama saihetsean neukalako ustea kalipu, hargatik ausentzia biluziaz negar zorian noiztenka bilkuretarik etxerakoan. Gau berezi horietan ilunpeetarik jalgi nahi ez zuten Platonen harpeko kide sentitzen nintzen:
|
|
2002
|
|
|
Era berean, alboko etzanerak haurrarentzat mehatxua zekarrela ere zehaztu zen, batez ere jarrera ezegonkorra zelako eta, sarritan, haurrak jarrera pronora pasatzen zirelako. Bestelako arrisku faktoreak Kontrako eragina izan zuen beste jokabide bat ohea gurasoekin partekatzeko ohitura izan zen, batez
|
ere
amak erretzen zuenean; hala, heriotza arriskua 9,25 aldiz handiagoa zen bi faktoreak konbinatzen zirenean. Espainian ere hainbat ikerketa egin dira haurren bat bateko heriotzaren eta ahoz behera lo egitearen arteko erlazioa aztertzeko.
|
|
|
Gimnasiora etorri zitzaidan eta hitzordua ipini zidan. Aitaren eta batez
|
ere
amaren onerako zela esan zidan. Polizia zela uste dut...
|
|
|
– noski –mututu egin zen, Mentxuri espero ez zuen erantzuna eman ziolakoan, baina bestearen isiltasunak behartu zuen jarraitzera– Egia esan, aitarena ez zait hainbeste ardura. Batez
|
ere
amak min ez hartzea gura dut. Bera ez da aita bezain indartsua.
|
|
2003
|
|
|
Hola, Agustin Kardaberaz gipuzkoar jesuitak(), hainbat dotrina eta debozio liburu publikatzeaz gain, Santucho gazte biren S. Luis eta S. Estanislaoren miragarrizco bicitzaren berri onac (1764), eta S. Isidro Achurlari, ta bere Emazte Doña Mariaren bicitza (1766) argitaratu zituen. Idatzita utzi zituen
|
ere
Ama veneragarri Josefa Sacramentu guciz santuarena ceritzanaren vicitza eta vertuteac; eta Azpeitico erri chitez noblearen Gloria paregabeac edo Aita San Ignacioren bicitza laburra, baina argitaratu gabe. Bestetik Joakin Lizarraga Elkanoko nafar apaizak(), S. Francisco Xavierren Bicia eta Jesu Cristo, Maria eta santuen bicitzac idatzi zituen, hauek ere argitaratu gabe geratuz.
|
|
|
Hala ere, adin batetik bestera alde handiak daude: gazteenek, 25 urte artekoek,% 27k aitortzen dute garbiketaz arduratzen dela zuzenean, gehienek onartzen baitute oraindik ere gurasoen etxean bizi direla eta lan horiek beste senitarteko batzuek egiten dituztela, batez
|
ere
amek. Oro har, gehien laguntzen dutenak bikotea(% 23), seme alabak(% 10) eta etxe berean bizi diren beste senitarteko batzuk(% 12) dira.
|
|
|
–Txikia nintzenean amonaren dendan ezkutatzen nintzen, negarrez. Gretaren hankari heldu eta nik
|
ere
ama bat izan nahi nuela oihukatzen nuen. Amona iristen zen, besarkatu egiten ninduen eta, ezer esan gabe, behar nuen maitasunaren pusketak ematen zizkidan.
|
|
|
Baina bihotz ilunak ia eguberri guztietan egiten zaizkit. Batez
|
ere
ama zena hil zenetik. Denbora bai azkar pasa, Jesus, espresak baino azkarrago.
|
|
|
Horrelakoetan goxoki gehiago ematen dizkiote, eta losintxa gehiago ere bai. Batez
|
ere
amaren lagun min horrek.
|
|
|
Askotan, azken urteetan batez ere, bazirudien zuen bisitaldiak ilusioa baino area  go enbarazu egiten ziola, zuen presentziak bere nebulosa hartatik errealitate gordinera etorraraziko balu bezala. Batez
|
ere
ama politika kontuez hasten zitzaionean. Ez da harritzekoa.
|
|
2005
|
|
|
Hilabete batzuk pasatu zirenean, ostera, Milak beste ahizpei
|
ere
amaren kargu egitea eskatu zien. Eta ahizpen aurrean erantzun beharrari uko egin ezinik, Julita eskaini zen ama etxean hartzeko.
|
|
|
Mari Karmen Garmendiak aipatutako emakume idazleak gogoratu zituen eta Etxepare, Garibai, Larramendi eta Azkuerentzat emakumeek, eta batez
|
ere
amek, izan duten eragina nabarmendu zuen. Bukatzeko, emakumearen esparrua zein den esan zuen (etxea, dudarik gabe), eta mistikan ere oso andre baliotsuak egon direla gogoratu zuen.
|
|
|
Badaki ez duela inoiz
|
ere
amaren tokia beteko.
|
|
|
Negarrez hasi zen ostera
|
ere
ama.
|
|
|
Haur ttikiaren amak kapazuaren ondoko lanpara piztu zuenean, erabat lur jota geratu zen Raymond Carver: umea
|
ere
amaren iguala zen behin esnatu eta ahoa irekiz gero, hesola okertu eta altuera ezberdinetan landatuak ziruditen hortzoiak doi zulatzen zituzten bere hortzek.
|
|
2006
|
|
|
zaintzeko. Kumea
|
ere
amarengana doa, arriskuari igarrita.
|
|
|
Zalantzarik gabe, aita edo ama bihurtzeak erabateko aldaketak dakartza mailaguztietan: emozionalak, kognitiboak, jokabidezkoak, eta fisikoak
|
ere
amaren kasuan. Horietako batzuk mementokoak dira, besteak beste, haurdunaldiko aldaketafisikoak?; beste batzuk, ordea, itzulezinak dira, agian nabarmenenak, haurrekikoeratzen den lotura afektibo berezia, bizimoduaren aldaketak?.
|
|
|
Urtebeterako zihoan atzerrira eta amak erabaki zuen aitaren gaixotasunaz ezer ez esatea bera bueltatu arte. Hori
|
ere
amak bakarrik irentsi zuen. Izekori Alemaniara bidaltzen zizkion eskutitzetan azaldu zion ez zituela seme alabak arduratu nahi.
|
|
|
Xabierrek bezala, izekok
|
ere
ama ospitaletik irtetean zer gertatuko den galdetu dio. Arratsalde osoa erredakzioan igaro ondoren, ospitalera abiatu da izekoren bila eta autoan, etxerako bidean, atera du gaia.
|
|
|
Tamalgarria dela benetan. Kontatu diola baita
|
ere
ama bakarrik bizi dela senarra hil zitzaionetik, eta hori bai dela tamalgarria, bakarrik bizitzea. Bera amarekin bizi dela azaldu dio ondoren, baina orain hemen daudela, ama behaketan daukatela...
|
|
|
Triste dago gaur
|
ere
ama. Tristea" da"," dago" baino gehiago.
|
|
|
Gero normalitate puskatu bat berregin nahi izatea bezalakoa izan zen, eta horrek ere lanak, eta esango nuke zauria ez zela inoiz erabat itxiko ulertu genuen egunean bukatu zirela lan horiek, eta handik aurrera arnasa hartu –batez
|
ere
amak arnasa sakon hartu– eta jada esan ahal izan genuen, familia bat gara, familia normal bat gara. Egia esan, ordurako ni ez nintzen etxean bizi, eta arrebak ere uste dut handik gutxira utzi zuela gurasoen etxea.
|
|
2007
|
|
|
“Haiek erabakitzen dute une bakoitzean zer egin nahi duten eta nola”, azpimarratu du Itziarrek. Bestalde, Luisek, 40 urteko agintariak, aitortu du “askoz hobeto” bizi dela, ez baitu “batez
|
ere
amaren gainean”, egunean zehar hatza zulatzeko zain, diabetikoa delako. Onartzen du, oraingoz, pertsona bat behar duela laguntzeko, baina itxaropentsu agertzen da, modu autonomoan bizi daitekeen eguna “egunen batean” irits dadin.
|
|
|
Ez behintzat inguruan nor dabilen aurrez begiratu gabetan. Haur itsusia amarentzat beti eder den antzera, haurrarentzat
|
ere
ama beti baita eder.
|
|
2008
|
|
|
A, ez da horregatik, fiskalak esku hartzeko emakumeak hilda edo hiltzear edo elizak birjina aitortua izan behar du. Emakume bat bakarra al da bertutetsua ala beste denek
|
ere
ama, lagun, langile… izateko dohainak dituzte. Ama eta birjina izan omen zen hark hainbeste argi emandako elizak, zer egin zuen, Pio XII Aita Santuak nazismoa publikoki onartu zuenean, 60 milioi hildako eragin zituen II. Mundu Gerra ostean?
|
|
|
izerdia eta hazi likitsa, espasmoak eta txorabioak. Hartan
|
ere
Ama Birjina eredu: Espiritu Santuak hartua, argiak kristala hartzen duen bezala, kristala zeharkatuz, bai, baina kristala hautsi gabe, egitezko egite ezin garbiagoan.
|
|
|
–Zu
|
ere
amarekin eta kalonjearekin ados egongo zara, jakina: Natividadekin, alegia?
|
|
|
nik neuk jarri diot ama zerurako bidean, eta hara nola erantzuten didan gizonak?! Ernestinak, gainera, are minduagoa behar zuen, aurretik
|
ere
ama nagusiaren errieta gupidarik gabekoa pairatu behar izan zuelako: –Frai Millanen amaren arima purgatoriotik zerura joaten ikusi duzula?
|
|
|
Kapitaina, luzaroan halako enbarazua egin ziguna, gaiztoek kalte egiterik ez duten lekura joana zen. Squireak esanda, gauza guztiak konponduta zeuden, taberna barruko gelak eta atariko entseina pintatu berriak, eta altzari batzuk ere gehitu zituzten, batez
|
ere
amarentzako besaulki eder bat barra ondoan. Eta taberna mutil bat ere aurkitua zioten, ni joandakoan laguntza premian gerta ez zedin.
|
|
|
Animo! Ni
|
ere
ama naiz, eta jabetzen naiz egoeraz.
|
|
|
Amek osatutako laguntza sare bat arduratzen da GIBaz kutsatutako beste emakume batzuei laguntzeaz. Elkarrekin hiesaren estigmari aurre egiten eta bizirik irauten saiatzen dira.' Kalkuluen arabera, 530.000 haur GIBaz infektatu ziren 2006an, batez
|
ere
ama semearen transmisioaren bidez. Tratamendurik gabe, haur horien erdiak hil egiten dira 2 urte bete baino lehen. Ama gehienek ez dute antirretrobiralik hartzen haurdunaldian, estigmaren beldur direlako eta eskura duten informazio gutxi dutelako.
|
|
|
Haurrentzako janari laten epoxi estaldurari dagokionez, kezka orokorra da, eta Gobernuak proposatu du elikagaien eta kimikaren industriarekin lan egitea, BPA maila murrizteko edo ontzientzako teknologia alternatiboak aurkitzeko. Erantzun asko eman gabe daudela eta herritarren nahia zer gertatzen ari den jakitea dela jakinik, Gobernuak ikerketa egokiak finantzatuko ditu, batez
|
ere
amari, umekiari, jaioberriei eta bularreko umeei buruzkoak, arazoa sakonago ezagutzeko. Kanadako osasun agintarien arabera, ikerketen helburua izango da “esposizio iturriak eta mailak hobeto definitzea, bai eta erakusketa horiek eragina izan dezaketen puntu nagusiak ere”.
|
|
|
Garai hartan, amarekin bizi zen, gurasoak banandu egin baitziren 2 urte zituela. Irrati kontrolaren mandoak utzi eta bolante bat hartu zuenean
|
ere
amarekin bizi zen. Artean, 8 urte zituen, eta lasterketak irabazten hasia zen.
|
|
|
izerdia eta hazi likitsa, espasmoak eta txorabioak. Hartan
|
ere
Ama Birjina eredu: Espiritu Santuak hartua, argiak kristala hartzen duen bezala, kristala zeharkatuz, bai, baina kristala hautsi gabe, egitezko egite ezin garbiagoan.
|
|
|
–Zu
|
ere
amarekin eta kalonjearekin ados egongo zara, jakina: Natividadekin, alegia...
|
|
|
nik neuk jarri diot ama zerurako bidean, eta hara nola erantzuten didan gizonak...! Ernestinak, gainera, are minduagoa behar zuen, aurretik
|
ere
ama nagusiaren errieta gupidarik gabekoa pairatu behar izan zuelako: " Frai Millanen amaren arima purgatoriotik zerura joaten ikusi duzula?
|
|
|
Jatorria Lekunberrin duen aspaldiko mesfidantza dela iruditu zait; ni jaio baino lehenagokoa, adiskide izan zirenekoa, gauzak ezkutatu beharra duen jendearena, iraganak atzipetua daukanarena. Baina esajeratzen ari naiz, gurasoak ez ditut iraganari loturik ikusten, aldiz, harekin bordak erretakoak dira, batez
|
ere
ama, warrior nahi gaituen Pradaren emakume mota horietako baten modura.
|
|
|
Eta orain Sail Arteko Doktoregoa egiten. Hau ere gurasoek bultzaturik, batez
|
ere
amak; aitak esanen du nahi duena, baina ama tenkortu da.
|
|
2009
|
|
|
Filma berritu ondoren ere, beste emanaldi batera joateko deiadarra, Fitok, unibertsitatera. Orduan
|
ere
Ama Lur ikusi berri zuten ikasleek, eta aipu bera: estiloa, gaur egungo lan baten ezaugarriak.
|
|
|
Hala ere, odoleko guraso zirenek zazpi urteko epea izaten zuten umea atzera eskatu ahal izateko. Eta hori jazotzen zenean, umea adoptatu zuten gurasoentzat guztiz mingarri izaten zen, batez
|
ere
amarentzat.
|
|
|
Erabaki hori hartu baino lehen, Josuk igartzen zuen alabaren tentsioa berarekin zegoenean. Amari traizioa egiten ziola sentitzen zuen eta psikologoek
|
ere
amaren zama handia zuela esaten zuten. Orain telefonoz baino ez dugu hitz egiten, dio triste.
|
|
|
Bizi, panteista? salbaziozko hori, Pascal doktoreari bezalaxe Ossoriori, biziaren instinto sexualean eta batez
|
ere
ama/ emakumean eta umean argiratzen, errebelatzen zaio: –(...) Al ocurrírsele que el origen de aquella corriente de su vida y amor se perdía en la inconsciencia, pensaba que él era como un surtidor de la Naturaleza que se reflejaba en sí mismo y Dolores el gran río adonde afluía él.
|
|
|
Regina, berriz, puntu hartan trabatua zegoen, halako eran, non Adak bere ezezkoa adierazi bezain laster goratu eta beheratu baitzituen besagainak, etsipenezkoa baizik ezin izan zitekeèn keinuan; hantxe zuen, baina, Teofilo Maria, zernahi egiteko prest; Teofilo Maria, izan ere, urduri zegoen, amaren eraginkortasun ezak min egingo balio bezala: bera
|
ere
amaren erraietakoa zen, eta erraietan sentitzen zuen, menturaz, haren ezintasuna; amak ez bezala, baina, berak berehala aurki zezakeen minarentzako erremedioa; handiagoak konpondu izan zituen fabrikan, haiek bai handiak!?, eta ez al zen, bada, etxekoen arteko arazo txiki bati irtenbidea aurkitzeko gai izango?
|
|
|
–Arrazoi du amak?? liztorraren ziztada nabaritu zuen bere baitan; Teofilo Mariak, izan ere, nekez uler zezakeen amaren jarrera, baina are nekezago uler zezakeen aitarena, beti bere alde izan ohi zuenarena, Domingorekin zituèn istiluetan zer esanik ez?, aita
|
ere
amaren alde atera ez zen, bada! Teofilo Mariak, beraz, harrapatuta sentitu behar zuen bat batean, nola sagua tranpan:
|
|
|
–Colignyk jakinen du berriz
|
ere
ama semeak gure aldera bihurtzen. Meslayk, baikor?. Frantziako erregeren benedikazioarekin edo benedikaziorik gabe, lehenbiziko fededunak atereak dira jadanik Flandes aldera.
|
|
|
Gorriak ikusita ere, ez nintzen hain gaizki moldatua. Gerla bururatzean, erregina Joana Pauera itzulia zela jakin nuenean, ez zitzaidan burura etorri
|
ere
ama Katalinak eta bere familiak bueltan behar zutela Frantziatik. Hainbertzeraino nituen gogotik galduak.
|
|
|
Oro har, edozein dela
|
ere
ama hauek beren seme alabak aurrera ateratzeko asmatzen duten konponbidea, gehienek oinaze handiz sentitzen dute bereiztea, erruz eta damuz. Vicky Diazek, Filipinetan bost haur utzi dituen irakasle batek dioenez,, egin dezakezun gauza bakarra da zeure maitasun guztia zaindu behar duzun umeari ematea.
|
|
|
Baina bada beste arrazoirik
|
ere
ama kumeak bananduta geratzeko. Adibidez, amak orientazioa galtzea ekaitzak harrapatuta, edo ehiztariek ama harrapatzea, edota istripuren bat izatea.
|
|
|
Hauei kritikatu eta aurpegiratu egiten diete, nahiz eta Euskal Herrian jaio ez diren, beren anaia gorroto eta aintzakotzat hartzen ez dutelako (Iparraldeko euskaldunak). Hari berari jarraituz, euskaldunak zeintzuk diren azaltzen du; Euskal Herriaren alde lan egiten dutenak; Arturo Campión adibidez, edo euskaldunak dira
|
ere
ama euskara bihotzetik maitatzen dutenak.
|
|
|
Esnea eta haren eratorriak (mamia, gaztak edo jogurtak) funtsezko elikagaiak dira bizitzako etapa guztietan, eta, bereziki, eskeleto garapen handiagoa duten horietan, hala nola haurtzaroan eta nerabezaroan, edo eskakizun handiagoak dituztenetan, haurdunaldian gertatzen den bezala, batez
|
ere
amak haurra maitatzen badu. Adibidez, eskola adinean dagoen haur batek egunean hiru baso esne edo elikagai baliokide (jogurtak, mamia, gaztak…) hartzen baditu, elikagai horien bidez, proteinen erdia baino gehiago eta behar duen kaltzioaren eta B2 bitaminaren %80 baino gehiago lortzen du.
|
|
|
Ondorio psikologikoak Umetokia ateratzeak zaildu egiten du amak haurrarekin duen lotura hastea, eta bularra ematea eragotz dezake. Operazioak, gainera, eragina izan dezake amaren egonkortasun psikikoan, arrazoi organikoengatik eta ez bere borondatez berriro
|
ere
ama izateko aukera galdu baitu. Histerektomiak, batzuetan, emakumearen autoirudiari, autoestimuari eta autobalorazioari kolpe handia ematen die.
|
|
|
Gerra denboran Madrilera joan ginen, eta han geratu behar izan genuen hiru urtean, Francoren tropek hartu zutelako Madril inguru guztia; ezin irtenda egon ginen. Bukatu zenean, atzera
|
ere
amaren herrira bueltatu ginen: Mendarora.
|
|
|
Regina, berriz, puntu hartan trabatua zegoen, halako eran, non Adak bere ezezkoa adierazi bezain laster goratu eta beheratu baitzituen besagainak, etsipenezkoa baizik ezin izan zitekeèn keinuan; hantxe zuen, baina, Teofilo Maria, zernahi egiteko prest; Teofilo Maria, izan ere, urduri zegoen, amaren eraginkortasun ezak min egingo balio bezala: bera
|
ere
amaren erraietakoa zen, eta erraietan sentitzen zuen, menturaz, haren ezintasuna; amak ez bezala, baina, berak berehala aurki zezakeen minarentzako erremedioa; handiagoak konpondu izan zituen fabrikan –haiek bai handiak! –, eta ez al zen, bada, etxekoen arteko arazo txiki bati irtenbidea aurkitzeko gai izango?
|
|
|
Aitaren aurrean amak horrela hitz egin zionean, desegoki eta deseroso sentitu zen Teofilo Maria –haren begi minduei begiratu besterik ez zegoen–, aspaldiko partez; aitak hitz egin zionean, berriz –harako hura esan zionean batez ere: " Arrazoi du amak" – liztorraren ziztada nabaritu zuen bere baitan; Teofilo Mariak, izan ere, nekez uler zezakeen amaren jarrera, baina are nekezago uler zezakeen aitarena –beti bere alde izan ohi zuenarena, Domingorekin zituèn istiluetan zer esanik ez–, aita
|
ere
amaren alde atera ez zen, bada! Teofilo Mariak, beraz, harrapatuta sentitu behar zuen bat batean, nola sagua tranpan:
|
|
|
–Aita, etsita nago, deseginda, baina hala
|
ere
ama hemen dagoela sentitzen dut... –esan zuen Danielek ahotsa apalduz.
|
|
|
Lindo zaldiak ez omen zuen inork zuzendu beharrik izaten, ogi banaketan nondik joan eta non gelditu jakiteko. Geltokietako bat Café Nachiondo zen, hain zuzen
|
ere
amaren gurasoek âAmeriketan artzain urte mordoa eman ondorenâ Lekeitioko kalean zeukaten taberna kafetegia. Amak tabernako martxa eramateaz gainera, josten ikasteko hainbat ikastaro zituen eginak.
|
|
|
Damututa nago egundo ez dizudalako maite zaitudala esan. Niri
|
ere
amak ez zidan halakorik egundo esan; esan behar zidanik ere ez, gainera. Potozorrikeriak zirela horiek, iruditzen zitzaidan lehenago.
|
|
|
Ala biak ziren batentzat? Sirena hotsak, polizia autoen eta anbulantzien argiak, autoen turrunak, oihuak, motorren burrunbak, kea, hotza, hesiak, jendea pilatuta, odol arrastoak, oilarra... eta amak, ni batez
|
ere
amekin gogoratu nintzen (barkatu neurekoia banaiz). Jendeak aurrera egiten zuen bere bidean, loreei kasurik ere egin gabe; gehienez, zeharkako begiradaren bat botatzen zien batek edo bestek.
|
|
|
Ez ezazu pentsa zure jokabidea epaitzen ari naizenik; uste dut orain artean ere esan dudala ez dizudala ezer aurpegiratu gura. Ez dakit zer egin jakin izango nukeen zure larruan egon izan banintz; neure larruan egonda
|
ere
ama izaten, behintzat, ez dut jakin. Angelesen alabak kafetegiko leihotik alde egin duenean, elkarri begira geratu gara aita eta biok.
|
|
|
Kantak, ama seme batzuen arteko elkarrizketa itxuran, heroiaren mitoaren proiekzioan giltzarritzat hartu ditugun hiru ezaugarriak biltzen ditu. Azter dezagun batez
|
ere
amaren papera, aberriaren metaforizazioa?, bai gerraren benetako aurpegia bai era horretako testuinguru batean sortzen diren elkartasun praktikak hobeto ulertzeko.
|
|
|
Goizero bezala. Orduan oraindikan
|
ere
Ama lanean ari zitzaitan, zapatak egiten zuten fabrika ttiki batean. Eta ni nere buleguarat joan beharra nintzen.
|
|
2010
|
|
|
[Iruñea]... etxean gurasoek ez dakite euskaraz, beraz ikastolan ikasi nuen, horregatik batez ere euskara ikasketekin erlazioa duten egoeretan erabiltzen dut, eta aisialdian gutxitan, lagun guztiek ez dakitelako euskaraz, baino etxean gurasoek, batez
|
ere
amak, txikia nintzenetik beti saiatu dira euskara sustatzen, ipuinak euskaraz oparituz, pelikulekin, kartekin... eta horiek ere euskara pixka bat ikasten, eta horregatik agian, naiz eta gustatuko litzaidakeena baina gutxiago erabili, asko maite dut euskara eta, naiz eta gustatuko litzaidakeena baina gutxiago erabili, asko maite dut euskara eta etorkizunean nere bizitzan leku handiagoa betetzea gu...
|
|
|
esan zion izeba Ernestinari; izebak, ohi bezala, bere axolagabetasunarekin erantzun zion? baina orduan
|
ere
ama ez zen isildu: –Sinesten hasia naiz ez duzula mirarietan sinesten, baina mirariak existitzen dira, Ernestina!
|
|
|
bazirudien, beraz, izebak ederki antzeman ziola nire benetako egoerari, edo hala iruditu zitzaidan niri une hartan, neure jardunaren ondoko arrakastak guztiei esker onez begiratzeko parada ematen baitzidan eta nik ongi ikusi bainuen izebaren betartea, kezkaren itzalak hartua; beste bat zen gure amaren kasua, kezka orotatik urrun halaxe mintzatu baitzitzaidan: . Zorion galdua berreskuratu duzu, bai, eta bejondeizula, Gabino!?; aita
|
ere
amaren gogo aldartetik gertu zegoen, eta honela esan zidan: –Benetan bitxia mutil hau!
|
|
|
Romana? ...besteraino, non doña Gertrudis ere, ama alde batera utzi eta Romanari begira jarri baitzen berriro, urtebete lehenago etxean neskame izan genuenak arrosario bat baitzuen, soinekoaren gerrikoaren inguruan bilduta, berak egun batzuk lehenago iragarri bezala; bi mirari iragarri zituen Romanak eta, hiru hilabeteko lehortearen ondotik, bitik bi!; bi mirari haiek, gainera, hiru ziren gure kasuan, amari
|
ere
Ama Birjina agertu baitzitzaion, antza?
|
|
|
Baina horrek ez du esan nahi orain exajeratzen ari naizenik. Zergatik uste duzu dagoela orain
|
ere
ama dagoen lekuan. Katarroa daukalako?
|
|
|
Kontakizunari larritasuna emateko, aulki batean eseri eta ahotsa apaltzen zuen. Telmok eta Alaznek batez
|
ere
ama entzutea maite zuten. Nonbaiteko sentitzen ziren, erresuma baten parte.
|
|
|
Kraal, Hegoafrikan, natiboen ohiko etxaldea da, txabola biribil batek edo batzuek osatua eta, abereak gordetzeko, hesiz inguratua. Badirudi emazteen arteko harremanak onak zirela eta amari oso atxikia egon arren haurrak beste emazteak
|
ere
amatzat hartzen zituela. Lau amen maitasunaz gozatu izanak babes giro handia eman zion Mandelaren haurtzaroari.
|
|
|
Negargarri egiten baitzitzaidan hain portaera ez gizatiarra ikustea, beren deshumanizazio prozesuaz jabetzea: gu ezerezten gintuzten gizaki gisa eta gure giza eskubideetan, eta beraiek beraien izaera gizatiarra galduz zihoazen. Froga gisa galdera hau botako nieke (batez
|
ere
ama hari): Zure seme alabei edo maite dituzun senide edo adiskideei kontatuko al zenieke zure lana infernu horretan zein den?
|
|
|
Dedikazio hori egunean zazpi ordu baino gehiagokoa da (bost ordu Europako beste herrialde batzuetan). Arrazoiak gurasoen lana dira, batez
|
ere
amena, eta horrek zaildu egiten du familia eta lana bateratzea. Aiton amonen balioa Aitona amonek balio multzo bat biltzen dute bilobentzat.
|
|
|
Neba arrebak bakarrik gelditu ohi ziren orain ordu luzez, aitak etxe azpiko tailerrean ematen baitzuen denbora gehiena, aste nahiz jai. Bakarrik geratu ziren egun haietako batean, Nerea bere gelan eranzten ari zela, ondo itxi gabeko atearen zirrikitutik begira sumatu zuen Kepa, eta, etxearen gobernuan bezala nebaren jokaeran
|
ere
amaren rola bereganatu balu bezala," Zer egiten duzu hor begira?" ozenki esan eta bultzakada batez itxi zuen atea. Hurrengoan, baina, ate bera, zirrikitu bera, begi zelatari berak sumatu, eta ezer ez egitea erabaki zuen Nereak.
|
|
|
...utzetik askatzeko gai; gure ama ez zen Piedramillerara joan, baina lagunekin egoten zen, edo telefonoz deitzen zien ezer berririk ba ote zekiten; esan nahi dizudana da itxuragabeko aktibismo batean murgildu zela, sukar batek hartua bezala;" Atzo Limpiasen, eta gaur Piedramilleran...!" esan zion izeba Ernestinari; izebak, ohi bezala, bere axolagabetasunarekin erantzun zion... baina orduan
|
ere
ama ez zen isildu: " Sinesten hasia naiz ez duzula mirarietan sinesten, baina mirariak existitzen dira, Ernestina!
|
|
|
" Hara arrosarioa...!", amaren erantzun laburra estali zuena; garbi zegoen, hortaz, zein zen jendearen arretagunea: ...besteraino, non doña Gertrudis ere, ama alde batera utzi eta Romanari begira jarri baitzen berriro, urtebete lehenago etxean neskame izan genuenak arrosario bat baitzuen, soinekoaren gerrikoaren inguruan bilduta, berak egun batzuk lehenago iragarri bezala; bi mirari iragarri zituen Romanak eta, hiru hilabeteko lehortearen ondotik, bitik bi!; bi mirari haiek, gainera, hiru ziren gure kasuan, amari
|
ere
Ama Birjina agertu baitzitzaion, antza...
|
|
|
bazirudien, beraz, izebak ederki antzeman ziola nire benetako egoerari, edo hala iruditu zitzaidan niri une hartan, neure jardunaren ondoko arrakastak guztiei esker onez begiratzeko parada ematen baitzidan eta nik ongi ikusi bainuen izebaren betartea, kezkaren itzalak hartua; beste bat zen gure amaren kasua, kezka orotatik urrun halaxe mintzatu baitzitzaidan: " Zorion galdua berreskuratu duzu, bai, eta bejondeizula, Gabino!"; aita
|
ere
amaren gogo aldartetik gertu zegoen, eta honela esan zidan: " Benetan bitxia mutil hau!
|
|
|
The garden is dirty, aitak ingelesa praktikatzen jardun zuen ezkon bazkalorduan Claudiurekin. Urtebete zeraman ingelesa ikasten, hain zuzen
|
ere
ama hil zenetik, kioskoan erositako Easy English faszikulutako metodoaren bidez. Claudiurekin aukera ezin hobea omen zeukan ikasitako guztia ahoan jartzeko. Eta nik ustel uste nuen the garden is dirty esanahirik gabeko faszikulutako esaldi bat besterik ez zela.
|
|
|
Beste alde batetik, Donostiako etxean, Gurutzen ama arduratzen omen zen seme alaben alderdi sortzaileaz eta artistikoaz, musika eta antzerkia gaztetxoen algara eta jolasa bihurtuz. Aita lanetik itzultzen zenerako, ordea, etxe hartan dena eta denak zeuden beren tokietan, bera heldu orduko ezer gertatu izan ez balitz bezala; horixe
|
ere
amaren ardura. Jolas hauetan Gurutz bera ikusi behar dugu familiako guztientzat antzezlanak idazten eta prestatzen, Gabonetan eta bestelako jaietan ere elkarrekin antzezten zituzten antzezlanak.
|
|
|
Haren liburuak irakurri dituenak ongi daki, jakin ere, James Ellroyren bizitza bezala, literatura
|
ere
amaren hilketak markatu zuena. Krimena eta biolentzia gaitzat dauzkaten liburuak idazteko joera handik datorkio.
|
|
|
Hementxe bertan ikusten da, hain zuzen, hizkuntza komunitateak eta ama hizkuntzak elkarrekiko duten baldintzapena: hizkuntza komunitate bakoitzak mendeetan zehar lantzen du bere hizkuntza, bai, baina hasieratik jasotzen du
|
ere
ama hizkuntzaren eragina. Eta horrela —elkarrekiko baldintzapen horren osotasunean— iristen dira biak, bata eta bestea, diren hori izatera:
|
|
|
Beti ere, eta bestela, horrek esanahi bikoitza du: batetik, hizkuntza komunitateak iritsi direla ikerketa linguistikoaren objektu legitimo eta beharrezko izatera; eta bestetik, ikertzaileek atzeman dutela
|
ere
ama hizkuntza eta hizkuntza komunitatea elkarreraginean aztertu behar dituztela, bi alde horiek zuzen ulertu ahal izateko. Egia da, bai, orain artean egin izan direla, tarteka marteka, horrelako ikerketak.
|
|
|
Hitz haiek
|
ere
amarenak izan zitezkeen. Halako mintzaera zuen:
|
|
|
Begiratu nuen atzera eta bi umeak
|
ere
amaren albo banatan ikusi nituen, nahiz kokaturik zihoazen arbolak errepide zaharrean ez bezala: enbor sendoa erdian eta belar ahulak ezker eskuin.
|
|
|
Melillan, melillarren ehuneko 40k eta lehen hezkuntzako ikasleen ehuneko 60k amazigera badu
|
ere
ama hizkuntzatzat arren, hizkuntza arroztzat hartzen da. Melillako autonomiak amazigeraren alde egiten duena urria da oso praktikan.
|
|
|
– Berriz
|
ere
amarekin ardailan.
|
|
2011
|
|
|
Haurdun dagoena ama dela dirudi, baina aita ere haur baten esperoan dago. Galdera guztiak amarentzat dira; medikuak amari galdetzen dio, eta prestakuntza
|
ere
amak egiten du gehienetan. Aitak ere badu, ordea, prestatu beharra; bere papera aldarrikatu eta bizitzeko batez ere.
|
|
|
Baiezkoa eman zion eta urte gutxira lanean hasi zen arren, ama bisitatzen zuen bakoitzeko txana hizkuntzaz gain, bere herriko ipuinak, historia eta naturari buruzko ezagutzak jaso zituen. Don Blasek uste zuen berak bezala beste batzuek
|
ere
amarengandik jasoko zutela hizkuntza, baina oraingoz ez da inor agertu.
|
|
|
gutaz kupiturik iruditu zitzaizkidan beren begiratu iheskorretan?, kaleko bizitza, jaioterriaren kolore usainak, dena laga, eta erbeste arrotzerako zeharbidea hartzea zein malkartsua den, pasatu duenak bakarrik daki. Egun haren biharamuna aipatzen du oraindik
|
ere
amak, bere buruan estreinako ile urdintzen hasia atzeman zuenekoaz oroitzen delarik. Aitak, musua leihatilako beira gainean bermatu, beti aldean izan ohi zuen koadernotzarra hartu, eta marrazten eman zuen bidaia osoa; apenas hitzik ere egin zigun, inor zain ez genuen hiri zatar hartara heldu ginen arte.
|
|
|
Bai, haren bila joango gara ama eta biok arratsaldean, ikastolatik irtendakoan. Esateaz batera ohartu da gaur ez duela dantzara joan; eta, beharbada, hurrengo egunetan
|
ere
ama goizago etorriko zaio bila, eta, ingelesera gabe, parkera joango dira jolastera, kanpotarra aspertu egingo baita bestela. Datorren astean, berriz, oporrak.
|
|
|
Laura Garatek ETAko buruzagi gogorra miresten zuen, familiarik ez zuena, behar ere ez, berak ez bezala. Baina koadernoa irakurri ahala Ama batez
|
ere
Ama dela ohartuko da eta autoerrukia leporatuko dio. Laura biziki haserretuko da Amaren idazkeran biktimarena egiten ari dela sumatzen duelarik, txori babesgabearena, aginpide zabaleko emakumetzat baitzuen.
|
|
|
Irundarrak, gaur egun
|
ere
Ama Lur kritikoagoa egingo luke, analitikoagoa, inondik inora ez lirikoa,, eta dagoen kultur gabezia izugarria nabarmenduz?. Erremindua dirudi, gauza askorekin dagoeneko amore eman izan balu bezala.
|
|
|
–Honezkero ez dut hori argi gogoan, Ines, hasi zitzaidan halako batean pausatuki erantzuten?, baina gogoratzen dut oraindik
|
ere
amaren begirada zorrotza, gogoratzen dut hantxe bertan egin zidan errieta, alferrik galdu nuelako marmelada hura, mugaz bestaldean gure zain zeuden senitarteko haiek hain beharrezkoa izango zutena.
|
|
|
(34: 57) Kumeek lapurraren habia aurkitu dute; hura
|
ere
ama da.
|
|
|
INES. Egia esan, Arralden ez dut jende askorik ezagutzen nire arazoak kontatzeko. Eta zuk
|
ere
ama ezagutzen zenuenez?
|
|
|
Besteak
|
ere
amaren seme alabak dira, gu ez bezain inperfektuak.
|
|
|
Mutilak, hauxe eta hauxe zagok. Eta kontatu nien ehorzlearen deiarekin hasitako kontua; alegia, harekin izandako elkarrizketak, baita
|
ere
amarekin, izeko Margaritarekin, Elenarekin eta bere aita Martin Lopez Aginakorekin, Gerardo Setienekin eta Jose Mari Rubiorekin izandakoak. Kontatu nizkien gero Poli Urizarren koadernoaren kontua, izeko Margaritaz izandako iritzi aldaketa, eta... hau guzti hau idazten nenbilela.
|
|
|
Isiltasun sorra hedatu zen han anbulantzia urrundu zelarik Luis bere odolaren gainean zuriz gora flotatzen zeramala Gorkari eskua emanik. Bilduak zituen kaskillo biak sasitza batean botatzen ikusi nuen Garbiñe, beste horrenbeste egin nuen nire alokairu erdiko giltzekin, ez hark bezain kontuz baina, zer gerta
|
ere
amak kopia bana eskatua zidan. Ongi gordeko zituela berak, zer gerta ere.
|
|
2012
|
|
|
Gogorra egiten zait ama izan nahian dabiltzan lagunen etsipena entzutea, eta oraindik gogorragoa, ama behar baino lehen galdu zutenekin gure amaz hitz egitea. Erditzea emakumeoi tokatu zaigun pribilegioa da, eta pozik nago; nahi badut, neuk
|
ere
ama izateko aukera izango dut. Amak eman zidan bularra, eta haren zilbor hesteari lotuta jaio nintzen; baina horrek ez du esan gura bizitza guztian amak aitak baino hobeto ulertuko gaituenik.
|
|
|
Iratik baloiarekin jo eta lurrera bota zuen arte. Erretilu hura
|
ere
amaren eta zure begiradaren aurrean hautsi zen. Orduan ere lotsa sentitu zenuen.
|